Khảo sát biến chứng nhiễm trùng ở bệnh nhân suy thận mạn giai đoạn cuối thẩm phân phúc mạc liên tục ngoại trú tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Khánh Hòa

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Số 4 * 2015<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> KHẢO SÁT BIẾN CHỨNG NHIỄM TRÙNG Ở BỆNH NHÂN SUY THẬN MẠN<br /> GIAI ĐOẠN CUỐI THẨM PHÂN PHÚC MẠC LIÊN TỤC NGOẠI TRÚ<br /> TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TỈNH KHÁNH HÒA<br /> Lê Viết Cường*, Phạm Đình Chi*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mở đầu: Thẩm phân phúc mạc liên tục ngoại trú (CAPD) hiện nay ngày càng được sử dụng để điều trị cho<br /> bệnh nhân suy thận mạn giai đoạn cuối. Nhiễm trùng là biến chứng phổ biến và nghiêm trọng cần phải chẩn<br /> đoán và điều trị kịp thời.<br /> Mục tiêu: Khảo sát các biến chứng nhiễm trùng của phương pháp thẩm phân phúc mạc liên tục ngoại trú ở<br /> bệnh nhân suy thận mạn giai đoạn cuối.<br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trên 108 bệnh nhân thẩm phân phúc<br /> mạc liên tục ngoại trú tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Khánh Hòa từ năm 2011 đến năm 2014.<br /> Kết quả: Khảo sát 108 bệnh nhân (69 nam, 39 nữ) suy thận mạn giai đoạn cuối được điều trị bằng phương<br /> pháp CAPD với độ tuổi trung bình: 42 tuổi (từ 19 tuổi đến 76 tuổi), thời gian thẩm phân phúc mạc trung bình<br /> 20,4 ± 13,2 tháng. Tần suất viêm phúc mạc: 1đợt mỗi 52 tháng - bệnh nhân, ngưng CAPD chuyển sang thận<br /> nhân tạo: 06 bệnh nhân (5,5%), tử vong liên quan đến viêm phúc mạc: 03 bệnh nhân (2,7%). Tỷ lệ nhiễm trùng<br /> chân ống: 13,8% (15 bệnh nhân).<br /> Kết luận: Viêm phúc mạc vẫn là một trong những biến chứng quan trọng dẫn đến thất bại trong việc điều<br /> trị bằng phương pháp CAPD và tử vong.<br /> Từ khóa: Thẩm phân phúc mạc, bệnh thận giai đoạn cuối, viêm phúc mạc, biến chứng, nhiễm khuẩn.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> INFECTIOUS COMPLICATIONS IN PATIENTS WITH END-STAGE RENAL<br /> DISEASE ON CONTINUOUS AMBULATORY PERITONEAL DIALYSIS AT KHANH HOA GENERAL<br /> HOSPITAL<br /> Le Viet Cuong, Pham Dinh Chi * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 19 - No 4 - 2015: 441 - 444<br /> Background: Continuous ambulatory peritoneal dialysis (CAPD) is now increasingly being used for the<br /> treatment of end-stage renal disease. Peritonitis is a common and serious complication and requires prompt<br /> diagnosis and treatment.<br /> Objectives: This study aimed to determine the rates of peritoneal dialysis related infections in end-stage<br /> renal disease patients.<br /> Methods: The records of all patients treated with CAPD at Khanh Hoa Hospital between 2011 and 2014<br /> were retrospectively reviewed.<br /> Results: A total of 108 patients (69 males and 39 females) were enrolled. Their mean age was 42 years (range<br /> 19-76 years). Mean time on CAPD was 20.4 ± 13.2 months. The incidence of peritonitis was 1 episode in<br /> 52 patient-months, 6 peritoneal dialysis catheter removals (5.5%) and 3 deaths (2.7%). Percentage of exit site<br /> infection was 13.8%.<br /> * Khoa Hồi sức tích cực và chống độc Bệnh viện đa khoa tỉnh Khánh Hòa<br /> Tác giả liên lạc: BS CK1 Lê Viết Cường<br /> ĐT: 0988780702<br /> <br /> Email: bacsiicu@yahoo.com.vn<br /> <br /> 441<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Số 4 * 2015<br /> <br /> Conclusions: Complications of peritonitis generate increased morbidity and mortality rates, being the main<br /> cause of failure in CAPD.<br /> Key words: Continuous ambulatory peritoneal dialysis, end stage renal disease, peritonitis, complication,<br /> infection.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> <br /> Định nghĩa ca bệnh(2)<br /> <br /> Thẩm phân phúc mạc là phương pháp điều<br /> trị bệnh thận mạn giai đoạn cuối được ưa thích<br /> hiện nay. Hiệu quả lâu dài của phương pháp<br /> thẩm phân phúc mạc còn bị giới hạn bởi biến<br /> chứng nhiễm trùng.<br /> <br /> Viêm phúc mạc<br /> Khi có ít nhất 2 trong các triệu chứng sau:<br /> <br /> Biến chứng nhiễm trùng liên quan đến thẩm<br /> phân phúc mạc bao gồm: viêm phúc mạc, nhiễm<br /> trùng đường hầm và chân ống. Biến chứng<br /> nhiễm trùng dẫn đến gia tăng tỷ lệ bệnh tật và tử<br /> vong, là nguyên nhân chính dẫn đến thất bại<br /> trong thẩm phân phúc mạc. Trong đó, viêm<br /> phúc mạc vẫn là biến chứng hàng đầu, chiếm tỷ<br /> lệ cao trong các tử vong có liên quan đến nhiễm<br /> trùng ở bệnh nhân thẩm phân phúc mạc(3).<br /> Bệnh viện đa khoa tỉnh Khánh Hòa đã triển<br /> khai thẩm phân phúc mạc để điều trị bệnh nhân<br /> suy thận mạn giai đoạn cuối, cho đến nay 108<br /> bệnh nhân đã được điều trị bằng phương pháp<br /> thẩm phân phúc mạc và theo dõi định kỳ.<br /> Chúng tôi tiến hành nghiên cứu nhằm khảo<br /> sát các biến chứng nhiễm trùng của phương<br /> pháp thẩm phân phúc mạc liên tục ngoại trú ở<br /> bệnh nhân suy thận mạn giai đoạn cuối tại<br /> Khánh Hòa trong khoảng thời gian từ năm 2011<br /> đến 2014.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG-PHƯƠNGPHÁP NGHIÊNCỨU<br /> Nghiên cứu dựa trên cơ sở dữ liệu của tất cả<br /> các bệnh nhân suy thận mạn giai đoạn cuối được<br /> điều trị bằng phương pháp CAPD tại Bệnh viện<br /> đa khoa tỉnh Khánh Hòa trong khoảng thời gian<br /> từ năm 2011 đến 2014. Có tất cả 108 bệnh nhân<br /> được đưa vào nghiên cứu. Các biến số khảo sát<br /> bao gồm: tuổi, giới, thời gian thực hiện CAPD,<br /> tình trạng nhiễm trùng có liên quan đến phương<br /> pháp CAPD và kết quả cấy vi khuẩn.<br /> <br /> 442<br /> <br /> - Đau bụng và/ hoặc dịch lọc đục<br /> - Bạch cầu trong dịch lọc >100/mm3, bạch cầu<br /> đa nhân trung tính >50%.<br /> - Có vi khuẩn trong dịch lọc (nhuộm gram<br /> hoặc cấy).<br /> <br /> Nhiễm trùng đường hầm<br /> - Sưng, đỏ, đau vùng đường hầm dưới da.<br /> - Có hay không có dịch tiết mủ.<br /> <br /> Nhiễm trùng chân ống<br /> - Sưng đỏ da quanh chân catheter.<br /> - Có hay không có dịch tiết mủ.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Đặc điểm chung<br /> Phân bố đối tượng theo giới:<br /> Bảng 1: Phân bố đối tượng theo giới.<br /> Giới tính<br /> Số lượng (n)<br /> Tỷ lệ (%)<br /> <br /> Nam<br /> 69<br /> 63,8<br /> <br /> Nữ<br /> 39<br /> 36,1<br /> <br /> Tổng<br /> 108<br /> 100,0<br /> <br /> Tuổi và thời gian lọc trung bình:<br /> Bảng 2: Tuổi và thời gian lọc trung bình.<br /> Đặc điểm<br /> Tuổi<br /> Thời gian lọc (tháng)<br /> <br /> Trung bình<br /> 42,6 ± 16,3<br /> 20,4 ± 13,2<br /> <br /> Bệnh nhân có tuổi thấp nhất là 19 tuổi, cao<br /> nhất là 76 tuổi.<br /> Trong 108 bệnh nhân, catheter Tenckhoff<br /> được đặt tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Khánh Hòa<br /> là 102 bệnh nhân, 6 bệnh nhân đặt tại Bệnh viện<br /> Chợ Rẫy.<br /> <br /> Biến chứng nhiễm trùng<br /> Biến chứng nhiễm trùng chân ống:<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Số 4 * 2015<br /> Bảng 3: Biến chứng nhiễm trùng chân ống<br /> Tác nhân<br /> Staphylococcus Aureus<br /> Enterobacter Aerogenes<br /> Pseudomonas Aeruginosa<br /> Proteus Mirabilis<br /> Klebsiella<br /> Nấm<br /> Không mọc<br /> Tổng số<br /> <br /> Số bệnh nhân<br /> 7<br /> 1<br /> 1<br /> 3<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> 15<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> 46,6<br /> 6,6<br /> 6,6<br /> 20,0<br /> 6,6<br /> 6,6<br /> 6,6<br /> 100,0<br /> <br /> Tỷ lệ nhiễm trùng chân ống: 13,8% (15/108<br /> bệnh nhân).<br /> Biến chứng viêm phúc mạc:<br /> Bảng 4: Biến chứng viêm phúc mạc<br /> Số BN Tỷ lệ %<br /> Ngưng CAPD, chuyển sang thận nhân tạo<br /> 6<br /> 5,5<br /> Tử vong liên quan đến viêm phúc mạc<br /> 3<br /> 2,7<br /> Tần suất viêm phúc mạc<br /> 1 đợt/52 thángbệnh nhân<br /> Tác nhân thường gặp<br /> Escherichia Coli<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Viêm phúc mạc vẫn là một trong những biến<br /> chứng quan trọng, chiếm tỷ lệ cao trong các tử<br /> vong có liên quan đến nhiễm trùng ở bệnh nhân<br /> thẩm phân phúc mạc. Fried và cộng sự nhận<br /> thấy rằng viêm phúc mạc là một nguy cơ độc lập<br /> đối với tử vong. Hơn nữa, viêm phúc mạc còn là<br /> nguyên nhân dẫn đến thất bại trong kỹ thuật<br /> CAPD(1). Ít hơn 4% các đợt viêm phúc mạc dẫn<br /> đến tử vong nhưng viêm phúc mạc được cho là<br /> gây nên 16% các trường hợp tử vong ở bệnh<br /> nhân thẩm phân phúc mạc(3).<br /> Trong nghiên cứu của chúng tôi, tỷ lệ nhiễm<br /> trùng chân ống 13,8%, tác nhân chính là<br /> Staphylococcus Aureus (46,6%), tất cả đều được<br /> điều trị khỏi.<br /> Tần suất viêm phúc mạc 1 đợt/52 tháng-bệnh<br /> nhân, 6 bệnh nhân (5,5%) sau biến chứng viêm<br /> phúc mạc phải rút catheter chuyển sang phương<br /> pháp thận nhân tạo. Tử vong 3 bệnh nhân (2,7%)<br /> do viêm phúc mạc.<br /> So sánh với tác giả Nguyễn Thị Chải (2009)<br /> nghiên cứu trên 191 bệnh nhân thẩm phân phúc<br /> mạc liên tục ngoại trú tại Bệnh viện Chợ Rẫy, tần<br /> suất viêm phúc mạc là 1 đợt /34 tháng-bệnh<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> nhân, tỉ lệ cấy mọc vi khuẩn là 25% trong đó<br /> phần lớn là E. coli chiếm tỉ lệ 40%, 5 bệnh nhân<br /> phải rút catheter chuyển sang chạy thận nhân<br /> tạo trong đó 3 bệnh nhân không đáp ứng điều trị<br /> kháng sinh và 2 bệnh nhân viêm phúc mạc do<br /> nấm, không có bệnh nhân tử vong do viêm phúc<br /> mạc(4). Nghiên cứu của Nguyễn Hùng và cộng sự<br /> (2011) tại Bệnh viện Đà Nẵng trên 51 bệnh nhân<br /> thẩm phân phúc mạc từ tháng 10/2007 đến<br /> 12/2010, tần suất viêm phúc mạc 1đợt/50 thángbệnh nhân, cấy dương tính 40% (6/15 bệnh<br /> nhân), ngưng CAPD do viêm phúc mạc 4 bệnh<br /> nhân (8,3%), nhiễm khuẩn đường hầm-lối ra<br /> 10,42%(5). Nghiên cứu tại trên phạm vi quốc gia<br /> tại Thái Lan do Kanjanabuch T. và cộng sự thực<br /> hiện (2011), tần suất viêm phúc mạc 1 đợt/25,5<br /> tháng-bệnh nhân(2). Tỷ lệ và tần suất viêm phúc<br /> mạc tại Khánh Hòa tuy không cao nhưng vẫn<br /> còn tỷ lệ tử vong và tỷ lệ điều trị thất bại phải<br /> chuyển sang phương thức thận nhân tạo.<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> Qua khảo sát trên 108 bệnh nhân suy thận<br /> mạn giai đoạn cuối điều trị với phương pháp<br /> thẩm phân phúc mạc liên tục ngoại trú, chúng<br /> tôi có những kết luận sau:<br /> - Tỷ lệ nhiễm trùng chân ống: 13,8% (15 bệnh<br /> nhân), tất cả đều được điều trị khỏi, tác nhân<br /> thường gặp là Staphylococcus Aureus.<br /> - Tần suất viêm phúc mạc tại Khánh Hòa tuy<br /> không cao (1 đợt/52 tháng-bệnh nhân) nhưng<br /> viêm phúc mạc vẫn là một trong những biến<br /> chứng quan trọng dẫn đến thất bại trong việc<br /> điều trị bằng phương pháp thẩm phân phúc mạc<br /> liên tục ngoại trú và tử vong. Tác nhân gây bệnh<br /> thường gặp là Escherichia Coli.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1.<br /> <br /> 2.<br /> <br /> 3.<br /> <br /> Fried LF, Bernardini J., Johnston J.R., Piraino B. (1996). Peritonitis<br /> influences mortality in peritoneal dialysis patients. J Am Soc<br /> Nephrol.;7(10):2176-2182.<br /> Kanjanabuch T., Chancharoenthana W., Katavetin P. et al (2011).<br /> The Incidence of Peritoneal Dialysis-Related Infection in<br /> Thailand: A Nationwide Survey. Journal of the Medical<br /> Association of Thailand ; 94 (Suppl. 4): S7-S12.<br /> Mihalache O., Doran H., Catrina E. et al (2014). Diagnosis<br /> characteristics and therapeutical options of infectious<br /> <br /> 443<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> 4.<br /> <br /> 5.<br /> <br /> complications associated with peritoneal dialysis. Journal of<br /> Medicine and Life; 7 (Special Issue 3): 103-106.<br /> Nguyễn Thị Chải, Đào Bùi Quý Quyền (2009). Viêm phúc mạc<br /> trong thẩm phân phúc mạc liên tục ngoại trú. Y học thành phố Hồ<br /> Chí Minh, tập 13, số 1.<br /> Nguyễn Hùng, Nguyễn Thị Phòng, Đặng Anh Đào, Nguyễn Thị<br /> Thủy (2011). Khảo sát các biến chứng của phương pháp thẩm<br /> <br /> 444<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Số 4 * 2015<br /> phân phúc mạc liên tục ngoại trú ở bệnh thận giai đoạn cuối. Y<br /> học thành phố Hồ Chí Minh, tập 15, phụ bản số 3, tr.45-50.<br /> <br /> Ngày nhận bài báo:<br /> <br /> 12/06/2015<br /> <br /> Ngày phản biện nhận xét bài báo:<br /> <br /> 24/06/2015<br /> <br /> Ngày bài báo được đăng:<br /> <br /> 05/08/2015<br /> <br />