Khảo sát đặc điểm lâm sàng giải phẫu bệnh 131 trường hợp carcinôm tế bào thận

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 2 * 2010<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> KHẢO SÁT ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG-GIẢI PHẪU BỆNH<br /> 131 TRƯỜNG HỢP CARCINÔM TẾ BÀO THẬN<br /> Trần Minh Thông*, Phạm Thị Bích Na*<br /> TÓM TẮT<br /> Tổng quan: Carcinôm tế bào thận là u nguyên phát thường gặp ở tuổi trưởng thành. Có bốn týp mô học là carcinôm tế bào<br /> sáng thận, carcinôm nhú tế bào thận, carcinôm tế bào ưa mầu thận và carcinôm ống góp. Các triệu chứng lâm sàng hay gặp là tiểu<br /> máu, ñau hông và khối u vùng hông. Đôi khi bệnh nhân biểu hiện các triệu chứng hệ thống như sốt, nôn ói, mệt mỏi, chán ăn và sụt<br /> cân.<br /> Mục tiêu nghiên cứu: Đánh giá ñặc ñiểm lâm sàng - giải phẫu bệnh 131 trường hợp carcinôm tế bào thận.<br /> Thiết kế nghiên cứu: Cắt ngang mô tả.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Khảo sát hồi cứu 131 bệnh nhân ñược chẩn ñoán lâm sàng - giải phẫu bệnh là carcinôm tế bào<br /> thận tại Bệnh viện Chợ Rẫy từ tháng 11/2005 ñến tháng 07/2009.<br /> Kết quả: Lô nghiên cứu của chúng tôi gồm có 68 người bệnh nam và 63 người bệnh nữ trong ñộ tuổi từ 20 ñến 89, với mức<br /> tuổi trung bình là 58,13. Bệnh tập trung cao nhất ở nhóm tuổi từ 50 ñến 70. 16,03% người bệnh có tiền căn tăng huyết áp, trong ñó<br /> giới nam chiếm 76,19% ở tuổi trung bình 70,87 và giới nữ chiếm 23,81% ở tuổi trung bình 65,20. Hầu hết các người bệnh carcinôm<br /> tế bào thận có biểu hiện một vài dấu hiệu lâm sàng tại thời ñiểm chẩn ñoán bệnh, còn lại 16% người bệnh ñược phát hiện tình cờ<br /> không triệu chứng. Các triệu chứng lâm sàng thường gặp nhất là ñau hông, thiếu máu, khối u vùng hông, tăng huyết áp và tiểu máu,<br /> với tỉ lệ tương ứng là 71,76%, 43,51%, 38,93%, 38,93% và 28,24%. Có 12,21% người bệnh carcinôm tế bào thận biểu hiện tam<br /> chứng kinh ñiển bao gồm tiểu máu, khối u vùng hông và ñau hông. Bên cạnh ñó người bệnh còn biểu hiện các triệu chứng hệ thống<br /> như sốt (9,92%), mệt mỏi (9,92%)và sụt cân (4,58%). Có 4 týp mô học chính ở 131 người bệnh carcinôm tế bào thận là carcinôm tế<br /> bào sáng thận (73,28%), carcinôm nhú tế bào thận (19,80%), carcinôm tế bào ưa mầu thận (5,34%) và carcinôm ống góp (1,53%).<br /> Khối u nằm ở vùng vỏ thận chiếm 53,44%, ở vùng tủy thận chiếm 3,82%, còn lại 42,74% vị trí khối u không xác ñịnh. Kích thước u<br /> trung bình là 6,85 cm.<br /> Kết luận: Tuổi mắc bệnh thường gặp từ 50 ñến 70 tuổi và hiếm gặp ở người bệnh dưới 20 tuổi. Tỉ lệ nam/nữ xấp xỉ 1,08:1.<br /> Tam chứng kinh ñiển chỉ gặp ở 12,21% người bệnh carcinôm tế bào thận. Có 4 týp mô học chính trong ñó carcinôm tế bào sáng<br /> thận chiếm 73,28%.<br /> Từ khóa: carcinôm tế bào thận, carcinôm tế bào sáng thận, carcinôm nhú tế bào thận, carcinôm tế bào ưa mầu thận, carcinôm<br /> ống góp, tam chứng kinh ñiển.<br /> ABSTRACT<br /> <br /> RETROSPECTIVE STUDY OF CLINICOPATHOLOGIC FEATURES OF 131 RENAL CELL<br /> CARCINOMA CASES<br /> Tran Minh Thong, Pham Thi Bich Na<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 14 - Supplement of No 2 - 2010: 390 - 396<br /> Background: Renal cell carcinoma (RCC) is the most common primary renal malignant neoplasm in adults. There are four<br /> major histologic subtypes of RCC: conventionnal (clear cell RCC), papillary, chromophobic, and collecting duct. Clinically, patients<br /> present with hematuria, flank pain, or a flank mass. Occasionally, patients present with systemic symtoms such as fever, nausea,<br /> anorexia, and weight loss.<br /> Objective: To evaluate the clinicopathologic features of 131 renal cell carcinoma cases.<br /> Study design: Descriptive cross sectional study.<br /> Methods: We retrospectively reviewed 131 patients with a clinico-pathological diagnosis of renal cell carcinoma at Cho Ray<br /> hospital between November 2005 and July 2009.<br /> Results: Our study group included 68 male and 63 female patients aged between 20 to 89 years with mean age of 58.13 years.<br /> Majority of patients were found to be in the fifth to seventh decade of life. 16.03% of patients were hypertension, in which male<br /> patients account for 76.19% at mean age 70.87 and female patients are 23.81% at mean age 65.20. Although 16% of patients with<br /> renal cell carcinoma were identified while they were asymptomatic, most patients presented with some signs or symptoms. The most<br /> frequent presenting symptoms were flank pain, anemia, flank mass, hypertension and hematuria, 71.76%, 43.51%, 38.93%, 38.93%<br /> and 28.24% respectively. 12.21% of RCC patients have the classic triad including hematuria, flank pain and flank mass. Besides<br /> patients present with systemic symptoms such as fever (9.92%), anorexia (9.92%)and weight loss (4.58%). 131 patients were<br /> diagnosed as RCC including four major histologic subtypes: conventionnal (clear cell RCC, 73.28%), papillary (19.80%),<br /> <br /> * Khoa Giải phẫu bệnh, Bệnh viện Chợ Rẫy<br /> Tác giả liên hệ: BSCKII. Trần Minh Thông; ĐT: 0918202941, Email: tranmthong2003@yahoo.com<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2010<br /> <br /> 390<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 2 * 2010<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> chromophobic (5.34%), and collecting duct (1.53%). 53.44% RCC patients had neoplasms which were cortical located, while 3.82%<br /> RCC patients had neoplasms which were medullary located, and 42.74% RCC neoplasms were unclear site. The average diameter<br /> of these RCC tumors was 6.85 cm.<br /> Conclusions: The incidence peaks in patients aged 50-70 years, and uncommon in aldults younger than 20 years. A male-tofemale ratio is approximately 1.08:1. Only 12.21% of RCC patients have the classic triad. There are four major histologic subtypes<br /> in which clear cell RCC accounts for 73.28%.<br /> Keywords: Renal cell carcinoma, clear cell RCC, papillary RCC, chromophobic RCC, collecting duct carcinoma, classic triad.<br /> Thời gian và ñịa ñiểm tiến hành<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Carcinôm tế bào thận chiếm 2-3% trong tất cả các u ác<br /> tính ở người trưởng thành, là loại ung thư thường gặp xếp hàng<br /> thứ 7 ở giới nam và thứ 12 ở giới nữ(9). Trong các u loại ác thận<br /> ở người lớn, carcinôm tế bào thận chiếm 85% và là loại u hệ<br /> niệu gây tử vong nhiều nhất; tỉ lệ tử vong khoảng 40%(Error!<br /> Reference source not found.)<br /> .<br /> Thận là cơ quan qúy, việc chẩn ñoán chính xác u ác thận<br /> trước phẫu thuật và sau phẫu thuật ñang là mối quan tâm hàng<br /> ñầu của các chuyên gia niệu học. Thầy thuốc ñiều trị cần biết u<br /> xuất phát từ tế bào nào của thận ñể chọn phương thức ñiều trị<br /> và tiên lượng bệnh. Từ 11/2005 ñến 07/2009, có 131 người<br /> bệnh u ác thận ñến ñiều trị tại Bệnh viện Chợ Rẫy. Chúng tôi<br /> tiến hành hồi cứu ñặc ñiểm lâm sàng trên cơ sở ñối chiếu kết<br /> quả giải phẫu bệnh các trường hợp trên nhằm ñóng góp một<br /> phần nhỏ trong việc chẩn ñoán và phát hiện sớm bệnh.<br /> Mục tiêu nghiên cứu<br /> Xác ñịnh ñặc ñiểm lâm sàng của 131 trường hợp<br /> carcinôm tế bào thận trên cơ sở ñối chiếu giải phẫu bệnh.<br /> PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> Nghiên cứu cắt ngang mô tả.<br /> <br /> Các trường hợp nghiên cứu ñược khảo sát từ tháng<br /> 11/2005 ñến tháng 7/2009 tại Bệnh viện Chợ Rẫy.<br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Người bệnh ñược chẩn ñoán, ñiều trị ung thư thận và<br /> có kết quả giải phẫu bệnh là carcinôm tế bào thận ñược<br /> chẩn ñoán tại Bệnh viện Chợ Rẫy từ tháng 11/2005 ñến<br /> tháng 7/2009.<br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Hồi cứu các hồ sơ bệnh án, chọn các trường hợp thỏa tiêu<br /> chí chọn mẫu. Thu thập và xử lý số liệu nghiên cứu bằng phần<br /> mềm Excel.<br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> Giới và tuổi mắc bệnh<br /> Giới nam mắc bệnh nhiều hơn giới nữ, tỉ lệ nam/nữ =<br /> 1,08/1. Tuổi mắc bệnh trung bình là 58,13 tuổi.<br /> <br /> 35.00%<br /> <br /> 30.54%<br /> <br /> 30.00%<br /> 20.61%<br /> <br /> 25.00%<br /> <br /> 48%<br /> 52%<br /> <br /> nam<br /> <br /> 20.00%<br /> <br /> nữ<br /> <br /> 15.00%<br /> 10.00%<br /> <br /> 14.50%<br /> 11.45%<br /> 6.87%<br /> <br /> 9.16%<br /> <br /> 6.87%<br /> <br /> 5.00%<br /> 0.00%<br /> 20-29<br /> <br /> Biểu ñồ 1: Sự phân bố về giới mắc bệnh.<br /> <br /> 30-39<br /> <br /> 40-49<br /> <br /> 50-59<br /> <br /> 60-69<br /> <br /> 70-79<br /> <br /> 80-89<br /> <br /> Biểu ñồ 2: Sự phân bố tuổi mắc bệnh.<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2010<br /> <br /> 391<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 2 * 2010<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Sự phân bố bệnh theo nghề nghiệp và ñịa dư<br /> Hai nhóm tuổi mắc bệnh cao là người về hưu (38,93%) và nông dân (29,77%). Người mắc bệnh tập trung nhiều ở<br /> vùng ñồng bằng (67%)và thành phố công nghiệp hóa (15%).<br /> 38.93%<br /> 40.00%<br /> 29.77%<br /> <br /> 35.00%<br /> 30.00%<br /> 25.00%<br /> 20.00%<br /> <br /> 10.69%<br /> <br /> 15.00%<br /> 5.34%<br /> <br /> 10.00%<br /> <br /> 11.45%<br /> <br /> 3.82%<br /> <br /> 5.00%<br /> 0.00%<br /> Nông dân<br /> <br /> Công nhân<br /> <br /> Lao ñộng<br /> tự do<br /> <br /> Công chức<br /> <br /> Nội trợ<br /> <br /> Gìa<br /> <br /> Biểu ñồ 3: Sự phân bố về nghề nghiệp mắc bệnh.<br /> <br /> 9%<br /> <br /> 8%<br /> <br /> 16%<br /> <br /> Vùng núi<br /> Đồng bằng<br /> Thành phố công nghiệp<br /> <br /> 67%<br /> <br /> Vùng biển<br /> <br /> Biểu ñồ 4: Sự phân bố ñịa dư mắc bệnh.<br /> Triệu chứng lâm sàng<br /> Lí do nhập viện<br /> Lí do nhập viện thuộc nhóm tam chứng kinh ñiển là 55%, trong ñó ñau hông chiếm tỉ lệ cao nhất (41%). Các lí do<br /> không ñặc hiệu và phát hiện tình cờ chiếm 45%.<br /> <br /> 29%<br /> <br /> 37%<br /> <br /> Đau hông<br /> Tiểu máu<br /> Đau hông+tiểu máu<br /> <br /> 16%<br /> 4%<br /> <br /> 14%<br /> <br /> Tình cờ<br /> Khác<br /> <br /> Biểu ñồ 5: Triệu chứng nhập viện của 131 người bệnh.<br /> Triệu chứng lâm sàng<br /> Trong nhóm triệu chứng ñặc hiệu, ñau hông thường gặp nhất, chiếm tỉ lệ 71,76% (94/131), kế ñến là khối u vùng<br /> hông 38,93% (51/131) và tiểu máu 28,24% (37/131); tam chứng kinh ñiển xuất hiện ở 16 người bệnh, chiếm tỉ lệ<br /> 12,21% (16/131). Trong nhóm triệu chứng ñi kèm thì thiếu máu chiếm 43,51%, kế ñến là tăng huyết áp chiếm 38,93%.<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2010<br /> <br /> 392<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 2 * 2010<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> SỐ NGƯỜI BỆNH<br /> 100<br /> <br /> 94<br /> <br /> 90<br /> 80<br /> 70<br /> 57<br /> <br /> 60<br /> 51<br /> <br /> 51<br /> <br /> 50<br /> 37<br /> <br /> 40<br /> 30<br /> <br /> 21<br /> 20<br /> <br /> 17<br /> <br /> 16<br /> 13<br /> 6<br /> <br /> 4<br /> <br /> 2<br /> <br /> 1<br /> <br /> 13<br /> <br /> 11<br /> <br /> 10<br /> 10<br /> <br /> 6<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1<br /> <br /> 6<br /> <br /> 3<br /> <br /> 0<br /> <br /> Biểu ñồ 6: Các triệu chứng và dấu hiệu lâm sàng ñược<br /> ghi nhận trong hồ sơ bệnh án.<br /> Đặc ñiểm hình ảnh học khối u<br /> 34<br /> 35<br /> 30<br /> 30<br /> <br /> 25<br /> <br /> 22<br /> 19<br /> <br /> 20<br /> 14<br /> 15<br /> 9<br /> 10<br /> 3<br /> <br /> 5<br /> <br /> 0<br /> Trên trái<br /> <br /> Giữa trái<br /> <br /> Dưới trái<br /> <br /> Trên phải<br /> <br /> Giữa phải<br /> <br /> Dưới p hải<br /> <br /> Hai vị trí<br /> <br /> Biểu ñồ 7: Sự phân bố vị trí khối u trên thận.<br /> <br /> 34%<br /> Đặc<br /> 61%<br /> 5%<br /> <br /> Nang<br /> Không rõ<br /> <br /> Biểu ñồ 8: Các dạng ñại thể khối u thận.<br /> 2%<br /> 5%<br /> 20%<br /> Sáng<br /> Nhú<br /> 73%<br /> <br /> Ưa màu<br /> Ống góp<br /> <br /> Biểu ñồ 9: Các týp giải phẫu bệnh của khối u thận.<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2010<br /> <br /> 393<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 14 * Phụ bản của Số 2 * 2010<br /> <br /> 8%<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> 4%<br /> 32%<br /> Độ I<br /> Độ II<br /> Độ III<br /> <br /> 56%<br /> <br /> Độ IV<br /> <br /> Biểu ñồ 10: Các ñộ mô học của khối u thận.<br /> Vị trí chủ yếu của khối u là ở cực thận, cực dưới (48,85%) và cực trên (31,29%).<br /> U dạng ñặc chiếm 61,07%, dạng nang 4,58%, còn lại 34,35% không rõ dạng u.<br /> Kích thước trung bình của khối u là 6,85 cm.<br /> Đặc ñiểm giải phẫu bệnh khối u<br /> Trong 131 trường hợp carcinôm tế bào thận, carcinôm tế bào sáng thận chiếm tỉ lệ cao nhất (73,28%), kế ñến là<br /> carcinôm nhú tế bào thận (19,80%), carcinôm tế bào ưa mầu thận (5,34%) và thấp nhất là carcinôm ống góp (1,53%).<br /> Dựa theo tiêu chuẩn phân ñộ Furhman, 131 u ñược chia thành các ñộ mô học sau: ñộ 1 (32,06%), ñộ 2 (55,72%),<br /> ñộ 3 (8,40%)và ñộ 4 (3,82%).<br /> <br /> Hình 1: H-E X200, carcinôm tế bào sáng thận (Bệnh nhân: Nguyễn Thị M.)<br /> <br /> Hình 2: carcinôm nhú tế bào thận (Bệnh nhân: Nguyễn Thị C. HE X200)<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2010<br /> <br /> 394<br /> <br />