zunia.vn

Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z

zunia.vn

» Khoa Học Xã Hội

» Ngôn ngữ học

Hình tượng nhân vật cô Hiền trong truyện ngắn Một người Hà Nội của nhà văn Nguyễn Khải

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Báo xấu

28
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết Hình tượng nhân vật cô Hiền trong truyện ngắn Một người Hà Nội của nhà văn Nguyễn Khải trình bày đặc điểm hình tượng nhân vật cô Hiền trong tác phẩm "Một người Hà Nội" của Nguyễn Khải; Nhân vật cô Hiền trong mối quan hệ với gia đình; Nhân vật cô Hiền trong mối quan hệ với cộng đồng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Hình tượng nhân vật cô Hiền trong truyện ngắn Một người Hà Nội của nhà văn Nguyễn Khải

TẠP CHÍ KINH TẾ - CÔNG NGHIỆP Số 33 – Tháng 9/2022 HÌNH TƯỢNG NHÂN VẬT CÔ HIỀN TRONG TRUYỆN NGẮN MỘT NGƯỜI HÀ NỘI CỦA NHÀ VĂN NGUYỄN KHẢI The image of the character Ms. Hien in the short story of a Hanoi person by writer Nguyen Khai 1 Nguyễn Minh Ca 1 Giảng viên Khoa Xã hội Nhân văn và Truyền thông, Trường Đại học Tây Đô, Cần Thơ, Việt Nam nguyenminhca@gmail.com Tóm tắt — Nghiên cứu hình tượng nhân vật là nghiên cứu đơn vị trọng yếu của tác phẩm. Thông qua hình tượng nhân vật, ý đồ, tư tưởng của tác giả, tư tưởng của thời đại được bộc lộ thông qua hình tượng được miêu tả. Nghiên cứu hình tượng nhân vật cô Hiền trong truyện ngắn "Một người Hà Nội" của nhà văn Nguyễn Khải giúp người đọc thấy được thông điệp ngợi ca của nhà văn về người Hà Nội. Bằng các phương pháp nghiên cứu chuyên ngành như phương pháp so sánh, chứng minh, phương pháp phân tích tổng hợp, đặc biệt là phương pháp phân tích định tính. Tác giả đã làm rõ những biểu hiện của hình tượng nhân vật cô Hiền trong tác phẩm "Một người Hà Nội" – một trong những nhân vật mang tính cách đặc trưng của con người Hà Nội. Abstract — The study of the character's image is the study of an important unit of the work. Through the image of the character, the author's intentions, thoughts and ideas of the era are revealed through the depicted image. Studying the image of the character Ms. Hien in the short story "a Ha Noi person" by writer Nguyen Khai helps readers see the writer's message of praise about Hanoians. By specialized research methods such as comparison, proof, synthetic analysis, especially qualitative methods, etc. The author has clarified the expressions of the image of Ms. Hien's character in "a Ha Noi person" - one of the typical characters of Hanoi people. Từ khóa — Hình tượng nhân vật, Nguyễn Khải, một người Hà Nội, character image, Nguyen Khai. 1. Giới thiệu Nguyễn Khải là một trong những nhà văn lớn và rất xông xáo của văn học Việt Nam, có nhiều chiêm nghiệm về cuộc sống, phát hiện và phân tích tâm lý nhân vật sắc sảo,… Tác phẩm “Một người Hà Nội” là một trong những truyện ngắn thành công của tác giả về phương diện trải nghiệm cuộc sống, phản ánh những phẩm chất văn hóa, tư tưởng của con người Hà Nội trong thời kỳ đổi mới. Trong cảm hứng ngợi ca, nhân vật cô Hiền được tác giả khắc họa đậm nét về những chuẩn mực về đạo đức lối sống, về lối sống, văn hóa,… của người Hà Nội cần có. Hình tượng nhân vật là giá trị thước đo về chất lượng của nhân vật, là đơn vị được cấu thành từ nghệ thuật ngôn từ. Thông qua nhân vật của mình, nhà văn có thẻ bày tỏ những quan điểm, tư tưởng, lập trường của mình đối với hiện thực được phản ánh, hay gửi thông điệp của tác giả đến cho người đọc. Hình tượng nhân vật hay còn gọi là hình tượng ngôn từ “Một trong những chức năng quan trọng của hình tượng ngôn từ là truyền cho các từ một tải trọng đời sống, một tính toàn vẹn và giá trị tự tại, tức là những cái mà sự vật vốn có. Hình tượng văn học khá đa dạng về kiểu thức, chủng loại, quy mô. Có thể chia ra ba dạng chính: hình tượng khách thể, hình tượng hàm nghĩa khái quát, hình tượng cấu trúc” (Đỗ Đức Hiểu, 2004, tr.596). Hình tượng nhân vật là hạt nhân trong việc phản ánh đời sống, tư tưởng của nhà văn. Hình tượng trong văn học biểu thị cho hiện tượng đời sống, một dạng thức, tính cách con người nào đó,… trong xã hội. 2. Đặc điểm hình tượng nhân vật cô Hiền trong tác phẩm "Một người Hà Nội" của Nguyễn Khải 2.1. Nhân vật cô Hiền với quan niệm sống cá nhân 46
TẠP CHÍ KINH TẾ - CÔNG NGHIỆP Số 33 – Tháng 9/2022 Có thể nói, đề tài Hà Nội là một trong những đề tạo cảm hứng sáng tác của nhà văn. Trong cung bật cảm hứng đó, người Hà Nội văn minh, lịch thiệp được Nguyễn Khải xây dựng rất thành công và trở thành điển hình khi nói về tính cách người Hà Nội. Trong quan niệm sống của mình, nhân vật cô Hiền nổi lên với tính cách là một người trọng danh dự, tự mình giải quyết những khó khăn chứ không phụ thuộc vào người khác. Những phẩm chất này của nhân vật cô Hiền thể hiện rất rõ ràng qua suy nghĩ và ứng xử của mình. Trước hết, nhân vật cô Hiền là người đã chứng kiến những thay đổi trong suốt những năm tháng Hà Nội chuyển mình từ xã hội tư sản trước Cách mạng tháng Tám đến Xã hội chủ nghĩa. Hình tượng này khắc sâu vào trong tâm trí của nhân vật tôi là người phụ nữ lịch lãm, có quan điểm sống tích cực. Ngoài ra, cô còn là một người tài hoa, giao lưu khá rộng với các văn nhân nghệ sĩ, được nhiều người tôn trọng. Qua lời kể của nhân vật tôi, cô Hiền là người rất có lòng tự trọng và nét đẹp tính cách này đã theo bà suốt cuộc đời. Bà thường dạy các con: “Chúng mày là người Hà Nội thì cách đi đứng nói năng phải có chuẩn, không được sống tùy tiện, buông tuồng,… Tao chỉ dạy chúng nó biết tự trọng, biết xấu hổ còn sau này muốn sống ra sau là tùy” (Nguyễn Khải, 2020, tr16-17). Suy nghĩ và lập trường của cô Hiền trong trí nhớ của người kể chuyện – nhân vật tôi – rất kiên định. Cô luôn giữ cho mình một thái độ điềm tĩnh trước một thời đại đầy biến cố. Đời cô Hiền chưa từng bị ai cám dỗ, kể cả chế độ. Chính những suy nghĩ, cốt cách này của cô Hiền đã làm cho nhân vật tôi gật gù bái phục. Bên cạnh đó, cô Hiền cũng có những suy nghĩ, quan điểm về việc lấy chồng rất tiến bộ. Theo quan điểm của cô Hiền, việc lấy chồng là suy tính của riêng cô chứ không phải do sự sắp đặt của cha mẹ. Cô Hiền lúc thanh xuân là một cô gái xinh đẹp, quý phái, sang trọng của Hà Thành. Theo lẽ thường thì các cô gái hay chọn cho mình một người chồng giàu sang, quyền thế nhưng cô thì làm ngược lại. Cô có lòng tự trong cao, có bản lĩnh, đặc biệt là cô rất chủ động trong cuộc sống. Gần 30 tuổi cô mới lấy chồng, một người con gái đẹp, nổi tiếng, từng là chủ một phòng khách văn chương nổi tiếng, thay vì lấy một văn nhân, chính khách, người giàu sang thì “cô chọn bạn trăm năm là một ông giáo cấp tiểu học hiền lành, chăm chỉ khiến cả Hà Nội phải kinh ngạc” (Nguyễn Khải, 2020, tr16). Trong quan hệ ứng xử với gia đình, cô lo lắng cho con cái từ chuyện nhỏ đến chuyện lớn, dạy cho con biết như thế nào là lòng tự trọng. Cô Hiền dạy con cách ứng xử khôn khéo, lịch sự, giữ nếp và luôn ý thức mình là người Hà Nội. Thái độ ứng xử của cô Hiền thể hiện rất rõ trong việc cho con đi tòng quân. Khi đưa con trai đầu tiên lên đường: “Tao đau đớn mà bằng lòng, vì tao không muốn nó sống bám vào sự hy sinh của bạn bè. Nó dám đi cũng là biết tự trọng” (Nguyễn Khải, 2020, tr17). Sau 3 năm không có tin tức gì của con trai đầu, con trai kế lại xin đi tòng quân, cô Hiền vẫn cho con đi dẫu biết sẽ khó có ngày gặp lại con mình: “Tao không khuyến khích, cũng không ngăn cản, ngăn cản tức là bảo nó tìm đường sống để các bạn nó phải chết, cũng là một cách giết chết nó” (Nguyễn Khải, 2020, tr18). Có thể nói, hình tượng nhân vật cô Hiền chính là hình tượng mẫu mực, hình tượng truyền thống cho vẻ đẹp văn hóa đất kinh kỳ. Ở thời đại đang đổi mới, thời đại các giá trị chuẩn mực đang dần biến đổi, mai một, cuộc sống trở nên “ồ ạt, xô bồ, vụ lợi” thì cô Hiền nổi lên như một biểu tượng về việc gìn giữ các giá trị văn hóa của người Hà Nội. Thật đúng với nhận định cô Hiền là “hạt mùa vàng, hạt bụi vàng” của đất thủ đô. 2.2. Nhân vật cô Hiền trong mối quan hệ với gia đình Trong quan hệ với gia đình, Nguyễn Khải đã xây dựng hình tượng nhân vật cô Hiền qua ba nội dung chính: Một là quan điểm về cách bày trí gia đình, hai là cách dạy con, ba là trong mối quan hệ vợ chồng. Về cách bày trí gia đình, cô Hiền theo lời kể của nhân vật tôi đã ngoài 70 tuổi nhưng vẫn giữ được cốt cách của người Hà Nội. Không chạy theo những phong cách bày trí mới của thời 47
TẠP CHÍ KINH TẾ - CÔNG NGHIỆP Số 33 – Tháng 9/2022 đại, giữ cách bày trí nhà cửa cũng là gìn giữ nét đặc trưng văn hóa của Hà Nội xưa: “Nơi tiếp khách của cô sau tấm bình phong cao hơn đầu người bằng gỗ chạm suốt mấy chục năm không hề thay đổi. Một bộ salon gụ 'cái khánh' cái sập gụ chân quỳ chạm rất đẹp nhưng không khảm, cái tủ chừa một cánh bên trong bài một cái lọ men Thúy Hồng một cái lư hương đời Hán, một cái Liễu hấp sâm Giang Tây và mấy thứ Bình lọ màu Men thì thường nhưng có dáng lạ chã rõ từ đời nào” (Nguyễn Khải, 2020, tr23). Nhân vật tôi tuy đã vào Thành phố Hồ Chí Minh lâu năm nhưng những tính cách văn hóa của cô Hiền vẫn còn sâu đậm trong tâm trí của anh. Cách cô Hiền nâng niu những vật dụng trong gia đình cũng phần nào cho thấy được ý thức gìn giữ nét truyền thống cổ xưa của gia đình, của Hà Nội kinh kỳ xưa: “Cô đang lao đánh một cái bác Thủy Tiên men đỏ hai cái đầu rồng gắn nối bằng đồng, miệng chân cũng đều bịt đồng thật đẹp” (Nguyễn Khải, 2020, tr23). Có thể nói, Nguyễn Khải đã rất thành công khi xây dựng hình tượng nhân vật cô Hiền trở thành điển hình cho lớp người mang phong thái của văn hóa Hà Nội xưa. Tính cách của cô Hiền vừa có tính cách chung của người Hà Thành vừa lịch thiệp, thanh lịch, tri thức đồng thời cũng rất riêng (tính cá biệt không lập lại ở các nhân vật khác). Cô Hiền có tính cách rất quyết đoán, lập trường tư tưởng vững vàng, chủ động trong cuộc sống và đồng thời có ý thức gìn giữ nét truyền thống văn hóa Hà Nội xưa. Về cách dạy con, tâm niệm của nhân vật cô Hiền là dạy con mình lòng tự trọng, phải hiểu như thế nào là lòng tự trọng và sống phải tự trọng. Ngoài ra, theo cô sống phải tự lập, không dựa vào người khác: “Tao chỉ dạy chúng nó biết tự trọng, biết xấu hổ còn sau này muốn sống ra sau là tùy” (Nguyễn Khải, 2020, tr17). Cô Hiền có ý thức dạy con mình từ lúc còn nhỏ. Cô cho rằng việc ăn uống, đi đứng, giao tiếp,… không phải là thứ vặt vãnh mà xem đó là văn hóa lối sống của con người, mà văn hóa lối sống thì cần phải được dạy, trao truyền và rèn luyện: “Chúng mày là người Hà Nội thì cách đi đứng nói năng phải có chuẩn, không được sống tùy tiện, buông tuồng…” (Nguyễn Khải, 2020, tr16). Bên cạnh đó, cô Hiền dạy con mình không được hèn nhát mà phải có trách nhiệm với quê hương đất nước. Việc đi nghĩa vụ khi có chiến tranh là nghĩa vụ thiêng liêng của tuổi trẻ. Cô không muốn con mình hối hận sau này khi trốn nghĩa vụ “ăn bám vào bạn bè”, vào đồng đội. Cô đau đớn khi tiễn người con trai lớn ra chiến trường, sau 3 năm không có tin tức, giờ lại phải chấp nhận tiễn đứa thứ hai lên đường tiếp bước anh nó. Nỗi đau của người mẹ được nhà văn Nguyễn Khải miêu tả rất nhẹ nhàng. Nỗi đau đó được người đọc nhìn nhận đằng sau hình tượng của một người vốn có lập trường tư tưởng vững vàng. Có thể nói, qua cách dạy bảo con của mình, ta thấy nhà văn đã khắc họa được những phẩm chất tốt đẹp của người Hà Nội. Hà Nội trải qua nhiều biến đổi của lịch sử, biến đổi đời sống và biến đổi văn hóa là một quy luật tất yếu, những hệ tư tưởng, giá trị văn hóa truyền thống còn được gìn giữ thông qua nhân vật cô Hiền được xem như lời nhắc nhở về việc gìn giữ những giá trị văn hóa Hà Nội xưa. Đồng thời, tác phẩm còn là điểm nhìn, điểm tiếp cận mới của nhà văn khi nhìn về con người trong thời đại mới. Về quan điểm trong quan hệ vợ chồng tuy là yêu văn chương, thường giao lưu và có mối quan hệ rộng rãi với các văn nhân, nghệ sĩ nhưng cô Hiền có cách nghĩ khác với những người phụ nữ cùng thời. Việc cô chọn người chồng là một ông giáo dạy tiểu học có tích cách hiền từ làm cả Hà Nội kinh ngạc. Để lý giải việc lựa chọn này cũng không khó vì theo cô Hiền, gốc của con người là ở lòng nhân, giá trị bên trong vẫn quan trọng hơn là vật chất, tiền, quyền thế bên ngoài. Theo quan niệm của cô Hiền, là người vợ thì phải quán chuyện gia đình, dạy dỗ con cái nên người. Người vợ, người mẹ là người giữ lửa cho gia đình. Đây chính là quan niệm truyền thống của người Việt. Tuy ngày nay, việc bình đẳng giới được đề cao, vai trò của người chồng và vợ là như nhau nhưng tư tưởng này vẫn được xã hội ca ngợi và tôn trọng. Nhân vật tôi kể về cô Hiền với thái độ ngợi ca hết mực và nể phục cô của mình từ nhiều phương diện khác nhau, trong đó có đức hy sinh vì gia đình của cô. 48
TẠP CHÍ KINH TẾ - CÔNG NGHIỆP Số 33 – Tháng 9/2022 2.3. Nhân vật cô Hiền trong mối quan hệ với cộng đồng Nhân vật cô Hiền trong mối quan hệ với cộng đồng thể hiện rõ qua hai giai đoạn: Giai đoạn trong chiến tranh và giai đoạn sau chiến tranh. Trong chiến tranh, cô Hiền với tư tưởng tất cả vì quê hương đất nước, hy sinh gia đình vì dân tộc. Sau chiến tranh cô Hiền không muốn cho chồng mình tham gia chính quyền nhưng quan niệm rất rõ ràng là kinh tế vẫn phải làm: “Vui cũng nhiều, nói cũng hơi nhiều, phải nghĩ đến làm ăn chứ?” (Nguyễn Khải, 2020, tr11). Cuộc sống nhà cô Hiền rơi vào hoàn cảnh chiến tranh, cô nhận thức được quy luật nước mất thì nhà tan nên chấp nhận hy sinh gia đình vì tổ quốc. Ngoài ra, việc cho các con lựa chọn lý tưởng cho mình là ý thức tôn trọng quyền tự do của các con: “Tao đau đớn mà bằng lòng, vì tao không muốn nó sống bám vào sự hy sinh của bạn bè. Nó dám đi cũng là biết tự trọng” (Nguyễn Khải, 2020, tr 17). Theo lời kể của nhân vật tôi, cô Hiền là người có lập trường vững vàng trong thời chiến, không ai có thể chiêu dụ được cô ngay cả chế độ. Chính lòng kiên trung của cô Hiền là hình tượng lớn đối với nhân vật tôi – người kể chuyện. Đồng thời còn là hình tượng cho nhiều thế hệ trẻ sau này. Sau chiến tranh, chồng cô Hiền có dịp tham gia chính sự, nhưng bằng con mắt trải đời, cô cho rằng thời đại hậu chiến tranh phức tạp nên cô Hiền không chấp thuận việc chồng mình tham gia cách mạng thời hậu chiến: “Chú tuy chưa già nhưng đành để ngồi chơi, các em sẽ đi làm cán bộ, tao sẽ phải nuôi một lũ ăn bám, dù họ có đủ tài để không phải sống ăn bám” (Nguyễn Khải, 2020, tr15). Cô Hiền luôn quan tâm, trình bày những chính kiến của mình về chính trị. Chi tiết này được thể hiện khi gặp lại nhân vật tôi: “Tôi nói: - Nước độc lập vui quá cô nhỉ? Cô trả lời: - Vui cũng nhiều, nói cũng hơi nhiều, phải nghĩ đến làm ăn chứ?” (Nguyễn Khải, 2020, tr11). Hay cô có ý kiến rất thẳng: “Chính phủ can thiệp nhiều vào việc của dân quá, nào phải tập thể dục buổi sáng, phải sinh hoạt văn nghệ buổi tối, vợ chồng phải sống ra sao, trai gái yêu nhau như thế nào, thậm chí cả tiền công sá cho kẻ ăn người ở” (Nguyễn Khải, 2020, tr11- 12). Nhân vật cho rằng, để hàn gắn vết thương của chiến tranh cần phải có lao động và chỉ có lao động mới làm mảnh đất này sống lại vì: “Sự sống nảy sinh từ trong cái chết, hạnh phúc hiện hình từ trong những hy sinh, gian khổ ở đời này không có con đường cùng, chỉ có những ranh giới, điều cốt yếu là phải có đủ sức mạnh để bước qua những ranh giới ấy”, như nhà văn đã từng quan niệm (Phan Trọng Luận và cộng sự, 2000, tr138). Cô Hiền cho rằng không thể chỉ nói sau chiến thắng là được mà phải làm kinh tế. Điều này phản ánh cách nhìn, tư tưởng tiến bộ của một bộ phận người Hà Nội lúc bấy giờ: “Bà già vẫn giỏi quá, bà khiêm tốn và rộng lượng quá. Một người như cô phải chết đi thật tiếc, một hạt bụi vàng của Hà Nội rơi xuống chìm sâu vào lớp đất cổ. Những hạt bụi vàng lấp lánh đâu đó ở mỗi góc phố Hà Nội hãy mượn gió mà bay lên cho đất kinh kỳ chói sáng những ánh vàng” (Nguyễn Khải, 2020, tr26). Đến đây có thể khẳng định, cô Hiền tuy là người đại diện cho những người gìn giữ những nét văn hóa kinh kì xưa ở Hà Nội nhưng cô cũng là người rất thức thời, nhìn xa trông rộng. Những quy định, quy chế can thiệp quá sâu vào đời sống nhân dân có thể là rào cản cho sự phát triển xã hội theo cách nghĩ của nhân vật này. 3. Kết luận Hình tượng nhân vật cô Hiền là điển hình hóa của nhà văn về việc lưu giữ các giá trị truyền thống của con người Hà Nội. Tác phẩm phản ánh hiện thực về Hà Nội trước và sau 1945, lấy cảm hứng ngợi ca về phẩm chất của người Hà Nội, cụ thể là hình tượng điển hình cô Hiền – hạt bụi vàng của Hà Nội. Tuy là người phụ nữ bình thường nhưng nhà văn Nguyễn Khải đã cho chúng ta thấy được những phẩm chất nội lực bên trong của nhân vật. Đó là những giá trị truyền thống văn hóa của người Hà Nội xưa mà theo nhân vật cần gìn giữ trong việc xây dựng đất nước sau chiến tranh. Tác phẩm không chỉ dừng lại ở việc ngợi ca những vẻ đẹp truyền thống 49
TẠP CHÍ KINH TẾ - CÔNG NGHIỆP Số 33 – Tháng 9/2022 của người Hà Nội mà còn có giá trị về mặt giáo dục, về lòng tự trọng, lòng yêu nước, về bản lĩnh quyết định số phận và lớn hơn đó là bản lĩnh của những người đi xây dựng Chủ nghĩa xã hội sau 1975. Có thể nói, Nguyễn Khải đã rất thành công trong việc khắc họa tính cách điển hình của nhân vật cô Hiền trong tác phẩm "Một người Hà Nội". Một tác phẩm không phải chỉ để người Hà Nội đọc, suy ngẫm mà hiện còn là lựa chọn của nhiều độc giả của các vùng miền khác trên cả nước. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Đỗ Đức Hiểu (2004). Từ điển văn học (bộ mới). Nhà xuất bản Thế giới, Thành phố Hồ Chí Minh. [2] Lê Bá Hán, Phương Lựu và Bùi Ngọc Trác (1980). Cơ sở lý luận văn học. Nhà xuất bản Đại học và Trung học Chuyên nghiệp, Hà Nội. [3] Lê Tiến Dũng (2003). Giáo trình lý luận văn học. Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh. [4] Nguyễn Khải (2020). Một người Hà Nội. Nhà xuất bản Văn học, Hà Nội. [5] Nguyễn Hoa Bằng (1993). Giáo trình lý luận văn chương, Trường Đại học Cần Thơ, Cần Thơ. [6] Phan Trọng Luận và cộng sự (2000). Sách giáo khoa Ngữ văn 12, (tập 1). Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, Hà Nội. Ngày nhận: 20/6/2022 Ngày duyệt đăng: 12/9/2022 50

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.