Khoa học và Công nghệ thúc đẩy tái cơ cấu sản xuất các sản phẩm nông nghiệp chủ lực vùng đồng bằng sông Cửu Long

KHOA HOÏC VAØ COÂNG NGHEÄ THUÙC ÑAÅY TAÙI CÔ CAÁU SAÛN XUAÁT<br /> CAÙC SAÛN PHAÅM NOÂNG NGHIEÄP CHUÛ LÖÏC VUØNG ÑOÀNG BAÈNG SOÂNG CÖÛU LONG<br /> <br /> TS. Traàn Anh Tuaán, ThS. Chu Huy Töôûng1<br /> <br /> Vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu Long (ÑBSCL) vôùi 13 tænh, thaønh phoá khoâng chæ laø vuøng troïng ñieåm saûn<br /> xuaát löông thöïc cuûa Vieät Nam, maø coøn ñöôïc xaùc ñònh laø vuøng noâng saûn lôùn trong maïng löôùi saûn xuaát toaøn<br /> caàu. Ngoaøi ra, Vuøng naøy coøn coù tieàm naêng, theá maïnh phaùt trieån coâng nghieäp cheá bieán thöïc phaåm, du lòch<br /> vaø dòch vuï haäu caàn ñöôøng thuûy...<br /> Hieän nay, ÑBSCL ñoùng goùp 55,6% saûn löôïng luùa, 70% löôïng thuûy saûn, treân 35% löôïng traùi caây, cung<br /> caáp 90% saûn löôïng luùa gaïo xuaát khaåu vaø 65% saûn löôïng thuyû saûn xuaát khaåu cuûa caû nöôùc. Tuy nhieân, coù hai<br /> thaùch thöùc khaùch quan lôùn ñoái vôùi ngaønh noâng nghieäp ÑBSCL ñoù laø (1) taùc ñoäng ngaøy caøng traàm troïng cuûa<br /> bieán ñoåi khí haäu (BÑKH), nöôùc bieån daâng daãn ñeán dieän tích ñaát saûn xuaát noâng nghieäp, thuûy saûn bò xaâm<br /> nhaäp maën, haïn haùn ngaøy caøng gia taêng vaø (2) yeâu caàu cuûa thò tröôøng ñoái vôùi noâng saûn Vieät ngaøy caøng khaét<br /> khe, nhaát laø thò tröôøng ôû caùc nöôùc phaùt trieån.<br /> Ñeå giaûi quyeát ñöôïc nhöõng khoù khaên, thaùch thöùc treân, Chính phuû ñaõ xaùc ñònh phaûi tích cöïc trieån khai<br /> taùi cô caáu ngaønh noâng nghieäp, naâng cao hieäu quaû cuûa chuoãi giaù trò saûn xuaát caùc saûn phaåm chuû löïc cuûa<br /> Vuøng. Moät trong nhöõng giaûi phaùp quan troïng ñeå thöïc hieän thaønh coâng muïc tieâu taùi cô caáu ngaønh noâng<br /> nghieäp, naâng cao hieäu quaû saûn xuaát chính laø giaûi phaùp ñaåy maïnh öùng duïng caùc tieán boä khoa hoïc vaø coâng<br /> ngheä (KH&CN), ñeå coù theå laøm thay ñoåi phöông thöùc saûn xuaát maïnh meõ nhaát, töø ñoù hoã trôï coù hieäu quaû cho<br /> taùi caáu truùc noâng nghieäp vaø phaùt trieån beàn vöõng noâng nghieäp cuûa Vuøng.<br /> I. MÔÛ ÑAÀU<br /> ÑBSCL chieám 12% dieän tích vaø 19% daân soá caû nöôùc, maïng löôùi soâng, keânh, raïch daøy ñaëc; coù lôïi theá<br /> veà phaùt trieån noâng nghieäp, coâng nghieäp thöïc phaåm, du lòch, naêng löôïng taùi taïo; laø trung taâm saûn xuaát noâng<br /> nghieäp lôùn nhaát cuûa Vieät Nam coù vò trí thuaän tieän trong giao thöông vôùi caùc nöôùc ASEAN vaø Tieåu vuøng soâng<br /> Meâ koâng. Tuy nhieân, vuøng ÑBSCL cuõng laø khu vöïc ñöôïc döï baùo seõ bò aûnh höôûng naëng neà nhaát nöôùc ta (vaø<br /> cuõng laø naëng neà nhaát theá giôùi) do bieán ñoåi khí haäu vaø nöôùc bieån daâng.<br /> Theo soá lieäu ñieàu tra bieán ñoäng daân soá, soá ngöôøi trong ñoä tuoåi lao ñoäng cuûa vuøng ÑBSCL chieám treân<br /> 58,77% daân soá vaø ñöùng thöù hai caû nöôùc. Tyû leä lao ñoäng trong ngaønh noâng laâm thuûy saûn chieám khoaûng treân<br /> 49,6% toång löïc löôïng lao ñoäng cuûa vuøng.<br /> Keát caáu haï taàng cuûa vuøng ngaøy caøng hoaøn thieän, ñaùp öùng böôùc ñaàu cho thu huùt ñaàu tö phaùt trieån cuûa<br /> caùc thaønh phaàn kinh teá. Heä thoáng ñieän vaø caáp nöôùc sinh hoaït, keát caáu haï taàng kyõ thuaät ñoâ thò ôû caùc thaønh<br /> phoá, thò xaõ, thò traán ñöôïc ñaàu tö naâng caáp, ñaûm baûo löu thoâng vôùi taát caû caùc ñòa phöông trong vuøng ÑBSCL,<br /> heä thoáng thoâng tin - truyeàn thoâng ñöôïc quan taâm ñaàu tö, saün saøng tieáp caän phaùt trieån neàn noâng nghieäp sinh<br /> thaùi, noâng nghieäp thoâng minh.<br /> Tieàm naêng phaùt trieån laø raát to lôùn, tuy nhieân saûn xuaát noâng nghieäp cuûa vuøng ÑBSCL trong nhöõng naêm<br /> qua vaãn coøn toàn taïi moät soá haïn cheá sau:<br /> - Phaàn lôùn lao ñoäng noâng nghieäp trong vuøng coù trình ñoä hoïc vaán thaáp, thieáu trình ñoä chuyeân moân kyõ<br /> thuaät; chuû yeáu saûn xuaát baèng kinh nghieäm truyeàn laïi vaø ñuùc keát trong thöïc tieãn saûn xuaát.<br /> - Saûn xuaát chuû yeáu vôùi quy moâ vöøa vaø nhoû, chöa coù söï lieân keát chaët cheõ, xuaát khaåu noâng saûn coøn qua<br /> nhieàu ñaàu moái, taàng naác trung gian.<br /> - Chöa xaây döïng ñöôïc chuoãi ngaønh haøng xuyeân suoát vaø ñoàng boä. Caùc maët haøng noâng saûn cuûa vuøng<br /> chöa ñöôïc xaây döïng theo chuoãi giaù trò maø bieåu hieän cuï theå laø hieän töôïng “ñöôïc muøa maát giaù” vaãn thöôøng<br /> xuyeân xaûy ra.<br /> - Naêng löïc quaûn lyù vaø lieân keát trong saûn xuaát coøn yeáu, ñaëc bieät laø moái quan heä hôïp taùc saûn xuaát giöõa<br /> noâng daân vôùi doanh nghieäp.<br /> <br /> <br /> <br /> 1<br /> Vieän Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån Vuøng - Boä Khoa hoïc vaø Coâng ngheä<br />  - Coâng taùc kieåm dòch, kieåm tra dö löôïng khaùng sinh, nhaõn maùc, bao bì…hieän coøn yeáu, chöa ñaùp öùng<br /> ñöôïc yeâu caàu kyõ thuaät vaø veä sinh kieåm dòch. Ñieàu naøy seõ laø baát lôïi lôùn ñoái vôùi phaùt trieån noâng nghieäp beàn<br /> vöõng ôû ÑBSCL.<br /> - Vieäc xaây döïng thöông hieäu cho noâng saûn cuûa vuøng coøn chaäm vaø chöa coù nhieàu nhöõng maët haøng coù<br /> thöông hieäu maïnh, seõ gaây khoù khaên cho vieäc ñaûm baûo oån ñònh hieäu quaû ñaàu ra cuûa noâng saûn.<br /> II. HIEÄN TRAÏNG PHAÙT TRIEÅN CAÙC SAÛN PHAÅM NOÂNG NGHIEÄP CHUÛ LÖÏC CUÛA VUØNG ÑBSCL<br /> 2.1. Saûn xuaát luùa gaïo<br /> Dieän tích luùa cuûa vuøng ñaõ taêng töø 3.826,3 nghìn ha (2005) leân 4.295,2 nghìn ha (2016) – taêng<br /> 12,3%. Naêng suaát luùa trung bình cuûa caû vuøng ñaït 56,4 taï/ha, cao hôn naêng suaát bình quaân cuûa caû nöôùc.<br /> Trong ñoù, Ñoàng Thaùp, Haäu Giang vaø An Giang laø ba ñòa phöông coù naêng suaát luùa ñaït treân 60 taï/ha, trong<br /> ñoù Ñoàng Thaùp laø ñòa phöông daãn ñaàu veà naêng suaát luùa cuûa vuøng, ñaït 61,6 taï/ha.<br /> Nhieàu tieán boä KH&CN trong saûn xuaát luùa ñaõ ñöôïc trieån khai aùp duïng taïi vuøng ÑBSCL mang laïi nhöõng<br /> keát quaû tích cöïc.<br /> - Trong saûn xuaát gioáng, ñaõ öùng duïng nhieàu tieán boä KH&CN trong vieäc saûn xuaát, baûo quaûn haït gioáng;<br /> tuyeån choïn vaø phuïc traùng; lai taïo caùc gioáng luùa phuø hôïp vôùi töøng ñòa phöông vaø nhu caàu cuûa thò tröôøng.<br /> Naêm 2015, cô caáu gioáng luùa chaát löôïng cao ñöôïc söû duïng vôùi tyû leä treân 80% trong toång cô caáu gioáng luùa.<br /> Caùc gioáng luùa chaát löôïng cao bao goàm: Jasmine 85, OM4218, OM2517, OM5451, OM6976,...ñaõ giuùp naâng<br /> cao chaát löôïng vaø giaù trò cuûa caây luùa, ñaûm baûo noâng daân ñaït lôïi nhuaän treân 30%.<br /> - Ñeå taïo theâm chuoãi giaù trò gia taêng cho ngaønh saûn xuaát luùa gaïo, vuøng ÑBSCL ñaõ hình thaønh caùc<br /> nhaø maùy eùp cuûi traáu, trích tinh daàu caùm vaø hoaït chaát oryzanol (Ñoàng Thaùp), saûn xuaát caùc saûn phaåm töø gaïo<br /> vaø boät gaïo nhö: côm aên lieàn, boät dinh döôõng, chaùo aên lieàn,...<br /> - Ngoaøi ra, caùc vieän nghieân cöùu ñaõ ñöa caùc quy trình canh taùc luùa beàn vöõng thích nghi vôùi BÑKH<br /> nhö “ba giaûm, ba taêng”, “moät phaûi naêm giaûm”, “moät phaûi saùu giaûm”, kyõ thuaät töôùi tieát kieäm nöôùc (AWD),<br /> aùp duïng tieâu chuaån VietGap, GlobalG.A.P ñöôïc söû duïng roäng raõi trong vuøng. Nhieàu moâ hình caùnh ñoàng<br /> maãu lôùn ñaõ ñöôïc ra ñôøi, giuùp noâng daân saûn xuaát nhoû hình thaø nh caùc vuøng saûn xuaát lôùn keát noái vôùi doanh<br /> nghieäp döïa treân cô cheá hôïp ñoàng. Nhieàu moâ hình öùng duïng coâng ngheä cao ñaõ giuùp noâng daân giaûm giaù<br /> thaønh saûn xuaát töø 10 – 20%, giaûm löôïng phaân boùn ñeán 40%, naêng suaát cao hôn 0,5 taán/ha.<br /> Moät soá khoù khaên, toàn taïi trong saûn xuaát luùa :<br /> Moät laø, taäp trung quaù möùc vaøo saûn xuaát luùa thaâm canh, chuyeån sang heä thoáng canh taùc 3 vuï luùa/naêm<br /> ñaõ taïo ra nhöõng heä luïy veà sinh thaùi, moâi tröôøng, ña daïng sinh hoïc vaø hieäu quaû söû duïng taøi nguyeân. Nhieàu<br /> khu vöïc chæ quy hoaïch saûn xuaát 2 vuï luùa, song trong nhöõng naêm qua ñaõ phaùt trieån maïnh vuï 3, taùc ñoäng<br /> nghieâm troïng ñeán khoâng gian chöùa luõ, doøng chaûy luõ, nöôùc ngaàm, ñoä phì nhieâu cuûa ñaát vaø moâi tröôøng. Taêng<br /> vuï, thaâm canh cao ñaõ laøm giaûm ñoä phì nhieâu cuûa ñaát vaø taêng nguy cô saâu beänh taïi ÑBSCL, daãn tôùi vieäc söû<br /> duïng quaù nhieàu phaân boùn vaø thuoác baûo veä thöïc vaät, taêng chi phí, ñaåy giaù thaønh saûn xuaát luùa leân cao.<br /> Hai laø, Saûn xuaát luùa gaïo chi phí cao, hieäu quaû thaáp: Chi phí ñaàu vaøo trong saûn xuaát coøn cao, ñaëc bieät<br /> laø chi phí gioáng, phaân boùn vaø thuoác baûo veä thöïc vaät, giaù baùn thaáp daãn ñeán thu nhaäp cuûa ngöôøi troàng luùa cuõng<br /> thaáp. Theo Vieän Luùa Quoác teá, giaù baùn 1kg luùa taïi Caàn Thô laø thaáp nhaát so vôùi caùc ñieåm ñieàu tra ôû caùc nöôùc<br /> khaùc vôùi möùc 0,195USD/kg (khoaûng 4.290 ñoàng/kg). Trong ñoù, ôû AÁn Ñoä laø 5.192 ñoàng; ôû Indonesia laø 8.404<br /> ñoàng, Thaùi Lan 8.889 ñoàng vaø Philippine laø7.700 ñoàng. Xeùt veà hieäu quaû, theo soá lieäu ñieàu tra VHLSS (naêm<br /> 2010), neáu ngöôøi daân coù döôùi 1ha luùa/hoä thì saûn xuaát luùa gaïo chæ ñaùp öùng ñöôïc 19% toång thu nhaäp. Töông<br /> öùng möùc thu nhaäp taêng leân 26%; 36% vaø 68% khi hoä noâng daân coù töông öùng 1-2ha; 2-3ha vaø treân 4ha, maø<br /> treân 90% hoä noâng daân coù dieän tích troàng luùa nhoû hôn 1 ha.<br /> Ba laø, boä gioáng luùa phong phuù nhöng chöa coù boä gioáng chuû löïc phuïc vuï xuaát khaåu. Boä gioáng luùa<br /> tuy phong phuù, ñuû chuûng loaïi nhöng chöa xaùc ñònh ñöôïc boä gioáng chuû löïc phuïc vuï xuaát khaåu, söû duïng quaù<br /> nhieàu gioáng khaùc nhau, nhöõng gioáng naêng suaát cao nhöng chaát löôïng thaáp vaãn chieám tyû leä cao (ñieån hình<br /> nhö gioáng IR50404). Nhöõng yeáu toá treân ñaõ aûnh höôûng lôùn tôùi chaát löôïng vaø giaù gaïo xuaát khaåu.<br /> Boán laø, toån thaát sau thu hoaïch lôùn. Theo chieán löôïc quoác gia sau thu hoaïch cuûa Boä NN&PTNT, toån<br /> thaát sau thu hoaïch luùa vuøng ÑBSCL khoaûng 13,7%, nhaát laø vuï Heø Thu coù luùc leân tôùi 30% (so vôùi caùc nöôùc<br /> ASEAN 10%, Nhaät Baûn 3,9-5,6%). Coâng ngheä sau thu hoaïch chöa ñöôïc aùp duïng ñoàng boä, ñaëc bieät laø coâng<br /> ngheä saáy, coâng ngheä baûo quaûn, taïm tröõ vaø cheá bieán.<br />  Naêm laø, döï baùo thò tröôøng, quaûng baù saûn phaåm chöa ñöôïc chuù troïng, chöa xaây döïng ñöôïc thöông<br /> hieäu gaïo maïnh cho vuøng. Theo caùc baùo caùo cuûa Hieäp hoäi Löông thöïc Vieät Nam thì gaïo Vieät Nam vaãn chuû yeáu<br /> baùn caùc thò tröôøng truyeàn thoáng thuoäc Chaâu AÙ (chieám treân 65%), sau ñeán caùc thò tröôøng chaâu Phi (chieám 15-<br /> 16%), Chaâu Myõ (chieám 7-10%), Chaâu UÙc (4,5-5,0%); Trung quoác vaãn laø nhaø nhaäp khaåu gaïo lôùn nhaát cuûa Vieät<br /> Nam (chieán 35-40% saûn löôïng gaïo xuaát khaåu). Tyû leä gaïo xuaát khaåu coù chaát löôïng cao taêng leân (naêm 2016 chieám<br /> 21,65%, naêm 2017 chieám 24,33%) tæ leä gaïo chaát löôïng thaáp giaûm xuoáng nhanh (naêm 2106 laø 7,27%, naêm<br /> 2017 laø 3,88%). Maëc daàu vaäy, nhöng coâng taùc döï baùo thò tröôøng vaø saûn xuaát gaïo treân theá giôùi coøn haïn cheá, chöa<br /> hoã trôï cho saûn xuaát daãn ñeán xuaát khaåu gaïo cuûa chuùng ta coøn bò ñoäng, thu ñoäng, thaäm chí phuï thuoäc; chöa chuù<br /> troïng ñuùng möùc coâng taùc xaây döïng thöông hieäu gaïo cho vuøng cuõng nhö coâng taùc quaûng baù saûn phaåm.<br /> 2.2. Saûn xuaát caây aên quaû<br /> Vuøng ÑBSCL coù dieän tích caây aên quaû lôùn nhaát (335,4 ngaøn ha), saûn löôïng ñaït hôn 1,2 trieäu taán (chieám<br /> 36,31% veà dieän tích caây aên quaû caû nöôùc). Do ña daïng veà sinh thaùi neân chuûng loaïi caây aên quaû cuûa vuøng<br /> ÑBSCL raát phong phuù, coù tôùi treân 30 loaïi caây aên quaû khaùc nhau, thuoäc 3 nhoùm laø: caây aên quaû nhieät ñôùi<br /> (chuoái, döùa, xoaøi…), aù nhieät ñôùi (cam, nhaõn, choâm choâm…) vaø caây laáy daàu (döøa, ca cao…). Moät trong caùc<br /> nhoùm caây aên quaû lôùn nhaát vaø phaùt trieån maïnh nhaát laø: xoaøi, böôûi, cam, choâm choâm,…. Moät soá tænh coù dieän<br /> tích caây aên quaû lôùn nhaát vuøng nhö Tieàn Giang (74,94 nghìn ha, chieám 22,34% dieän tích caây aên quaû toaøn<br /> vuøng), Vónh Long (44,34 nghìn ha, chieám 13,22% dieän tích caây aên quaû toaøn vuøng) vaø Haäu Giang (34,86<br /> nghìn ha, chieám 10,39% dieän tích caây aên quaû toaøn vuøng).<br /> Moät soá saûn phaåm caây aên quaû ñaõ ñöôïc caáp maõ soá vuøng saûn xuaát ñeå xuaát khaåu (xoaøi caùt Hoøa Loäc xuaát<br /> khaåu ñi NewZealand) vaø vaên baèng baûo hoä nhaõn hieäu haøng hoùa nhö: Thanh Long (An Giang), Xoaøi, Quyùt<br /> (Ñoàng Thaùp), Cam (Caàn Thô),...saép tôùi caùc tænh tieáp tuïc hoã trôï cho moät soá saûn phaåm caây aên quaû chuû löï c<br /> khaùc nhö: Quyùt Thôùi An (Caàn Thô), Vuù söõa (Tieàn Giang),...vaø ñaåy maïnh coâng taùc xuùc tieán thöông maïi cho<br /> caùc saûn phaåm coù nhaõn hieäu.<br /> Moät soá tieán boä KH&CN trong saûn xuaát caây aên quaû: Caùc vieän nghieân cöùu ñaõ chuyeån giao nhieàu qui<br /> trình saûn xuaát - ñaõ ñöôïc coâng nhaän laø tieán boä kyõ thuaät nhö: Quy trình saûn xuaát caây coù muùi saïch beänh baèng<br /> vi gheùp ñænh sinh tröôûng; Quy trình saûn xuaát chuoái saïch beänh baèng kyõ thuaät nuoâi caáy moâ; Quy trình saûn<br /> xuaát caây aên quaû vaø rau theo tieâu chuaån GlobalG.A.P treân caây Thanh Long, xoaøi caùt Hoøa Loäc, Choâm choâm;<br /> quy trình saûn xuaát caây aên quaû vaø rau theo tieâu chuaån VietGAP cuõng ñaõ ñöôïc thöïc hieän nhö treân caây Nhaõn,<br /> Döùa, Böôûi Da xanh, Cam saønh,.... Trong giai ñoaïn 2013 – 2015, ñaõ coù hôn 400ha moâ hình saûn xuaát caây<br /> aên quaû chuû löïc taïi nhieàu ñòa phöông ñaït tieâu chuaån GlobalG.A.P, VietGap.<br /> Nhieàu tænh ñaõ öùng duïng kyõ thuaät PCR (Polymerase Chain Reaction) ñeå xaùc ñònh ñoä thuaàn cuûa caây aên<br /> quaû; bình tuyeån tìm ñöôïc caùc caây ñaàu doøng goác gheùp vaø phöông phaùp gheùp gioáng nhaân gioáng nhö: vuù söõa<br /> Loø Reøn (Caàn Thô), xoaøi caùt Hoøa Loäc (Ñoàng Thaùp), quyùt hoàng Lai Vung (Ñoàng Thaùp),...<br /> Nhöõng khoù khaên, thaùch thöùc trong phaùt trieån caây aên quaû cuûa vuøng ÑBSCL:<br /> Moät laø, tuy laø vuøng caây aên quaû lôùn nhöng quy moâ saûn xuaát nhoû leû, manh muùn, phaân taùn, khoù khaên<br /> cho coâng taùc ñaàu tö, quaûn lyù chaát löôïng, tieâu thuï saûn phaåm;<br /> Hai laø, naêng suaát bình quaân coøn thaáp, ñaùng chuù yù laø naêng suaát moät soá loaïi caây aên quaû chuû löïc<br /> (chuoái, döùa, cam) coøn raát thaáp so vôùi theá giôùi vaø khu vöïc, cuõng nhö so vôùi naêng suaát tieàm naêng; chaát löôïng<br /> chöa thaät phuø hôïp vôùi moät soá thò tröôøng xuaát khaåu do khaâu nghieân cöùu choïn, taïo gioáng coøn haïn cheá;<br /> Ba laø, taùc ñoäng cuûa bieán ñoåi khí haäu (khoâ haïn, xaâm nhaäp maën,..), tình hình saâu beänh haïi (nhaát laø beänh<br /> Greening treân cam quyùt, choåi roàng haïi nhaõn, ñoám traéng thanh long) gaây aûnh höôûng nghieâm troïng ñeán dieän tích,<br /> naêng suaát, saûn löôïng vaø chaát löôïng traùi caây;<br /> Boán laø, lieân keát saûn xuaát coøn yeáu vaø chöa hieäu quaû. Ña soá doanh nghieäp chöa quan taâm ñaàu tö phaùt<br /> trieån vuøng nguyeân lieäu maø chuû yeáu thu gom qua thöông laùi, neân khoù khaên trong quaûn lyù truy xuaát nguoàn<br /> goác, chaát löôïng khoâng ñoàng ñeàu, ruûi ro cao;<br /> Naêm laø, heä thoáng phaân phoái, tieâu thuï saûn phaåm chöa chuyeân nghieäp, thieáu vaéng caùc doanh nghieäp<br /> lôùn tham gia saûn xuaát, xuaát khaåu. Chuoãi giaù trò coøn nhieàu khaâu trung gian, chuû yeáu laø thöông laùi, chöa hôïp<br /> lyù veà phaân chia lôïi nhuaän, giaù thaønh nhieàu loaïi traùi caây cao, laøm giaûm söùc caïnh tranh;<br /> Saùu laø, tyû leä thaát thoaùt sau thu hoaïch coøn cao; coâng ngheä baûo quaûn, xöû lyù sau thu hoaïch chaäm ñöôïc<br /> ñaàu tö caûi thieän. Thieáu coâng ngheä vaø nhaø maùy cheá bieán saâu. Caùc saûn phaåm cheá bieán chuû yeáu phuïc vuï xuaát<br /> khaåu, tuy nhieân chöa ña daïng, ñaëc bieät laø saûn phaåm cheá bieán saâu. Nhieàu nhaø maùy coøn thieáu nguyeân lieäu,<br /> nguoàn cung nguyeân lieäu khoâng ñoàng ñeàu ôû caùc thôøi ñieåm trong naêm. Cô caáu saûn phaåm cheá bieán hieän môùi<br /> chieám hôn 10% giaù trò xuaát khaåu rau quaû;<br /> Baûy laø, heä thoáng thoâng tin thò tröôøng coøn haïn cheá, chöa coù nghieân cöùu ñaày ñuû, toaøn dieän veà cung caàu<br /> ngaønh haøng traùi caây, ñaëc bieät laø nhöõng thò tröôøng lôùn. Caïnh tranh thöông maïi giöõa caùc nöôùc saûn xuaát, raøo caûn<br /> kyõ thuaät töø caùc nöôùc nhaäp khaåu, ñaëc bieät laø caùc yeâu caàu veà kieåm dòch, veä sinh an toaøn thöïc phaåm.<br /> 2.3. Thuûy saûn<br /> Thöïc traïng phaùt trieån: Ñöùng sau luùa gaïo coù theå keå ñeán caùc maët haøng thuûy saûn, giöõ vò trí chuû löïc laø<br /> caù tra vaø toâm. Do vuøng ÑBSCL coù truyeàn thoáng nuoâi thuûy saûn laâu ñôøi neân gaàn ñaây dieän tích nuoâi troàng taêng<br /> leân maïnh meõ. Neáu tính bình quaân giai ñoaïn 2006 - 2015 thì toác ñoä taêng cuûa dieän tích hôn 1%/naêm, saûn<br /> löôïng 7,54%/naêm nhöng neáu so saùnh keát quaû naêm 2010 vôùi naêm 2015 thì dieän tích nuoâi taêng 1,04 laàn, saûn<br /> löôïng taêng gaáp 1,27 laàn.<br /> Saûn xuaát caù tra laø theá maïnh cuûa Vieät Nam, vì haàu heát caùc nöôùc ASEAN coù caù tra nhöng chæ phaùt<br /> trieån töï nhieân maø khoâng nuoâi coâng nghieäp. Tuy hieän nay ngheà nuoâi caù tra phaùt trieån ôû nhieàu nôi nhö Ñoâng<br /> Nam boä, mieàn Trung vaø mieàn Baéc, nhöng ÑBSCL vaãn laø vöïa caù lôùn nhaát (chieám 99,2% saûn löôïng caû nöôùc)<br /> vaø laø nguoàn cung caáp chuû yeáu cho xuaát khaåu caû nöôùc. Toång dieän tích nuoâi caù tra vuøng ÑBSCL coù dieän tích<br /> 4.552 ha, saûn löôïng ñaït 1,15 trieäu taán vaø kim ngaïch xuaát khaåu ñaït 1,71 tyû USD. Caùc ñòa phöông coù dieän<br /> tích vaø saûn löôïng caù tra, ba sa lôùn cuûa vuøng laø An Giang, Ñoàng Thaùp vaø Caàn Thô vôùi khoaûng 75% dieän tích<br /> maët nöôùc nuoâi cuûa caû vuøng. Coøn laïi caùc tænh Beán Tre, Tieàn Giang, Soùc Traêng, Vónh Long vaø Haäu Giang vaø<br /> Traø Vinh chieám 25%. KH&CN ñaõ taùc ñoäng tích cöïc vaøo choïn taïo gioáng taêng tröôûng nhanh, khaùng beänh<br /> (nhaõn hieäu caù tra choïn gioáng ñaõ ñöôïc ñaêng kyù vôùi teân goïi PanGI ñaõ ñöôïc Cuïc SHTT caáp giaáy chöùng nhaän<br /> laø ñaøn caù tra choïn gioáng duy nhaát taïi Vieät Nam vaø treân theá giôùi coù toác ñoä taêng tröôûng nhanh hôn 20% vaø<br /> ñaùp öùng khoaûng 60% nhu caàu veà soá löôïng caù boá meï cho caùc tænh trong vuøng ÑBSCL).<br /> Cuõng nhö caû nöôùc, ngheà nuoâi toâm ÑBSCL ñöôïc hình thaønh töø raát laâu, chuû yeáu nuoâi toâm nöôùc ngoït<br /> vaø döïa vaøo töï nhieân. Qua nhieàu naêm kinh nghieâm vaø hoïc taäp kyõ thuaät nuoâi hieän ñaïi, ñeán nay naêng suaát vaø<br /> dieän tích nuoâi toâm nöôùc lôï ÑBSCL ñaõ phaùt trieån töø 552 nghìn ha taêng leân 633,9 nghìn ha trong 15 naêm<br /> (2005 – 2015). Rieâng naêm 2016, maëc duø tình hình haïn maën vaø dòch beänh aûnh höôûng nhieàu ñeán nuoâi toâm<br /> nöôùc lôï nhöng saûn löôïng toâm toaøn vuøng ñaït saûn löôïng khoaûng 252 nghìn taán, taêng bình quaân 2,8%/naêm.<br /> Caùc ñòa phöông coù saûn löôïng lôùn laø Caø Mau, Baïc Lieâu, Soùc Traêng, Kieân Giang, Beán Tre vaø Tieàn Giang,<br /> trong ñoù rieâng 3 tænh Caø Mau, Baïc Lieâu vaø Soùc Traêng chieám ñeán 70% saûn löôïng toâm toaøn vuøng. Lieân tuïc<br /> trong nhieàu naêm, caùc doanh nghieäp trong vuøng ñaõ tieáp nhaän caùc keát quaû nghieân cöùu KH&CN ñeå töøng böôùc<br /> laøm chuû caùc khaâu trong chuoãi saûn xuaát toâm töø khaâu gioáng (Coâng ty Vieät UÙc), thöùc aên cho toâm (Coâng ty Tom<br /> King), moâ hình saûn xuaát öùng duïng coâng ngheä cao (Coâng ty Truùc Xuaân, Coâng ty Vieät UÙc), cheá bieát xuaát khaåu<br /> (Taäp ñoaøn Minh Phuù), cheá bieán phuï phaåm (Coâng ty Vietnam Food). Ñaõ laø chuû coâng ngheä taïo gioáng taêng<br /> tröôûng nhanh, saïch beänh (khoái löôïng taêng 28%, tyû leä soáng cao hôn 17% so vôùi quaàn ñaøn ban ñaàu), coâng<br /> ngheä nuoâi thaâm canh, quy trình kieåm soaùt dòch beänh, böôùc ñaàu nghieân cöùu ñöôïc coâng ngheä saûn xuaát chitin,<br /> chitosan, boät ñaïm thuûy phaân...töø phuï phaåm toâm.<br /> Moät soá tieán boä KH&CN ñieån hình ñöôïc öùng duïng trong nuoâi troàng thuûy saûn:<br /> - Kyõ thuaät saûn xuaát gioáng nhaân taïo ñaït tieâu chuaån, chaát löôïng; caùc quy trình nuoâi öùng duïng coâng<br /> ngheä cao, coâng ngheä tieân tieán,...laøm gia taêng ñaùng keå giaù trò, saûn löôïng thuûy saûn cuûa vuøng. Beân caïnh ñoù,<br /> caùc phöông phaùp chaån ñoaùn vaø phoøng trò beänh tieân tieán cuõng ñöôïc phaùt trieån, öùng duïng nhaèm chaån ñoaùn<br /> beänh nhanh ôû thuûy saûn nhö: chaån ñoaùn baèng phöông phaùp mieãn dòch hoïc (ELISA); baèng phöông phaùp sinh<br /> hoïc phaân töû PCR (Polymerase Chain Reaction).<br /> - Nhieàu tænh ñaõ hoã trôï caùc doanh nghieäp öùng duïng nhieàu noäi dung: aùp duïng heä thoáng quaûn lyù vuøng<br /> nuoâi theo quy trình GlobalG.A.P; söû duïng buøn thaûi saûn xuaát phaân höõu cô vi sinh; taän duïng phuï phaåm trong<br /> cheá bieán caù tra ñeå saûn xuaát thöïc phaåm chöùc naêng, daàu aên tinh luyeän,...<br /> Nhöõng khoù khaên, thaùch thöùc trong ngaønh thuûy saûn vuøng ÑBSCL<br /> - Tröôùc söùc eùp taêng giaù cuûa con gioáng, thöùc aên, trong khi tín duïng töø ngaân haøng bò haïn cheá, ñaàu ra<br /> caù nguyeân lieäu baáp beânh, giaù caù tra giaûm maïnh, caùc hoä nuoâi ñoäc laäp ñaõ thua loã naëng vaø gaëp nhieàu khoù<br /> khaên trong vieäc tieáp tuïc ñaàu tö thaû nuoâi môùi.<br />  - Veà nuoâi troàng, dieän tích nuoâi troàng thuûy saûn taêng nhanh, daãn tôùi thieáu kieåm soaùt veà moâi tröôøng,<br /> dòch beänh buøng phaùt.<br /> - Vieäc noâng daân ÑBSCL laïm duïng phaân boùn vaø thuoác baûo veä thöïc vaät, söû duïng chaát caám vaø khaùng<br /> sinh trong chaên nuoâi vaø thuûy saûn, heä thoáng kieåm tra, kieåm nghieäm vaø giaùm saùt chaát löôïng con gioáng, thuoác,<br /> hoùa chaát, thöùc aên coøn thieáu chaët cheõ. Ñaõ aûnh höôûng lôùn tôùi chaát löôïng vaø veä sinh an toaø n thöïc phaåm cuûa<br /> noâng saûn ÑBSCL, aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán hình aûnh, thöông hieäu, naêng löïc caïnh tranh cuûa noâng saûn, caûn<br /> trôû noâng saûn ÑBSCL trong vieäc tieáp caän caùc thò tröôøng xuaát khaåu coù giaù trò cao, nieàm tin cuûa ngöôøi tieâu duøng<br /> trong nöôùc cuõng suy giaûm.<br /> Ngoaøi ra, nguoàn lôïi thuûy saûn töï nhieân ngaøy moät giaûm, ngö tröôøng khai thaùc ngaøy caøng xa, dieän tích<br /> röøng ôû caùc tænh ÑBSCL tieáp tuïc thu heïp (giaûm 28.387 ha), xaâm haïi chuû yeáu do nuoâi troàng thuûy saûn.<br /> III. ÑÒNH HÖÔÙNG VAØ GIAÛI PHAÙP PHAÙT TRIEÅN BEÀN VÖÕNG MOÄT SOÁ SAÛN PHAÅM NOÂNG NGHIEÄP CHUÛ<br /> LÖÏC CUÛA VUØNG ÑBSCL<br /> 3.1. Ñònh höôùng phaùt trieån moät soá saûn phaåm noâng nghieäp chuû löïc<br /> - Luùa: Giaûm daàn dieän tích luùa theo höôùng chuyeån ñoåi toaøn boä dieän tích luùa 3 vuï sang luùa 2 vuï vaø<br /> luaân canh vôùi 1 vuï rau maøu hoaëc thuûy saûn. Chuyeån höôùng töø saûn xuaát soá löôïng sang chaát löôïng ñeå ñaùp öùng<br /> nhu caàu caùc thò tröôøng ñoøi hoûi chaát löôïng cao trong vaø ngoaøi nöôùc, taïo ra thöông hieäu gaïo Vieät, gaïo Vieät<br /> “caùc bon thaáp” ñeå coù choã ñöùng oån ñònh treân thò tröôøng xuaát khaåu.<br /> - Traùi caây: Phaùt trieån thaâm canh, chuyeân canh nhaèm höôùng tôùi caùc thò tröôøng xuaát khaåu giaù trò cao.<br /> Xaây döïng caùc vuøng chuyeân canh traùi caây vaø rau maøu taäp trung ñöôïc chuyeån ñoåi töø phaàn lôùn dieän tích luùa<br /> hieän nay vaø chuyeån ñoåi töø vöôøn taïp sang vöôøn chuyeân vaø thaâm canh (döa, xoaøi, böôûi, saàu rieâng, caây coù<br /> muùi, chuoái, döùa,…).<br /> - Trong nuoâi troàng thuûy saûn: (1) Chuyeån ñoåi maïnh cô caáu giöõa nuoâi troàng trong noäi ñòa vôùi nuoâi troàng<br /> treân bieån; Phaùt trieån maïnh nuoâi, troàng treân bieån, ñaëc bieät nuoâi haûi saûn loàng beø treân bieån quanh ñaûo (Kieân<br /> Giang, Caø Mau); (2) Ña daïng hoùa ñoái töôïng nuoâi vaø phöông thöùc nuoâi vôùi cô caáu dieän tích vaø saûn löôïng phuø<br /> hôïp vôùi töøng vuøng kinh teá, sinh thaùi. Phaùt trieån caùc loaøi thuûy saûn baûn ñòa nhö caù saëc raèn, thaù c laùc, caù<br /> keøo,…; (3) Phaùt trieån nuoâi troàng thuûy saûn theo höôùng beàn vöõng, hieän ñaïi, hieäu quaû, naâng cao naêng suaát vaø<br /> chaát löôïng saûn phaåm phuø hôïp vôùi yeâu caàu cuûa thò tröôøng vaø ñaûm baûo an ninh thöïc phaåm quoác gia; (4) Phaùt<br /> trieån ngaønh toâm Vieät Nam trôû thaønh ngaønh coâng nghieäp saûn xuaát lôùn, beàn vöõng, thích öùng vôùi BÑKH vaø<br /> baûo veä moâi tröôøng sinh thaùi.<br /> - Trong khai thaùc haûi saûn: (1) Toå chöùc laïi saûn xuaát khai thaùc haûi saûn treân bieån, treân cô sôû cô caáu laïi<br /> taøu thuyeàn, ngheà nghieäp phuø hôïp vôùi caùc vuøng bieån, tuyeán bieån, vôùi moâi tröôøng töï nhieân, nguoàn lôïi haûi<br /> saûn. Xaây döïng cô cheá quaûn lyù phuø hôïp ñeå ñònh höôùng khai thaùc, baûo toàn vaø phaùt trieån nguoàn lôïi haûi saûn<br /> treân bieån, taêng cöôøng söï tham gia cuûa coäng ñoàng. Ñoåi môùi vaø öùng duïng KHCN trong khai thaùc thuûy saûn,<br /> baûo quaûn saûn phaåm ñeå giaûm toån thaát sau thu hoaïch. ; (2) Nghieân cöùu vaø chuyeån giao khoa hoïc kyõ thuaät<br /> trong ngheà khai thaùc haûi saûn. Xaây döïng vaø thieát laäp cô cheá, chính saùch quaûn lyù khai thaùc noäi ñòa; (3) Choáng<br /> ñaùnh baét baát hôïp phaùp, huûy dieät nguoàn lôïi.<br /> 3.2. Giaûi phaùp<br /> Caùc giaûi phaùp chung:<br /> (1) Raø soaùt vaø ñieàu chænh caùc quy hoaïch vuøng ÑBSCL theo caùc ñònh höôùng phaùt trieån beàn vöõng<br /> vaø thích öùng vôùi BÑKH<br /> - Nghieân cöùu cung caàu thò tröôøng trong nöôùc vaø quoác teá ñeå xaùc ñònh höôùng ñieàu chænh quy hoaïch<br /> caùc ngaønh haøng chieán löôïc theo höôùng taêng dieän tích nuoâi troàng thuûy saûn, taêng dieän tích caây aên traùi, giaûm<br /> dieän tích luùa 3 vuï, taêng saûn löôïng chaên nuoâi. Quy hoaïch laïi heä thoáng thuûy lôïi phuø hôïp vôùi cô cheá giöõ luõ,<br /> ngaên maën linh hoaït hôn vaø phuïc vuï nhieàu heä thoáng canh taùc khaùc nhau, ñaëc bieät thuûy saûn vaø traùi caây.<br /> - Quy hoaïch caùc vuøng chuyeân canh saûn xuaát haøng hoùa theo caùc tieåu vuøng vaø coù cheá taøi thöïc hieän<br /> vaø quaûn lyù nghieâm quy hoaïch.<br /> - Quy hoaïch caùc khu coâng nghieäp cheá bieán saâu saûn phaåm vaø caùc phuï phaåm ñeå toái ña hoùa giaù trò<br /> saûn phaåm vaø caùc dòch vuï haäu caàn (bao bì, nhaõn maùc, ñoùng goùi, vaän chuyeån,…).<br />  - Raø soaùt vaø ñieàu chænh quy hoaïch heä thoáng giao thoâng ñöôøng thuûy, ñöôøng boä, caûng bieån, keát noái<br /> caùc vuøng chuyeân canh vôùi nhau, keát noái vuøng chuyeân canh vôùi khu vöïc cheá bieán vaø keát noái vôùi thò tröôøng;<br /> traùnh vieäc chia caét baát hôïp lyù.<br /> (2) Nghieân cöùu vaø öùng duïng KHCN trong saûn xuaát, cheá bieán<br /> - Öu tieân nguoàn löïc cho caùc nghieân cöùu coù tính öùng duïng cao phuïc vuï caùc ngaønh haøng chuû löïc trong<br /> vuøng ÑBSCL nhö coâng ngheä thoâng minh, coâng ngheä sinh hoïc, coâng ngheä thoâng tin, vaät lieäu môùi, ñeå choïn,<br /> taïo ra nhieàu gioáng caây troàng, vaät nuoâi vaø quy trình nuoâi troàng, baûo quaûn, cheá bieán noâng saûn, taïo ñoät phaù veà<br /> naêng suaát, chaát löôïng vaø hieäu quaû saûn xuaát, khaû naêng choáng chòu,...<br /> - Nghieân cöùu phaùt trieån caùc saûn phaåm môùi thích nghi toát vôùi BÑKH taïi ÑBSCL: caùc loaïi thuûy caàm<br /> phuø hôïp muøa nöôùc noåi hoaëc nöôùc maën hoaëc thich nghi vôùi ñieàu kieän sinh thaùi (vòt bieån, chim yeán…), caùc<br /> saûn phaåm töø röøng coù theå phaùt trieån thaønh saûn phaåm haøng hoùa (goã ñöôùc, nhuyeãn theå, giaùp xaùc hoaëc caùc<br /> thuûy saûn khaùc),…<br /> - Nghieân cöùu phuïc traùng, tuyeån choïn, lai taïo, nhaäp noäi caûi tieán heä thoáng gioáng chaát löôïng cao,<br /> thích nghi toát; phaùt trieån heä thoáng caùc traïm traïi saûn xuaát cung caáp gioáng ñaûm baûo laøm chuû vaø chuû ñoäng<br /> ñöôïc heä thoáng gioáng (luùa, caù tra, toâm, traùi caây, caây laâu naêm khaùc…).<br /> - Nghieân cöùu kyõ thuaät canh taùc höõu cô, vöõng beàn, thaân thieän vôùi moâi tröôøng trong caùc heä thoáng<br /> canh taùc luaän canh, xen canh, sinh thaùi.<br /> - Phaùt trieån caùc cô sôû nghieân cöùu nhö Vieän luùa, Vieän caây aên quaû, Vieän thuûy saûn taïi vuøng ÑBSCL.<br /> Khuyeán khích phaùt trieån caùc Vieän theo höôùng lieân doanh vôùi doanh nghieäp, lieân keát vôùi caùc trung taâm<br /> KHCN lôùn treân theá giôùi trong hôïp taùc nghieân cöùu, ñaøo taïo, chuyeån giao coâng ngheä vaø lieân keát ñaàu tö...<br /> - Khuyeán khích dòch vuï hoã trôï noâng daân tieáp thu vaø aùp duïng khoa hoïc coâng ngheä, trao quyeàn cho<br /> noâng daân, doanh nghieäp tham gia ñaùnh giaù vaø ñaët haøng caùc cô quan nghieân cöùu. Thuùc ñaåy xaõ hoäi hoùa caùc<br /> hoaït ñoäng khoa hoïc coâng ngheä noâng nghieäp; phaân caáp hoaït ñoäng khuyeán noâng cho caùc toå chöùc noâng daân<br /> vaø doanh nghieäp.<br /> Caùc giaûi phaùp cuï theå:<br /> Ñoái vôùi ngaønh troàng troït<br /> - Taäp trung ñaàu tö nghieân cöùu choïn taïo boä gioáng luùa chuû löïc cuûa vuøng phuïc vuï xuaát khaåu. Trong ñoù,<br /> öu tieân nghieân cöùu choïn taïo caùc gioáng thích öùng vôùi BÑKH (gioáng chòu maën, chòu uùng) vaø gioáng chaát löôïng<br /> cao.<br /> - Taêng cöôøng öùng duïng tieán boä kyõ thuaät veà phaân boùn, tieát kieäm nöôùc, baûo veä thöïc vaät vaø cô giôùi hoùa<br /> trong saûn xuaát.<br /> - Chuyeån ñoåi cô caáu gioáng luùa theo höôùng taïo ra giaù trò gia taêng cao, thích öùng vôùi BÑKH; Nghieân cöùu<br /> ñeå coù theå chuyeån ñoåi moät tæ leä nhaát ñònh dieän tích ñaát luùa sang caùc caây troàng khaùc, hoaëc nuoâi troàng thuûy<br /> saûn; Nghieân cöùu chuyeån töø cô caáu 3 vuï luùa vôùi gioáng luùa ngaén ngaøy sang cô caáu 2 vuï luùa vôùi gioáng luùa daøi<br /> ngaøy chaát löôïng cao ñeå naâng cao chaát löôïng gaïo, taïo ra giaù trò gia taêng cao.<br /> - Taäp trung xaây döïng vaø phaùt trieån thöông hieäu cho saûn phaåm gaïo cuûa vuøng.<br /> Ñoái vôùi caây aên quaû:<br /> - Caên cöù vaøo loaïi caây aên quaû chuû löïc troàng taäp trung, moãi tænh, thaønh phoá öu tieân löïa choïn 1 - 2 loaïi caây<br /> aên quaû chuû löïc, tieán haønh laäp quy hoaïch ngaønh haøng, gaén vôùi quy hoaïch cô sôû haï taàng, quy hoaïch thuûy lôïi, quy<br /> hoaïch heä thoáng saûn xuaát gioáng caây aên quaû.<br /> - Khuyeán khích doanh nghieäp, ñaëc bieät laø caùc doanh nghieäp lôùn ñaàu tö, lieân keát vôùi noâng daân trong<br /> chuoãi giaù trò caây aên quaû chuû löïc troàng taäp trung, töø saûn xuaát ñeán thu mua, baûo quaûn, cheá bieán vaø xuaát khaåu;<br /> - Ñaåy maïnh hình thaønh caùc lieân keát vuøng trong saûn xuaát, tieâu thuï, xuaát khaåu traùi caây. Taäp trung chæ ñaïo<br /> lieân keát vuøng thöïc hieän keá hoaïch lòch thôøi vuï saûn xuaát 5 loaïi caây aên quaû chuû löïc troàng taäp trung vuøng Nam boä (thanh<br /> long, xoaøi, choâm choâm, saàu rieâng vaø nhaõn).<br /> - Toå chöùc caùc hieäp hoäi ngaønh haøng nhaèm taêng cöôøng trao ñoåi thoâng tin thò tröôøng, hôïp taùc saûn xuaát,<br /> xuaát khaåu.<br /> - Gioáng: Öu tieân phaùt trieån caùc gioáng caây aên quaû ñaëc saûn coù lôïi theá taïi caùc ñòa phöông, vuøng; ñaûy<br /> maïnh coâng taùc bình tuyeån, phuïc traùng caùc gioáng baûn ñòa, ñaëc saûn ñòa phöông. Beân caïnh ñoù, tieáp tuïc ñaåy<br /> maïnh nghieân cöùu choïn taïo, phaùt trieån caùc gioáng caây aên quaû môùi phuïc vuï nhu caàu ña daïng cuûa thò tröôøng.<br />  - Kyõ thuaät:<br /> + Caûi tieán toaøn dieän vaø maïnh meõ vieäc aùp duïng caùc tieán boä kyõ thuaät vaøo saûn xuaát caây aên quaû theo 2<br /> höôùng chuû ñaïo sau ñaây: (i)Taäp hôïp thaønh töïu khoa hoïc treân töøng ñoái töôïng caây troàng thaønh caùc goùi kyõ thuaät<br /> ñoàng boä (boä KIT coâng ngheä), ñöôïc chia theo 2 caáp ñoä: coâng ngheä cao vaø coâng ngheä tieân tieán ñeå aùp duïng<br /> vaøo caùc vuøng saûn xuaát phuø hôïp moät caùch coù hieäu quaû. (ii)Gaén caùc ñôn vò/toå chöùc nghieân cöùu khoa hoïc<br /> chuyeân ngaønh vaøo chuoãi saûn xuaát ngaønh haøng caây aên quaû, vôùi chöùc naêng chuyeån giao vaø chæ ñaïo kyõ thuaät<br /> vaø cuøng chòu traùch nhieäm cuûa moät thaønh vieân trong chuoãi.<br /> + Öu tieân ñaåy maïnh nghieân cöùu khoa hoïc, chuyeån giao tieán boä kyõ thuaät thaâm canh caây aên quaû chuû<br /> löïc troàng taäp trung: töø gioáng, goác gheùp phuø hôïp (choáng chòu saâu beänh, khoâ haïn, ngaäp, maën,…), quy trình<br /> thaâm canh, öùng duïng coâng ngheä cao trong saûn xuaát (ñaëc bieät laø töôùi nöôùc tieát kieäm); hoaøn thieän quy trình<br /> kyõ thuaät xöû lyù ra hoa, ñaäu quaû, raûi vuï saûn xuaát, phoøng tröø saâu beänh haïi theo höôùng thích öùng vôùi BÑKH, taïo<br /> saûn phaåm an toaøn, hieäu quaû cao, beàn vöõng; quan taâm nghieân cöùu, öùng duïng coâng ngheä cao trong baûo quaûn,<br /> cheá bieán; nghieân cöùu döï baùo thò tröôøng.<br /> - Coâng ngheä sau thu hoaïch:<br /> + Khuyeán khích caùc doanh nghieäp taêng cöôøng ñaàu tö ñoåi môùi thieát bò, daây chuyeàn coâng ngheä tieân tieán,<br /> hieän ñaïi vaø ñoàng boä; naâng cao coâng suaát cheá bieán, baûo quaûn traùi caây. Ña daïng hoùa saûn phaåm cheá bieán, taêng<br /> cöôøng cheá bieán saâu: quaû ñoâng laïnh, ñoùng hoäp, chieân saáy, nöôùc quaû töï nhieân, nöôùc quaû coâ ñaëc, ñoâng laïnh;<br /> chuù troïng caùc loaïi saûn phaåm ñoâng laïnh, nöôùc quaû coâ ñaëc,…;<br /> + Ñaàu tö, khuyeán khích ñaàu tö caùc cô sôû xöû lyù sau thu hoaïch (chieáu xaï, xoâng hôi nöôùc noùng,...) ñaûm<br /> baûo yeâu caàu xuaát khaåu traùi caây töôi.<br /> - Môû roäng thò tröôøng, xuùc tieán thöông maïi:<br /> + Tieáp tuïc toå chöùc thöïc hieän coù hieäu quaû chöông trình xuùc tieán thöông maïi traùi caây nhaèm phaùt trieån<br /> thò tröôøng tieâu thuï noäi ñòa; giöõ vöõng caùc thò tröôøng xuaát khaåu lôùn, thò tröôøng truyeàn thoáng vaø môû roäng theâm<br /> caùc thò tröôøng môùi.<br /> + Taêng cöôøng ñaøm phaùn thaùo gôõ raøo caûn, kyù keát caùc hieäp ñònh kieåm dòch thöïc vaät ñoái vôùi caùc nöôùc coù<br /> khaû naêng nhaäp khaåu traùi caây Vieät Nam, ñaëc bieät laø caùc thò tröôøng lôùn;<br /> + Hoã trôï xaây döïng thöông hieäu, ñaêng kyù chæ daãn ñòa lyù, tem nhaõn nhaän dieän vaø truy xuaát nguoàn<br /> goác saûn phaåm quaû.<br /> Ñoái vôùi ngaønh thuyû saûn<br /> - Ñaåy maïnh öùng duïng coâng ngheä 4.0 vaø coâng ngheä tieân tieán trong nuoâi troàng caùc loaïi thuûy saûn chuû<br /> löïc ñeå giaûi phoùng söùc lao ñoäng, giaûm thieåu ruûi ro trong saûn xuaát, tieát kieäm chi phí, truy xuaát nguoàn goác saûn<br /> phaåm, caûm bieán nhanh ñeå thích öùng vôùi nhöõng thay ñoåi cuûa thôøi tieát, moâi tröôøng...<br /> - Nghieân cöùu choïn taïo gioáng caùc loaøi chuû löïc cuûa vuøng (toâm, caù da trôn) vaø moät soá loaøi baûn ñòa theo caùc<br /> tính traïng: taêng tröôûng nhanh, khaùng beänh thöôøng gaëp vaø taêng khaû naêng thích nghi vôùi thay ñoåi ñoä maën, nhieät<br /> ñoä.<br /> - Nghieân cöùu quy trình coâng ngheä tieân tieán nuoâi thaâm canh, coâng nghieäp caùc loaøi chuû löïc vaø ñaûm baûo an<br /> toaøn veä sinh thöïc phaåm.<br /> - Nghieân cöùu nguyeân nhaân, taùc nhaân vaø giaûi phaùp chaån ñoaùn, phoøng trò beänh hieäu moät soá beänh<br /> thöôøng gaëp treân caùc loaøi thuûy saûn,…; caùc giaûi phaùp kyõ thuaät kieåm soaùt moâi tröôøng vuøng saûn xuaát gioáng,<br /> vuøng nuoâi thöông phaåm nhaèm haïn cheá buøng phaùt vaø laây lan dòch beänh.<br /> - Nghieân cöùu cô sôû khoa hoïc thieát laäp caùc khu baûo toàn bieån vaø noäi ñòa, caùc khu baûo veä nguoàn gioáng töï<br /> nhieân ñeå taêng cöôøng chöùc naêng taùi taïo vaø boå sung nguoàn lôïi cuûa caùc khu baûo toàn bieån, noäi ñòa.<br /> - Nghieân cöùu taùc ñoäng cuûa hoaït ñoäng thuûy saûn ñeán moâi tröôøng sinh thaùi vaø taùc ñoäng cuûa BÑKH ñeán phaùt<br /> trieån nuoâi troàng, khai thaùc thuûy saûn vaø caùc giaûi phaùp öùng phoù.<br /> - Nghieân cöùu xaây döïng caùc chính saùch quaûn lyù saûn xuaát phuø hôïp, truy xuaát nguoàn goác, giaûi phaùp phaùt trieån<br /> chuoãi giaù trò vaø thò tröôøng tieâu thuï caùc saûn phaåm chuû löïc cuûa vuøng, chuù troïng chính saùch phaùt trieån vuøng nguyeân<br /> lieäu thuûy saûn taäp trung vuøng ven heä thoáng soâng Cöûu Long, vuøng ven bieån, röøng ngaäp maën vaø taïi caùc thuûy vöïc lôùn<br /> trong vuøng.<br /> - Tieáp tuïc thöïc hieän coù hieäu quaû coâng taùc xuùc tieán thöông maïi ñeå cuûng coá vaø phaùt trieån caùc thò tröôøng<br /> truyeàn thoáng, caùc thò tröôøng lôùn (EU, Nhaät Baûn, Myõ) vaø phaùt trieån môû roäng caùc thò tröôøng Ñoâng AÂu, Trung Ñoâng,<br /> Trung Quoác, Haøn Quoác… Ñoàng thôøi, phaùt trieån, môû roäng thò tröôøng noäi ñòa phuïc vuï du lòch, caùc ñoâ thò, khu daân<br /> cö lôùn. Taêng cöôøng hoaït ñoäng xuùc tieán thöông maïi cho caùc saûn phaåm thuûy saûn ôû caùc thò tröôøng troïng ñieåm (trieån<br /> laõm, hoäi chôï, tuyeân truyeàn, quaûng caùo). Xaây döïng thöông hieäu vaø tieâu chuaån chaát löôïng cho moät soá saûn phaåm<br /> thuûy saûn chuû löïc phuïc vuï xuaát khaåu, ñaùp öùng yeâu caàu veà chaát löôïng, maãu maõ vaø quy caùch saûn phaåm thuûy saû n<br /> cuûa caùc nöôùc nhaäp khaåu.<br /> III. KEÁT LUAÄN<br /> Toùm laïi, ñeå phaùt trieån saûn phaåm noâng nghieäp chuû löïc vuøng ÑBSCL laø moät yeâu caàu taát yeáu, khaùch quan<br /> nhaèm taêng cöôøng naêng löïc caïnh tranh cuûa haøng hoùa vaø khai thaùc hieäu quaû tieàm naêng, lôïi theá cuûa vuøng. Thôøi<br /> gian qua do nhieàu nguyeân nhaân, caû khaùch quan vaø chuû quan, vieäc phaùt trieån saûn phaåm noâng nghieäp chuû löïc<br /> vuøng ÑBSCL chöa thu ñöôïc keát quaû nhö mong ñôïi. Do vaäy, trong thôøi gian tôùi vuøng ÑBSCL caàn trieån khai thöïc<br /> hieän ñoàng boä nhieàu giaûi phaùp, ñaëc bieät laø giaûi phaùp veà KH&CN nhaèm thaùo gôõ kòp thôøi nhöõng khoù khaên trong<br /> saûn xuaát, baûo ñaûm saûn phaåm noâng nghieäp chuû löïc cuûa vuøng phaùt trieån moät caùch beàn vöõng. Ñaây laø vieäc coù tính<br /> caáp thieát vaø phuø hôïp vôùi xu theá phaùt trieån chung trong thôøi kyø hoäi nhaäp kinh teá quoác teá.<br /> <br /> TAØI LIEÄU THAM KHAÛO<br /> 1. Baùo caùo chuyeân ñeà Giaûi phaùp chuyeån ñoåi noâng nghieäp beàn vöõng cho caùc tieåu vuøng taïi ñoàng baèng<br /> soâng Cöûu Long, Boä NN&PTNT, 2017.<br /> 2. PGS.TS Leâ Taát Khöông, naêm 2018. Tham luaän “KH&CN thuùc ñaåy phaùt trieån vaø taùi cô caáu saûn xuaát caùc<br /> saûn phaåm chuû löïc vuøng ÑBSCL”. Hoäi nghò giao ban KH&CN vuøng ÑBSCL naêm 2018.<br /> 3. PGS.TS Leâ Taát Khöông, 2017. Nghieân cöùu ñeà xuaát giaûi phaùp KH&CN nhaèm khai thaùc tieàm naêng, lôïi<br /> theá vaø ñieàu kieän ñaëc thuø phuïc vuï phaùt trieån beàn vöõng ngaønh noâng nghieäp taïi caùc vuøng kinh teá cuûa<br /> Vieät Nam. Ñeà taøi caáp Boä KH&CN. Vieän Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån Vuøng.<br /> 4. Ousmane Dione. Phaùt trieån vuøng ÑBSCL caàn ñònh höôùng mang tính khu vöïc. Taïp chí Tia saùng soá 19,<br /> ngaøy 5/10/2017.<br /> 5. Traàn Anh Tuaán.Tieàm naêng vaø lôïi theá phaùt trieån moät soá saûn phaåm noâng nghieäp chuû yeáu cuûa vuøng<br /> ÑBSCL. Taïp chí Khoa hoïc Caàn Thô, naêm 2016.<br /> 6. Traàn Anh Tuaán, Leâ Taát Khöông, Tröông Thu Haèng. Böôùc ñaàu ñeà xuaát giaûi phaùp KH&CN nhaèm phaùt<br /> trieån saûn phaåm noâng nghieäp chuû löïc Vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu Long. Taïp chí Chính saùch vaø quaûn lyù<br /> khoa hoïc vaø coâng ngheä, naêm 2018.<br />