Khảo sát về sự tuân thủ điều trị của bệnh nhân đái tháo đường tại khoa nội tiết Bệnh viện Thống Nhất

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Số 3 * 2014<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> KHẢO SÁT VỀ SỰ TUÂN THỦ ĐIỀU TRỊ<br /> CỦA BỆNH NHÂN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG<br /> TẠI KHOA NỘI TIẾT BỆNH VIỆN THỐNG NHẤT<br /> Nguyễn Thị Anh Đào*, Tạ Thị Hòa*, Nguyễn Thị Bảo Châu*, Nguyễn Thị Mây Hồng*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Khảo sát sự tuân thủ điều trị của bệnh nhân ĐTĐ tại khoa Nội Tiết bệnh viện Thống Nhất.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu cắt ngang mô tả.<br /> Kết quả: Từ tháng 7 đến tháng 10 năm 2013 chúng tôi tiến hành khảo sát 189 bệnh nhân ĐTĐ nhằm đánh<br /> giá về sự tuân thủ điều trị của bệnh nhân. Kết quả cho thấy rằng 52% bệnh nhân có máy thử đường huyết và tự<br /> theo dõi đường huyết tại nhà. 31,2% bệnh nhân không vận động thể lực thường xuyên, 76,2% chưa được giáo<br /> dục và tư vấn về chế độ dinh dưỡng hợp lý. Tuy nhiên có đến 72% bệnh nhân cho rằng họ tuân thủ chế độ dinh<br /> dưỡng cho bệnh nhân ĐTĐ và 80% bệnh nhân cho rằng họ tuân thủ chế độ dùng thuốc.<br /> Kết luận: Qua nghiên cứu này chúng tôi nhận thấy rằng cần phải tăng cường giáo dục về vận động thể lực,<br /> chế độ dinh dưỡng hợp lý cho bệnh nhân ĐTĐ nhiều hơn nữa.<br /> Từ khoá: sự tuân thủ điều trị, đái tháo đường<br /> <br /> ABSTRACT<br /> SURVEYING ON THE ADHERENCE IN TREATMENT OF DIABETIC PATIENTS<br /> Nguyen Thi Anh Dao, Ta Thi Hoa, Nguyen Thi Bao Chau, Nguyen Thi May Hong<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 - No 3- 2014: 81-84<br /> Objectives: To observe the adherence of treatment for diabetic patients.<br /> Methods: Descriptive cross-sectional study.<br /> Results: From July to October 2013, we surveyed 189 diabetic patients. The result shows that 52% of<br /> patient had blood glucose meter and blood glucose self-monitoring at home. 31.2% of them did not do<br /> regular physical exercises, and 76.2% was not educated and counseled proper nutrition. However 72% of<br /> patients said that they adhered the dietary requirements, and 80% of patients reported that they took<br /> medication given by their doctors.<br /> Conclusion:According to the result, we have concluded that all patients need to be educated on physical<br /> exercises, and following proper nutrition guide.<br /> Keywords: adherence of treatment, diabetes<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Bệnh đái tháo đường (ĐTĐ) hiện nay là một<br /> vấn đề quan trọng của sức khỏe cộng đồng. Tỉ lệ<br /> bệnh ngày càng gia tăng tại Việt Nam cũng như<br /> những quốc gia trong khu vực. ĐTĐ là bệnh<br /> mãn tính tăng theo tuổi với nhiều biến chứng<br /> ảnh hưởng chức năng của nhiều cơ quan trong<br /> <br /> cơ thể, và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.<br /> Các nghiên cứu lớn đa trung tâm đã chứng minh<br /> điều trị bệnh ĐTĐ cần tác động đến nhiều yếu tố<br /> nguy cơ. Kiểm soát đường huyết chặt chẽ làm<br /> giảm các biến chứng mạch máu nhỏ và mạch<br /> máu lớn(4). Để kiểm soát đường huyết và đạt<br /> được mục tiêu điều trị cho từng cá thể, việc tuân<br /> <br /> * Khoa Nội tiết Bệnh viện Thống Nhất Tp. Hồ Chí Minh<br /> Tác giả liên lạc: ĐD Nguyễn Thị Anh Đào ĐT: 0988883452<br /> <br /> Email: nguyenthianhdao2013@gmail.com<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Nội Khoa Toàn Quốc năm 2014<br /> <br /> 81<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Số 3 * 2014<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> thủ điều trị là đặc biệt quan trọng(1,2,3). Tại bệnh<br /> viện Thống Nhất do đặc điểm bệnh nhân lớn<br /> tuổi với nhiều bệnh lý phối hợp, trong khi đó<br /> khoa Nội Tiết là khoa mới được thành lập vào<br /> giữa năm 2013, chúng tôi thấy cần có cái nhìn sơ<br /> bộ ban đầu về tính chất bệnh. Chính vì vậy<br /> chúng tôi thực hiện đề tài “ Khảo sát về sự tuân<br /> thủ điều trị của bệnh nhân ĐTĐ tại khoa Nội<br /> Tiết bệnh viện Thống Nhất” nhằm quản lý bệnh<br /> nhân ĐTĐ một cách hiệu quả, nâng cao chất<br /> lượng cuộc sống của bệnh nhân.<br /> <br /> Mục tiêu<br /> 1. Khảo sát sự tuân thủ điều trị của bệnh nhân<br /> ĐTĐ tại khoa Nội Tiết bệnh viện Thống Nhất.<br /> 2. Đánh giá sơ bộ về tình trạng sức khỏe và<br /> chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.<br /> <br /> PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Nghiên cứu cắt ngang mô tả tất cả các bệnh<br /> nhân ĐTĐ đến khám bệnh tại phòng khám Nội<br /> Tiết hoặc nằm viện tại khoa Nội Tiết bệnh viện<br /> Thống Nhât. Bệnh nhân sau khi đồng ý tham gia<br /> nghiên cứu được phỏng vấn trực tiếp, trả lời<br /> theo bảng câu hỏi đã được định sẳn về sự tuân<br /> thủ điều trị, về chế độ dinh dưỡng, vận động thể<br /> lực, tuân thủ dùng thuốc, tự theo dõi và kiểm<br /> soát đường huyết tại nhà. Sau đó bệnh nhân tự<br /> đánh giá về mức độ tuân thủ điều trị của mình,<br /> tình trạng sức khỏe và trạng thái tinh thần vui<br /> hay buồn hiện tại.<br /> <br /> KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN<br /> Từ tháng 7 đến tháng 10 năm 2013, chúng tôi<br /> tiến hành khảo sát 189 trường hợp bệnh nhân<br /> ĐTĐ theo bảng câu hỏi về sự tuân tủ điều trị và<br /> chất lượng cuộc sống hiện tại. Kết quả nghiên<br /> cứu của chúng tôi như sau.<br /> <br /> Các đặc điểm cơ bản của bệnh nhân trong<br /> nghiên cứu<br /> Giới tính<br /> Bảng 1: Giới tính của bệnh nhân<br /> Giới tính<br /> N = 189 (%)<br /> <br /> 82<br /> <br /> Nam<br /> 102 (54%)<br /> <br /> Nữ<br /> 87 (46%)<br /> <br /> Nhận xét: Tỉ lệ nữ > nam, nữ chiếm 54%,<br /> nam 46% các trường hợp<br /> <br /> Tuổi<br /> Nhận xét: Nhóm tuổi từ 70 đến 79 tuổi chiếm<br /> tỉ lệ cao nhất là 33,3%, sau đó là nhóm tuổi từ 60<br /> đến 69 tuổi chiếm tỉ lệ 30,6%. Điều này cho thấy<br /> đối tượng bệnh nhân ĐTĐ trong nghiên cứu của<br /> chúng tôi là người cao tuổi.<br /> Bảng 2: Phân tầng độ tuổi của bệnh nhân<br /> Phân tầng độ tuổi<br /> < 40 tuổi<br /> 40 - 49 tuổi<br /> 50 - 59 tuổi<br /> 60 - 69 tuổi<br /> 70 - 79 tuổi<br /> ≥ 80 tuổi<br /> <br /> N= 189 (%)<br /> 7 (3,7%)<br /> 11 (6,5%)<br /> 32 (16,9%)<br /> 58 (30,6%)<br /> 63 (33,3%)<br /> 17 (9,0%)<br /> <br /> Các đặc điểm khác của bệnh nhân trong<br /> nghiên cứu<br /> Bảng 3: Các đặc điểm khác của bệnh nhân.<br /> ĐẶC ĐIỂM<br /> <br /> N = 189 (%)<br /> KHU VỰC<br /> <br /> TPHCM<br /> Khác<br /> <br /> 160 (84,6%)<br /> 29 (15,3%)<br /> NGHỀ NGHIỆP<br /> <br /> Nghỉ hưu<br /> 110 (58,2%)<br /> Khác<br /> 79 (41,7%)<br /> TRÌNH ĐỘ HỌC VẤN<br /> Thấp<br /> 35 (18,5%)<br /> Trung bình<br /> 38 (20,1%)<br /> Cao<br /> 81 (42,8%)<br /> Đại học - Cao đẳng<br /> 35 (18,5%)<br /> THỜI GIAN BỆNH ĐTĐ<br /> < 1 năm<br /> 20 (10,5%)<br /> 1 - 5 năm<br /> 64 (33,8%)<br /> 5 - 10 năm<br /> 44 (23,2)<br /> ≥ 10 năm<br /> 61 (32,2)<br /> GIÁO DỤC VỀ DINH DƯỠNG<br /> Có<br /> 45 (23,8%)<br /> Không<br /> 144 (76,2%)<br /> <br /> Nhận xét: Đa số bệnh nhân là cán bộ hưu trí<br /> sống tại khu vực thành phố Hồ Chí Minh. Trình<br /> độ học vấn cao và đại học – cao đẳng chiếm tỉ lệ<br /> 42,8% và 18,5% lần lượt. Thời gian bệnh nhiều<br /> năm, thời gian bệnh ≥ 10 năm là 32,2% là do<br /> bệnh nhân trong nghiên cứu của chúng tôi đa số<br /> là người cao tuổi. 76,2% bệnh nhân chưa được<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Nội Khoa Toàn Quốc năm 2014<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Số 3 * 2014<br /> giáo dục và tư vấn về chế độ dinh dưỡng hợp lý<br /> cho bệnh nhân ĐTĐ.<br /> <br /> Đánh giá về mức độ tuân thủ điều trị của<br /> bệnh nhân<br /> Kết quả khảo sát về mức độ tuân thủ điều trị<br /> của bệnh nhân<br /> Bảng 4: Khảo sát mức độ tuân thủ điều trị<br /> Có<br /> <br /> Kết quả<br /> N, %<br /> 91 (48 %)<br /> <br /> Không<br /> <br /> 98 (52 %)<br /> <br /> Tiêu chuẩn đánh giá<br /> Máy thử đường huyết<br /> và theo dõi đường<br /> huyết tại nhà<br /> <br /> Không thường xuyên<br /> Thường xuyên<br /> Rất thường xuyên<br /> Có<br /> Sự tuân thủ chế độ dinh<br /> Thỉnh thoảng<br /> dưỡng<br /> Không<br /> Có<br /> Sự tuân thủ về thuốc<br /> Không<br /> Mức độ vận động thể<br /> lực<br /> <br /> 59 (31,3%)<br /> 51 (26,9%)<br /> 79 (41,8%)<br /> 136 (72%)<br /> 38 (20%)<br /> 15 (8%)<br /> 151 (80%)<br /> 38 (20%)<br /> <br /> Nhận xét: 52% bệnh nhân có máy thử đường<br /> huyết và theo dõi đường huyết tại nhà. Bệnh<br /> nhân không vận động thể lực thường xuyên<br /> chiếm tỉ lệ 31,2%. Trong nghiên cứu của chúng<br /> tôi đa phần là người cao tuổi nên có nhiều bệnh<br /> lý phối hợp vì vậy vấn đề vận động thể lực còn<br /> nhiều hạn chế. 72% bệnh nhân cho rằng họ tuân<br /> thủ chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân ĐTĐ.<br /> Trong khi đó 80% bệnh nhân cho rằng họ đã<br /> tuân thủ chế độ dùng thuốc, không tự ý bỏ thuốc<br /> hay tự tăng hay giảm liều thuốc điều trị.<br /> <br /> Bệnh nhân tự đánh giá về mức độ tuân thủ điều<br /> trị<br /> Bảng 5: Mức độ tuân thủ điều trị<br /> Thang điểm<br /> (0 - 100 điểm)<br /> N = 189 (%)<br /> <br /> < 60 điểm<br /> <br /> 60-80 điểm<br /> <br /> 80 điểm<br /> <br /> 12 (6,4%)<br /> <br /> 128 (67,7%)<br /> <br /> 49 (25,9%)<br /> <br /> Nhận xét: Đa số bệnh nhân cho rằng họ tuân<br /> thủ điều trị ở mức độ khá chiếm tỉ lệ 67,7% và<br /> 25,9% cho rằng mình tuân thủ điều trị bệnh tốt.<br /> Điều trị bệnh ĐTĐ là điều trị phối hợp đa<br /> phương thức đó là sử dụng thuốc, chế độ dinh<br /> dưỡng hợp lý và vận động thể lực(1,2,3). Chính vì<br /> vậy vai trò của người bệnh nhân ĐTĐ gần như<br /> là trung tâm trong chiến lược điều trị. Để đạt<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> được mục tiêu kiểm soát đường huyết, cần có sự<br /> phối hợp tích cực giữa bác sĩ và bệnh nhân. Sự<br /> khác biệt về tuổi tác, nghề nhiệp, kiến thức hiểu<br /> biết của bệnh nhân cũng liên quan khá chặt chẽ<br /> đến việc tuân thủ điều trị, ngoài ra những vấn đề<br /> đi kèm như trầm cảm, lo lắng quá nhiều về bệnh<br /> tật, giảm nhận thức ở người cao tuổi cũng làm<br /> cho việc tuân thủ điều trị bị hạn chế. Tuân thủ<br /> điều trị là cần thiết trong chiến lược điều trị<br /> ĐTĐ(1,2,3). Bác sĩ, điều dưỡng cần giúp họ hiểu<br /> được những khía cạnh tích cực của việc tuân thủ<br /> nghiêm ngặt của việc dùng thuốc, theo dõi<br /> đường huyết, dinh dưỡng hợp lý và vận động<br /> thể lực để thu được kết quả tốt nhất về mục tiêu<br /> kiểm soát và cả sự lạc quan, nâng cao chất lượng<br /> cuộc sống của người bệnh.<br /> <br /> Bệnh nhân tự đánh giá về tình trạng sức khỏe<br /> và chất lượng cuộc sống hiện tại<br /> Bảng 6: Tình trạng sức khỏe và chất lượng cuộc sống<br /> hiện tại của bệnh nhân.<br /> TÌNH TRẠNG<br /> N = 189 (%)<br /> Hôm nay bệnh nhân thấy khỏe hay không khỏe?<br /> Có<br /> 26 (13,7%)<br /> Bình thường<br /> 150 (79,3%)<br /> Không<br /> 13 (6,8%)<br /> Hôm nay bệnh nhân thấy vui hay không vui?<br /> Vui<br /> 14 (7,4%)<br /> Bình thường<br /> 148 (78,3%)<br /> Không vui<br /> 27 (14,3%)<br /> <br /> Nhận xét: Đa số bệnh nhân nhận thấy rằng<br /> họ đang trong tình trạng sức khỏe và chất lượng<br /> cuộc sống bình thường hoặc tốt.<br /> Khi biết bệnh ĐTĐ, bệnh nhân thường có các<br /> trạng thái tâm lý như lo lắng, sợ sệt, sợ biến<br /> chứng, sợ tàn tật, chán nản và thường có mặc<br /> cảm với bệnh lý của mình. Yếu tố tâm lý đóng<br /> vai trò rất quan trọng trong điều trị và kiểm soát<br /> bệnh. Bệnh ĐTĐ cho đến hiện nay vẫn chưa<br /> điều trị khỏi hẳn, nhưng có thể kiểm soát được<br /> bệnh nếu bệnh nhân tuân thủ các khuyến cáo<br /> của bác sĩ. Để có chất lượng sống tốt, bệnh nhân<br /> ĐTĐ cần có cách nhìn đúng về bệnh, từ đó điều<br /> chỉnh việc ăn uống, sinh hoạt, lao động, nghỉ<br /> ngơi, vui chơi, giải trí phù hợp. Từ đó tạo một<br /> tâm lý thoải mái, hội nhập cộng đồng, nâng cao<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Nội Khoa Toàn Quốc năm 2014<br /> <br /> 83<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Số 3 * 2014<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> chất lượng cuộc sống của bản thân bệnh nhân,<br /> gia đình và xã hội(1,2,3).<br /> <br /> 1. Có 52% bệnh nhân có máy thử đường<br /> huyết và tự theo dõi đường huyết tại nhà.<br /> <br /> Đề ra hướng quản lý, tư vấn chăm sóc sức<br /> khỏe, nâng cao chất lượng cuộc sống của bệnh<br /> nhân ĐTĐ:<br /> <br /> 2. Có 31,2% bệnh nhân không vận động thể<br /> lực thường xuyên, 76,2% chưa được giáo dục và<br /> tư vấn về chế độ dinh dưỡng hợp lý cho bệnh<br /> nhân ĐTĐ. Tuy nhiên có đến 72% bệnh nhân tự<br /> cho rằng họ đã tuân thủ chế độ dinh dưỡng cho<br /> bệnh nhân ĐTĐ và 80% bệnh nhân tuân thủ chế<br /> độ dùng thuốc.<br /> <br /> Qua nghiên cứu đánh giá sơ bộ, chúng tôi<br /> nhận thấy rằng cần phải tăng cường giáo dục<br /> về vận động thể lực và chế độ dinh dưỡng<br /> hợp lý cho bệnh nhân ĐTĐ nhiều hơn nữa. Đa<br /> số bệnh nhân tự cho rằng mình đã tuân thủ<br /> chế độ dinh dưỡng nhưng chỉ có một số ít<br /> bệnh nhân là được tư vấn thực sự về chế độ<br /> dinh dưỡng bởi chuyên gia dinh dưỡng mà<br /> thôi. Vì vậy có thể chế độ dinh dưỡng của<br /> bệnh nhân là không hợp lý.<br /> Nghiên cứu này chỉ là tiền đề cho chúng tôi<br /> để có một hướng tiếp cận hiệu quả về điều trị<br /> bệnh nhân ĐTĐ qua nhiều phương thức. Về vấn<br /> đề giáo dục và chăm sóc hiệu quả bệnh nhân<br /> ĐTĐ, chúng ta cần thông qua các chương trình<br /> tư vấn về sức khỏe, câu lạc bộ bệnh nhân ĐT Đ<br /> nhằm đáp ứng những yêu cầu điều trị toàn diện,<br /> can thiệp đa yếu tố để đạt được mục tiêu điều trị<br /> không những về đường huyết mà cả huyết áp và<br /> các yếu tố nguy cơ khác.<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> Với mục tiêu chính là khảo sát về sự tuân thủ<br /> điều trị của bệnh nhân ĐTĐ, qua phỏng vấn 189<br /> bệnh nhân chúng tôi nhận thấy:<br /> <br /> 84<br /> <br /> 3. Có 67,7% bệnh nhân cho rằng họ tuân thủ<br /> điều trị ở mức độ khá và 25,9% cho rằng họ tuân<br /> thủ điều trị ở mức độ tốt.<br /> 4. Đa số bệnh nhân cảm thấy trong tình trạng<br /> sức khỏe và chất lượng cuộc sống ở mức bình<br /> thường hoặc tốt.<br /> 5. Cần phải tăng cường giáo dục về vận động<br /> thể lực, chế độ dinh dưỡng hợp lý cho bệnh<br /> nhân ĐTĐ nhiều hơn nữa.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1.<br /> 2.<br /> 3.<br /> 4.<br /> <br /> Jade Training Workshop Handbook. 2013. P.1 – 100.<br /> Joint Asia Diabetes Evaluation (JADE) Program Reference<br /> Library.2012.p.45-59.<br /> Joint Asia Diabetes Evaluation (JADE) Program. Reference<br /> Library. ASIA Diabetes Foundation.2012. p1-100.<br /> Mai Thế Trạch, Nguyễn Thy Khuê. (2007). “ Nội Tiết Học Đại<br /> Cương, Nxb Y học, thành phố Hồ Chí Minh, tr 467-536 ”<br /> <br /> Ngày nhận bài báo:<br /> <br /> 03-04-2014<br /> <br /> Ngày phản biện nhận xét bài báo:<br /> <br /> 11-04-2014<br /> <br /> Ngày bài báo được đăng:<br /> <br /> 20 – 05 - 2014<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Nội Khoa Toàn Quốc năm 2014<br /> <br />