Giáo trình Nuôi trồng thủy sản đại cương: Phần 2 - Nguyễn Quang Linh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:153

Thêm vào BST

Báo xấu

17
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nối tiếp nội dung phần 1, phần 2 giáo trình "Nuôi trồng thủy sản đại cương" trình bày các nội dung: Thức ăn, dinh dưỡng và năng suất động vật thủy sản; kỹ thuật nuôi cá nước ngọt; kỹ thuật nuôi trồng thủy sản nước lợ, mặn. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Nuôi trồng thủy sản đại cương: Phần 2 - Nguyễn Quang Linh

Chu’O’ng IV THUC AN, DINH DUONG VA NANG SUAT DONG VAT THUY SAN ■ ■ I. NGUON THUC AN CHO NUOI TRONG THUY SAN 1. Loai thirc an, thanh phan chinh cua thirc an va vai tro cua r chung doi voi dong vat thuy san 1.1. Khai niem ve thirc an Thuc an nuoi trong thuy san la nhung loai vat chat ma cac loai dong vat thuy san tiep nhan vao co the de duy tri su song va san xuat cua chung. Thuc an co 3 nhom khac nhau: Thuc an tinh la nhung loai thuc an co chua nhieu tinh bot: Gao, cam, ngo, khoai lang, khoai tay, san, ba san, cac loai ngu coc, cac loai bot ca, dau tuong, bot thit, bot mau hoac thuc an hon hop,... Day la nhom thuc an chinh cung cap nguon nang lugng cho dong vat thuy san. Thuc an tinh thuoc loai de tieu hoa, de che bien va de hon hgp. > r Thuc an tho la nhung loai thuc an co chua nhieu chat xo nhu cenlulose: co, cac loai than cay, la dau - lac, than cay r chuoi, va rau xanh... N hung loai thuc an nay thudng cd ham r r r r lugng dinh dudng thap, rat kho tieu hoa, kho che bien, kho bao quan va kho hon hgp. Ngoai ra de tien lgi cho ngudi nudi trdng, chung ta da tinh toan nhu cau cua cac loai dong vat thuy san theo tung giai doan ? r r "> r tuoi (hoac giai doan san xuat), hudng san xuat,... de san xuat 101
cac thuc an hdn hap cong nghiep hoac tir phoi che de cung cap cho chung. Trong thuc an hon hop tuy loai hay doi tuong nuoi ma thanh phan co khac nhau, nhung hhin chung la co du ca tinh bot, xo tho, dam, beo, khoang, vitamin,... theo nhu cau dinh dudng cua gia sue. Ngoai ra, trong thuc te, ngudi ta cdn su dung nhieu thuc an tuai sdng d 2 dang: 1) Thuc an tu a i sdng tu dong vat, cho dong vat thuy san an true tiep nhu nudi ca biln; 2) Thuc an tuai sdng uong nudi au trung nhu artemia, luan trung, tao... 1.2. Thanh phan hoa hoc va gid tri dinh duang cua thuc an _ > r Thanh phan hoa hoc cua thuc an la ty le cua cac chat hoa hoc cd trong thuc an do. Chung bao gdm protein, chat beo (lipit), xa, khoang, vitamin,... Nhung gia tri nay chi xac dinh dugc khi dua thuc an phan tich thanh phan hoa hoc trong cac phong phan 9 r tich. Cac gia tri dinh dudng cd the tinh d mot sd trang thai: tinh, ■ 7 tho, trao ddi, tieu hoa. Gid tri dinh duang cua cac loai thuc an la gia tri su dung cho dong vat thuy san trong cac qua trinh trao doi chat, tieu hoa va cho cac hoat dong sdng, san xuat. Cac gia tri nay cung co th i dugc danh gia trong cac phong phan tich va ddi khi cung ca tren n r \ ca the sdng (in vivo). Cac thanh phan hoa hoc sau khi phan tich nhu vay dugc tinh theo vat ch it kho (VCK, DM - dry matter), tuc la trong dieu kien kho 100% khdng cd nude trong thuc an. Cung cd trudng hgp vat ch it kho tu nhien hay ngoai trdi, cd nghTa la trong loai vat chat dd cdn mot lugng nude hay do am nhat djnh, thdng thudng 10 - 15%. Hoac khi noi d in vat ch it tuai, trudng hgp nay thudng dung cho cac thuc an tho - xanh va nhu vay cd nghTa la loai thuc an do dang chua trong chung mot ty le nude rat cao - cd khi tdi 80 - 90%. 102
1.3. Thirc an san xuat theo cong nghiep r \ • Thuc an cong nghiep: Dugc phoi tron tir cac thanh phan tinh, tho va can doi cac ham lugng cac chat dinh dudng ve nang lugng, protein, chat beo, khoang va vitamin • Thuc an bo sung: Trong nuoi trong thuy san, ngudi nudi su dung nhieu loai thuc an bd sung nham nang cao kha nang san xuat va sue de khang benh cua cac dong vat thuy san. Tuy theo r 7 \ 7 7 > f cac che pham, ngudn thuc an bd sung nay cd the cd ngudn goc khac nhau. Cac nhom thuc an bd sung nhu sau: + Nhom cd ngudn goc tir cac vitamin, khoang vi lugng y r r + Nhom cd ngudn goc tu cac chat khang sinh x r r + Nhom cd ngudn goc tu cac chat kich thich sinh trudng + Nhom cd ngudn goc tir cac men y r r t + Nhom cd ngudn goc tir cac che pham sinh hoc Tuy nhien, viec dung loai thuc an bd sung nao can phai can / 7 nhac ky ludng de dam bao an toan sinh hoc. • Thirc an tuoi sdng X >v - Phat huy viec sir dung ngudn thirc an san cd cua dia phuong, tang cudng sir dung ngudn thirc an tuoi sdng cd che r y y bien va tiet trung. Tang cudng su dung ngudn thirc an cd ngudn goc tir thuc vat nhieu hon. - Phat huy cac loai cd kha nang su dung thuc an tu nhien va thuc an tho xanh, dac biet cac ddi tugng cd kha nang sir dung thuc vat cao. - Giam dan va di den han che sir dung thirc an cong nghiep, > r f r thay bang viec che bien va phoi tron thirc an cho phu hgp vdi tirng doi tugng, tirng giai doan nudi. Dac biet chu y giam chi phi thirc an de ha gia thanh va ddi vdi cac md hinh nudi trdng nhd, le va nong dan ngheo. 103
2. Thirc an tiroi song va ngudn loi tir cac dam pha, thuy v y c cho nuoi trong thuy san Tam Giang - Cau Hai la mot trong nhung noi co khu he sinh vat phong phu va noi tieng. Theo cac nghien cuu truoc day co 171 loai thuc vat phu du, 37 loai dong vat phu du, 54 loai thuc vat nho bam day, 43 loai rong tao, 15 loai co nuoc, 31 loai thuc vat can, 63 loai dong vat day, nhung den nay so lugng va thanh phan loai da giam nghiem trong. Nghien cuu Khoa Thuy san, 2003, sd loai cua dong vat phu du 31, nhu vay so loai ngay cang giam theo thdi gian va dac biet thanh phan loai thay ddi theo chilu suy giam. Mot sd nghien cuu khac cung cho rang sd lugng va thanh phan loai thuc vat phu du cung giam nhanh chong trong nhung nam gan day. Dam Thj Nai hay De Gi d Binh Dinh cung > > f r la nhung dam nude lg cd nguon thuc an tuoi sdng rat phong phu de phat trien nudi trdng thuy san cd hieu qua. Theo cac ket qua nghien cuu cac loai luan trung (rotifers) xuat hien it dan trong cac vung dam pha. B rachionus spp. giam dan trong he sinh thai dam pha, neu khdng cd ke hoach bao ton va giu cac ngudn gene nay, cac loai nay cd the bj can kiet. N hu vay ngudn thuc an tu nhien cho nudi trdng thuy san se gap kho khan. Ngoai ra, d mien Trung cdn cd nhieu dam pha, rat da dang va phong phu ngudn thuc an tu nhien nhu cac dam pha d Binh Djnh (Thi Nai, De Gi, Tra O) va nhieu thuy vuc khac. II. DINH DlTONG VA VAI TRO CUA CAC CHAT DINH DlTdNG 1. K hai niem ve dinh dudng Dinh dudng la nhung hgp chat sinh hoc ma moi co th i c in de duy tri su song, sinh trudng, phat trien va san xuat. Khi cac chat dinh dudng dugc cac ca the dong vat tiep nhan vao co the thi chung se di qua cac qua trinh chuyen hoa va dugc co the hap thu, dua den nhung noi can thiet de tdng hgp thanh cac chat dac thu cho mdi loai, mdi ca the hoac dugc dua den cac md, cac co 104
7 f hay co quan, bo phan va dugc phan giai de cung cap nang lugng cho cac hoat dong song. Cac ch it dinh duong can thiet cho dong vat thuy san bao > r gom protit, lipit, gluxit, vitamin, muoi khoang, nuoc. Cac chat dinh duong chua trong no 20 trong so hon 100 cac nhan to hoa hoc da quen biet. Ten va ky hieu hoa hoc cua 20 nhan to do la: Canxi (Ca), Cacbon (C), Clo (Cl), Coban (Co), Dong (Cu), Flo (F), Hydro (H), lot (I), Sat (Fe), Mangan (Mg), Manhe (Mn), Molibden (Mo), Nito (N), Oxy (O), Photpho (P), Kali (K), Selenium (Se), Natri (Na), Luu huynh (S) va Kem (Zn). Cac chat dinh duong nay da so khong co 6 cac dang don chat, rieng le ma dong vat tiep nhan chung 6 cac dang hon hgp trong cac loai thuc an ma chung an vao hang ngay. 2. Vai tro cua cac chat dinh duong Nu&c: N uoc la hgp chat cua oxy va hydro (H20 ), khong mau, khong mui, khong vi. Chung ta thudng hay noi nuoc va do am, do am de chi ham lugng nuoc co trong khong khi, thuc an,... va 2 trang thai nay luon thay doi cho nhau. Vi vay nuoc co trong r r moi loai thuc an ma dong vat an vao. Nuoc chiem mot ty le rat Ion trong co the (co the toi 70 - 80% trong lugng), vi vay no la r 7 r f mot chat dinh duong khong the thieu. Neu khong co nuoc, cac sinh vat co the bi chet. Nhu cau ve nuoc co the thay doi theo r loai, tung moi truong song cua cac loai do. Nuoc tham gia vao qua trinh trao doi chat trong co the. Nuoc tham gia van chuyen cac chat dinh duong, dieu hoa dien giai. Nuoc > 7 7 cung gop phan tao nen khuon hinh cua co the dong vat. Trong khau x 7 \ r \ phan an cua dong vat co the khong can tinh den nhu cau nuoc cua cac loai dong vat thuy san, tuy nhien trong ao nuoi can phai chu y r y f r f den nguon nuoc va chinh nuoc va chat lugng nuoc quyet dinh den sinh truong va phat trien cua cac loai dong vat thuy san. r y C arbuahydrate: Hgp chat carbon hydrat bao gom Carbone, Hydrogene va Oxygene trong moi hgp chat carbon hydrate don 105
gian hay phuc tap. Hop chat carbon, hydrat don gian nhat trong cac loai thirc an cua dong vat la tinh bot - nguon cung cap nang lugng chinh cho co the. Loai carbon hydrat phuc tap nhat trong thuc an cua dong vat la Cellulose, co nhieu trong thanh cua cac te bao thuc vat. Chat beo: Chat beo thudng duoc dai dien boi mo va dau thuc vat, chung cung chua carbon, hydro va oxy. Trong thanh phan cua chung co nhieu carbon va hydro hon la oxygene so voi cac hop chat Carbuahydrate khac. Trong dieu kien nhiet do moi truong (trong phong) thi mo la chat ran va dau la chat long, so di nhu vay la do chung co muc bao hoa tuong doi khac nhau. Chat beo co nang luong cao hon carbon hydrat toi 2,25 lan. Phan Ion chat beo da duoc tong hop tu 3 axit beo dinh vao khung glycerol. Mac du da co hon 100 axit beo duoc xac dinh, r nhung chi moi co mot axit beo duy nhat (axit linoleic) duoc xac dinh la axit beo co ban trong thuc an. r f r r Doi voi mot so loai hay doi tuong nuoi, tinh chat no hay khong no cua chat beo co vai tro rat quan trong, boi vi d nhung doi tuong ma khi chat beo dugc tiep nhan vao co the khong dugc chuyen hoa va dugc tich luy d dang nguyen nhu trong thuc an thi r f > r neu cung cap trong thuc an nhieu chat beo khong no se lam cho san pham cua chung kho bao quan, vi se bj oxy hoa va nhanh r chong lam giam chat lugng. D am (Protein): Protein la mot chat dinh duong rat quan trgng doi voi sir song, sinh trudng, phat trien va san xuat cua moi doi tugng. Protein thudng xuyen co carbon, hydro, oxy va nito, doi khi co ca sat, photpho hay sulphur hoac ca hai. Protein la r f chat dinh dudng duy nhat co nito. Protein trong cac loai thuc an luon co trung binh 16% nito, do la nguyen nhan khi phan tich thuc an va xac dinh dugc ty le nito trong do thi phai nhan vdi 6,25 (100/16 = 6.25) de chuyln doi thanh ty le protein. Khi phan tich mot loai thuc an va xac 106
dinh dirge ham lugng nita trong do la 3% (100 g thuc an co 3 gam nita), nhu vay ty le protein trong loai thuc an do la 3% x 6,25 = 18.75%, nhu vay 100 g thuc an co 18,75 gam protein). Thanh phan chinh cua protein la cac axit amin. Protein la hgp chat cua mot so phuang thuc ket hgp cua 25 loai axit amin tao thanh. Protein can thiet xay dung cac te bao, tao xuong, tao cac mo f r \ lien ket. Trong gian bao, cac chat long, mau, va lympho can cac axit amin de dieu hoa nuoc cua co the, de van chuyen 0 2, C 0 2. r y y Tat ca cac men deu la protein, vi vay axit amin cung can cho viec tao ra cac enzyme. Trong cau true hoa hoc cua cac axit amin > deu co mot nhom amin (NH2). Trong cac axit amin thi co mot so axit amin ma cac gia sue da day don khong the tong hgp dugc va chi co the nhan tu thuc r r an thi goi la cac axit amin thiet yeu (isoleusin, leusin, lizin, methionin, phenylalanil, threonin, tryptophan va valin). Nhung axit amin ma co the gia sue co the tu tong hgp dugc thi goi la cac r r axit amin khong thiet yeu (alanin, aspartic, glutamic, hydroxyprolin, prolin va serin) va mot nhom cac axit amin tuy cac dong vat cung tir tong hgp dugc song voi toe do rat cham thi r f goi la cac axit amin ban thiet yeu (arginine, histidine, glycine d mot so loai ca va ca tom). Khoang: La cac vat chat vo co vi khong chua carbon, bao gom cac nhom khoang da luang (cac loai dong vat thuy san cdn r y so luang lan) bao gom: Ca, Cl, Mg, P, K, Na, S va mot nhom > dugc goi la khoang vi luang (cdn luang nhd) bao gom: Co, Cu, F, I, Fe, Mn, Mo, Se, va Zn. r f t Cac mudi khoang giu vai trd quan trong trong cau true co the nhu xuong, trong hong cau, trong hemoglobin, chung giu can > f 7 bang dien giai cho co the, tham gia vao trong cac phan ung trao ddi chat,... 107
Cac vitamin : Cac vitamin la cac chat dinh duang huu ca ma ca th i dong vat thuy san can mot luong rat nho de bao dam cho cac chuc nang dac biet cua co the. Ngudi ta da biet dugc 16 loai vitamin co vai trd trong dinh dudng cua dong vat thuy san. Cac vitamin dugc chia lam 2 nhom: Tan trong md va tan trong nude. Cac vitamin tan trong m d gom: Vitamin A, D, E, K. Hau het cac vitamin nhom nay tit ca cac ddi tugng than mem, giap xac va ca deu khdng tu tdng hgp dugc ma can dugc cung cap qua thuc an. Cac vitamin tan trong nuoc gdm: Vitamin C (axit ascorbic), biotin, chlorin, B i2, axit folic, niacin, axit pantotin, B6, B2, Bj. Mot so loai co kha nang su dung thuc an xanh cao nhu ca tram cd cd the tao ra dugc nhd cac thanh phan tao nen tu cac vi sinh vat, nhom vitamin nay cung thich hgp cho ca ngua hay ca vugc. Cac axit amin loai nay cac doi tugng nuoi cung khdng tu tdng hgp dugc ma phai lay tir thuc an. Nhieu loai vitamin chi can cung cap thuc an binh thudng cung da du ham lugng cho nhu cau cua dong vat thuy san. 1.1. Protein va vai trd cua protein \ r f i Protein la thanh phan chu yeu tham gia cau tao co the, thay to chuc cu, xay dung td chuc mdi. Cac axit amin (AA) se tham gia vao cac san pham protein dac biet cd hoat tinh sinh hoc cao (hormone, enzyme). AA se tham gia qua trinh tao thanh nang lugng d dang true tiep hay tich luy d dang glucogene hay lipid. Vdi nhung chuc nang quan trong tren, khong cd vat chat nao co kha nang thay the protein trong ca th6. Khi thuc an thiSu protein thi dong vat cham sinh trudng, cham phat due, sue sinh san giam. Do do, protein la chat dinh dudng dugc dac biet chu y trong thuc an. Muc dich cua nudi dong vat thuy san la bien ddi protein tir thirc an (tu nhien va nhan tao) thanh protein cau tao ca the dong vat thuy san cd chat lugng cao. 108
Bang 4.1. Nhu cau axit amin cua mot vai loai tom ca Loai Chinh Nheo My Rophi Chep Tom he Acid amin Nhat Arginin 4,3 4,2 4,2 4,2 5,8 Histidine 1,5 2,1 1,7 2,1 2,1 Isoleucine 2,6 4,1 3,1 2,3 3,5 Leucine 3,5 5,4 3,4 3,4 5,4 Lysine 5,1 5,3 5,1 5,7 5,3 Methionine - 3,2 - - - (+ cystine) 2,3 5,0 3,2 3,1 3,6 Phenylalanine - 5,6 - - - (+ tyronsine) 5,0 8,4 5,7 6,5 7,1 Threonine 2,0 4,1 3,6 3,9 3,6 Tryptophan 0,5 1,0 1,0 0,8 0,8 Valine 3,0 4,1 2,8 3,6 4,0 % protein trong k h iu p h ln 32,0 38,0 28,0 38,5 36,4 Bang 4.2. Ti le Pr/E. cho tang truong toi iru cua mot so loai tom ca Loai % Protein P/E (mg/kj) Tac gia Tom su 37 28 Aquacop, 1977 Tom he 37 26.5 Segweck, 1979 Tom he chan trlng 37 19.1 Cousin, 1992 30 21.5 Dokken, 1987 Tom he Nhat ban 37 2 1 .5 -2 8 .6 Koshio, 1992 Ca nheo My 2 2 .2 -2 8 .8 19 .3 -2 3 .2 P a g e ,1973 Ca dia 30 24.6 ND Ca mu 31.5 25.8 ND Ca tre phi 40 18.6 Machiel (1985) C^ chem 40 18.6 L.V. Hung (2000) ND : chira xac dinh 109
1.2. Chat beo va vai trd chat beo Lipid quan trong va dang duoc quan tam nghien cuu de nang cao chat luong thuc an cho DVTS. Nhieu ket qua nghien cuu ve nhu chu cac axit beo cua DVTS da duoc cong bo va ung dung vao thuc te san xuat dem lai hieu qua cao. Nhieu nghien cuu cho th&y lipid co anh hudng r k ldn den sinh trudng cua DVTS, dac biet la d giai doan au trung va gidng. 6 giai doan nudi vo thanh thuc thuc an duoc bd sung ngudn lipid thich hop se nang cao sue sinh san cua DVTS cung nhu chat luong cua gidng Lipid____________ Chira glycerol Khong chi>a glycerol Phi>c t?p Don gian Phospholipids Glycolipids Spingomyelins Lecithin Cephalin Glucolipid Galactolipid Dau mo Cerebrosides Sap, Terpenes Prostagladins Hinh 4.1. Phan loai lipid theo Mac Donald va ctv (1988) Lipid la mot hgp chat huu co co chuc nang va thanh phan hoa hgc khac nhau dugc ly trich tu dong va thuc vat nhd cac dung mdi ether, chloroform, metanol... Su phan chia cac nhom lipid dua tren tinh chat vat ly hon la cau true hoa hoc, hien chua cd su thdng nhat chung ve he thdng phan loai lipid. Mac Donald va ctv (1988) da dua ra mot he thdng phan loai lipid nhu sau: r r Bang 4.3. Muc sir dung toi da lipid trong thu c an tren mot so loai ca Gi6ng loai % lipid thi>c an Gidng loai % lipid thirc an Ca gio 1 2 -1 5 Ca h6i 1 8 -2 0 Ro ro phi < 10 Ca chem 1 3 -1 8 Ca tron My 7 -1 0 c a mu 1 3 -1 4 Ca dia 7 -1 0 Ca ven 1 2 -1 5 Ca tra 4 -8 Ca bon
Nhu ciu lipid cua cac loai ca, dac biet ca da tron thudng cao hon cac loai dong vat khac. Dieu quan trong, khi cung cap cac chat beo khau phan an cho cac loai dong vat thuy san chung ta chu y den qua trinh tich luy tuong quan vao co the chung. Neu ddi vdi cac loai giap xac, cac loai md hay dau tu dong vat co the la ngudn chat beo lam tang ham luong chelesterol trong co the f t > chung, tir do chat luong san pham se giam. Nhieu nghien cuu da khang dinh dieu nay (Cheng, et al., 2002a; Davis et al., 1986; Duer et al., 1996; Harris et al., 1983) Bang 4.4. Nhu cau lipid cua mot so loai tom ca Loai Ngudn lipid Muc lipid Mu>c t6t nhat Tac gia Homarus Dau gan ca 1,5, 10, 15 5% Castell va Covey americanus (1975) Procambarus Dau ca 0,3, 6, 9, 12, 9% hoac muc Davis va acutus 15 lipid cao hon Robinson (1986) He Nhat Ban Dau gan ca + 3 ,6 ,9 , 12 6% Deshimaru va ctv D£u dau nanh (1979) Tom cang xanh Dau gan ca va 0 ,2 , 4, 6, 8, 6% Sheen va D’ dau bap (1:1) 10, 12 Abramo (1991) Tom su Dau muc, d£u - 6 -7 .5 Abramo (1997) ca Bang 4.5. Mot so axit beo thong thirdTig tren dong vat thuy san Ten goi Stt Ten thong thudng Ten qui ud’c qudc td nhanh 01 14:0 Myristic Tetradecanonic 02 16:0 Palmitic Hexadecanoic 03 18:0 Stearic Octadecenoic 04 18:1n - 9 Oleic Cis - 9 - octadecenoic 05 18:2n - 6 Linoleic 9,12 - octadecadienoic 06 18:3n - 3 Linolenic 9,12,15 - octadecatrienoic 07 20:4n - 6 Arachidonic (AA) 5,8,11,14 - eicosatetraenoic 08 20:5n - 3 Eicosapentaenoic (EPA) 5,8,11,14,17 - eicosapentaenoic 09 22:6n - 3 Docosahexenoic (DHA) 4,7,10,13,16,19 - docosahexenoic 111
1.3. Tinh bot Tinh bot la mot glucosan (glutan) co nhieu va la chat du tru trong thuc vat. Trong hat co the chiem den 70%, trong trai, khoai cu co th i din 30%. Tinh bot hien dien trong te bao thuc vat duoi dang cac hat tinh bot bao gom amylose (20 - 30%) va amylopectin (70 - 80%). Carbohydrat la nguon nang luong chu yeu cho toan bo hoat dong sdng cua co thi. 1 gr carbohydrat (oxy hoa) = 4,19 Kcal. - Trong khiu phin thuc an khi carbohydrat tang len thi su phan giai lipid va protein trong co the se giam xuong, luc do ngudn nang luong chu yeu duoc cung cap tu carbohydrat. Do do carbohydrat duoc xem la nguon chia se viec cung cap nang luong cho protein va lipid. - Qua trinh du tru nang luong d dang glycogene va chuyen hoa thanh lipid du tru trong co the DVTS. - Carbuahydrate la mot trong nhung thanh phan cau tao to chuc co the nhu glucoprotein co trong mang te bao. - Trong cong nghe che bien, carbuahydrate dong vai tro la chat ket dinh quan trong. r 1.4. Chat x a va vai trd cua x a r > t r Chat xo la thanh phan pho bien trong thuc an thuc vat. Hien nay, thuc an che bien thudng su dung mot luong ldn ngudn nguyen lieu co ngudn goc thirc vat nen ti le xo trong thuc an cao. Chat xo cd the chia lam 2 nhom: nhom tan trong nude va nhom khdng tan trong nude. Nhom tan trong nude la gum va pepsin. Trong thuc te cac chat nay thudng duoc su dung lam c h it k it dinh trong thuc an, nhieu nhat la carboxymethylcellulose (CMC). Thi nghiem tren ca ro phi cho thay viec tang ham luong CMC trong thuc an lam tang he sd thuc an, giam sinh trudng, tuy nhien he sd tieu hoa thuc an thi khdng anh hudng ldn. Tuy nhien d ca trap thi ngugc lai sinh trudng va hieu qua su dung thuc an tang khi muc CMC tang tir 0 len 12%. Nhom c h it xo khdng tan trong nude dien hinh la cellulose. Ham lugng 112
cellulose cao trong thuc an se lam giam do tieu hoa thuc an, DVTS sinh trudng cham. Tuy nhien d tom he chan trang thi khdng co sir anh hudng nay. Sinh trudng cua tom cang xanh khdng bi anh hudng khi ham luong cellulose len den tren 30%. 1.5. Vitamin va vai trd cua chung Bang 4.6. Mot so dau hieu benh do thieu vitamin C tren ca Loai D§u hieu benh Tac gia - Ca dia - Co sir ran nui, xuat huyet o dau va Eya 1996 (Signus guttatus) an mon vay, mom va mang. - Ca mil - Khong tim thay dau hieu bieu hien. Sato (1978) (,Epiphenelus sp) - Tat iron lu’ng, Sn mon vay duoi, bien Dabrowksi dang mang v3 uon cong mom. (1988) - Ca chem - Khong tim thay dau hieu bieu hien. Merchie va ctv. (Scophthalmus maximus) (1996) - Ca bon - Dj tat xu’onp s6ng, tat iron lu’ng, Coustans va (Scophthalmus maximus) xuat huyet, mat thang blng. ctv. (1990) Bang 4.7. Nhu cau vitamin cua mot so loai tom ca Loai Nhu Cau Nguon Kich co Tac gia (mg/kg) AA c3 (g) - Ca hong 45 APP ca bot Gouillou - Coustans (1998) - Ca chem 20 APP Ca bpt Merchie va ctv. (1996) (Scophthalmus maximus) - C£ bon 60 -1 0 0 AMP 3,43 Teshima va ctv. (1993) (Paralichthys olivaceus) - Tom he Nhat Ban 99 AA Giong Shigueno va Itoh, 1988 (Penaeus. Japonicus) - Tom Su 209 APP Gi6ng Chen va C hang,1994 (Penaeus monodon) 200 APP Au trung Merchie va ctv, 1997 Tom he chan trlng 120 AA Giong He va Lawrence, 1993 (Penaeus vannamei) * (AA, L - ascorbic axit tinh; EC A A , cthylcellulose - coated ascorbic axit; A PP, ascorbyl - 2 - polyphosphate). 113
1.6. Khoang va nhu cau khoang Bang 4.8. Tom tat nguon goc va vai tro, chuc nang mot so khoang vi luong Vi lirong Ngu6n cung dip Trieu chung khi thieu hut Fe (Sat) - Moi trirong nirac (-) - Giam lupng hong cau - Thirc 3n goc dong vat nhir bot ca - Gan vang - FeCI2l FeS04 - Citrate Cu (Dong) - Moi tnrdng nuac (-) - Giam tang tirong - Thirc an goc d§ng vat nhir b
III. THlTC TRANG SU* DUNG THUC AN TRONG NUOI TRONG • • • THUY SAN 1. Thu’c trang nuoi trong va nang suat - Dien tich nuoi trong thuy san tang len nhanh 6 hau het khap noi, dac biet trong cac nam 2003 - 2004, so dien tich va mat nuoc duoc phat trien nuoi trong thuy san da tang len mot 7 ___ f > cach dang ke. Tinh den nam 2007, dien tich nuoi trong thuy san dat 1,05 trieu ha, tang khoang lO.OOOha so voi nam 2006. Tinh trang nuoi don doc tom su van pho bien 6 nhieu noi. - Nang suat nuoi trong van con thap, mat do ao ho cao tren > f dam pha. Thieu cac vung dem cho cac hoat dong nuoi tom tham canh. Tuy vay, vi du So Thuy san Thua Thien Hue da co cac khuyen cao va canh bao ve viec qui hoach hay sap xep lai cac > hoat dong nuoi trong thuy san tren pha Tam Giang nhung nguoi nuoi van chua co y thuc tot, nen cac hoat dong, cac hinh thuc va phuong thuc nuoi van bao thu. - Tinh hinh dich benh van con de doa nghiem trong den cac doi tuong nuoi, nhieu ho nong dan bi mat trang do benh djch xay ra hoac chat luong moi truong nuoc kem. Dac biet cac ho nong dan phat trien cac ao nuoi tren mat nuoc cac dam pha. Tinh trang chat luong nuoc kem do mot luong Ion vat chat huu co lang x > r r dong tram tich. Dieu dang noi, su gia tang cac chat huu co thoi r r > rua, cac chat hoa hoc va ca thuoc khang sinh da gay nen nhieu bien co Ion cho nghe nuoi trong thuy san nuoc ta. > 7 r r - Nguon nguyen lieu de che bien thuc an noi chung ca chan > f \ r nuoi va nuoi trong thuy san thieu tram trong, thuc an tuoi song ngay cang can kiet do he sinh thai thuy sinh dang bi tieu huy dan f > nhu cac dong thuc vat phu du co so luong it dan. - Thi truong tieu thu san pham thuy san bap benh, vl du: ca ' 7 \ tinh Thua Thien Hue khong co mot co so nao co the bao thau san 115
pham thuy san cho nguoi dan, hoan toan phu thuoc thj truong trong nuoc, sue tieu thu thap, gia bien dong manh. 2. Thuc trang sir dung nguon thirc an va dinh d u on g H iu het cac ho nong dan, doanh nghiep, cac ca sa nuoi trong thuy san deu su dung lugng thuc an co nguon goc tir thirc an cong nghiep > 70%, (Khoa Thuy san, Truong dai hoc N ong Lam H ul, 2005). Cac ho nuoi tom co huang tham canh cong nghiep dang su dung thirc an cong nghiep hoan toan va ngay co nhu cau 2 . cang tang. Theo tinh toan cir 1 ha ao nuoi tom, 30 con/m , nguoi nuoi da tieu ton het cho mot chu ki nuoi tir 3,5 den 4 thang khoang 7000 kg thirc an (tinh theo he so chuyen doi thuc an tir 1,1 - 1,6 kg thirc an/kg tom). Ngoai ra con lugng thirc an ton du hay sir dung khong het gay nen tinh trang chat lugng nuac kem. Thirc an co ham lugng dam cao thong thuang tir 38 - 42% protein tho. Tinh trang sir dung thirc an dan dieu, chi khac nhau > > ■» > ve bao nhan va hieu sir dung chir khong khac nhau ve khau phan va thanh phan thirc an, nen tinh da dang thap. Co chang chi thay doi ty le protein khau phan. 3. M ot so thach thuc trong nuoi du ong ' ? r r y 1) Nguon nguyen lieu de che bien thirc an cho nuoi trong f > y f thuy san thieu tram trong, hang nam chung ta can phai nhap so lugng lan cac loai thirc an tinh va thirc an bo sung tir nuac ngoai nen gia thanh mot kg thirc an rat cao. Khu virc m iin Trung thilu viing san xuat nguyen lieu che bien thirc an nuoi trdng thuy san, f f y khong co nha may che bien thirc an nuoi trong thuy san, gia thuc an cao da lam anh hudng den hieu qua cua nuoi trong thuy san. 2) Tinh trang chua quan ly dugc chit lugng thirc an trong nuoi trong thuy san, tir do cac ao nuoi phai su dung cac loai thirc an kem va khong an toan. Thuc trang, hien nay tren thi trudng co rat nhieu loai thuc an cua nhieu cong ty khac nhau nhung chua cd su 116
kiem tra, danh gia chit lugng cua cac ca quan chuc nang. Chat lugng cua cac loai thuc an khong dang ky chat lugng san pham con dugc ban tren thi trudng. Ngoai ra, trong cac loai thuc an co the co nhieu chat ton du gay anh hudng den an toan thirc pham. 3) Nhieu doi tugng nudi khdng phu hgp vdi dieu kien thuc an san cd hay nguon thuc an tu nhien nen hudng su dung thuc an cong nghiep la kha pho bien dan den chi phi cao, khdng da dang r r \ r thuc an, thieu can ddi thanh phan dinh dudng da gay nen chat lugng san pham co gia trj sinh hoc thap. Tinh trang tom, ca khdng su dung het thuc an gay nen o nhiem mdi trudng nude. r 4) Kien thuc cua ngudi nudi ve dinh dudng va thuc an cho dong vat thuy san rat han che, do vay ho gap rat nhieu kho khan khi su dung cac loai thuc an hay cac ddi tugng nudi khdng cd tinh truyen thdng nhu nudi tom hay cac loai ca d vung dam pha. Tinh trang thieu can doi khau phan an, thieu kinh nghiem hay r f kien thuc su dung lich nudi dudng nhu the nao cho hgp ly kha pho bien trong cac ho nudi trdng thuy san. 5) Nhu cau nang cao nang suat cao trong nudi trdng ngay > > r > cang ldn nhung khdng co nhung dau tu can thiet ve ca sd vat chat (dau tu thieu vdn hay chia se vdn cho cac hoat dong khac). Viec ap dung cac md hinh nudi tham canh sinh hoc mang lai hieu qua dang con han che, kien thuc ve dau an sinh thai trong nghe nudi chua biet (ecological footprints), thieu cac md hinh > r > y nuoi ben vung hay he thdng nudi trdng hieu qua ben vung trong vung dam pha. 6) Thdi tiet khi hau bien doi theo chieu hudng khdng thuan lgi, tinh trang bien dong ddng chay cung gay anh hudng khdng nhd den ngudn thuc an tu nhien va ngudn thuc an tu nhien suy giam nghiem trong, dan den thieu thuc an cho tom, ca. 7) Thuc an dia phuang dugc su dung phan ldn cd gia trj dinh dudng thap, khdng can ddi thanh phan dinh dudng, dac biet la 117
ham lircrng protein va vi khoang. Khau phan thuc an thieu can doi va co khi thua mot so chat khong can thiet hay thuc an con chua cac chat khang dinh duong do khi hau am cua dia phuang gay nen cac doc to. IV. THUC AN VA CHE DO NUOI DlfONG 1. Che do nuoi dirong - Giam so lan cho an theo qua trinh sinh trudng cua tom, ca. Tot nhat, ngudi nudi can phai cd dinh lugng trong qua trinh nudi dudng dong vat thuy san, ma cu the ghi chep day du sd lan cho an, chi phi thuc an hang ngay va lugng thuc an tieu ton de dieu chinh thuc an cho phu hgp. - Chon thdi gian thich hgp de cho an tuy theo tirng ao hd khac nhau va dac biet chu y den chat lugng nude trong ao. > 7 f Ngudi nudi, can phai tim hieu tap tinh dinh dudng cua cac ddi tugng nudi de cho an phii hgp vdi tap tinh tu nhien cua chung va tir do nang cao sire khoe cua dong vat nudi thuy san. f 7 > % r - Khi phoi tron khau phan an, can phai ket hgp da dang thuc an, cang da dang thirc an cang gop phan tang sue de khang cua tom, ca va chat lugng san pham cang tot han, giam rui ro. Thanh > 7 > phan khau phan thuc an cang da dang, cang tang qua trinh phan huy nhanh va giam chat lang dong tram tich, ddng thdi nang cao sire khoe va chat lugng san pham thuy san. - Nhu cau thirc an va dinh dudng yeu cau phai phii hgp: • Che do nudi cao tap trung • Che do nudi cao dan tir con gidng den luc thanh thuc • Che do nudi quang canh, de xen 2. Nhu cau nang lu-ong va tieu hoa Tai sao dong vat thuy san lai can nang lirong? 118
Nang luang trao ddi (Metabolizable energy - M E va nang luang sinh truong (Retained energy - RE). Nang lirong mat qua cac san pham phan giai hay tiet (U) va 7 r # / cac san pham thai ra ngoai (phan va cac chat tiet khac), nang ? f luong dugc su dung qua trao doi chat, sinh truong va sinh san. Co 12 nghien cuu da dugc thuc hien bdi M. J. Parma de Croux va CTV, 2005, d ca (68 - 239g), dugc an vdi 0,7 - 3,1% trong 7 f lugng co the, tinh toan va xac dinh nang lugng noi sinh. Ket qua dugc xac djnh khoang 10 den 20 h sau khi cho an, nang lugng tiet ra tir 1,9 den 5,9% tdng nang lugng an vao (X = 3,0%), trong luc nang lugng mat di theo thay ddi ve trong lugng cua ca. Ty le nang lugng mat qua phan va nude tieu (F + U) bien dong tir 14 den 26%. Nang lugng trao doi EM tir 74 den 86% (X = 81%). Bang 4.10. Ty le tieu hoa cua cac loai thuc an o’ ca Vat c h it Nang Crude Lipid Cac loai thine an kho lu^ng t6ng protein (%) (%) (VCK.%) s6 (GE,%) Co Alfalfa 39 87 71 43 Bot m£u phoi kho 91 99 - 89 Bot m^u say kho 55 16 - 50 Men bia 76 91 - 77 Ngo 23 95 - 39 Ngo nghien 23 92 - 29 Bot ngo 80 96 - 83 Bot ca 85 92 97 91 Bot long vu 75 58 - 70 Bot thit xirong 78 85 73 85 Bpt san pham phg gia cam 52 68 79 71 Dau tirong bpt 78 96 94 85 Dau tirong hat nghien nho 74 96 - 75 Protein ca 90 95 - 94 Protein dciu tirong 77 97 - 84 N guon: Cho, C ow ey and W atanabe (1985). 119
Ket qua cho thay khac nhau khi chung ta su dung cac loai thuc an va che bien khac nhau. Dau Canada dugc che bien khac nhau va nuoi tom d trong-moi truong nhu nhau cho ket qua khac nhau ve sinh truong, tieu ton thuc an va ty le song, bang 4.11. Qua bang duoi day cho ta thay rang kha nang tieu hoa va chuyen ddi cua tom khi su dung cung mot loai thuc an co thanh phan dinh duong nhu nhau, trong mot dieu kien mdi truong nhung kha nang chuyen hoa va trao ddi khac nhau. Ca ro phi (iOreochromis niloticus) co kha nang su dung thuc an cao (Fontainhes - Fernandes va CTV., 1999), co ty le tieu hoa len den 85.5, 93, 89% VCK, protein va nang lugng tdng sd. Bang 4.11. Ket qua nuoi thi nghiem tom he chan trang (McCallum va CTV., 2000b) Hat dau Hat dau Hat dau Hat dau Hat dau K h lu phan an DC nguyen nguyen vu vu nguyen Process Tuoi Ep Tuoi £p Nghien nho L. vannamei (Trong luang TB, 0,66 g) 7 tuan, g 4,94 4,84 5,34 4.74 5.24 5.34 Ty le tang trong 4,36 4,33 4,50 4.29 4.47 4.50 TTTA 2,45 2,48 2,27 2.53 2.33 2.30 Ty le s6ng (%) 97 97 94 100 97 100 V. MOI QUAN HE CUA CAC LOAI THlTC AN VA VAT CHAT HUt) CO LANG DONG Mdi quan he giua tdng sd hgp ch it hiru co (TOM), sic td quang hgp va cac yeu td mdi trudng trong nudi trdng thuy san, vi du d dam pha Tam Giang - Cau Hai da dugc danh gia png Cau Hai. Tdng sd chat huu co, ham lugng Chlorohyll - a, Phaepigment, he sinh vat ndi dugc xac djnh va phan tich, cac mdi quan he giua ham lugng Chl-a va CPE trong trim tich day, 120