Kết quả nghiên cứu thực trạng tính tích cực nghiên cứu khoa học của sinh viên trường Đại học Sư phạm Hà Nội

JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE<br /> Educational Sci., 2017, Vol. 62, No. 1, pp. 127-137<br /> This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn<br /> <br /> DOI: 10.18173/2354-1075.2017-0014<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG TÍNH TÍCH CỰC NGHIÊN CỨU<br /> KHOA HỌC CỦA SINH VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI<br /> Trần Thị Tuyết Mai<br /> Viện Nghiên cứu Sư phạm, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội<br /> Tóm tắt. Bài viết này đề cập đến thực trạng tính tích cực nghiên cứu khoa học (NCKH) của<br /> sinh viên trường Đại học Sư phạm Hà Nội (ĐHSPHN), bao gồm: nhận thức của sinh viên<br /> về lợi ích của NCKH, thực trạng các biểu hiện tính tích cực NCKH (tính chủ động, tính tự<br /> giác, tính tự tin, kết quả NCKH), những thuận lợi và khó khăn trong NCKH của sinh viên,<br /> từ đó đưa ra các đề xuất biện pháp góp phần nâng cao tính tích cực NCKH của sinh viên<br /> hiện nay.<br /> Từ khóa: Tính tích cực, sinh viên, giảng viên, trường Đại học Sư phạm Hà Nội.<br /> <br /> 1.<br /> <br /> Mở đầu<br /> <br /> Ở Hoa Kì, trong chiến lược 1998 - 2000 của Bộ Giáo dục đã ghi nhận NCKH giáo dục góp<br /> phần cải thiện nền giáo dục quốc gia và trong chiến lược này họ đã xác định những vấn đề ưu tiên<br /> tổ chức cho sinh viên NCKH [3]. Tác giả Francesco Cordasci và Elliots S.M Galner [14] đã chỉ ra<br /> những hoạt động cụ thể để hình thành kĩ năng NCKH cho sinh viên. Tác giả Gary Anderson (New<br /> York) [15] đã đặt trọng tâm vào việc tìm tòi các nguyên tắc, phương pháp cũng như công cụ, kĩ<br /> thuật nghiên cứu khoa học giáo dục để huấn luyện cho sinh viên. Bên cạnh đó, Brian Allison đã<br /> chỉ ra cho sinh viên các kĩ năng nghiên cứu, như: kĩ năng tiến hành một cuộc điều tra mẫu, kĩ năng<br /> thiết kế một bảng hỏi...[13].<br /> Ở Việt Nam, các công trình nghiên cứu về hoạt động NCKH của sinh viên có hai hướng.<br /> Một là khẳng định tầm quan trọng của NCKH đối với sinh viên, hai là đề xuất các biện pháp để<br /> nâng cao hiệu quả của hoạt động này. Hướng thứ nhất: theo các công trình nghiên cứu của các tác<br /> giả, công tác NCKH của sinh viên là phương pháp có hiệu quả nhất trong việc đào tạo chuyên gia<br /> có chất lượng [9]. Trong tác phẩm về “Tự học, tự giáo dục, tự nghiên cứu” [10], tác giả Nguyễn<br /> Cảnh Toàn cũng đã nói đến tầm quan trọng của NCKH đối với các trường sư phạm. Đặc biệt ông<br /> nhấn mạnh đến trách nhiệm của người thầy ở đại học là phải gây hứng thú tập dượt, tìm tòi, nghiên<br /> cứu cho sinh viên. Theo hướng thứ hai: nhiều tác giả đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả của<br /> các hoạt động NCKH của sinh viên. Theo đó cần đưa vào quá trình học tập của sinh viên các yếu<br /> tố NCKH, cần đào tạo một cách cơ bản và có hệ thống về phương pháp NCKH cho sinh viên. Tác<br /> giả Nguyễn Tấn Phát [8] và Hà Thế Ngữ [5] cho rằng việc đưa NCKH vào trường học là một vấn<br /> đề quan trọng sẽ thúc đẩy sự phát triển khoa học, đem lại những tiến bộ vững chắc cho công tác<br /> dạy học và giáo dục, đồng thời nâng cao hiệu quả đào tạo ở các trường Sư phạm.<br /> Ngày nhận bài: 10/9/2016. Ngày nhận đăng: 12/12/2016.<br /> Liên hệ: Trần Thị Tuyết Mai, e-mail: tuyetmaik57tlgd@gmail.com<br /> <br /> 127<br /> <br /> Trần Thị Tuyết Mai<br /> <br /> Gần đây, còn có công trình nghiên cứu của tác giả Đào Thị Oanh về NCKH giáo dục trong<br /> trường sư phạm. Tác giả nhấn mạnh đây là hoạt động đặc thù trong lĩnh vực giáo dục. NCKH giáo<br /> dục là hoạt động có tính hệ thống, xuất phát từ những vấn đề cần giải quyết trong hoạt động giáo<br /> dục, hay nhằm phát hiện ra những khái niệm, quy luật mới của thực tiễn giáo dục mà trước đó ta<br /> chưa biết [6]. Bên cạnh đó, trường Sư phạm không chỉ là nơi đào tạo giáo viên mà phải là trung<br /> tâm NCKH cơ bản, khoa học giáo dục và khoa học sư phạm [1].<br /> Trong thời đại bùng nổ thông tin và phát triển khoa học công nghệ với tốc độ gia tăng như<br /> hiện nay, việc thúc đẩy NCKH và chuyển giao công nghệ là đòn bẩy để các trường Đại học phát<br /> triển bền vững, vươn ngang tầm quốc tế [2]. Hơn thế, trong xu thể đổi mới căn bản và toàn diện<br /> giáo dục hiện nay, các trường đại học lớn phải là trung tâm nghiên cứu mạnh của cả nước [11]. Mặt<br /> khác, theo Thông tư 30/2010/TT-BLĐTBXH về quy định chuẩn giáo viên, giảng viên dạy nghề đã<br /> nêu rõ năng lực NCKH là tiêu chí quan trọng và rất cần thiết phải trang bị đối với người giáo viên<br /> trong tương lai [12].<br /> Trên thực tế, đào tạo và nghiên cứu là hai mặt có mối quan hệ hữu cơ, hai nhiệm vụ cơ bản,<br /> trong đó NCKH là biện pháp quan trọng để nâng cao chất lượng đào tạo. Quá trình đào tạo ở các<br /> trường Sư phạm, không chỉ đơn thuần là dạy kiến thức mà còn tổ chức cho sinh viên NCKH nhằm<br /> trang bị kĩ năng nghiên cứu, năng lực học tập suốt đời [4]. Trong các năng lực, giáo viên, giảng<br /> viên sư phạm cần có các năng lực: năng lực nghiệp vụ sư phạm, năng lực nghiên cứu khoa học<br /> giáo dục, năng lực quản lí đào tạo [7].<br /> Trong suốt quá trình xây dựng và phát triển, trường ĐHSP Hà Nội luôn coi việc tổ chức,<br /> phát triển hoạt động NCKH của sinh viên là một trong những nhiệm vụ thường xuyên của nhà<br /> trường. Sinh viên đã và đang tham gia vào hoạt động NCKH. Tuy nhiên, ở một bộ phận sinh viên<br /> hiện nay chỉ tham gia mang tính chất phong trào mà chưa tích cực, chủ động trong NCKH nên hiệu<br /> quả mang lại chưa cao. Một trong những nguyên nhân quan trọng dẫn đến thực trạng này là do sinh<br /> viên còn thiếu tính tích cực. Vấn đề đặt ra là phải phát huy tính tích cực của sinh viên trong hoạt<br /> động NCKH, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo của trường ĐHSPHN. Nội dung bài viết dưới<br /> đây đề cập đến kết quả nghiên cứu thực trạng tính tích cực NCKH của sinh viên trường Đại học<br /> Sư phạm Hà Nội và định hướng đề xuất biện pháp nhằm góp phần nâng cao tính tích cực NCKH<br /> của sinh viên hiện nay.<br /> <br /> 2.<br /> 2.1.<br /> <br /> Nội dung nghiên cứu<br /> Tổ chức nghiên cứu<br /> <br /> - Mục đích: Trên cơ sở nghiên cứu lí luận, đề tài tìm hiểu thực trạng tính tích cực nghiên<br /> cứu khoa học của sinh viên trường Đại học Sư phạm Hà Nội và đưa ra một số định hướng biện<br /> pháp góp phần nâng cao tính tích cực nghiên cứu khoa học của sinh viên.<br /> - Đối tượng và khách thể: Nghiên cứu thực trạng biểu hiện tính tích cực nghiên cứu khoa<br /> học của sinh viên trường Đại học sư phạm Hà Nội. Việc nghiên cứu được tiến hành trên 187 sinh<br /> viên thuộc các khoa: Tâm lí - Giáo dục học, Triết học, Khoa Vật lí, Khoa Hóa học và khoa Ngữ<br /> Văn và lấy ý kiến phỏng vấn của 20 giảng viên.<br /> - Phương pháp nghiên cứu: Các phương pháp nghiên cứu chủ yếu được sử dụng bao gồm:<br /> phương pháp điều tra bằng bảng hỏi, phương pháp quan sát, phương pháp phỏng vấn sâu và phương<br /> pháp xử lí số liệu bằng thống kê toán học.<br /> <br /> 128<br /> <br /> 2.2.<br /> <br /> Thực trạng tính tích cực nghiên cứu khoa học của sinh viên trường Đại học<br /> Sư phạm Hà Nội<br /> <br /> 2.2.1. Nhận thức của sinh viên về lợi ích của nghiên cứu khoa học<br /> Theo đánh giá của sinh viên các em cho rằng NCKH mang lại cho các em nhiều lợi ích<br /> khác nhau. Trước hết, đa số các em cho rằng NCKH để tìm hiểu, khám phá và tích lũy các kiến<br /> thức cần thiết phục vụ cho học tập. Với những kiến thức ấy góp phần làm cho tầm hiểu biết của<br /> các em phong phú hơn. Em N.L.T chia sẻ: "Kiến thức là vô tận, mỗi ngày chúng em lại được học<br /> thêm một ít. Qua các đề tài nghiên cứu khoa học, em lại mở rộng thêm vốn kiến thức của bản thân<br /> mình". Đồng thời, thông qua NCKH các em còn được rèn luyện kĩ năng làm việc nhóm, kĩ năng<br /> viết, kĩ năng phân tích và giải quyết vấn đề... Từ đó giúp các em hình thành và phát triển tư duy<br /> độc lập, phản biện và sáng tạo. Em Đ.V.D chia sẻ: "Em thấy lợi ích lớn nhất mà em thu được khi<br /> tham gia NCKH là rèn luyện các kĩ năng phục vụ trực tiếp cho quá trình học tập và cho hoạt động<br /> của người giáo viên sau này". Đồng thời, việc tham gia NCKH cũng mang lại nhiều lợi ích cho<br /> kết quả học tập, áp dụng các kiến thức và kĩ năng đã có vào giải quyết các nhiệm vụ học tập mà<br /> giảng viên đề ra. Hơn thế, những kết quả NCKH còn được áp dụng vào giải quyết các vấn đề của<br /> thực tế đời sống... Bên cạnh đó, một số ít sinh viên còn cho rằng, NCKH để khẳng định chính bản<br /> thân mình. Ngoài ra, thông qua NCKH sinh viên còn được học hỏi tác phong, kĩ năng làm việc<br /> của giảng viên và học hỏi những điểm mạnh của những bạn khác trong nhóm nghiên cứu.<br /> Cùng với đó, chúng tôi cũng tìm hiểu về tác động của NCKH đối với nghề nghiệp sau này<br /> của sinh viên, những giáo viên tương lai. NCKH giúp các em trang bị các kiến thức đầy đủ và toàn<br /> diện hơn. NCKH còn cung cấp kĩ năng, kinh nghiệm giảng dạy về các vấn đề logic, khoa học. Mặt<br /> khác, giúp sinh viên có ý thức trách nhiệm về công việc, yêu nghề, yêu công việc hơn. Bên cạnh<br /> đó, còn rèn luyện phẩm chất đạo đức nghề nghiệp và rèn phong cách làm việc với giảng viên để<br /> sau này có kĩ năng làm việc với học sinh...<br /> <br /> 2.2.2. Thực trạng biểu hiện tính tích cực nghiên cứu khoa học của sinh viên trường<br /> ĐHSPHN<br /> Bảng 1: Biểu hiện tính chủ động trong nghiên cứu khoa học của sinh viên trường ĐHSPHN<br /> TT<br /> <br /> Các biểu hiện<br /> <br /> ĐTB<br /> <br /> Các mức độ<br /> <br /> ĐLC<br /> Không<br /> bao giờ<br /> <br /> Thỉnh<br /> thoảng<br /> <br /> Thường<br /> xuyên<br /> <br /> Rất<br /> thường<br /> xuyên<br /> <br /> 1<br /> <br /> Tự mình xác định tên đề<br /> tài NCKH<br /> <br /> 2,79<br /> <br /> 0,78<br /> <br /> 3,3<br /> <br /> 44,3<br /> <br /> 37,7<br /> <br /> 14,8<br /> <br /> 2<br /> <br /> Tự đặt ra mục tiêu nghiên<br /> cứu cụ thể của cá nhân<br /> <br /> 2,54<br /> <br /> 0,85<br /> <br /> 8,2<br /> <br /> 44,3<br /> <br /> 32,8<br /> <br /> 14,8<br /> <br /> 3<br /> <br /> Tự xây dựng kế hoạch<br /> nghiên cứu<br /> <br /> 2,58<br /> <br /> 0,86<br /> <br /> 4,9<br /> <br /> 41,0<br /> <br /> 41,0<br /> <br /> 13,1<br /> <br /> 4<br /> <br /> Chủ động tìm đọc các<br /> sách báo, tạp chí và công<br /> trình NCKH liên quan<br /> <br /> 2,75<br /> <br /> 0,84<br /> <br /> 3,3<br /> <br /> 32,8<br /> <br /> 39,3<br /> <br /> 24,6<br /> <br /> 5<br /> <br /> Tự xây dựng bộ công cụ<br /> NCKH<br /> <br /> 2,26<br /> <br /> 0,79<br /> <br /> 16,4<br /> <br /> 31,1<br /> <br /> 47,5<br /> <br /> 4,9<br /> 129<br /> <br /> Trần Thị Tuyết Mai<br /> <br /> 6<br /> <br /> Lựa chọn các phương<br /> pháp NCKH phù hợp với<br /> bản thân<br /> <br /> 2,57<br /> <br /> 0,83<br /> <br /> 11,5<br /> <br /> 47,5<br /> <br /> 26,2<br /> <br /> 14,8<br /> <br /> 7<br /> <br /> Tự đi thu thập các số liệu<br /> thực tế<br /> <br /> 2,58<br /> <br /> 0,89<br /> <br /> 14,8<br /> <br /> 47,5<br /> <br /> 21,3<br /> <br /> 16,4<br /> <br /> 8<br /> <br /> Xử lí và phân tích các số<br /> liệu thu được<br /> <br /> 2,66<br /> <br /> 0,90<br /> <br /> 16,4<br /> <br /> 49,2<br /> <br /> 16,4<br /> <br /> 18,0<br /> <br /> 9<br /> <br /> Chủ động tìm kiếm cách<br /> thức để giải quyết các<br /> nhiệm vụ NCKH<br /> <br /> 2,72<br /> <br /> 0,76<br /> <br /> 4,9<br /> <br /> 54,1<br /> <br /> 34,4<br /> <br /> 6,6<br /> <br /> 10<br /> <br /> Vận dụng kiến thức đã có<br /> vào giải quyết các nhiệm<br /> vụ NCKH<br /> <br /> 2,76<br /> <br /> 0,79<br /> <br /> 1,6<br /> <br /> 54,1<br /> <br /> 27,9<br /> <br /> 16,4<br /> <br /> 11<br /> <br /> Vận dụng các kĩ năng<br /> đã có vào giải quyết các<br /> nhiệm vụ NCKH<br /> <br /> 2,78<br /> <br /> 0,79<br /> <br /> 1,6<br /> <br /> 41,0<br /> <br /> 42,6<br /> <br /> 14,8<br /> <br /> 12<br /> <br /> Chủ động xin ý kiến của<br /> giảng viên hướng dẫn sau<br /> các nội dung NCKH<br /> <br /> 2,85<br /> <br /> 0,83<br /> <br /> 4,9<br /> <br /> 47,5<br /> <br /> 26,2<br /> <br /> 21,3<br /> <br /> * Ghí Chú: ĐTB: Điểm trung bình; ĐLC: Độ lệch chuẩn<br /> <br /> Trong biểu hiện tính chủ động, ta thấy biểu hiện "Xin ý kiến của giảng viên hướng dẫn sau<br /> các nội dung NCKH" xếp vị trí thứ nhất với X = 2,85. Như vậy, đa số sinh viên đánh giá rằng các<br /> em thường chủ động trong việc xin ý kiến của giảng viên hướng dẫn về các nội dung NCKH. Em<br /> Đ.V.D chia sẻ: "Sau khi kết thúc mỗi nội dung, nhiệm vụ NCKH là em và các bạn đều liên hệ để<br /> gặp gỡ cô giáo nhờ cô góp ý và chỉnh sửa giúp các em". Xếp vị trí tiếp theo là "Xác định tên đề tài<br /> NCKH" với X = 2, 79. Điều này cho thấy hầu hết sinh viên đều chủ động trong việc đưa ra tên đề<br /> tài NCKH. Sở dĩ như vậy vì để thực hiện một đề tài NCKH thì công việc đầu tiên và khó khăn là<br /> việc xác định cho mình tên đề tài phù hợp. Em B.T.L chia sẻ: "Em thường nghĩ ra 1, 2 thậm chí<br /> 4,5 cái tên đề tài NCKH, em vạch sẵn ra sau đó mới nhờ thầy, cô chỉ cho tên nào là phù hợp với ý<br /> tưởng mình sẽ thực hiện trong đề tài này".<br /> Xếp vị trí cuối cùng là "Xây dựng bộ công cụ NCKH" với X = 2,26. Điều này cho thấy, đa<br /> số sinh viên vẫn chưa thật sự chủ động trong việc xây dựng cho đề tài của mình bộ công cụ để điều<br /> tra thực tế. Em T.T.L chia sẻ: "Em thấy đây là công việc khó khăn nhất và sau khi tìm hiểu lí luận<br /> xong, chúng em thường chờ cô giáo định hướng cấu trúc rồi mới đi xây dựng bộ công cụ. Em thấy<br /> tự mình xây dựng bộ công cụ rất khó".<br /> Như vậy, có thể thấy biểu hiện "Xin ý kiến của giảng viên hướng dẫn sau các nội dung<br /> NCKH là biểu hiện được sinh viên thực hiện nhiều nhất, và biểu hiện "Xây dựng bộ công cụ<br /> NCKH" ít được sinh viên chủ động thực hiện.<br /> <br /> 130<br /> <br /> 2.2.3. Thực trạng biểu hiện tính tự giác trong nghiên cứu khoa học của sinh viên trường<br /> ĐHSPHN<br /> Bảng 2: Biểu hiện tính tự giác trong nghiên cứu khoa học của sinh viên trường ĐHSPHN<br /> Các mức độ<br /> TT Các biểu hiện<br /> ĐLC<br /> ĐTB<br /> Rất<br /> Không<br /> Thỉnh Thường<br /> thường<br /> bao giờ thoảng<br /> xuyên<br /> xuyên<br /> Tự giác trao đổi các băn<br /> khoăn, thắc mắc với giảng<br /> 1<br /> 2,84 0,82<br /> 6,6<br /> 42,6<br /> 23,0<br /> 27,9<br /> viên hướng dẫn trong quá<br /> trình NCKH<br /> Tuân thủ theo các bước<br /> 2<br /> 2,85 0,82<br /> 4,9<br /> 42,6<br /> 32,8<br /> 19,7<br /> của quá trình NCKH<br /> Thực hiện các nhiệm vụ<br /> 3<br /> 2,89 0,81<br /> 3,3<br /> 45,9<br /> 27,9<br /> 23,0<br /> NCKH nghiêm túc, kỉ luật<br /> Hoàn thành các nội dung<br /> 14,8<br /> 45,9<br /> 26,2<br /> 13,1<br /> NCKH đúng thời hạn quy 2,68 0,85<br /> 4<br /> định<br /> Tự giác giải quyết các<br /> 5<br /> 6,6<br /> 47,5<br /> 37,7<br /> 8,2<br /> nhiệm vụ NCKH theo 2,66 0,75<br /> đúng yêu cầu<br /> Tự mình hoàn thiện báo<br /> 6<br /> 2,25 0,87<br /> 21,3<br /> 26,2<br /> 44,3<br /> 8,2<br /> cáo đề tài NCKH<br /> Trong biểu hiện tính tự giác, ta thấy biểu hiện "Thực hiện các nhiệm vụ NCKH nghiêm túc,<br /> kỉ luật" xếp vị trí thứ nhất với X = 2,89. Điều này cho thấy đa số sinh viên khi NCKH đều có tính<br /> nghiêm túc, kỉ luật. Sở dĩ như vậy, vì để hoàn thành các nhiệm vụ NCKH các em cần có tổ chức<br /> kỉ luật tốt để thực hiện các công việc đã đề ra. Em L.T.L chia sẻ: "Em thấy một trong những điều<br /> cần thiết trong NCKH là tính kỉ luật. Em cũng tự đặt ra cho mình những yêu cầu để thực hiện theo<br /> các yêu cầu đó". Bên cạnh đó, biểu hiện "Tuân thủ theo các bước của quá trình NCKH" xếp vị trí<br /> thứ 2 với X = 2,85. Điều này có nghĩa đa số sinh viên cũng cho rằng các em đã tuân thủ theo các<br /> bước trong quá trình làm NCKH. Việc thực hiện theo đúng quy trình giúp các em thu được kết quả<br /> NCKH tốt hơn. Em Đ.T.L chia sẻ: "Em được giảng viên hướng dẫn các bước NCKH và từ đó em<br /> thực hiện theo đúng các bước để đảm bảo tiến trình và chất lượng nhiệm vụ yêu cầu" .<br /> Xếp vị trí cuối cùng là "Giải quyết các nhiệm vụ NCKH theo đúng yêu cầu đề ra" với X<br /> = 2,66. Như vậy, đa số sinh viên cho rằng việc giải quyết các nhiệm vụ NCKH chưa được các em<br /> thực hiện tốt so với các biểu hiện trên. Sở dĩ như vậy vì không phải nhiệm vụ nào các em cũng<br /> thực hiện và tìm ra cách giải quyết cho các nhiệm vụ đó. Đôi khi các em phải cần đến sự đốc thúc<br /> của giảng viên thì mới giải quyết các nhiệm vụ. Em T.V.Đ chia sẻ: "Không phải nhiệm vụ nào đề<br /> ra em cũng tìm cách giải quyết được. Đôi khi gặp nhiệm vụ khó khăn làm em không kiên trì và có<br /> lúc thậm chí bỏ mặc".<br /> Như vậy, có thể thấy biểu hiện "Thực hiện các nhiệm vụ NCKH nghiêm túc, kỉ luật" là biểu<br /> hiện được sinh viên thực hiện nhiều nhất, và biểu hiện "Giải quyết các nhiệm vụ NCKH theo đúng<br /> yêu cầu đề ra" ít được sinh viên tự giác thực hiện.<br /> 131<br /> <br />