Hiện trạng khai thác và các mối đe dọa đến nguồn lợi và môi trường sống của các loài thủy sản ở đầm Thị Nại - tỉnh Bình Định

Taïp chí Khoa hoïc - Coâng ngheä Thuûy saûn<br /> <br /> Soá 1/2012<br /> <br /> KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU ÑAØO TAÏO SAU ÑAÏI HOÏC<br /> <br /> HIỆN TRẠNG KHAI THÁC VÀ CÁC MỐI ĐE DỌA ĐẾN NGUỒN LỢI<br /> VÀ MÔI TRƯỜNG SỐNG CỦA CÁC LOÀI THỦY SẢN<br /> Ở ĐẦM THỊ NẠI - TỈNH BÌNH ĐỊNH<br /> CURRENT STATUS OF CAPTURE FISHERIES AND THEARTS TO FISHERIES<br /> RESOURCES AND AQUATIC HABITAT IN THINAI LAGOON –BINHDINH PROVINCE<br /> Trần Văn Vinh1, TS. Hoàng Hoa Hồng2<br /> TÓM TẮT<br /> Việc đánh giá đúng thực trạng khai thác và các mối đe dọa đến môi trường và nguồn lợi thủy sản giúp tìm ra các<br /> giải pháp phù hợp nhằm hạn chế đến mức thấp nhất những tác động xấu do con người gây ra. Tổ chức hợp lý công đồng<br /> ngư dân nhằm khai thác có hiệu quả và bền vững nguồn lợi, cùng với việc nâng cao nhận thức và khuyến khích sự tham<br /> gia tích cực trong công tác bảo vệ nguồn lợi thủy sản là những nội dung quan trọng góp phần bảo vệ và phát triển nguồn<br /> lợi thủy sản đang có chiều hướng giảm sút tại đầm Thị Nại - tỉnh Bình Định.<br /> Từ khóa:nguồn lợi thủy sản, các mối đe dọa, đầm Thị Nại<br /> <br /> ABSTRACT<br /> The assesment of current statuse of capture fisheries and threats to the environment and fisheries resources help to<br /> find appropriate solutions to reduce the impacts of human’s activities on the fisheries. Fishers should be well organized to<br /> sustainably capture the fisheries resource. Increasing fishers’ awareness and their participations on the tasks of fisheries<br /> management are essential to protect the living marine resources of Thi Nai Lagoon- BinhDinh province, which has been<br /> overexploited.<br /> Key words: fisheries resources, threats, Thi Nai Lagoon<br /> <br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Đầm Thị Nại nằm ở cực nam tỉnh Bình Định,<br /> bao bọc bởi thành phố Quy Nhơn và huyện Tuy<br /> Phước, đầm thông với vịnh Quy Nhơn và hướng<br /> ra biển. Đầm Thị Nại thuộc loại đầm kín, đựơc che<br /> chắn với biển bởi bán đảo Phương mai dọc theo<br /> phía đông . Với diện tích là 5.060 ha, chiều dài là<br /> 17 km, cửa đầm thông với vịnh Qui Nhơn rất hẹp<br /> (400-500) m, làm cho khả năng trao đổi nước của<br /> chúng với biển rất hạn chế. Trao đổi nước chủ yếu<br /> xảy ra dưới tác động của 2 quá trình: truyền triều<br /> và nuớc sông đổ vào đầm ra vịnh và biển. Vào mùa<br /> ít mưa nước biển có khả năng thâm nhập sâu vào<br /> vùng đầm. Nhưng vào mùa mưa, khi nước sông<br /> Kôn và các sông nhỏ khác đổ vào đầm thì hầu hết<br /> diện tích đầm bị bao phủ bởi nước ngọt.<br /> <br /> 1<br /> 2<br /> <br /> Bên cạnh sự phát triển kinh tế, do sức ép về<br /> gia tăng dân số, do nhu cầu sống nên một số bộ<br /> phận cư dân ven đầm đã tiến hành các họat động<br /> khai thác thủy sản bằng nhiều công cụ, phương tiện<br /> khác nhau mang tính chất hủy diệt như: sử dụng<br /> xung điện, các lọai ngư cụ có kích thước mắt lưới<br /> nhỏ để khai thác thủy sản một cách triệt để; khai<br /> thác các đối tượng thủy sản trong giai đọan sinh sản<br /> và các lọai tôm cá trong thời kỳ ấu niên; khai thác và<br /> tiêu thụ các loại thủy sản có giá trị kinh tế cao, quý<br /> hiếm, hoặc có nguy cơ bị tuyệt chủng.<br /> Mặt khác, do chưa có định hướng quy họach<br /> khai thác thủy sản tại các vùng nước trên đầm, nên<br /> việc gia tăng số lượng phương tiện khai thác, các<br /> lọai ngư cụ khác nhau đã làm tăng cường độ khai<br /> thác lớn trên một diện tích mặt nước; việc tranh<br /> <br /> Nghiên cứu sinh ngành Công nghệ Khai thác Thuỷ sản năm 2008 – Trường Đại học Nha Trang<br /> Trường Đại học Nha Trang<br /> <br /> TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC NHA TRANG ❖ 183<br /> <br /> Taïp chí Khoa hoïc - Coâng ngheä Thuûy saûn<br /> <br /> Soá 1/2012<br /> <br /> giành ngư trường khai thác giữa các hộ dân; việc<br /> sử dụng hơn 1000 ha rừng ngập mặn để nuôi trồng<br /> thủy sản; việc xả thải các tàu thuyền ở khu vực cảng<br /> và các khu công nghiệp … Các họat động kinh tế và<br /> của cộng đồng dân cư ở đây cùng với sự biến đổi<br /> của các yếu tố sinh thái ở khu vực này đã làm cho<br /> diện tích đầm có nguy cơ bị thu hẹp, môi trường<br /> vùng nước bị ô nhiễm, nguồn lợi thủy sản tại đầm<br /> Thị Nại trong những năm qua bị suy giảm nghiêm<br /> trọng, tác động trực tiếp đến sinh kế của cộng đồng<br /> dân cư và nền kinh tế thủy sản tỉnh Bình Định<br /> <br /> - Sử dụng nhóm điều tra qua việc phỏng vấn<br /> cá nhân, phỏng vấn gia đình, phỏng vấn nhóm ngư<br /> dân.<br /> - Sử dụng các thiết bị định vị GPS ở các khu<br /> vực trong đầm, các dụng cụ đo các thông số ngư cụ.<br /> - Thống kê số lượng phương tiện, nghề nghiệp<br /> khai thác, số lao động.<br /> - Sử dụng các văn bản về bảo vệ nguồn lợi thủy<br /> sản của Chính phủ, Bộ Nông nghiệp và PTNT.<br /> - Phỏng vấn hồi cố các cụ bô lão ngư dân trong<br /> làng, những người đã làm các nghề khai thác.<br /> - Sử dụng phương pháp thống kê số liệu bằng<br /> phần mềm SPSS.<br /> <br /> II. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Nghiên cứu thực trạng về khai thác thủy sản và<br /> những tác động đến môi trường và nguồn lợi thủy<br /> sản ở đầm Thị Nại bằng các phương pháp:<br /> - Sử dụng các dữ liệu điều tra, thống kế, báo<br /> cáo trong lĩnh vực khai thác thủy sản tại đầm Thị<br /> Nại.<br /> - Sử dụng mẫu phiếu điều tra khảo sát nghề<br /> khai thác ở khu vực đầm Thị Nại, kết hợp với thông<br /> tin quản lý nghề cá của các xã quanh đầm.<br /> <br /> III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN<br /> 1. Hiện trạng khai thác thủy sản và những tác<br /> động đến môi trường và nguồn lợi thủy sản<br /> 1.1. Cơ cấu tàu thuyền gắn máy và nghề khai thác<br /> Theo thống kê số lượng tàu thuyền của Chi cục<br /> Khai thác và BVNL Thủy sản năm 2010. Cơ cấu tàu<br /> thuyền khai thác theo nghề tại các địa phương khai<br /> thác trong đầm thị Nại thể hiện tại bảng 1.<br /> <br /> Bảng 1. Cơ cấu tàu thuyền gắn máy khai thác theo nghề tại các địa phương<br /> Phân bố tàu thuyền khai thác trong đầm Thị Nại tại các địa phương<br /> TT<br /> <br /> Nghề khai thác<br /> <br /> Phước<br /> Sơn<br /> <br /> Phước<br /> Thắng<br /> <br /> Phước<br /> Thuận<br /> <br /> Phước<br /> Hòa<br /> <br /> 7<br /> <br /> 3<br /> <br /> 60<br /> <br /> 01<br /> <br /> Cào don,dắt<br /> <br /> 1<br /> <br /> 02<br /> <br /> Đón<br /> <br /> 3<br /> <br /> 03<br /> <br /> Lưới ghẹ<br /> <br /> 12<br /> <br /> 04<br /> <br /> Lưới lồng<br /> <br /> 165<br /> <br /> 05<br /> <br /> Rê ba màng<br /> <br /> 06<br /> <br /> Rớ<br /> <br /> 07<br /> <br /> Lưới cước<br /> <br /> 08<br /> <br /> Mành<br /> <br /> 09<br /> <br /> Câu tay<br /> <br /> 20<br /> <br /> 10<br /> <br /> Câu ghẹ<br /> <br /> 20<br /> <br /> Đống<br /> Đa<br /> <br /> 74<br /> <br /> 2<br /> <br /> 8<br /> <br /> 13<br /> <br /> 102<br /> <br /> 1<br /> <br /> 14<br /> <br /> 40<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 24<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2<br /> <br /> 1<br /> <br /> Nhơn<br /> Hội<br /> <br /> Nhơn<br /> Bình<br /> <br /> Hải<br /> Cảng<br /> <br /> 1<br /> <br /> 8<br /> <br /> 13<br /> <br /> Thị Nại<br /> <br /> 72<br /> 4<br /> <br /> 1<br /> <br /> 4<br /> <br /> 20<br /> <br /> 3<br /> <br /> 4<br /> <br /> 8<br /> <br /> 111<br /> <br /> 3<br /> <br /> 4<br /> <br /> 13<br /> <br /> 311<br /> <br /> 9<br /> <br /> 7<br /> <br /> 74<br /> <br /> 3<br /> <br /> 2<br /> <br /> 31<br /> <br /> 18<br /> <br /> 21<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2<br /> 2<br /> 1<br /> <br /> 4<br /> <br /> 26<br /> <br /> 2<br /> <br /> 23<br /> Tổng cộng<br /> <br /> Ngoài số lượng tàu thuyền tham gia khai thác<br /> với 691 tàu thuyền gắn máy, trên đầm Thị Nại vẫn<br /> còn có các nghề truyền thống, nghề thủ công không<br /> dùng tàu thuyền như: xiết bộ, đào, nhặt trên bãi<br /> hoặc lặn và cậy, cào, đáy, xúc bộ rớ chồ, gạn, chắn,<br /> đón, soi đèn, câu, nò và sử dụng khoảng 600 sỏng<br /> <br /> 184 ❖ TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC NHA TRANG<br /> <br /> Tổng Số<br /> tàu<br /> <br /> 691<br /> <br /> nhỏ như lưới gõ, lưới cao, lưới lồng.<br /> 1.2. Sản lượng khai thác thủy sản trên Đầm Thị Nại<br /> Thống kê sản lượng khai thác của tàu gắn máy<br /> đánh bắt trên đầm Thị Nai từ năm 2005 - 2010 của<br /> Chi cục Khai thác và BVNL Thủy sản Bình Định tại<br /> bảng 2.<br /> <br /> Taïp chí Khoa hoïc - Coâng ngheä Thuûy saûn<br /> <br /> Soá 1/2012<br /> <br /> Bảng 2. Thống kê sản lượng và số tàu gắn máy khai thác trên đầm Thị Nại<br /> TT<br /> <br /> Thông số<br /> <br /> Năm 2005<br /> <br /> Năm 2006<br /> <br /> Năm 2007<br /> <br /> Năm 2008<br /> <br /> Năm 2009<br /> <br /> Năm 2010<br /> <br /> 01<br /> <br /> Sản lượng (tấn)<br /> <br /> 4000<br /> <br /> 4200<br /> <br /> 4400<br /> <br /> 5200<br /> <br /> 5290<br /> <br /> 5300<br /> <br /> 02<br /> <br /> Số tàu thuyền (chiếc)<br /> <br /> 420<br /> <br /> 456<br /> <br /> 552<br /> <br /> 660<br /> <br /> 682<br /> <br /> 691<br /> <br /> 03<br /> <br /> Bình quân sản lượng<br /> (tấn/ chiếc)<br /> <br /> 9.52<br /> <br /> 9.21<br /> <br /> 7.97<br /> <br /> 7.88<br /> <br /> 7.76<br /> <br /> 7.67<br /> <br /> Nguồn từ báo cáo sản lượng khai thác năm 2010 tại đầm Thị Nại của Chi cục Khai thác và BVNL Thủy sản Bình Định<br /> <br /> 1.3. Tác động của việc khai thác thủy sản đến nguồn<br /> lợi thủy sản trên Đầm Thị Nại<br /> - Việc gia tăng số lượng tàu thuyền khai thác<br /> trên đầm Thị Nại từ năm 2005 (420 tàu) đến nay<br /> 2010 là (691 tàu), tại bảng 2 cho ta thấy rằng theo<br /> chiều gia tăng của phương tiện sản lượng khai thác,<br /> tổng cường lực khai thác trên toàn bộ đầm tăng,<br /> nhưng sản lượng trên 1 đơn vị thuyền nghề giảm<br /> sẽ dẫn đến nguy cơ khai thác không bền vững trên<br /> đầm Thị Nại.<br /> - Các nghề truyền thống như đó, nò, rớ, câu,<br /> lưới bén, lưới gõ giảm dần thay vào đó là các nghề<br /> mới như lưới lồng, cào máy, xiết máy, xiết máy kết<br /> hợp xung điện. Hiện có trên 311 tàu gắn máy, 440<br /> sỏng làm nghề lưới lồng, đây là một nghề mới du<br /> nhập. Việc sử dụng quá nhiều lồng xếp không có<br /> quy hoạch đã đánh bắt các loài thủy sản một cách<br /> triệt để; mật độ phân bố ngư cụ lớn ở nền đáy làm<br /> ngăn cản sự di cư thông thoáng của tôm cá không<br /> theo quy luật; sự tranh chấp của các nghề khai thác<br /> tại các khu vực đánh bắt đã làm cho nguồn lợi thủy<br /> sản bị suy giảm và mất an ninh trật tự trong đầm<br /> Thị Nại.<br /> - Có trên 250 phương tiện hành nghề xiếc máy<br /> xung điện và 72 phương tiện gắn máy để cào ngao,<br /> ốc. Việc sử dụng các phương tiện xiếc máy kết hợp<br /> xung điện đã làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến<br /> nguồn lợi thủy sản, cùng với sự cáo xới của nghề<br /> cào don dắt làm cho các thảm cỏ đáy biển bị tàn phá<br /> nghiêm trọng.<br /> - Nghề bắt cua sống, nhủi cua giống trong hang,<br /> miệng hang nằm bên trong các bụi rễ cây ngập mặn<br /> đang là mối đe dọa đối với diện tích rừng ngập mặn.<br /> Đào hang cua đã làm chết cây ngập mặn, phá sinh<br /> cảnh sống của các động vật đáy khác.<br /> <br /> 2. Các hoạt động khác của dân cư quanh đầm và<br /> các yếu tố tự nhiên tác động đến nguồn lợi thủy<br /> sản trên đầm Thị Nại<br /> 2.1. Ô nhiễm từ hoạt động nuôi trồng thủy sản<br /> Nuôi trồng thủy sản tại đầm Thị Nại chủ yếu<br /> theo hai phương thức là nuôi tôm chuyên canh và<br /> nuôi tổng hợp tôm với cua và cá biển. Tổng cộng<br /> diện tích nuôi trồng thủy sản đến năm 2008 khoảng<br /> 1393,7ha.<br /> Tổng sản lượng tôm sú nuôi năm 2008 là<br /> 763,2 tấn. Tôm chân trắng mới chỉ bắt đầu nuôi<br /> từ năm 2004, năm 2008 đạt 59,5 tấn, tăng trưởng<br /> 72,6%/năm. Năng suất nuôi trồng thủy sản ở khu<br /> vực đầm Thị Nại có chiều hướng tăng. Năm 2003<br /> đạt năng suất trung bình 0,63 tấn/ha, đến năm 2008<br /> tăng 0,79 tấn/ha do diện tích nuôi tôm chân trắng<br /> tăng. Tuy nhiên, năng suất tôm chân trắng không ổn<br /> định, năm 2004 đạt 6,7 tấn/ha đến năm 2008 giảm<br /> xuống 4,2 tấn/ha (giảm 10,99%/năm).<br /> Tình hình dịch bệnh trong nuôi trồng thủy sản<br /> tại vùng đầm Thị Nại diễn biến phức tạp. Năm 2001<br /> tỷ lệ diện tích nuôi tôm bị bệnh chiếm 40% tổng<br /> diện tích nuôi tôm, đến năm 2004 tỷ lệ diện tích bị<br /> bệnh giảm xuống 32%, sau đó tăng lên 77% vào<br /> năm 2005; Tỷ lệ này có chiều hướng giảm, đến năm<br /> 2008 còn 112 ha diện tích nuôi tôm bị bệnh, chiếm<br /> 7,7% so với tổng diện tích nuôi. Đầm Thị Nại chiếm<br /> tới 38% tổng diện tích nuôi tôm bị bệnh so với toàn<br /> tỉnh. Điều đó cho thấy nuôi trồng thủy sản tại vùng<br /> đầm Thị Nại không ổn định.<br /> Việc sử dụng hoá chất mang tính độc hại cao<br /> trong tẩy uế, diệt tạp và phòng chống bệnh thủy sản<br /> cũng là vấn đề hết sức nghiêm trọng. Ngoài ra, việc<br /> phát triển mạnh nuôi trồng thủy sản thiếu quy hoạch<br /> hợp lý kéo theo là sự tàn phá rừng ngập mặn, đắp<br /> đập lấn biển làm thay đổi dòng chảy gây lũ lụt bất<br /> <br /> TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC NHA TRANG ❖ 185<br /> <br /> Taïp chí Khoa hoïc - Coâng ngheä Thuûy saûn<br /> thường, xói lở nhiều nơi mà chưa khắc phục được.<br /> 2.2. Ô nhiễm do chất thải sinh hoạt<br /> <br /> Soá 1/2012<br /> 2.4. Ô nhiễm dư lượng hoá chất bảo vệ thực vật,<br /> phân bón hóa học<br /> <br /> Quá trình đô thị hoá phát triển nhanh, các hoạt<br /> <br /> Việc sử dụng phân bón hóa học, thuốc trừ sâu<br /> <br /> động thương mại, dịch vụ phát triển và quá trình<br /> <br /> và hoá chất bảo vệ thực vật,… thậm chí có một số<br /> <br /> di cư từ các vùng nông thôn về thành thị càng lớn.<br /> <br /> loại thuốc cấm sử dụng, không có kiểm soát, không<br /> <br /> Trong khi đó, cơ sở hạ tầng trong các đô thị còn yếu<br /> <br /> tuân thủ các quy định về bảo vệ môi trường và an<br /> <br /> kém, lạc hậu, điều kiện vệ sinh còn rất hạn chế, dẫn<br /> <br /> toàn thực phẩm cộng với việc kinh doanh tràn lan<br /> <br /> đến việc các hộ dân xả chất thải trực tiếp xuống<br /> <br /> các loại hóa chất này trên địa bàn tỉnh, đang là<br /> <br /> biển, đầm, gây ô nhiễm môi trường. Vấn đề ô nhiễm<br /> <br /> nguồn nguy cơ gây ô nhiễm rất lớn cho môi trường<br /> <br /> hữu cơ được coi là đặc trưng của nguồn nước thải<br /> <br /> nông thôn, thành thị và cả môi trường biển, ảnh<br /> <br /> sinh hoạt. Tại Hồ Bàu Sen nơi tập trung chủ yếu các<br /> <br /> hưởng trực tiếp tới sức khỏe con người. Theo thống<br /> <br /> cống thải của thành phố trước khi đổ ra đầm Thị Nại,<br /> <br /> kê cuả Chi cục bảo vệ thực vật tỉnh Bình Định, tổng<br /> <br /> hàm lượng BOD5 lên đến 280 mgO2/l cao hơn tiêu<br /> <br /> lượng thuốc bảo vệ thực vật được sử dụng ở Bình<br /> <br /> chuẩn cho phép tới 6 lần.<br /> <br /> Định trong năm 2001 là 196 tấn thuốc bột và 242 tấn<br /> <br /> Theo ước tính, mỗi người mỗi năm sẽ thải<br /> <br /> thuốc nước, cao hơn nhiều so với năm 2000 (42.6<br /> <br /> khoảng 20 kg BOD, 0.3 kg P vô cơ và 2 kg N vô cơ<br /> <br /> tấn thuốc bột và 143.8 tấn thuốc nước). Ngoài ra,<br /> <br /> (theo Jacinto, 1998). Đầm Thị Nại phải gánh nhận<br /> <br /> còn hàng chục nghìn tấn phân bón cũng được sử<br /> <br /> khoảng 4950 tấn BOD, 495 tấn N và 74 tấn P. Đây<br /> <br /> dụng hàng năm. Do tính độc hại rất cao, khả năng<br /> <br /> là một trong những nguồn chính gây ô nhiễm vùng<br /> <br /> tồn lưu trong môi trường khá lâu nên nguy cơ sinh<br /> <br /> ven bờ, phì hoá vực nước.<br /> <br /> thái cuả hoá chất bảo vệ thực vật, nhất là các loại<br /> <br /> 2.3. Ô nhiễm do chất thải công nghiệp<br /> <br /> thuôc họ chlor hữu cơ đối với các hệ sinh thái ven<br /> <br /> Đa số các cơ sở công nghiệp, tiểu thủ công<br /> <br /> bờ là không thể lường hết được. Đặc biệt, việc lưu<br /> <br /> nghiệp đều tập trung tại TP. Quy Nhơn. Chất thải<br /> <br /> hành một số loại hoá chất thuộc diện nghiêm cấm<br /> <br /> và nước thải từ các cơ sở này chưa được xử lý<br /> <br /> sử dụng vẫn còn chưa được ngăn chặn triệt để. Dư<br /> <br /> triệt để, thậm trí không qua xử lý hoặc chỉ xử lý cục<br /> <br /> lượng hoá chất độc hại này ngoaì việc tồn lưu lâu<br /> <br /> bộ, là nguồn gây ô nhiễm cho môi trường nước<br /> <br /> trong môi trường, ảnh hưởng lớn đến chất lượng<br /> <br /> mặt, nước ngầm và cả môi trường đất. Ngành chế<br /> <br /> vùng ven bờ mà còn tích lũy trong các loại sinh vật<br /> <br /> biến thủy sản là một trong những ngành mang lại<br /> <br /> thông qua dây chuyền thức ăn, ảnh hưởng lớn đến<br /> <br /> hiệu quả kinh tế cao cho tỉnh, nhưng cũng là nơi<br /> có nguồn nước thải rất lớn, trên 500 m3/ngày. Các<br /> cơ sở chế biến thủy hải sản trong tỉnh đều đã có<br /> hệ thống bể tự thu gom và xử lý nước thải, tuy<br /> nhiên hiệu quả chưa thật cao. Đặc biệt tại khu công<br /> nghiệp Phú Tài, nước thải vẫn chưa được xử lý.<br /> Công ty bia Quy Nhơn có lượng nước thải khoảng<br /> 800 m3/ngày, nhưng chưa có hệ thống xử lý đạt<br /> yêu cầu. Nhà máy đường Bình Định đổ trực tiếp<br /> nước thải ra sông Kôn, tổng lượng nước thải qua 3<br /> cửa xả tại xã Tây Giang (huyện Tây Sơn) là 1.759<br /> m3/giờ bao gồm cả nước thải sinh hoạt và nước<br /> thải công nghiệp.<br /> Ở vùng hạ lưu, theo thống kê của Nguyễn<br /> Thành Phương (Sở KH&CN Bình Định) , mỗi ngày<br /> có khoảng 100000m3 nước thải từ các cơ sở công<br /> nghiệp, tiểu thủ công nghiệp như chế biến đá, thực<br /> phẩm, giấy,... thải ra môi trường.<br /> <br /> 186 ❖ TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC NHA TRANG<br /> <br /> chất lượng thực phẩm và cuối cùng là ảnh hưởng<br /> trực tiếp đến sức khỏe con người.<br /> 2.5. Ô nhiễm do dầu thải<br /> Các cảng biển, bến tàu và hoạt động của các<br /> loại tàu thuyền trên biển là nguồn gây ra ô nhiễm<br /> dầu chủ yếu và thường xuyên trong vùng ven biển<br /> của tỉnh. Ngoài ra, các sự cố môi trường do tràn dầu<br /> gây hậu quả nghiêm trọng cũng không phải là hiếm<br /> thấy ở vùng ven bờ Bình Định. Tại cảng Quy Nhơn<br /> vào lúc 10h30’ ngày 10/8/1989 đã xảy ra sự cố tràn<br /> dầu do tàu Leela (quốc tịch Tây Đức) bị tai nạn làm<br /> tràn 170 tấn dầu FO và 50 tấn dầu Diezen ra vịnh,<br /> gây tổn thất nặng tới hệ sinh thái đầm Thị Nại. Sau<br /> sự cố một tháng, 100% diện tích mặt nước trong<br /> vịnh bị nhiễm bẩn với nồng độ dầu > 0,05 mg/l, 55%<br /> bị nhiễm bẩn với nồng độ dầu > 0,3 mg/l, mật độ<br /> sinh vật phù du giảm từ (1.000-10.000) lần so với<br /> trước khi có sự cố, 30,7% cá thể trưởng thành và<br /> <br /> Taïp chí Khoa hoïc - Coâng ngheä Thuûy saûn<br /> 83% cá thể non của sinh vật bám bị chết, tôm Rảo<br /> và tôm Sú bị chết hàng loạt, thực vật ngập mặn bị<br /> dầu bám tới mức (4,0-9,2) mg/cm2 lá và (5,3-22,6)<br /> mg/cm2 thân cây…Năm 1997 và 2000 đã xảy ra sự<br /> cố vỡ đường ống dẫn dầu tại khu vực cảng Quy<br /> Nhơn. Năm 1998, sự cố hoả hoạn tại KV 7 và 8<br /> phường Hải Cảng, một lượng dầu lớn trên các tàu<br /> chở dầu cũng như lượng xăng dầu tích trữ trong<br /> nhà dân cũng đã ảnh hưởng lớn đến môi trường<br /> đầm Thị Nại.<br /> 2.6. Ô nhiễm môi trường từ một số hoạt động của<br /> các dự án<br /> Trong quá trình phát triển xây dựng dự án khu<br /> kinh tế Nhơn Hội khu vực ven bờ đông của đầm<br /> sẽ chịu những thay đổi trong chất lượng nước, rõ<br /> rệt nhất là sự gia tăng của nồng độ vật lơ lửng góp<br /> phần vào việc làm nông hóa đầm. Trong giai đoạn<br /> khu kinh tế đã đi vào hoạt động, mặc dù các biện<br /> pháp bảo vệ môi trường đã được đưa ra khá tốt,<br /> tình trạng ưu dưỡng ở khu vực đỉnh đầm vẫn sẽ cao<br /> hơn và có thể gây ra các tai biến môi trường. Mức<br /> dinh dưỡng cao này sẽ là một nhân tố quan trọng<br /> cản trở kế hoạch phát triển nuôi trồng bền vững.<br /> Mức dinh dưỡng ở khu vực đông nam đầm cũng sẽ<br /> cao hơn, tuy nhiên mức tăng này không gây nguy<br /> hiểm do khu vực này ở gần cửa đầm.<br /> Một điểm cần quan tâm là việc san lấp đầm<br /> Mai Hương sẽ làm mất đi một nguồn tài nguyên quí<br /> (cảnh quan, du lịch, chỗ trú ẩn của tàu thuyền khi có<br /> bảo ... ) không thể tái tạo.<br /> IV. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ<br /> Trước thực trạng khai thác mang tính hủy diệt,<br /> ảnh hưởng của môi trường và các họat động của<br /> cộng đồng dân cư quanh đầm Thị Nại đã làm cho<br /> môi trường vùng nước bị ô nhiễm, diện tích đầm bị<br /> thu hẹp, nguồn lợi thủy sản ngày càng giảm sút, sự<br /> phong phú đa dạng các lòai thủy sản ít dần, một số<br /> đối tượng có giá trị kinh tế có nguy cơ tiệt chủng…<br /> Vì vậy việc bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản<br /> cần phải đuợc chú trọng và quan tâm rất lớn đến<br /> nguồn tài nguyên vô giá này và đưa việc bảo vệ<br /> và phát triển nguồn lợi thủy sản trên đầm Thị Nại<br /> hiện nay là nhiệm vụ cấp bách, trước mắt cũng như<br /> lâu dài cho sự phát triển của ngành thủy sản nói<br /> riêng và các ngành kinh tế của huyện Tuy Phước<br /> <br /> Soá 1/2012<br /> và thành phố Quy Nhơn nói riêng. Để bảo vệ tốt môi<br /> trường và nguồn lợi thủy sản hiện nay cần có những<br /> giải pháp triển khai đồng bộ sau:<br /> 1. Xây dựng hệ thống các văn bản pháp quy về<br /> bảo vệ nguồn lợi thủy sản tại địa phương<br /> - Quy chế Khai thác và bảo vệ nguồn lợi thủy<br /> sản đầm Thị Nại<br /> - Quy họach cụ thể từng khu vực khai thác, nuôi<br /> trồng và cấp giấy phép khai thác thủy sản cho các<br /> lọai nghề khai thác trên đầm<br /> - Xây dựng chính sách chia sẻ trách nhiệm và<br /> quyền lợi cộng đồng dân cư sống ven đầm theo sự<br /> hướng dẫn của chính quyền và các cơ quan chuyên<br /> môn nhằm bảo đảm việc tiến hành các hoạt động<br /> kinh tế một cách khoa học, hiệu quả và bền vững .<br /> - Xây dựng và thành lập mô hình đồng quản lý<br /> tại các xã, phường quanh đầm Thị Nại<br /> 2. Thực hiện tốt công tác tuyên truyền giáo dục<br /> tạo chuyển biến lớn về ý thức của ngư dân trong<br /> việc bảo vệ và sử dụng nguồn lợi thủy sản<br /> - Vận động, tổ chức xây dựng các hội, tổ nghề<br /> khai thác trong cộng đồng ngư dân ở từng vùng<br /> nước trên đầm để cùng tham gia quản lý khai thác<br /> và bảo vệ nguồn lợi thủy sản.<br /> - Tổ chức tuyên truyền bằng các hình thức:<br /> xây dựng panô, phát thanh trên đài phát thanh địa<br /> phương, họat động ngọai khóa cho học sinh các<br /> trường quanh đầm.<br /> - Tổ chức thường xuyên ngày vệ sinh môi<br /> trường, đưa nội dung tuyên truyền vào các ngày lễ<br /> hội tại địa phương.<br /> 3. Thực hiện tốt việc điều chỉnh năng lực khai<br /> thác trên đầm, sắp xếp lại cơ cấu nghề nghiệp<br /> - Tổ chức và sắp xếp lại các lọai nghề phù hợp<br /> vừa khai thác có hiệu quả đồng thời đảm bảo tính<br /> bền vững trong khai thác thủy sản tại đầm Thị Nại.<br /> - Việc khai thác thủy sản bằng nghề lồng xếp<br /> cần phải được tính toán cụ thể số lượng cho phép,<br /> tránh phát triển ồ ạt làm ảnh hưởng đến sự di cư đối<br /> tượng thủy sản do mật độ lồng thả quá lớn, gây ra<br /> sự tranh chấp về ngư trường với các loại nghề khai<br /> thác khác trên đầm.<br /> - Xây dựng phương án chuyển đổi nghề khai<br /> thác mang tính hủy diệt sang nuôi trồng thủy sản<br /> hoặc chuyển ra khai thác biển<br /> <br /> TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC NHA TRANG ❖ 187<br /> <br />