intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

GIÁO TRÌNH: TÂM LÝ HỌC ĐẠI CƯƠNG - HOÀNG ĐỨC LÂM -5

Chia sẻ: Muay Thai | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:11

Thêm vào BST
Báo xấu
236
lượt xem 62
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trong tình huống phải chờ đợi, phải làm các động tác trì ho lúc xảy ra những sự kiện quan trọng, có ý nghĩa lớn thì thường xảy ra các rung động cảm xúc thể hiện trạng thái căng thẳng và trạng thái giảm bớt căng thẳng tiếp theo sau đó. Phân loại cảm xúc Các rung động cảm xúc là một nhóm những hiện tượng tâm lý rất phức tạp và đa dạng nên rất khó phân tích chung. Vì vậy, trong tâm lý học, cho đến ngày nay vẫn chưa có được một sự phân loại cảm xúc được công...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: GIÁO TRÌNH: TÂM LÝ HỌC ĐẠI CƯƠNG - HOÀNG ĐỨC LÂM -5

  1. Taâm lyù PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com hoïc ñaïi cöông - 45 - Simpo 3). Trong tình huoáng phaûi chôø ñôïi, phaûi laøm caùc ñoäng taùc trì hoaûn tröùôc luùc xaûy ra nhöõng söï kieän quan troïng, coù yù nghóa lôùn thì thöôøng xaûy ra caùc rung ñoäng caûm xuùc theå hieän traïng thaùi caêng thaúng vaø traïng thaùi giaûm bôùt caêng thaúng tieáp theo sau ñoù. 3. Phaân loaïi caûm xuùc Caùc rung ñoäng caûm xuùc laø moät nhoùm nhöõng hieän töôïng taâm lyù raát phöùc taïp vaø ña daïng neân raát khoù phaân tích chung. Vì vaäy, trong taâm lyù hoïc, cho ñeán ngaøy nay vaãn chöa coù ñöôïc moät söï phaân loaïi caûm xuùc ñöôïc coâng nhaän roäng raûi. Song caùc caûm xuùc coù theå ñöôïc phaân chia thaønh caùc daïng. Caên cöù vaøo daáu hieäu ñaëc tröng ñoái vôùi chuùng veà ñoä keùo daøi vaø ñoä maûnh lieät cuûa rung ñoäng taâm lyù, ngöôøi ta phaân bieät ra: a. Taâm traïng. Laø moät trong nhöõng daïng phoå bieán nhaát cuûa caùc traïng thaùi caûm xuùc con ngöôøi. Taâm traïng coù nhöõng ñaëc ñieåm noåi baät sau ñaây: - Cöôøng ñoä yeáu. - Thôøi gian keùo daøi ñaùng keå. - Khoâng roû raøng, khoâng coù yù thöùc. - Mang tính chaát phaân taùn ñaëc bieät. Nguyeân nhaân gaây neân taâm traïng: - Do caùc quaù trình vaø caùc traïng thaùi khaùc nhau cuûa cô theå. - Do caùc ñaëc ñieåm cuûa moâi tröôøng beân ngoaøi nôi ngöôøi ñoù soáng vaø laøm vieäc. - Do caùc ñaëc ñieåm taùc ñoäng laãn nhau giöõa ngöôøi vôùi ngöôøi. - Do nhöõng yù nghæ vaø bieåu töôïng ñöôïm maøu saéc caûm xuùc cuûa caù nhaân . b. Xuùc ñoäng Khi caùc rung ñoäng caûm xuùc xaåy ra vôùi cöôøng ñoä lôùn vaø bieåu hieän ñoät ngoät thì goïi laø xuùc ñoäng. Xuùc ñoäng coù nhöõng ñaëc ñieûm noåi baät sau ñaây: - Rung ñoäng caûm xuùc bieåu hieän beân ngoaøi maõnh lieät. - Rung ñoäng caûm xuùc xaåy ra trong thôøi gian ngaén vôùi nhöõng ñaëc ñieåm rieâng. - Rung ñoäng caûm xuùc mang tính chaát khoâng coù yù thöùc ôû möùc ñaùng keå. - Rung ñoäng caûm xuùc theå hieän tính chaát lan toûa raát roõ raøng. c. Tình caûm Tình caûm coù moät soá ñaëc ñieåm noåi baät sau ñaây: - Rung ñoäng caûm xuùc mang tính chaát xaùc ñònh, coù yù thöùc. - Khoaûng thôøi gian khoâng keùo daøi laém. - Tính chaát coù theå nhaän thöùc ñöôïc. - Mang tính ñoái töôïng. Hoaøng Ñöùc Laâm Khoa Sö Phaïm
  2. Taâm lyù PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com hoïc ñaïi cöông - 46 - Simpo Caên cöù vaøo noäi dung vaø nguyeân nhaân phaùt sinh ra chuùng maø ngöôøi ta phaân thaønh caùc daïng tình caûm caáp thaáp vaø caáp cao. Tình caûm caáp thaáp coù lieân quan chuû yeáu ñeán caùc quùa trình sinh vaät hoïc trong cô theå, ñeán söï thoûa maõn hay khoâng thoûa maõn caùc nhu caàu töï nhieân cuûa con ngöôøi. Coø tình caûm caáp cao xuaát hieän lieân quan ñeán söï thoûa maõn hay khoâng thoûa maõn caùc nhu caàu xaû hoäi cuûa con ngöôøi. Ngöôøi ta phaân bieät ba nhoùm tình caûm caáp cao. Ñoù laø tình caûm ñaïo ñöùc, tình caûm trí tueä vaø tình caûm thaåm myõ. * Tình caûm ñaïo ñöùc: laø nhöõng tình caûm caáp cao phaûn aùnh thaùi ñoä cuûa con ngöôøi ñoái vôùi caùc yeâu caàu cuûa ñaïo ñöùc xaõ hoäi. * Tình caûm trí tueä: laø tình caûm gaén boù vôùi hoaït ñoäng nhaän thöùc cuûa con ngöôøi. Chuùng naûy sinh trong quaù trình hoaït ñoäng hoïc taäp vaø hoaït ñoäng khoa hoïc cuõng nhö trong hoaït ñoäng saùng taïo ôû caùc moân ngheä thuaät, khoa hoïc kyõ thuaät. Tình caûm trí tueä raát ña daïng. Ngöôøi ta coù theå ghi nhaän caùc daïng tình caûm sau ñaây: + Tình caûm veà yù nghó roõ raøng hay mô hoà. + Tình caûm ngaïc nhieân khi gaëp caùi môùi, baát thöôøng, chöa bieát. + Tình caûm khoâng hieåu. + Tình caûm döï ñoaùn. + Tình caûm vöõng tin + Tình caûm nghi ngôø. * Tình caûm thaåm myõõ. Laø tình caûm caáp cao. Do veû ñeïp hay söï xaáu xí cuûa ñoái töôïng ñöôïc tri giaùc nhö caùc hieän töôïng töï nhieân, caùc taùc phaåm ngheä thuaät hay hình daùng con ngöôøi vaø caû nhöõng haønh vi vaø hoaït ñoäng cuûa hoï. Cô sôû cuûa tình caûm thaåm myõ laø nhu caàu ñaëc bieät ñaëc tröng cho con ngöôøi ñoái vôùi söï rung ñoäng thaåm myõ. Trong quaù trình phaùt trieån lòch söû cuûa xaõ hoäi loaøi ngöôøi, nhu caàu thaåm myõ ñoù ñaõ ñöôïc phaùt trieån raát maïnh meõ vaø ñöôïc phaûn aùnh qua caùc hình thöùc ngheä thuaät khaùc nhau do con ngöôøi saùng taïo neân nhö aâm nhaïc, hoäi hoïa, thi ca, kieán truùc v.v… 4. Ñôøi soáng tình caûm cuûa löùa tuoåi thanh nieân. (xem trang 76,77,78 – Taâm lyù hoïc cuûa PTS. Thaùi Trí Duõng, PGS.PTS. Traàn Vaên Thieän, Tröôøng Ñaïi hoïc kinh teá TP.Hoà Chí Minh, 1994.) 5. Söï phaùt trieån cuûa caûm xuùc Nhieàu coâng trình nghieân cöùu taâm lyù xaõ hoäi ñaõ chæ roõ raèng khoâng coù vaø khoâng theå coù moät con ñöôøng thoáng nhaát ñeå phaùt trieån caûm xuùc cuûa moïi ngöôøi trong moät xaõ hoäi. Töø khi xuaát hieän nhöõng cô cheá phaûn xaï coù ñieàu kieän cuûa caùc rung ñoäng caûm xuùc trong ñôøi soáng cuûa ñöùa treû thì nhöõng caûm xuùc cuûa noù ñaõ baét ñaàu phaùt trieån khoâng phaûi töï thaân noù maø laø chòu aûnh höôûng cuûa nhöõng taùc ñoäng raát khaùc nhau cuûa moâi tröôøng beân ngoaøi. Ngöôøi ta quan saùt thaáy nhöõng quy luaät phaùt trieån caûm xuùc sau ñaây: *) AÛnh höôûng cuûa caùch sinh soáng cuûa con ngöôøi. *) AÛnh höôûng cuûa nhöõng hoaït ñoäng maø ngöôøi ta ñaõ daønh nhöõng khoaûng thôøi gian khaùc nhau trong cuoäc ñôøi mình cho hoaït ñoäng ñoù. Hoaøng Ñöùc Laâm Khoa Sö Phaïm
  3. Taâm lyù PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com hoïc ñaïi cöông - 47 - Simpo *) AÛnh höôûng cuûa möùc ñoä phaùt trieån trí tueä, cuûa tính caùch, cuûa ñoä saâu saéc vaø toaøn dieän cuûa ñoä phaùt trieån ñoù. *) AÛnh höôûng cuûa trình ñoä vaø tính chaát giaùo duïc thaåm myõ cuûa con ngöôøi. *) Khaû naêng rung ñoäng tröïc tieáp cuûa nhöõng caûm xuùc khaùc nhau. Caâu hoûi ø oân taäp II. YÙ CHÍ – HAØNH ÑOÄNG YÙ CHÍ 1. YÙ chí a. Ñònh nghóa YÙ chí laø tính naêng ñoäng cuûa yù thöùc, bieåu hieän ôû khaû naêng xaùc ñònh muïc tieâu cho haønh ñoäng; huy ñoäng söùc maïnh cuûa baûn thaân ñeå khaéc phuïc khoù khaên beân trong vaø beân ngoaøi nhaèm thöïc hieän ñöôïc muïc tieâu ñoù. b. Vai troø, baûn chaát vaø ñaëc ñieåm cuûa yù chí: * Vai troø: - YÙ chí laø moät yeáu toá hôïp thaønh cuûa haønh ñoäng coù yù ñoà (trong haønh ñoäng coù yù ñoà ñaõ coù yù chí). - YÙ chí ñieàu chænh naêng löïc cuûa con ngöôøi nhaèm vaøo moät haønh ñoäng cuï theå, nhaèm hoaøn thaønh nhieäm vuï ñoù. - YÙ chí coøn laøm thay ñoåi chieàu höôùng, tính chaát vaø hình thöùc cuûa hoaït ñoäng. - YÙ chí coøn cho pheùp chuùng ta haï quyeát taâm tröôùc khi haønh ñoäng. Haønh ñoäng xaûy ra döôùi söï quyeát taâm ñoù. Noù laø yeáu toá tröïc tieáp taùc ñoäng vaøo ngoaïi caûnh, baét ngoaïi caûnh phuïc tuøng con ngöôøi. * Baûn chaát: - Baát kyø caù nhaân naøo khi ñaõ hình thaønh yù thöùc baûn ngaõ ñeàu coù yù chí. - Coù caù nhaân coù yù chí trong vieäc naøy nhöng laïi khoâng coù yù chí trong vieäc khaùc. - YÙ chí theå hieän giaù trò xaõ hoäi, giaù tri ñaïo ñöùc cuûa ngöôøi ñoù ñoái vôùi xaõ hoäi vaø nhöõng ngöôøi chung quanh. Giaù trò xaõ hoäi, ñaïo ñöùc ñöôïc quy ñònh bôûi nhu caàu lyù töôûng thì yù chí lieân quan ñeán nhu caàu xu höôùng lyù töôûng cuûa caù nhaân. - Trong thöïc teá coù nhöõng hoaït ñoäng luùc ñaàu khoâng phuø hôïp vôùi nhu caàu höùng thuù cuûa caù nhaân thì yù chí vaãn xuaát hieän. * Ñaëc ñieåm: - YÙ chí khoâng bao giôø ñoäc laäp ngoaøi haønh ñoäng maø luoân luoân toàn taïi trong moïi haønh ñoäng cuï theå nhaát ñònh. Laø yeáu toá taâm lyù ñieàu chænh haønh ñoäng ñoù theo chieàu höôùng muïc ñích ñaõ ñònh tröôùc. - YÙ chí khoâng taùch rôøi nhaän thöùc vaø tình caûm cuûa con ngöôøi. - YÙ chí chæ coù ôû con ngöôøi. Bôûi vì chæ ôû con ngöôøi môùi coù ngoân ngöõ, môùi coù yù thöùc maø yù chí laø maët naêng ñoäng cuûa yù thöùc con ngöôøi. Hoaøng Ñöùc Laâm Khoa Sö Phaïm
  4. Taâm lyù PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com hoïc ñaïi cöông - 48 - Simpo c. Nhöõng phaåm chaát cuûa yù chí: * Tính muïc ñích: Laø phaåm chaát taâm lyù cho pheùp con ngöôøi ñieàu chænh haønh vi cuûa mình theo muïc ñích ñaû ñònh.Ñaëc tröng tính muïc ñích cuûa con ngöôøi laø xaùc ñònh muïc ñích chuû ñaïo, muïc ñích chính cho cuoäc ñôøi con ngöôøi. Quùa trình hình thaønh muïc ñích cuûa con ngöôøi raát phöùc taïp. Noù tuaân theo nhöõng yeâu caàu nhaát ñònh. Tính muïc ñích laø söï theå hieän yù chí cuûa ngöôøi ñoù trong khi haønh ñoäng ñeå ñaït yeâu caàu mong muoán. * Tính ñoäc laäp: Laø moät phaåm chaát yù chí cho pheùp con ngöôøi buoäc haønh ñoäng cuûa mình phuïc tuøng nhöõng quan ñieåm vaø nieàm tin cuûa baûn thaân. * Tính kieân cöôøng: Laø moät phaåm chaát yù chí coù cöôøng ñoä maïnh. Noù cho pheùp con ngöôøi coù nhöõng quyeát ñònh beàn vöõng, coù cô sôû ñuùng ñaén trong nhöõng tröôøng hôïp khoù khaên raát lôùn. Tính kieân cöôøng bieåu hieän cuï theå: - Tính kieân trì (ñoäc laäp vôùi tính böôùng bænh), laø khaû naêng vaø thoùi quen thöïc hieän ñeán cuøng muïc ñích ñaû ñeà ra, coá gaéng khaéc phuïc khoù khaên ñeå tieán ñeán muïc ñích. - Tính duõng caûm (ñoäc laäp vôùi lieàu lænh, ngöôïc vôùi söï heøn nhaùt), laø söï saün saøng vaø khaû naêng cuûa con ngöôøi tieán tôùi muïc ñích baát chaáp hieåm nguy ñeán lôïi ích vaø tính maïng caù nhaân, - Tính töï kieàm cheá vaø töï chuû, chính laø khaû naêng thoùi quen kieåm tra haønh vi cuûa mình ñeå laøm chuû baûn thaân, laøm chuû lôøi noùi… cuûa mình; kìm haûm nhöõng haønh ñoäng khoâng caàn thieát hoaëc coù haïi naøo ñoù. Ngöôøi coù phaåm chaát naøy luoân luoân bình tænh, saùng suoát trong moïi tröôøng hôïp. Caû ba phaåm chaát yù chí (tính muïc ñích, ñoäc laäp, kieân cöôøng) khoâng taùch rôøi nhau. Chuùng ñöôïc hình thaønh ñoàng thôøi vaø cuûng ñöôïc bieåu hieän ñoàng thôøi trong caùc hoaït ñoäng. Trong ñoù tính muïc ñích cuûa yù chí bao giôø cuûng chieám vai troø chuû ñaïo. 2. Haønh ñoäng yù chí a. Ñònh nghóa Haønh ñoäng yù chí laø haønh ñoäng coù chuû taâm, coù ñieàu khieån moät caùch töï giaùc, luoân luoân höôùng ñeán muïc ñích ñaõû ñaët ra gaén lieàn vôùi söï vöôït qua nhöõng khoù khaên beân trong vaø beân ngoaøi con ngöôøi. b. Ñaëc ñieåm - Bao giôø nguoàn kích thích gaây neân haønh ñoäng yù chí cuûng laø ñoäng cô. - Haønh ñoäng yù chí bao giôø cuûng coù muïc ñích roû raøng. - Haønh ñoäng coù yù chí luoân coù söï löïa choïn phöông tieän vaø bieän phaùp tieán haønh. - Luoân coù söï noå löïc yù chí ñeå ñaït tôùi muïc ñích. c. Caùc khaâu cuûa haønh ñoäng vaø yù chí * Xaùc ñònh muïc ñích vaø hình thaønh ñoäng cô: Hoaøng Ñöùc Laâm Khoa Sö Phaïm
  5. Taâm lyù PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com hoïc ñaïi cöông - 49 - Simpo Muïc ñích cuûa haønh ñoäng laø nguyeän voïng muoán ñaït tôùi moät keát quûa nhaát ñònh. Nhöõng nguyeän voïng ñoù naûy sinh khi xaùc ñònh ñöôïc ñoái töôïng cuûa nhu caàu. Neáu nhu caàu ngaøy caøng ñöôïc nhaän thöùc laø taát yeáu, nguyeän voïng caøng chín muoài thì ñoái töôïng cuûa nhu caàu laø thoûa maûn vaø nhu caàu ñoù ngaøy caøng coù yù nghóa ñaày ñuû. Ñoäng cô ñöôïc xaùc ñònh bôûi chuû theå. Chuû theå xaùc ñònh ñöôïc yù nghóa cuûa muïc ñích seû phaûi ñaït tôùi vaø nhöõng phöông thöùc ñaït tôùi muïc ñích ñoù. * Ñaáu tranh ñoäng cô vaø quyeát ñònh haønh ñoäng. Do nhu caàu cuûa caù nhaân ña daïng neân toàn taïi moät heä thoáng ñoäng cô . Khi haønh ñoäng giaûi quyeát moät nhu caàu thì seõ lieân quan ñeán nhöõng nhu caàu khaùc. Nhieàu khi nhöõng nhu caàu caàn ñeán ñoäng cô laïi maâu thuaån nhau. Khi ñoù xaûy ra quùa trình ñaáu tranh ñeå caân nhaéc ñoäng cô naøo chieám öu theá. Sau khi suy nghó caân nhaéc, tính toaùn löïc choïn ñoäng cô seõ daãn tôùi vieäc quyeát ñònh haønh ñoäng. * Noå löïc thöïc hieän quyeát ñònh: Laø khaâu ñaëc tröng nhaát cuûa haønh ñoäng yù chí.Töø choå quyeát ñònh haønh ñoäng chuyeån sang thöïc hieän haønh ñoäng laø söï chuyeån bieán veà chaát. Töø giai ñoaïn ôû daïng tö töôõng tinh thaàn chuyeån sang nhöõng haønh ñoäng thöïc teá. Ñeå huy ñoäng ñöôïc yù chí vaøo thöïc hieän haønh ñoäng , tröôùc heát caù nhaân phaûi coù nieàm tin vaøo söï ñuùng ñaén cuûa vieäc mình laøm, tin vaøo söùc mình. Caû ba khaâu cuûa haønh ñoäng yù chí hoøa quyeän vaø chuyeãn hoùa cho nhau. Moåi khaâu coù taùc duïng nhaát ñònh ñeán töøng maët hoaït ñoäng nhöng ñeàu gaén boù vaø quy ñònh keát quûa haønh ñoäng. Keát luaän chung: YÙ chí, haønh ñoäng yù chí, xaùc ñònh vaø ñaáu tranh ñoäng cô… laø ñoäng löïc cuûa moïi haønh ñoäng cuûa con ngöôøi. Khoâng coù moät hoaït ñoäng naøo khoâng coù söï tham gia cuûa yù chí. YÙ chí maïnh meõ chæ coù theå coù ñöôïc khi con ngöôøi coù nieàm tin ñuùng ñaén vaøo söùc mình vaø coâng vieäc mình laøm. Vieäc reøn luyeän yù chí ñöôïc tieán haønh trong moïi hoaït ñoäng töø ñôn giaûn ñeán phöùc taïp. Caâu hoûi vaø oân luyeän. III. NGOÂN NGÖÕ VAØ GIAO TIEÁP 1. Ngoân ngöõ a.Khaùi nieäm Phaân bieät ngöõ ngoân vaø ngoân ngöõ: Ngoân ngöõ: Laø moät heä thoáng kyù hieäu, daáu hieäu vôùi nhöõng quy taéc nhaát ñònh cuûa moät nhoùm ngöôøi (moät nöôùc, moät daân toäc…) vôùi chöùc naêng laø phöông tieän giao tieáp giöõa caùc thaønh vieân trong nhoùm, hoaëc laø coâng cuï hoaït ñoäng trí tueä cuûa con ngöôøi. Ngoân ngöõ: Laø quùa trình trong ñoù moåi caù nhaân söû duïng moät thöù ngoân ngöõ ñeå giao tieáp, ñeå truyeàn ñaït, ñeå lænh hoäi nhöõng kinh nghieäm xaû hoäi-lòch söû, hoaëc ñeå keá hoaïch hoùa hoaït ñoäng cuûa mình. Ngoân ngöõ laø moät quùa trình taâm lyù. Ngoân ngöõ cuûa caù nhaân cuûng thay ñoåi tuøy thuoäc vaøo traïng thaùi taâm lyù caù nhaân. Hoaøng Ñöùc Laâm Khoa Sö Phaïm
  6. Taâm lyù PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com hoïc ñaïi cöông - 50 - Simpo b. Vai troø cuûa ngoân ngöõ vôùi hoaït ñoäng nhaän thöùc. Ngoân ngöõ laø thaønh phaàn quan troïng nhaát veà maët noäi dung vaø caáu truùc taâm lyù con ngöôøi, laø thaønh toá cô baûn nhaát cuûa hoaït ñoäng nhaän thöùc töø thaáp ñeán cao. Ngoân ngöõ coù aûnh höôûng raát lôùn ñeán taát caû caùc quùa trình taâm lyù cuûa con ngöôøi. Nhôø coù ngoân ngöõ vaø söï tham gia tích cöïc cuûa noù vaøo hoaït ñoäng trí nhôù vaø caùc quaù trình ghi nhôù, giöõ gìn vaø nhôù laïi cuûa con ngöôøi trôû neân coù chuû ñònh vaø coù yù nghóa. c. Caùc daïng ngoân ngöõ Thoâng thöôøng ngöôøi ta chia ngoân ngöõ ra laøm hai daïng chính: * Ngoân ngöõ beân ngoaøi: Laø höôùng vaøo ngöôøi khaùc nhaèm muïc ñích giao tieáp. Loaïi ngoân ngöõ beân ngoaøi ñöôïc chia thaønh ngoân ngöõ noùi vaø ngoân ngöõ vieát. - Ngoân ngöõ noùi: Laø ngoân ngöõ bieåu hieän baèng aâm thanh, ñöôïc ngöôøi khaùc tieáp nhaän baèng thính giaùc. Loaïi ngoân ngöõ noùi ñöôïc chia thaønh : Ñoäc thoaïi vaø ñoái thoaïi. - Ngoân ngöõ vieát: Laø ngoân ngöõ ñöôïc bieåu hieän baèng kyù hieäu, tín hieäu baèng chöû vieát vaø ñöôïc tieáp thu baèng thò giaùc laø chính. Ngoân ngöõ vieát cho pheùp con ngöôøi tieáp xuùc vôùi nhau moät caùch giaùn tieáp. Loaïi ngoân ngöõ naøy ñoøi hoûi phaûi roû raøng, maïch laïc, vieát ñuùng quy taéc ngöõ phaùp chuaån cuûa töøng loaïi ngoân ngöõ. * Ngoân ngöõ beân trong Laø daïng ngoân ngöõ ñaëc bieät, noù khoâng ñöôïc duøng laøm phöông tieän giao tieáp, chuû yeáu höôùng vaøo baûn thaân. Loaïi ngoân ngöõ naøy laø voû boïc cuûa tö duy, yù thöùc giuùp con ngöôøi chuaån bò hoaït ñoäng, töï ñieàu chænh, ñieàu khieån baûn thaân. 2. Giao tieáp a. Baûn chaát cuûa giao tieáp Moïi ngöôøi trong chuùng ta, duø ôû ñaïi vò, laøm baát cöù coâng vieäc gì cuûng phaûi tieáp xuùc, trao ñoåi, phoái hôïp vôùi nhauv.v… chính nhöõng ñieàu vöøa neâu laø nhöõng nhu caàu xaõ hoâïi cuaû con ngöôøi. Nhöõng nhu caàu ñoù chæ coù theå ñöôïc thoûa maõn thoâng qua vieäc giao tieáp cuûa con ngöôøi. b. Caùc loại hình giao tieáp cô baûn Caên cöù vaøo noäi dung taâm lyù cuûa chuùng ta, ta coù theå phaân ra ba loaïi hình giao tieáp khaùc nhau: - Giao tieáp nhaèm thoâng baùo nhöõng thoâng tin môùi; - Giao tieáp nhaèm thay ñoåi heä thoáng ñoäng cô vaø giaù trò: - Giao tieáp nhaèm kích thích, ñoäng vieân haønh ñoäng. Neáu caên cöù vaøo ñoái töôïng hoaït ñoäng giao tieáp chuùng ta coù theå phaân ra: - Giao tieáp lieân nhaân caùch (giöõa hai, ba ngöôøi). - Giao tieáp xaõû hoäi (giöõa moät ngöôøi vaø moät nhoùm ngöôøi). Hoaøng Ñöùc Laâm Khoa Sö Phaïm
  7. Taâm lyù PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com hoïc ñaïi cöông - 51 - Simpo - Giao tieáp nhoùm. c. Caùc phöông tieän giao tieáp * Giao tieáp phi ngoân ngöõ: Goàm neùt maët, nuï cöôøi, aùnh maét, caùc cöû chæ, tö theá, dieän maïo, caùc haønh vi giao tieáp ñaëc bieät, ñoà vaät. * Phöông tieän giao tieáp ngoân ngöõ: Noäi dung cuûa ngoân ngöõ, töùc laø yù nghóa cuûa lôøi noùi, tính chaát cuûa ngoân ngöõ nhö nhòp ñieäu, aâm ñieäu, ngöõ ñieäu… hoaëc ñieäu boä khi noùi. d.Nhöõng yeáu toá taâm lyù trong giao tieáp Bao goàm: + Nhaän thöùc trong giao tieáp. + Tình caûm, caûm xuùc trong giao tieáp + Aán töôïng ban ñaàu + Traïng thaùi baûn ngaõ trong giao tieáp + Söï hoøa hôïp taâm lyù giöõa nhöõng ngöôøi giao tieáp. + Kyû xaûo giao tieáp. Caâu hoûi vaø oân luyeän Hoaøng Ñöùc Laâm Khoa Sö Phaïm
  8. Taâm lyù PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com hoïc ñaïi cöông - 52 - Simpo CHÖÔNG III. CAÙ NHAÂN – NHAÂN CAÙCH – HOAÏT ÑOÄNG I. CAÙ NHAÂN 1.Khaùi nieäm chung Khaùi nieäm “caù nhaân”, “con ngöôøi” laø moät theå thoáng nhaát xaùc ñònh, chuùng khoâng theå taùch rôøi nhau nhöng chuùng khoâng gioáng nhau veà noäi dung. Ñeå hieåu roû baûn chaát khaùi nieäm caù nhaân chuùng ta caàn phaân bieät vôùi khaùi nieäm con ngöôøi. * Con ngöôøi: Laø khaùi nieäm chung nhaát ñeå chæ moät thöïc theå sinh vaät soáng coù yù thöùc, coù ngoân ngöõ, phaûn aùnh vaø caûi taïo hieän thöïc xung quanh, coù theå saùng taïo ra coâng cuï vaø söû duïng chuùng trong hoaït ñoäng thöïc tieãn cuûa mình, coù moät cuoäc soáng xaõ hoäi vaø tìm ra phöông tieän sinh soáng nhôø lao ñoäng. * Caù nhaân: Laø moät con ngöôøi cuï theå trong toaøn boä nhöõng ñaëc ñieåm xaõ hoäi vaø taâm lyù ña daïng cuûa mình, laø chuû theå cuûa hoaït ñoäng xaõ hoäi, cuûa caùc quan heä xaõ hoäi. Vaø, khoâng theå coù caù nhaân ngoaøi xaõû hoäi, cuõng nhö xaõ hoäi loaøi ngöôøi khoâng theå toàn taïi neáu khoâng coù caùc caù nhaân hôïp thaønh. 2. Nhöõng ñaëc ñieåm taâm lyù caù nhaân a.YÙ thöùc veà baûn thaân. Con ngöôøi nhö moät caù nhaân, luoân khaúng ñònh “caùi toâi” cuûa mình,” caùi toâi” ñöôïc taùch ra: -“Caùi toâi” veà theå xaùc, töùc laø xem xeùt mình nhö moät thöïc theå soáng coù toå chöùc cô theå töông öùng. - “ Caùi toâi” xaõ hoäi töùc laø xem xeùt nhöõng ñaëc ñieåm, nhöõng neùt taâm lyù chæ rieâng mình coù. b. YÙ thöùc veà tính lieân tục vaø tính thoáng nhaát cuûa”caùi toâi” cuûa mình. Trong suoát caû cuoäc ñôøi con ngöôøi, khoâng chæ hình theå maø caû caùc neùt taâm lyù cuûa caù nhaân cuõng ñeàu thay ñoåi raát nhieàu. Nhöng, duø coù thay ñoåi theá naøo ñi chaêng nöõa thì con ngöôøi vaãn khoâng maát “caùi toâi” cuûa mình maø vaãn tieáp tuïc yù thöùc veà tính ñoàng nhaát cuûa mình vôùi caùi maø mình coù trong caùc thôøi kyø ñaõ qua cuûa caù nhaân. c. Tính caù bieät. Ñoù laø söï khaùc nhau cuûa caùc quùa trình, traïng thaùi, caùc thuoäc tính taâm lyù cuûa rieâng moåi ngöôøi caû veà noâi dung, hình thöùc, caùch thöùc bieåu hieän cuûa chuùng. Do caùc ñaëc ñieåm caù bieät cuûa con ngöôøi laø voâ cuøng ña daïng neân khoâng theå tìm ñöôïc hai caù nhaân gioáng heät nhau, töùc laø khoâng theå tìm thaáy hai con ngöôøi laëp laïi nhau hoaøn toaøn. d. Töï ñieàu chænh. Laø khaû naêng ñieàu khieån moät caùch coù yù thöùc ñoái vôùi caùc haønh vi, caùc traïng thaùi taâm lyù cuûa mình cho töông öùng vôùi caùc yeâu caàu cuûa moâi tröôøng xaõ hoäi hay voùi caùc ñieàu kieän ñeå thöïc hieän hoaït ñoäng. e. Tính tích cực. Caù nhaân luoân luoân hoaït ñoäng, khoâng coù hoaït ñoäng thì caù nhaân khoâng theå toàn taïi trong moâi tröôøng töï nhieân vaø xaõ hoäi. Khi caù nhaân hoaït ñoäng luoân bieåu hieän tính tích cöïc xaõ hoäi cuûa mình vaø taâm lyù caù nhaân seõ ñöôïc hình thaønh trong hoaït ñoäng. “Baát kyø hoaït ñoäng naøo cuûa con ngöôøi cuõng xuaát phaùt töø choã noù nhö moät caù nhaân, nhö moät chuû theå cuûa hoaït ñoäng ñoù” (X. L. Rubinsteâin). Hoaøng Ñöùc Laâm Khoa Sö Phaïm
  9. Taâm lyù PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com hoïc ñaïi cöông - 53 - Simpo f. Tính töông quan. Laø söï töï khaúng ñònh caù nhaân mình trong caùc quan heä xaõ hoäi phöùc taïp; ñoàng thôøi vöøa giöõ ñöôïc neùt rieâng cuûa mình, vöøa thaáy ñöôïc nhöõng neùt rieâng ñoù ñöôïc hình thaønh trong khi chính baûn thaân mình tham gia tích cöïc vaøo caùc quan heä xaõ hoäi. g. Söï thoáng nhaát veà caáu truùc. Caù nhaân laø moät hieän töôïng phöùc taïp. Noù phöùc taïp trong caùc ñaëc ñieåm, caùc ñaëc tính vaø caùc quan heä taâm lyù cuûa mình. Song caùc ñaëc ñieåm, ñaëc tính ñoù cuûa caù nhaân luoân gaén bo ùvaø phuï thuoäc vaøo nhau trong moät theå thoáng nhaát cuûa nhaân caùch toaøn veïn. Toùm laïi: Caùc ñaëc ñieåm taâm lyù noùi treân mang tính chaát lòch söû. Chuùng xuaát hieän vaø phaùt trieån trong quaù trình lao ñoäng vaø hoaït ñoäng xaõ hoäi. Vì theá chuùng bieåu hieän baûn chaát xaõ hoäi cuûacon ngöôøi, ñoàng thôøi ñoù cuõng laø nhöõng neùt ñaõ phaùt trieån cuûa con ngöôøi nhö laø moät thaønh vieân tích cöïc cuûa xaõ hoäi . Nhö Maùc ñaõ noùi: “chuùng ta caàn phaûi bieát baûn chaát con ngöôøi noùi chung nhö theá naøo vaø baûn chaát ñoù thay ñoåi ra sao trong moãi moät thôøi ñaïi lòch söû cuï theå” (Maùc vaø Aêng-ghen; toaøn taäp; xuaát baûn laàn thöù hai, taäp 23, trang 623- daãn theo Ru-ñích ; taâm lyù hoïc; nxb Mir Matxcôva, tr. S1). 3. Baûn chaát sinh vaät vaø baûn chaát xaõ hoäi cuûa caù nhaân. a. Baûn chaát sinh vaät cuûa caù nhaân. Con ngöôøi laø moät thöïc theå sinh vaät. Noù chòu söï chi phoái cuûa caùc quy luaät sinh vaät hoïc nhö ñoàng hoùa, dò hoùa, aên, nguû, soáng, cheát v.v… Bieåu hieän: - Theå hieän trong caáu truùc cô theå nhö heä thaàn kinh, heä hoâ haáp, heä tuaàn hoaøn… - Tính sinh vaät cuûa con ngöôøi coøn ñöôïc bieåu hieän veà söï phaùt trieån cuûa cô theå trong caùc thôøi kyø khaùc nhau. - Maët sinh vaät cuûa con ngöôøi laø keát quûa cuûa söï tieán hoaù laâu daøi cuûa vaät chaát. b. Baûn chaát xaõ hoäi cuûa caù nhaân. Thoâng qua caù nhaân con ngöôøi ta seõ thaáy ñöôïc baûn chaát xaõ hoäi cuûa caù nhaân. Vì, con ngöôøi laø moät thöïc theå cuûa xaõ hoäi nghóa laø coù söï hình thaønh vaø phaùt trieån. Baûn chaát xaõ hoäi cuûa caù nhaân chòu söï chi phoái cuûa caùc quy luaät xaõ hoäi. Bieåu hieän: - ÔÛ ñaëc tính taâm lyù cuûa caù nhaân ñoù. Thoâng qua ñaëc tính taâm lyù ñoù ñaõ phaûn aùnh ñöôïc baûn chaát cuûa xaõ hoäi; phaûn aùnh ñöôïc thaùi ñoä cuûa caù nhaân ñoái vôùi xaõ hoäi. - Khi xaõ hoäi thay ñoåi thì baûn chaát xaõ hoäi cuûa caù nhaân thay ñoåi. Taâm lyù cuûa con ngöôøi mang baûn chaát xaõ hoäi - lòch söû. c. Sự thoáng nhaát bieän chöùng giöõa baûn chaát sinh vaät vaø baûn chaát xaõ hoäi cuûa caù nhaân . -Caùc ñaëc ñieåm sinh vaät taïo neân cô sôû vaät chaát cuûa caùc ñaëc ñieåm xaõ hoäi cuûa caù nhaân. Khoâng coù cô sôû naøy thì noùi chung, caù nhaân khoâng theå toàn taïi vaø khoâng theå theå hieän mình veà maët cuoäc soáng vaø xaõ hoäi. Hoaøng Ñöùc Laâm Khoa Sö Phaïm
  10. Taâm lyù PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com hoïc ñaïi cöông - 54 - Simpo -Caùc ñaëc ñieåm sinh vaät cuûa caù nhaân coù theå gaây aûnh höôûng ít nhieàu ñeán caùc neùt taâm lyù cuûa caù nhaân ñoù tuøy theo möùc ñoä noäi dung vaø möùc ñoä phöùc taïp cuûa caùc neùt taâm lyù ñoù. - Caùc ñaëc ñieåm hoaït ñoäng thaàn kinh cuõng laøm cho con ngöôøi coù nhöõng neùt taâm lyù khoâng gioáng nhau vaø taïo neân tính caùch rieâng cuûa ngöôøi ñoù. - Xeùt veà maët chuûng loaïi cuõng nhö caù theå, nhöõng tính chaát töï nhieân cuûa con ngöôøi vôùi taát caû nhöõng chöùc naêng cuûa noù chæ ñöôïc phaùt trieån vaø hoaøn thieän döôùi taùc ñoäng cuûa ñoái töôïng xaõ hoäi vaø yeâu caàu cuûa hoaït ñoäng xaõ hoäi. - Baûn chaát xaõ hoâïi cuûa caù nhaân laøm boäc loä nhöõng khaû naêng tieàm taøng cuûa caùc yeáu toá sinh vaät hoaëc ñieàu chænh laïi moät soá nhöõng yeáu toá sinh vaät khoâng phuø vôùi hoaït ñoäng thöïc tieãn. Toùm laïi: Con ngöôøi laø moät thöïc theå sinh vaät-xaõ hoäi. Hai maët ñoù coù lieân quan vôùi nhau vaø laø moät theå thoáng nhaát hoaøn chænh trong moät caù nhaân. Maët xaõ hoäi cuûa caù nhaân laøm thuùc ñaåy vaø taêng cöôøng caùc yeáu toá sinh vaät vaø laøm cho caùc yeáu toá ñoù mang yù nghóa xaõ hoäi. II. NHAÂN CAÙCH VAØ CAÁU TRUÙC NHAÂN CAÙCH 1. Nhaân caùch laø gì ? Nhaân caùch laø moät vaán ñeà voâ cuøng phöùc taïp; coù raát nhieàu quan ñieåm khaùc nhau veà nhaân caùch cuûa con ngöôøi. Nhaân caùch duøng ñeå chæ con ngöôøi, noùi tôùi ñôøi soáng tinh thaàn cuûa caù nhaân, noùi tôùi baûn chaát xaõ hoäi cuûa caù nhaân. Nhaân caùch chæ ñöôïc hình thaønh trong hoaït ñoäng, trong ñieàu kieän xaõ hoäi nhaát ñònh chöù khoâng phaûi baåm sinh. “Nhaân caùch laø boä maët taâm lyù xaõ hoäi cuûa moãi ngöôøi, ñöôïc keát hôïp bôûi toång theå nhöõng phaåm chaát, naêng löïc, vöøa bieåu thò baûn saéc rieâng cuûa ngöôøi ñoù vöøa bieåu thò nhöõng ñaëc tröng chung cuûa nhoùm ngöôøi maø ngöôøi ñoù laø ñaïi bieåu (daân toäc, giai caáp, löùa tuoåi v.v…)” Phaïm Minh Haïc (chuû bieân), Taâm lyù hoïc; Nxb Giaùo duïc; 1982 tr 41. “Nhaân caùch laø toång hoøa taát caû nhöõng gì hôïp thaønh moät con ngöôøi, moät caù nhaân vôùi baûn saéc vaø caù tính roõ neùt: ñaëc ñieåm theå chaát (taïng), taøi naêng, phong caùch, yù chí, ñaïo ñöùc, vai troø xaõ hoäi. Vaø laø moät caù nhaân coù yù thöùc veà baûn thaân, ñaû töï khaúng ñònh ñöôïc, giöõ ñöôïc phaàn naøo tính nhaát quaùn trong moïi haønh vi” (Nguyeãn Khaéc Vieän; Töø ñieån taâm lyù, Nxb Ngoaïi vaên, trung taâm nghieân cöùu taâm lyù treû em; HN. 1991,tr 190). Ñeå hieåu moät con ngöôøi, caàn ñöùng veà ba maët maø phaân tích. - Maët sinh lyù: Con ngöôøi laø moät sinh vaät (kyù hieäu S). - Maët xaõ hoäi: Con ngöôøi laø “toång hoøa moïi quan heä xaõ hoäi” (kyù hieäu X). - Maët taâm lyù: Vôùi moät cô caáu vaø cô cheá ñaëc thuø (kyù hieäu T). Ba maët naøy taùc ñoäng laån nhau, thöôøng xuyeân bieán ñoäng töø luùc môùi sinh ñeán luùc giaø taïo ra nhaân caùch. Hoaøng Ñöùc Laâm Khoa Sö Phaïm
  11. Taâm lyù PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com hoïc ñaïi cöông - 55 - Simpo 2. Caáu truùc cuûa nhaân caùch. Vaán ñeà caáu truùc cuûa nhaân caùch cho ñeán nay vaån laø vaán ñeà khaù phöùc taïp. Phöùc taïp ôû choã coù nhieàu quan ñieåm khaùc nhau veà nhaân caùch. Do ñoù, caáu truùc cuûa noù cuõng coù nhieàu nhöõng quan nieäm khaùc nhau. ÔÛ ñaây, chuùng ta chæ trích daãn moät vaøi quan nieäm. + Quan nieäm cuûa nhaø taâm lyù hoïc Lieân Xoâ (cuõ) Platoânoâp. Theo oâng, caáu truùc nhaân caùch cuûa con ngöôøi bao goàm boán heä thoáng: - Heä thoáng nhöõng xu höôùng. - Heä thoáng tính caùch. - Heä thoáng nhöõng kinh nghieäm. - Heä thoáng naêng löïc. + Quan nieäm hieän nay ñöôïc ña soá caùc nhaø taâm lyù hoïc töông ñoái thoáng nhaát. Caáu truùc cuûa nhaân caùch bao goàm boán thuoäc tính: - Xu höôùng. - Tính caùch. - Khí chaát - Naêng löïc. Boán thuoäc tính naøy hoøa quyeän vaøo nhau vaø thoáng nhaát vôùi nhau taïo thaønh nhaân caùch cuûa con ngöôøi. Trong ñoù, xu höôùng ñöôïc coi laø coát loõi cuûa nhaân caùch. Chuùng ta laàn löôït phaân tích caùc thuoäc tính: xu höôùng, tính caùch, khí chaát, naêng löïc. a. Xu höôùng Trong caáu truùc nhaân caùch, xu höôùng ñöôïc xeáp ôû vò trí trung taâm. Noù quyeát ñònh chieàu höôùng ñaïo ñöùc, taøi naêng cuûa söï phaùt trieån nhaân caùch. Thaønh phaàn cuûa xu höôùng bao goàm nhu caàu, höùng thuù, nieàm tin, lyù töôûng… Xu höôùng laø moät heä thoáng nhöõng ñoäng cô beàn vöõng quy ñònh tính löïa choïn cuûa caù theå ñoái vôùi nhöõng ñoái töôïng nhaát ñònh vaø laøm naûy sinh tính tích cöïc hoaït ñoäng cuûa caù theå nhaèm tôùi ñoái töôïng ñoù. * Nhu caàu: Laø ñoøi hoûi taát yeáu do con ngöôøi caûm thaáy caàn ñöôïc thoûa maõn. - Traïng thaùi ban ñaàu naûy sinh khi caù nhaân caûm thaáy thieáu thoán moät ñieàu gì ñoù. Vaø ñoù cuõng la ñieàu kieän beân beân trong kích thích con ngöôøi vaän ñoäng tìm toøi nhöng chöa coù phöông höôùng. - Traïng thaùi cô baûn kích thíc con ngöôøi vaän ñoäng tìm toøi coù phöông höôùng. Khi ñaû xaùc ñònh ñöôïc ñoái töôïng cuûa nhu caàu thì caù nhaân vöôn tôùi ñeå thöïc hieän. Khaû naêng ñeå thöïc hieän laø khaû naêng khaùch quan vaø chuû quan. Moãi moät caù nhaân, töïu trung laïi ñeàu coù hai nhu caàu cô baûn: - Nhu caàu töï nhieân:aên, nguû, töï veä… Nhu caàu naøy ñöôïc di truyeàn laïi nhö laø baûn naêng, coù soá löôïng ít oûi, phöông thöùc thoûa maõn ngeøo naøn, hình thöùc bieåu hieän ñôn ñieäu. Hoaøng Ñöùc Laâm Khoa Sö Phaïm
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2