Hệ thống thông tin môi trường

Chia sẻ: Phan Xuan Sang | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:335

Thêm vào BST

Báo xấu

107
lượt xem 36
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Không thể giải quyết các vấn đề hiện nay mà không có thông tin môi trường .Hàng trăm xí nghiệp, hàng ngàn ống khói và các ống xả nước thải, hàng triệu tấn rác thải vào môi trường. hàng tỷ đô la hàng năm đổ ra để xử lý chất thải - tất cả các nguồn thông tin khổng lồ cần phải đánh giá, xử lý thực hiện các kết luận cần thiết và thông qua các quyết định đứng đắn

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Hệ thống thông tin môi trường

BÙI TÁ LONG TP. H CHÍ MINH 1/2006 http://www.ebook.edu.vn
Kính mong s óng góp ý ki n c a t t c b n c. Nh ng óng góp quí báu c a b n c s giúp các tác gi nâng cao ch t l ng giáo trình này. Giáo trình này trình bày c s khoa h c, ph ng pháp xây d ng và phát tri n các h th ng thông tin môi tr ng. Các khái ni m c b n nh thông tin môi tr ng, s phân lo i, t ch c chúng c phân tích t khía c nh lý lu n l n th c ti n. Trong giáo trình c ng dành s l u ý c bi t cho nh ng ng d ng h th ng thông tin môi tr ng c th t i Vi t Nam trong b i c nh t n c chúng ta ang có nhi u n l c cho công tác b o v môi tr ng và phát tri n b n v ng. Trong giáo trình a ra nh ng ng d ng c th các h th ng thông tin – mô hình môi tr ng tích h p v i GIS h tr công tác qu n lý và thông qua quy t nh trong l nh v c môi tr ng. Giáo trình h ng t i i t ng là sinh viên, h c viên cao h c chuyên ngành môi tr ng và m t s nghành liên quan, c ng nh gi ng viên, nghiên c u viên t i các tr ng i h c và vi n nghiên c u. B n quy n @ 2006 - Bùi Tá Long, ti n s khoa h c, http://www.ebook.edu.vn ii
L I CÁM N hoàn thành cu n giáo trình này tác gi xin chân thành c m n i h c Khoa h c Hu , Vi n môi tr ng và Tài nguyên, i h c qu c gia Tp. HCM, i h c Bách khoa, i h c qu c gia Tp. HCM, i h c dân l p k thu t công ngh Tp.HCM ã m i tác gi tham gia gi ng d y cho sinh viên, h c viên cao h c chuyên ngành môi tr ng. Tác gi g i lòng bi t n chân thành t i S Khoa h c và Công ngh , S Tài nguyên và Môi tr ng các t nh An Giang, Bà R a – V ng Tàu, Ninh Thu n, à N ng ã giúp và cung c p nhi u thông tin quý giá trong quá trình th c hi n tri n khai các ph n m m h tr qu n lý môi tr ng. Tác gi g i lòng bi t n sâu s c t i giáo s , ti n s khoa h c Lê Huy Bá, ih c qu c gia Tp. H Chí Minh, ti n s Lê V n Th ng, i h c Khoa h c Hu , phó giáo s , ti n s Hu nh Th Minh H ng, Vi n môi tr ng và tài nguyên, i h c qu c gia Tp. H Chí Minh, ã th hi n s quan tâm sâu s c t i môn h c này và ã m i tác gi tham gia gi ng d y cho sinh viên chuyên ngành môi tr ng. Tác gi c ng xin cám n ý ki n ph n bi n quí báu c a H i ng xét duy t ã giúp tác gi có s i u ch nh cho phù h p v i m c tiêu c a m t giáo trình. Tác gi c ng g i l i c m n chân thành n ti n s Lê Th Qu nh Hà, Vi n Môi tr ng và Tài nguyên, i h c qu c gia Tp. H Chí Minh cùng các thành viên khác c a nhóm ENVIM ã nhi t tình giúp v tài li u c ng nh tinh th n r t quí báu trong su t th i gian hoàn thành cu n sách này. Cu i cùng tác gi xin cám n các h c trò c a mình ã tham gia r t nhi t tình ph n x lý s li u, nh p s li u c ng nh ki m tra ph n m m, cùng nhi u h tr khác nâng cao giá tr v m t th c ti n cho tài li u này. http://www.ebook.edu.vn iii
L I NÓI U Không th gi i quy t t t v n môi tr ng hi n nay mà không có thông tin môi tr ng. Hàng tr m ngàn xí nghi p, hàng ch c ngàn ng khói và các c ng x n c th i, hàng tri u t n rác th i vào môi tr ng, hàng t ô la hàng n m c ra x lý, kh c ph c tình tr ng ô nhi m – t t c ó là nh ng dòng thông tin kh ng l c n ph i ánh giá, x lý, th c hi n các k t lu n c n thi t và thông qua nh ng quy t nh úng n. M t chuyên gia môi tr ng hi n nay c n ph i bi t thông qua nh ng quy t nh có c s . làm t t công vi c này bên c nh các ki n th c truy n th ng nh c s khoa h c môi tr ng, sinh thái, qu n lý môi tr ng, ánh giá tác ng môi tr ng ng i k s môi tr ng ph i n m v ng các k n ng tìm ki m, khai thác thông tin và bi t cách xây d ng các H th ng thông tin môi tr ng. Ngày nay x lý thông tin môi tr ng ã tr thành m t h ng khoa h c k thu t c l p v i s a d ng các ý t ng và ph ng pháp. Nhi u module riêng r c a quá trình x lý thông tin môi tr ng ã t cm c cao trong t ch c và g n k t cho phép k t h p t t c các ph ng ti n x lý thông tin trên m t i t ng môi tr ng c th b ng khái ni m “H th ng thông tin môi tr ng” (Environmental Information System – EIS). Vi c nghiên c u chi ti t EIS d a trên các khái ni m “thông tin”, “thông tin môi tr ng” và “h th ng thông tin môi tr ng” mà chúng ta s làm quen trong giáo trình này. T i Vi t Nam m t trong nh ng h n ch chính trong xây d ng các chính sách, ra các quy t nh v môi tr ng Vi t Nam ó là thi u thông tin/d li u môi tr ng tin c y ho c thông tin c cung c p ch a k p th i, ch a c x lý thích h p. T t c nh ng i u này ã làm cho th y các công trình nghiên c u ng d ng công ngh thông tin, xây d ng các c s d li u môi tr ng tr nên c p thi t. Vi c gi i quy t các nhi m v c t ra s tr nên d dàng h n n u chúng ta làm t t công tác ào t o sinh viên môi tr ng. Làm sao giúp cho sinh viên hi u và bi t cách ng d ng công ngh thông tin trong công vi c c a mình và xa h n n a c n hình thành B môn Tin h c môi tr ng. ây là m t v n ang c nhi u Tr ng i h c trong c n c quan tâm. Hi n nay r t thi u tài li u hay giáo trình nào v l nh v c này b ng ti ng Vi t, có ch ng ch là m t s bài báo khoa h c, tài nghiên c u c a m t s th y t các Trung tâm khoa h c khác nhau trong c n c. Các tài li u này r t khó ti p c n i v i sinh viên i h c, bên c nh tính hàn lâm và r i r c c thù không thích h p v i công tác ào t o. Tr c th c t trên, sau m t th i gian tham gia gi ng d y cho sinh viên chuyên ngành Môi tr ng c a i h c khoa h c Hu , i h c dân l p k thu t công ngh Tp. H Chí Minh, c ng nh cho h c viên cao h c thu c Vi n môi tr ng và tài nguyên, i h c qu c gia Tp. H Chí Minh tác gi biên so n giáo trình này v i m c tiêu giúp cho sinh viên n m c m t s khái ni m c ng nh ph ng pháp xây d ng các h th ng thông tin môi tr ng. Cu n sách này có 3 ph n, 9 ch ng c xây d ng nh sau. Ph n th nh t là ph n c n b n g m 3 ch ng. Ch ng 1 trình bày m t ng n g n nh ng khái ni m và nh ngh a c b n c a H th ng thông tin. Ch ng 2 trình bày m t trong nh ng khái ni m quan tr ng c a giáo trình này ó là thông tin môi tr ng, xem xét nó nh m t ph n tài nguyên thông tin nói chung. Trong ch ng này c ng http://www.ebook.edu.vn iv
trình bày m t s v n c b n c a ngành tin h c môi tr ng, a ra m t lo t các nh ngh a c b n c n thi t cho nh ng ph n trình bày ti p theo nêu lên t m quan tr ng c a thông tin nói chung và thông tin môi tr ng nói riêng trong quá trình thông qua quy t nh. Bên c nh ó trong ch ng này h ng s chú ý thông tin môi tr ng c tr ng, r t c n thi t cho ng d ng. Ch ng 3 giúp ng i c n m c các giai o n chính làm vi c v i thông tin môi tr ng: quá trình thu th p, x lý, l u tr , chuy n giao và ph bi n chúng. ây là nh ng ki n th c c n thi t ê th c hi n m t d án liên quan t i công ngh thông tin ng d ng trong qu n lý môi tr ng c n thi t ph i th c hi n m t s công o n nh t nh. Ph n th hai g m 3 ch ng. Ch ng 4 trình bày nh ng n i dung chính v h th ng thông tin môi tr ng. Trong ch ng này trình bày nh ngh a, c u trúc c a m t h th ng thông tin môi tr ng cùng nh ng nguyên lý xây d ng h th ng thông tin môi tr ng. Bên c nh ó trong ch ng này còn a ra khái ni m h th ng thông tin – mô hình môi tr ng nh m t s m r ng c n thi t c a h th ng thông tin môi tr ng. Ch ng 5 xem xét m t s c s lý lu n xây d ng m t h th ng thông tin môi tr ng c p t nh thành cho Vi t Nam. Bên c nh c s lý lu n, trong ch ng này trình bày m t s k t qu tri n khai th c ti n trong i u ki n Vi t Nam. Ch ng 6 trình bày m t s mô hình m u lan truy n ch t trong môi tr ng. ây là nh ng mô hình ã c nhi u Trung tâm khoa h c l n trên th gi i nghiên c u trong nhi u n m qua. Nh ng ki n th c trong ch ng này giúp sinh viên gi i quy t m t s bài toán ng d ng trong th c t . Ph n th ba g m 3 ch ng. Ch ng 7 trình bày ph ng pháp xây d ng các h th ng thông tin môi tr ng c th . Các h th ng thông tin môi tr ng c trình bày trong ch ng này c xây d ng d a trên ph ng pháp tích h p GIS, CSDL môi tr ng và mô hình. K t qu nh n c là các ph n m m c th giúp công tác thông qua quy t nh trong qu n lý môi tr ng trong l nh v c t ng ng. Ch ng 8 trình bày ph n m m tính toán lan truy n ch t trong môi tr ng không khí. Các ph n m m này có m c tiêu giúp sinh viên tính toán nhanh nh h ng các ng khói lên môi tr ng xung quanh. Ch ng 9 trình bày các ph n m m ng d ng ENVIMAP, ENVIMWQ, ECOMAP. Các ph n m m này giúp sinh viên không ch qu n lý các i t ng môi tr ng quan tr ng nh c s s n xu t, ng khói, c ng x , các v trí quan tr c,… mà còn tr giúp tính toán mô ph ng nh h ng c a các i t ng này lên môi tr ng xung quanh. V i vi c ng d ng công ngh h th ng thông tin a lý (GIS), các ph n m m này giúp ng i dùng m t công c tr c quan qu n lý và phân tích môi tr ng. Cu n sách c vi t nh m t giáo trình. Sau m i ch ng là ph n các câu h i, bài t p, m t s ch vi t ti u lu n và danh m c các tài li u tham kh o. Giáo trình c gi ng cho sinh viên môi tr ng ngành k thu t hay khoa h c t nhiên v i th i l ng là 45 ti t lý thuy t và 30 ti t th c hành. V i sinh viên môi tr ng các ngành khoa h c xã h i và nhân v n có th áp d ng v i 30 ti t lý thuy t và 15 ti t th c hành. T ng ng v i th i l ng này là ph n 1 và ph n 2 c ng nh ch ng 9 c a ph n 3 trong giáo trình này. Giáo trình này h ng t i i t ng sinh viên n m chuyên ngành môi tr ng hay m t s ngành có liên quan t i các tr ng i h c. Bên c nh ó giáo trình này c ng có ích cho h c viên trên i h c c ng nh gi ng viên, nghiên c u viên thu c các C s ào t o và nghiên c u trong n c. Sau l n u tiên biên so n tài li u gi ng d y môn h c này vào n m 2003 và 2004, l n này tác gi ã có m t s i u ch nh và b sung cho phù h p v i th c http://www.ebook.edu.vn v
ti n. Dù có nhi u c g ng nh ng ch c ch n giáo trình này v n không th tránh kh i nh ng t n t i và h n ch . Tác gi r t mong nh n cs óng góp ý ki n c a quý ng nghi p c ng nh b n c g n xa có quan tâm t i ng d ng công ngh thông tin trong qu n lý môi tr ng c ng nh trong nghiên c u môi tr ng. Góp ý xin g i v a ch buita@hcmc.netnam.vn ho c theo a ch trên trang Web: www.envim.com.vn. Tp. H Chí Minh 1/2006 Tác gi : TSKH. Bùi Tá Long. http://www.ebook.edu.vn vi
DANH M C CÁC CH VI T T T HTTT H th ng tính toán EIS Environmental Information System – H th ng Thông tin môi tr ng HTTTMT H th ng Thông tin môi tr ng GIS Geographic Information System – H th ng thông tin a lý CNTT Công ngh thông tin HTTTT H th ng thông tin t ng HTQTMTQG H th ng quan tr c môi tr ng c p qu c gia CSDLKG C s d li u không gian Computation for Air Pollution – ph n ph m tính toán ô nhi m CAP không khí ENVIM ENVironmental Information Management software – ph n m m qu n lý môi tr ng ENVIMNT ENViroment Information Management software for Ninh Thuan (Ph n m m h tr qu n lý và giám sát môi tr ng t nh Ninh Thu n) ECOMAP Mapping and computing for Air Pollution software for central EConomic key regiOn – V và tính toán ô nhi m không khí cho các t nh thu c vùng kinh t tr ng i m Mi n Trung. ENVIMWQ ENVironmental Information Management and Water Quality simulation – Ph n m m qu n lý và mô ph ng ch t l ng n c ENVIMAP ENVironmental Information Management and Air Pollution estimation – Ph n m m qu n lý và ánh giá ô nhi m không khí KCN Khu công nghi p TCCP Tiêu chu n cho phép CSDL C s d li u CSSX C s s n xu t http://www.ebook.edu.vn vii
DANH M C L I CÁM N .......................................................................................................................iii L I NÓI U .......................................................................................................................iv DANH M C CÁC CH VI T T T .................................................................................vii PH N TH NH T ...............................................................................................................1 CH NG 1 H TH NG THÔNG TIN......................................................................1 1.1 Các khái ni m và nh ngh a c b n ................................................................1 1.2 Các thành ph n c a công ngh thông tin .........................................................2 1.3 Phân lo i công ngh thông tin .........................................................................4 1.4 Các giai o n phát tri n c a h th ng thông tin ..............................................6 Câu h i và bài t p ................................................................................................................6 Tài li u tham kh o ...............................................................................................................6 CH NG 2 THÔNG TIN MÔI TR NG NH M T PH N TÀI NGUYÊN THÔNG TIN C A XÃ H I .................................................................................................7 2.1 Thông tin và thông tin môi tr ng...................................................................7 2.2 Vai trò c a thông tin trong qu n lí nói chung và qu n lí môi tr ng nói riêng 9 2.3 S s n sinh ra thông tin môi tr ng...............................................................11 2.3.1 M r ng ki n th c .................................................................................................... 11 2.3.2 Quan tr c môi tr ng ............................................................................................... 14 2.4 i t ng nghiên c u c a thông tin môi tr ng ...........................................16 2.5 S phân lo i thông tin môi tr ng.................................................................18 2.6 Các c quan thu th p thông tin môi tr ng trên ví d Tp. H Chí Minh ......24 2.7 M t s n ph m ch a ng thông tin môi tr ng t i Vi t Nam....................26 2.8 Thông tin v các v n môi tr ng c tr ng..............................................27 2.8.1 Ch t l ng n c, không khí, t .............................................................................. 28 2.8.2 Thông tin v các xí nghi p gây ô nhi m .................................................................. 29 2.8.3 Thông tin v c s s n xu t - các d ng chính c a báo cáo môi tr ng................... 30 2.8.4 S c kho c a nhân dân............................................................................................. 33 Câu h i và bài t p ..............................................................................................................34 Tài li u tham kh o .............................................................................................................35 CH NG 3 CÁC GIAI O N LÀM VI C V I THÔNG TIN MÔI TR NG 36 3.1 Xác nh m c ích và n i dung công vi c .....................................................37 3.2 Thu th p thông tin..........................................................................................38 3.3 ánh giá ngu n thông tin ..............................................................................39 3.3.1 Tính xác th c và y ........................................................................................... 39 3.3.2 Tài li u tham kh o và lu n ch ng. V n hóa làm vi c v i thông tin......................... 40 3.3.3 M t s tiêu chí khác ánh giá ngu n thông tin ........................................................ 41 3.3.4 Nguyên lý d th a và nguyên lý y m t cách h p lý........................................ 42 3.4 X lý và h th ng hóa....................................................................................43 3.5 Di n gi i.........................................................................................................44 3.5.1 Ý ngh a c a di n gi i thông tin ................................................................................ 44 3.5.2 Báo cáo t ng h p thông tin ...................................................................................... 46 3.6 Bi u di n và ph bi n thông tin.....................................................................46 3.6.1 Mc bi u di n thông tin ...................................................................................... 47 3.6.2 Các kênh ph bi n thông tin .................................................................................... 48 3.7 Tin h c môi tr ng – m t l nh v c khoa h c m i hình thành.......................49 3.8 M t s h ng nghiên c u trong Tin h c môi tr ng ....................................51 3.9 M t s k t lu n ..............................................................................................53 http://www.ebook.edu.vn viii
Câu h i và bài t p ..............................................................................................................54 Tài li u tham kh o .............................................................................................................54 PH N TH HAI .................................................................................................................55 CH NG 4 H TH NG THÔNG TIN MÔI TR NG .......................................55 4.1 M t s khái ni m c b n................................................................................55 4.1.1 H th ng, c tr ng và các thành ph n c a h th ng............................................... 55 4.1.2 Công ngh CSDL trong nghiên c u môi tr ng ...................................................... 56 4.1.3 V vai trò c a công ngh h th ng thông tin a lý (GIS) trong nghiên c u môi tr ng 58 4.1.4 Công ngh m ng và công d ng c a nó .................................................................... 59 4.2 Nhu c u th c t nh m t yêu c u làm xu t hi n các h th ng thông tin môi tr ng 60 4.3 Phân tích m t s công trình nghiên c u xây d ng h th ng thông tin môi tr ng 61 4.4 nh ngh a H th ng thông tin môi tr ng ...................................................62 4.5 C c u t ch c c a HTTTMT .......................................................................63 4.5.1 Phát tri n h c s d li u không gian ..................................................................... 63 4.5.2 Qu n lý h CSDL không gian (CSDLKG) .............................................................. 69 4.6 Các nguyên lý xây d ng H th ng thông tin môi tr ng ..............................74 4.6.1 Thông tin t li u – c s quan tr ng c a HTTTMT ................................................ 75 4.6.2 Xây d ng kh i ngân hàng d li u ........................................................................... 75 4.6.3 Xây d ng kh i c s pháp lý cho i t ng c n qu n lý......................................... 76 4.6.4 Xây d ng kh i thông tin tra c u .............................................................................. 77 4.6.5 Xây d ng kh i quan tr c môi tr ng trong HTTTMT............................................. 78 4.6.6 Nghiên c u ng d ng nh ng thành t u m i nh t c a khoa h c và công ngh ........ 79 4.6.7 m b o tính c l p gi a các kh i ......................................................................... 79 4.7 H th ng thông tin – mô hình môi tr ng tích h p nh s m r ng h th ng thông tin môi tr ng ..........................................................................................................80 4.7.1 S c n thi t ph i xây d ng h th ng thông tin – mô hình tích h p ......................... 80 4.7.2 Phân tích m t s công trình nghiên c u xây d ng h th ng thông tin – mô hình môi tr ng tích h p .......................................................................................................................... 82 Câu h i và bài t p ..............................................................................................................83 Tài li u tham kh o .............................................................................................................83 CH NG 5 M TS V N XÂY D NG H TH NG THÔNG TIN MÔI TR NG T I VI T NAM ................................................................................................85 5.1 M u ...........................................................................................................85 5.2 M t s c s lý lu n xây d ng h th ng quan tr c môi tr ng t ng h p và th ng nh t c p qu c gia (HTQTMTQG) ...........................................................................87 5.3 M t s ti n c b n cho vi c xây d ng h th ng thông tin môi tr ng t i Vi t nam 89 5.4 xu t mô hình h th ng thông tin môi tr ng c p t nh..............................91 5.5 Khía c nh k thu t th c thi h th ng thông tin môi tr ng..........................95 5.6 M t s k t qu tri n khai xây d ng h th ng thông tin môi tr ng cho các t nh thành Vi t Nam...........................................................................................................96 5.6.1 Module qu n lý b n s ........................................................................................ 98 5.6.2 Module qu n lý d li u ............................................................................................ 98 5.6.3 Module phân tích, truy v n, làm báo cáo ................................................................. 99 5.6.4 Module qu n lý t p v n b n môi tr ng ................................................................ 101 5.6.5 Module mô hình ..................................................................................................... 101 5.6.6 Module WEB ......................................................................................................... 103 5.6.7 Module qu n lý giao di n và giao ti p user ........................................................... 103 5.6.8 M t s công c khác .............................................................................................. 104 http://www.ebook.edu.vn ix
Câu h i và bài t p ............................................................................................................104 Tài li u tham kh o ...........................................................................................................105 CH NG 6 M T S MÔ HÌNH M U LAN TRUY N CH T Ô NHI M TRONG MÔI TR NG ..................................................................................................106 6.1 Mô hình lan truy n ch t ô nhi m không khí t ngu n i m........................106 6.1.1 C s l a ch n mô hình tính toán lan truy n và khu ch tán ch t ô nhi m không khí 107 6.1.2 Mô hình Berliand tính toán lan truy n ch t ô nhi m trong khí quy n ................... 110 6.1.3 Mô hình v t khói GAUSS tính toán lan truy n ch t ô nhi m trong khí quy n ...... 114 6.2 Tính toán n ng trung bình – mô hình Hanna – Gifford cho ngu n vùng 119 6.3 Mô hình Paal ánh giá ô nhi m cho ngu n i m x th i vào kênh sông ....122 6.3.1 Khái ni m ch t l ng n c .................................................................................... 122 6.3.2 C s lý lu n xây d ng mô hình toán ch t l ng n c m t .................................. 123 6.3.3 Mô hình Paal - mô hình hóa quá trình hình thành ch t l ng n c sông ............. 125 6.4 Mô hình toán sinh thái .................................................................................130 6.4.1 t v n .............................................................................................................. 130 6.4.2 Xây d ng mô hình toán mô t m t s h sinh thái................................................. 135 Câu h i và bài t p ............................................................................................................140 Tài li u tham kh o ...........................................................................................................141 PH N TH BA .................................................................................................................142 CH NG 7 PH NG PHÁP XÂY D NG h TH NG THÔNG TIN – MÔ HÌNH MÔI TR NG TÍCH H P V I GIS .................................................................142 7.1 M u .........................................................................................................142 7.2 GIS nh m t thành ph n quan tr ng trong xây d ng H th ng thông tin – mô hình môi tr ng ...............................................................................................................143 7.3 Xây d ng ph n m m ENVIMWQ – qu n lý và mô ph ng ch t l ng n c 144 7.3.1 M c tiêu c a ph n m m ENVIMWQ .................................................................... 144 7.3.2 S c u trúc và các ch c n ng chính c a ph n m m ENVIMWQ ..................... 144 7.3.3 Các ch c n ng t o i t ng qu n lý trong ENVIMWQ....................................... 146 7.3.4 Các thông tin quan tr c c qu n lý trong ENVIMWQ ..................................... 150 7.3.5 N i dung báo cáo c th c hi n trong ENVIMWQ ............................................ 154 7.3.6 Ch c n ng th ng kê trong ENVIMWQ ................................................................. 155 7.3.7 Tính toán mô ph ng ch t l ng n c trong ENVIMWQ ...................................... 156 7.3.8 Các ch c n ng h tr khác trong ENVIMWQ....................................................... 158 7.4 Xây d ng ph n m m ENVIMAP – qu n lý và ánh giá ô nhi m không khí 158 7.4.1 M c tiêu c a ph n m m ENVIMAP...................................................................... 159 7.4.2 S c u trúc và các ch c n ng chính c a ph n m m ENVIMAP....................... 159 7.4.3 Các ch c n ng t o i t ng qu n lý trong ENVIMAP ........................................ 160 7.4.4 Các thông tin quan tr c c qu n lý trong ENVIMAP ........................................ 163 7.4.5 N i dung báo cáo c th c hi n trong ENVIMAP.............................................. 165 7.4.6 Ch c n ng th ng kê trong ENVIMAP................................................................... 166 7.4.7 Tính toán mô ph ng ch t l ng không khí trong ENVIMAP............................... 167 7.4.8 Các ch c n ng h tr khác trong ENVIMAP ........................................................ 169 7.5 Xây d ng ph n m m ECOMAP – qu n lý phát th i và mô ph ng ch t l ng không khí theo mô hình ngu n vùng ...............................................................................170 7.5.1 M c tiêu c a ph n m m ECOMAP ....................................................................... 170 7.5.2 S c u trúc và các ch c n ng chính c a ph n m m ECOMAP ........................ 171 7.5.3 Các ch c n ng t o i t ng qu n lý trong ECOMAP.......................................... 172 7.5.4 Các thông tin quan tr c c qu n lý trong ECOMAP ........................................ 175 7.5.5 N i dung báo cáo c th c hi n trong ECOMAP ............................................... 177 http://www.ebook.edu.vn x
7.5.6 Ch c n ng th ng kê trong ECOMAP .................................................................... 177 7.5.7 Tính toán mô ph ng ch t l ng không khí trong ECOMAP ................................ 177 7.5.8 Các ch c n ng h tr khác trong ECOMAP.......................................................... 179 Câu h i và bài t p ............................................................................................................180 Tài li u tham kh o ...........................................................................................................180 CH NG 8 PH N M M T NG HÓA TÍNH TOÁN N GI N ..............181 8.1 Ph n m m CAP 1.0 (Computing Air Pollution)..........................................181 8.1.1 Tính phân b n ng ch t b n t i m t t theo chi u gió..................................... 181 8.1.2 Tính n ng c c i ch t b n t i m t t v i các v n t c gió khác nhau............. 184 8.1.3 Tính phân b n ng ch t b n t i m t t vuông góc v i chi u gió..................... 185 8.1.4 Tính phân b n ng ch t b n t i m t t theo chi u gió cho nhi u ng khói.... 187 8.2 Ph n m m CAP 2.5 (Computing Air Pollution)..........................................189 8.2.1 Các thành ph n c a thanh công c CAP 2.5 .......................................................... 190 8.2.2 Các thành ph n c a menu Mô hình........................................................................ 190 8.2.3 Các d li u tính toán trong CAP 2.5 ...................................................................... 191 8.2.4 Tính toán ô nhi m không khí trong CAP 2.5 ......................................................... 195 8.2.5 Mô ph ng ô nhi m không khí theo h ng gió....................................................... 198 8.2.6 Tính toán n ng ch t ô nhi m t i m t i m b t k ............................................. 199 8.2.7 N ng ch t ô nhi m c c i i v i các v n t c gió khác nhau ......................... 199 8.2.8 Kho ng cách t n ng c c i i v i các v n t c gió khác nhau.................... 200 8.2.9 In n trong CAP 2.5 ............................................................................................... 201 Câu h i và bài t p ............................................................................................................202 Tài li u tham kh o ...........................................................................................................204 CH NG 9 PH N M M TÍCH H P C S D LI U MÔI TR NG, H TH NG THÔNG TIN A LÝ VÀ MÔ HÌNH TOÁN.................................................205 9.1 Gi i thi u t ng quan v các ph n m m tích h p h th ng thông tin a lý, c s d li u môi tr ng và mô hình toán............................................................................205 9.2 Cài t ..........................................................................................................206 9.2.1 H ng d n cài t ph n m m h tr DotnetFrameWork....................................... 206 9.2.2 H ng d n cài t ph n m m h tr Flash Player 7 ActiveX control ................... 207 9.2.3 H ng d n cài t font ch MapInfo..................................................................... 207 9.3 Kh i ng ENVIMWQ 2.0 .........................................................................208 9.4 Menu và thanh công c c a ENVIMWQ 2.0 ..............................................211 9.4.1 Menu chính ............................................................................................................ 211 9.4.2 Thanh công c i u khi n b n .......................................................................... 212 9.4.3 Thanh công c Thao tác trên i t ng ................................................................. 212 9.4.4 Thanh công c V i t ng.................................................................................. 212 9.4.5 Thanh công c Mô hình ......................................................................................... 212 9.4.6 Ch n m t i t ng ............................................................................................... 212 9.4.7 Ch n nhi u i t ng............................................................................................. 213 9.4.8 Menu ti p xúc c a i t ng.................................................................................. 213 9.4.9 Thanh tr ng thái và các thành ph n........................................................................ 213 9.5 Thao tác v i h p tho i .................................................................................214 9.5.1 Thao tác v i h p tho i thông th ng ..................................................................... 214 9.5.2 Thao tác v i h p tho i d ng b ng .......................................................................... 215 9.5.3 Thao tác v i h p tho i có ch a th .................................................................... 220 9.6 Giao di n c a ENVIMWQ 2.0 ....................................................................221 9.7 Làm vi c v i thông tin b n , i t ng a lý, thông tin hành chính, t o m i thông tin cho i t ng ENVIMWQ 2.0..................................................................222 9.7.1 Làm vi c v i thông tin b n ............................................................................... 222 9.7.2 Các tác v g n v i m t i t ng a lý ................................................................ 226 9.7.3 Các thông tin hành chính ....................................................................................... 234 9.7.4 T o m i thông tin cho i t ng............................................................................ 241 http://www.ebook.edu.vn xi
9.8 Th ng kê các d li u c a các it ng trong ENVIMWQ ........................249 9.8.1 Th ng kê l ng x th i t i c ng x ........................................................................ 250 9.8.2 Th ng kê l ng x th i t i c s s n xu t.............................................................. 255 9.8.3 Th ng kê l ng x th i t i i m x ........................................................................ 260 9.8.4 Th ng kê l ng n c c p t i c s s n xu t .......................................................... 265 9.8.5 Th ng kê ch t l ng n c c p t i c s s n xu t .................................................. 270 9.8.6 Th ng kê ch t l ng n c t i i m l y m u ch t l ng n c ............................... 275 9.8.7 Th ng kê ch t l ng n c t i i m ki m soát ch t l ng n c ............................ 280 9.8.8 Th ng kê s li u o t i tr m th y v n .................................................................... 285 9.9 Tính toán mô ph ng ô nhi m n c kênh sông trong ENVIMWQ 2.0 ........291 9.10 Tính toán mô ph ng ô nhi m không khí trong ENVIMAP 2.0 ..................299 9.11 Tính toán mô ph ng ô nhi m không khí do ngu n phát th i vùng ECOMAP 2.0 306 Câu h i và bài t p ............................................................................................................315 Tài li u tham kh o ...........................................................................................................316 DANH M C B NG BI U ................................................................................................317 DANH M C HÌNH ........................................................................................................... 318 http://www.ebook.edu.vn xii
PH N TH NH T CH NG 1 H TH NG THÔNG TIN Ch ng này làm quen v i b n c nh ng khái ni m h th ng thông tin và l ch s phát tri n c a nó. Các ki n th c c b n trong m c này s giúp ng i c d dàng h n trong nh ng ch ng m c ti p theo. 1.1Các khái ni m và nh ngh a c b n M t trong nh ng i u ki n tiên quy t nâng cao hi u qu công tác qu n lý là ng d ng công ngh thông tin. Công ngh thông tin òi h i ph i bi t cách làm vi c v i thông tin và n m bt c các k thu t tính toán và x lý s li u. Công ngh thông tin – là s k t h p nhi u quá trình di n ra nh thu th p, nh n, l u tr , b o qu n, x lý, phân tích và truy n thông tin trong m t c u trúc có t ch c. Các quá trình này di n ra v i vi c ng d ng các k thu t tính toán, x lý hay nói m t cách khác các quá trình này di n ra cùng v i vi c bi n i thông tin do b vi x lý c a h th ng tính toán. Ph ng pháp x lý thông tin r t khác nhau. Vi c l a ch n ph ng pháp x lý ph thu c vào i t ng qu n lý c ng nh h th ng qu n lý. d cho nghiên c u và thi t k các quá trình này ng i ta phân bi t m t s quá trình khác nhau. Ch làm vi c c a quá trình x lý thông tin trong các h th ng tính toán (HTTT) có nh h ng quan tr ng t i s phân lo i. Ng i ta phân bi t ch làm vi c và ch khai thác các HTTT. Ch khai thác liên quan t i n l c nâng cao tính hi u qu làm vi c c a ng i s d ng. Ch làm vi c ch y u xác nh tính hi u qu làm vi c c a HTTT. Tính hi u qu ho t ng c a HTTT c c tr ng b i n ng su t lao ng c a nó. Kh n ng k t h p trong h th ng thi t b Input – Output và vi x lý có nh h ng l n t i n ng xu t lao ng c a HTTT. N u có nhi u vi x lý h n thì n ng su t lao ng c a HTTT c ng t ng lên áng k . Ch làm vi c nh v y g i là a x lý. Chúng ta cùng xem xét m t s ch ho t ng khai thác HTTT. Có th l y ví d : x lý ngo i tuy n (off line) (Không ghép n i tr c ti p v i các máy tính khác). Trong ch ch làm vi c này s can thi p i u hành viên là t i thi u, HTTT làm vi c v i m c hi u qu cao nh ng th i gian ch i k t qu r t nhi u. làm t ng nhanh ra k t qu c n t n d ng ch làm vi c c a h c g i là x lý song song cho x lý ngo i tuy n. ch này m i ch ng trình ng d ng c qui nh m t kho ng th i gian nh t nh khi k t thúc thì vi c qu n lý chuy n ti p cho ch ng trình sau. i u n y cho phép nh n c k t qu theo các ch ng trình ng n cho t i khi k t thúc x lý toàn b ch ng trình. c g i là tr c tuy n (on line) (theo t i n tin h c có ngh a là Ch x lý ti p theo tr c tuy n có ngh a là s ghép n i tr c ti p máy b n v i m t máy tính khác, ng th i b n có th thâm nh p vào máy tính ó; ví d , sau khi b n m c n i thành công nó v i máy PC c a b n và b t i n cho nó ch y. Trong truy n thông d li u, tr c tuy n là ã c n i v i máy tính khác xa). Cách x lý này cho phép gia t ng t c tr l i c a h cho ng i s d ng Ph ng pháp chia s th i gian (time-sharing) máy tính là ph ng pháp chia x nh ng tài nguyên c a m t máy tính nhi u ng i dùng, trong ó m i thành viên u có c m http://www.ebook.edu.vn 1
giác mình là ng i duy nh t ang s d ng h th ng. Trong các h máy tính l n có hàng tr m ho c hàng ngàn ng i có th s d ng máy ng th i, mà không h bi t có nhi u ng i khác c ng ang s d ng. Tuy nhiên, nh ng gi cao i m, h th ng áp ng r t ch m. Các nhi m v c gi i quy t trong các h t ng c chia ra thành các nhi m v òi h i xu t k t qu ngay l p t c trong ph m vi th i gian r t ng n. V i nh ng nhi m v òi h i k t qu ngay l p t c ng i ta dùng ch th i gian th c. Ch này c tr ng b i quá trình x lý thông tin t xa. Ch này cho phép ng i dùng nh n c k t qu t i a i m cách xa máy tính x lý. truy n d li u ng i ta th ng dùng các kênh liên l c. Vi c l a ch n ch này hay ch khác trong x lý HTTT c xác nh b i các tham s c a nhi m v c n gi i quy t. Khi ng i dùng có th truy c p t i m t thi t b nào ó và ch có m t kh i l ng nh thông tin tham gia vào quá trình x lý d li u (ví d thông báo tin t c cho nhau) nên s d ng ch truy c p tr c ti p và x lý th t nhanh. Khi làm vi c v i m t kh i l ng l n thông tin và v n không òi h i s g p gáp v m t th i gian có th ch n ch off line. K t h p v i x lý t xa s cho phép thông tin nhanh k t qu t i ng i dùng. Các d li u ã c chu n b và chu n b a vào HTTT trong quá trình l u tr c ch a trên các thi t b l u tr thông tin ( a c ng, CD, USB). Ngày nay thông tin không ng ng t ng lên v s l ng òi h i các công ngh l u tr nó d i d ng các ngân hàng d li u. i u này giúp cho x lý thông tin di n ra nhanh chóng và thu n l i h n. M t kh i l ng l n thông tin c n x lý, l u tr và truy n t i ng i dùng, ph n còn l i c nh p vào hay x lý bên trong quá trình s n xu t. ây có th nói ng n g n v các quá trình tu n hoàn và x lý thông tin (các quá trình thông tin). 1.2Các thành ph n c a công ngh thông tin Công ngh thông tin d a trên và ph thu c vào h tr k thu t, ch ng trình, thông tin, ph ng pháp và t ch c. H tr k thu t – ó là máy tính cá nhân, t ch c k thu t, ng truy n và các thi t b m ng. D ng công ngh thông tin ph thu c vào trang b k thu t (b ng tay, t ng, t xa) s nh h ng t i thu th p, x lý và truy n thông tin t i ch . S phát tri n k thu t tính toán không gi m chân t i ch . Máy tính càng ngày cành m nh h n, r h n và do v y d ti p c n h n v i nhi u ng i dùng. Máy tính ngày nay c trang b b i các thi t b truy n thông: modem, b nh l n, máy scaner, các thi t b nh n gi ng nói và ch vi t. Ch ng trình máy tính (ph n m m) ph thu c tr c ti p vào y u t k thu t và h tr thông tin th c thi ch c n ng l u tr , phân tích, b o qu n, phân tích và giao ti p ng i – máy. H tr thông tin – t p h p các d li u c bi u di n d i d ng nh t nh cho x lý trên máy tính. H tr v t ch c và ph ng pháp là m t t p h p các bi n pháp h ng t i s ho t ng c a máy tính và các ph n m m nh n c k t qu mong mu n. Các tính ch t c b n c a công ngh thông tin là: - H p lý, - Có thành ph n và c u trúc, - Tác ng v i môi tr ng bên ngoài, - Toàn v n, http://www.ebook.edu.vn 2
- Phát tri n theo th i gian. 1. H p lý - m c tiêu chính c a ng d ng công ngh thông tin là nâng cao hi u qu công vi c d a trên ng d ng các thi t b máy tính hi n i x lý thông tin, các CSDL phân b và các m ng tính toán khác nhau b ng cách l u thông và x lý nhi u l n thông tin. 2. Các thành ph n và c u trúc: Các thành ph n ch c n ng – ây là n i dung c th c a các quá trình l u thông và x lý nhi u l n thông tin; C u trúc c a công ngh thông tin: Hình 1.1. C u trúc c a công ngh thông tin C u trúc c a công ngh thông tin – là m t s t ch c bên trong, th c ch t là s ph thu c t ng h gi a các thành ph n t o nên nó c k t h p thành hai nhóm l n: công ngh n n t ng và c s tri th c. Mô hình i t ng – là t p h p các mô t , m b o s hi u nhau gi a nh ng ng is d ng: các chuyên gia c a xí nghi p và nh ng ng i xây d ng ch ng trình. Công ngh n n t ng – là t p h p các ph ng ti n, thi t b t ng hóa, l p trình h th ng và xây d ng công c trên c s ó th c thi các h con l u tr và bi n i thông tin. C s tri th c là t p h p các tri th c, c l u tr trong b nh máy tính. Tri th c có th c chia ra thành tri th c th ng quan (ngh a là ki n th c v v n gì ó m t cách t ng quan) và tri th c chuyên ngành (ngh a là ki n th c v cái gì ó c th ). C s tri th c th c ch t là bi u di n i t ng. Nó bao hàm CSDL (thông tin v xí nghi p, c s s n xu t, ch làm vi c…). Các ph ng ti n h th ng và công c : http://www.ebook.edu.vn 3
a). Thi t b ; b). Ph n m m h th ng (h i u hành, CSDL); c). Ph n m m công c (ti ng anh, h th ng l p trình, nguôn ng chuyên bi t, công ngh l p trình); d). T p h p các nút l u tr và x lý thông tin. 3. Tác ng v i môi tr ng bên ngoài – s t ng tác công ngh thông tin v i các i t ng qu n lý, các xí nghi p có liên h ch t ch v i nhau, v i khoa h c, công nghi p và các ph ng ti n k thu t t ng hóa. 4. Tính toàn v n – công ngh thông tin là m t h th ng hoàn ch nh, có kh n ng gi i quy t các nhi m v mà không m t thành ph n riêng r nào c a nó có th gi i quy t c. 5. Phát tri n theo th i gian – m b o s phát tri n n ng ng c a công ngh thông tin, các phiên b n nâng c p, s thay i v c u trúc và s b sung các thành ph n m i. 1.3Phân lo i công ngh thông tin có th hi u m t cách chính xác và ánh giá nó c ng nh s d ng công ngh thông tin có hi u qu trong các l nh v c khác nhau c a cu c s ng c n thi t có s phân lo i chúng. S phân lo i công ngh thông tin ph thu c vào tiêu chí phân lo i. Tiêu chí ây có th l y ch s hay t p h p các tiêu chí có nh h ng lên s l a ch n công ngh này hay công ngh khác. Ví d cho tiêu chí nh v y chính là giao di n ng i dùng, hay h i u hành th c thi. H i u hành th c hi n các l nh thông qua giao di n d ng l nh, WIMP, SILK. Giao di n d ng l nh – xu t ph ng án xu t ra màn hình l i m i nh p l nh vào. WIMP - (Window-c a s , Image-hình nh, Menu-th c n, Pointer-con tr ). SILK - (Speech-ti ng nói, Image-hình nh, Language-ngôn ng , Knowledge-tri th c). Các h i u hành c chia ra thành nhi u lo i : m t ch ng trình, nhi u ch ng trình và nhi u ng i s d ng. M t ch ng trình - SKP, MS DOS và các h i u hành khác. Các h i u hành thu c nhóm này h tr ch ngo i tuy n và ch i tho i trong x lý thông tin. H i u hành nhi u ch ng trình - UNIX, DOS 7.0, OS/2, WINDOWS; h i u hành thu c nhóm này cho phép k t h p các công ngh i tho i ngo i tuy n và i tho i trong x lý thông tin. H i u hành nhi u ng i dùng (h i u hành m ng) - INTERNET, NOVELL, ORACLE, NETWARE và các h khác th c hi n x lý công ngh t xa trong các m ng c ng nh các công ngh khác nh i tho i và ngo i tuy n t i ch . Các d ng công ngh thông tin c li t kê trên c s d ng r ng rãi ngày nay trong các h th ng thông tin môi tr ng, h th ng thông tin kinh t ,… . Công ngh thông tin c phân lo i theo d ng thông tin c ch ra trên Hình 1.2 http://www.ebook.edu.vn 4
Hình 1.2. Phân lo i công ngh thông tin theo d ng thông tin Không nên ch gi i h n b i hình trên. Công ngh thông tin bao g m c các h t ng thi t k . M t ph n không th thi u c a công ngh thông tin chính là th i n t , g m m t b các ch ng trình cho phép l u tr và g i nh n tin gi a các ng i dùng. Hi n nay các công ngh hypertext và multimedia cho phép làm vi c v i âm thanh, video và các hình nh ng. Phân lo i công ngh thông tin theo d ng l u tr thông tin có th k t i gi y (là u vào và u ra) và các công ngh không gi y (công ngh m ng, các tài li u i n t ). Công ngh thông tin c phân lo i theo m c c th các phép toán: công ngh i u hành hay công ngh i t ng. i u hành khi sau m i phép toán là m t v trí v i ph ng ti n k thu t c th . ây là c tr ng c a công ngh x lý thông tin óng gói c t h c hi n trên nh ng máy tính l n. Công ngh h ng i t ng cho phép th c hi n t t c các phép toán t i m t ch , ví d trên m t máy tính các nhân, tr ng h p riêng là APM (H th ng t ng hóa t i ch làm vi c). http://www.ebook.edu.vn 5
1.4 Các giai o n phát tri n c a h th ng thông tin Nh ng h th ng thông tin u tiên xu t hi n vào nh ng n m 50 c a th k tr c. Trong nh ng n m này, các h th ng thông tin c dùng x lý các phép tính th ng kê và tính l ng và c th c thi trên các máy tính c i n. Trên th c t các h thông tin u tiên này ã làm gi m áng k chi phí và th i gian chu n b các tài li u t ng ng. Nh ng n m 60 c a th k tr c ánh d u s thay i m i liên h v i H th ng thông tin. Trong tin nh n c t các h thông tin c ng d ng làm các báo cáo thông kê theo nhi u thông s khác nhau. Nhi u ch c n ng c a h th ng thông tin ã c b sung x lý thông tin. Trong nh ng n m 70 — b t u nh ng n m 80 c a th k tr c h th ng thông tin ã c s d ng r ng rãi trong công tác qu n lý, h tr quá trình thông qua quy t nh hành chính. Vào cu i nh ng n m 80 quan i m s d ng h th ng thông tin l i thay i m t l n n a. Th i i m này các h th ng thông tin tr thành ngu n thông tin mang tính chi n l c m im c t ch c. H th ng thông tin ã cung c p thông tin m t cách k p th i, h tr cho các t ch c t c nh ng thành t u quan tr ng, góp ph n nâng cao hi u qu công vi c, t o ra s n ph m m i, tìm ki m th tr ng m i, s n xu t ra nh ng s n ph m v i chi phí th p và nhi u th khác n a. Câu h i và bài t p 1. Hãy trình bày nh ng thành ph n chính c a công ngh thông tin và tính ch t c b n c a công ngh thông tin 2. Trình bày phân lo i công ngh thông tin theo d ng thông tin Tài li u tham kh o 1. ng M ng Lân, 2001. Các công c qu n lý môi tr ng. Nhà xu t b n khoa h c k thu t, 199 trang. 2. Võ V n Huy, Hu nh Ng c Li u, 2001. H th ng thông tin qu n lý. Nhà xu t b n khoa h c k thu t, 290 trang. http://www.ebook.edu.vn 6
CH NG 2 THÔNG TIN MÔI TR NG NH M T PH N TÀI NGUYÊN THÔNG TIN C A XÃ H I Trong ch ng này chúng ta xem xét m t trong nh ng khái ni m quan tr ng nh t trong giáo trình này ó là thông tin môi tr ng. Ph n ti p theo s trình này các n i dung: vai trò c a thông tin môi tr ng trong công tác qu n lý môi tr ng, ph ng pháp s n sinh ra thông tin môi tr ng, s phân lo i thông tin môi tr ng cùng các d ng thông tin môi tr ng c tr ng. Các n i dung c a ch ng trình cung c p cho ng i c nh ng ki n th c c b n c a m t ngành khoa h c còn m i m ó là: thông tin môi tr ng. Các ki n th c này là c n thi t ph c v cho các ch ng m c ti p theo. 2.1 Thông tin và thông tin môi tr ng Thông tin là m t y u t có m t trong b t k ho t ng nào c a con ng i, t cu c s ng hàng ngày, các ho t ng kinh t , nghiên c u khoa h c, b o v môi tr ng. Khái ni m thông tin c nhà toán h c ng i M tên là Shennon a ra vào n m 1948. Simon ng i o t gi i th ng Nobel v kinh t n m 1978 vi t “n ng l ng và thông tin là hai y u t l u chuy n c b n c a các h th ng h u c và xã h i “ /[1], 2001/. Nh v y, t quan i m c a Simon, “thông tin” c t bên c nh “n ng l ng”, hai khái ni m này cùng v i “v t ch t” là “b ba” khái ni m khoa h c t ng quát nh t. Tuy v y khác v i “n ng l ng” và “v t ch t” b n ch t c a “thông tin” cho t i nay v n ch a c gi i quy t /[1], tr. 37/. M c dù v y nhà khoa h c kinh i n trong l nh v c i u khi n h c nh Norbert Wiener, /[1], 2001, tr. 38 – 39/ ã a ra khái ni m thông tin theo ngh a r ng và ngh a h p. Theo Norbert Wiener “thông tin là thông tin, không ph i là n ng l ng, không ph i là v t ch t” . nh ngh a này d a trên hi u bi t c a khoa h c hi n nay v s t n t i các d ng c b n nh t c a th gi i xung quanh ta hi n nay là n ng l ng, v t ch t và thông tin. Theo ngh a h p, “thông tin” c hi u nh là m t m c c a thông tin theo ngh a r ng trong tr t t thông tin c ch bi n t th p lên cao. Hình 2.1. Tháp thông tin Trong tháp thông tin trên Hình 2.1 có th nh ngh a các y u t nh sau: http://www.ebook.edu.vn 7
D li u: là qu ng ch a tinh luy n, là nh ng d ki n b t k n m ngoài ng c nh; - Thông tin: là qu ng ã tinh luy n, là nh ng d li u ã - c t ch c nh ng ch a c a vào nh ng cái khung khái ni m c a b n thân. - Ki n th c: là thông tin ã c liên k t vào trong nh ng cái khung khái ni m c a b n thân Có th l y m t ví d hình t ng nh sau: thông tin theo ngh a r ng ng v i các phân t lúa mì, b t mì ng v i d li u, bánh mì ng v i ki n th c và s khôn ngoan ng v i bánh gatô. Trong xã h i ngày nay, thông tin ã tr thành m t lo i tài nguyên. Tài nguyên thông tin ã tr thành ng l c quan tr ng thúc y s phát tri n xã h i loài ng i. Tài nguyên thông tin có 5 c tính l n: - Có th s d ng nhi u l n mà không m t i giá tr : “x lý m t l n, s d ng nhi u l n”. - Thông tin phát tri n nhanh g n nh theo hàm s m , gây nên hi n t ng “bùng n thông tin”. Chính s bùng n c a thông tin ã là m t trong nh ng nguyên nhân d n t i cu c cách m ng v tin h c hóa thông tin v i s tr giúp c a computer và ph n m m, a t i nh ng khái ni m m i nh k nguyên k thu t s , n n kinh t tri th c … - Tc truy n phát nhanh, có th t v n t c ánh sáng. - Không có biên gi i, có th thông qua các lo i v t mang thông tin (nh gi y, b ng t m a t , a quang,…) truy n bá, c bi t trong th i i ngày nay là qua m ng Internet truy n i kh p n i. - Có tính giá tr . Nhi u qu c gia ã coi vi c khai thác và s d ng tài nguyên thông tin nh m t lo i tài s n. Tài nguyên thông tin ã tr thành tài nguyên quan tr ng c a n n kinh t các n c. Tài nguyên thông tin còn là m t lo i tài nguyên có tính chi n l c quan tr ng, v trí và giá tr s d ng c a nó ngày càng c cao trong các l nh v c kinh t , quân s , ngo i giao, chính tr … Thông tin môi tr ng là m t trong nh ng khái ni m c b n c a môn h c này cho nên d i ây s c g ng a ra m t nh ngh a phù h p v i nh ng trình bày ti p sau ây: “thông tin môi tr ng bao g m m t ph m vi r ng các d li u, các th ng kê và các thông tin nh l ng và nh tính khác; v tính ch t, chúng có th là v t lý – sinh v t, kinh t - xã h i hay chính tr . Các d li u ó có th bao g m m t t l l n các d li u a lý hay không gian, ngh a là thông tin c xác nh theo không gian, cùng v i các d li u c thù mô t các th c v t, ng v t và n i c trú c a chúng. Kh i ki n th c a d ng này có m t i m chung là nó mô t hi n tr ng c a môi tr ng, ho c mô t nh ng nhân t bên ngoài nào có th gây ra nh ng thay i hay bi n i i v i môi tr ng, ho c giúp ng i s d ng hi u c các h qu c a các hành ng nh h ng n môi tr ng hay b môi tr ng nh h ng” . Trong “Tuyên b v thông tin môi tr ng” c a Di n àn qu c t “Thông tin môi tr ng cho th k XXI” t i Montreal tháng 5 – 1991 ã a ra nh ngh a sau ây v thông tin môi tr ng /[1], tr. 42/: T “thông tin môi tr ng” ch các d li u, các th ng kê và các t li u nh l ng và nh tính khác mà nh ng ng i ra quy t nh c n có ánh giá các i u ki n và các xu h ng trong môi tr ng, xác nh và i u ch nh các ph ng h ng chính sách và u t v n. Thông tin ó cho phép nh ng ng i ra quy t nh phân tích nguyên nhân và h u qu , tri n khai các chi n l c hành ng, qu n lý các tài nguyên thiên nhiên, phòng ng a và ki m soát ô nhi m, và ánh giá s ti n b t t i các m c tiêu. Trong bài gi ng c a mình, ti n s Barbara Murch c ng ã a ra nh ngh a sau v thông tin môi tr ng: “thông tin môi tr ng bao g m m t d i r ng các d li u, các th ng kê http://www.ebook.edu.vn 8