Kỹ thuật sản xuất các sản phẩm nhiệt đới part 5

Chia sẻ: Asdaddq Asdags | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:11

Thêm vào BST

Báo xấu

105
lượt xem 28
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Quá trình xãy ra đối với phần lỏng: đây là quá trình làm dầu thoát ra khỏi các khe vách giữa các bề mặt bên trong cũng như bên ngoài của tế bào. Khi bắt đầu ép, do lực nén các phần tử bột sít lại gần nhau, khi lực nén tăng lên, các phần tử bột bị biến dạng. Các khoảng trống chứa dầu bị thu hẹp lại và đến khi lớp dầu có chiều dày nhất định, dầu bắt đầu thoát ra. Tốc độ thoát dầu phụ thuộc vào độ nhớt của lớp dầu và phụ thuộc vào...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Kỹ thuật sản xuất các sản phẩm nhiệt đới part 5

* Quaï trçnh xaîy ra âäúi våïi pháön loíng: âáy laì quaï trçnh laìm dáöu thoaït ra khoíi caïc khe vaïch giæîa caïc bãö màût bãn trong cuîng nhæ bãn ngoaìi cuía tãú baìo. Khi bàõt âáöu eïp, do læûc neïn caïc pháön tæí bäüt sêt laûi gáön nhau, khi læûc neïn tàng lãn, caïc pháön tæí bäüt bë biãún daûng. Caïc khoaíng träúng chæïa dáöu bë thu heûp laûi vaì âãún khi låïp dáöu coï chiãöu daìy nháút âënh, dáöu bàõt âáöu thoaït ra. Täúc âäü thoaït dáöu phuû thuäüc vaìo âäü nhåït cuía låïp dáöu vaì phuû thuäüc vaìo aïp læûc eïp, âäü nhåït caìng beï, aïp læûc caìng låïn thç dáöu thoaït ra caìng nhanh. * Quaï trçnh xaîy ra âäúi våïi pháön ràõn: khi læûc neïn tàng lãn, sæû biãún daûng xaîy ra caìng maûnh cho âãún khi caïc pháön tæí liãn kãút chàût cheî våïi nhau thç sæû biãún daûng khäng xaîy ra næîa. Nãúu nhæ trong caïc khe vaïch khäng bë giæî laûi mäüt êt dáöu vaì aïp læûc coìn coï thãø tiãúp tuûc tàng lãn thç tæì caïc pháön tæí bäüt riãng biãût seî taûo thaình mäüt khäúi chàõc dênh liãön nhau. Trãn thæûc tãú, aïp læûc eïp cuîng chè âaût âãún mäüt giåïi haûn nháút âënh, coï mäüt læåüng nhoí dáöu coìn nàòm laûi åí nhæîng chäù tiãúp giaïp nhau, cho nãn khä dáöu váùn coìn coï tênh xäúp. Âàûc biãût khi ra khoíi maïy eïp, tênh xäúp cuía khä dáöu laûi tàng lãn khi khäng coìn taïc duûng cuía læûc neïn næîa. Mäüt âiãöu quan troüng aính hæåíng âãún hiãûu quaí láúy dáöu laì nãúu täúc âäü tàng aïp læûc quaï nhanh thç seî laìm bët kên caïc âæåìng thoaït dáöu laìm dáöu khäng thoaït ra âæåüc, âiãöu naìy tháúy ráút roî åí caïc maïy eïp maì trong âoï nguyãn liãûu khäng âæåüc âaío träün (maïy eïp thuí cäng). Ngoaìi ra, nãúu chè xeït âån thuáön vãö sæû chuyãøn dëch cuía dáöu qua caïc khe vaïch, caïc hãû äúng mao quaín cuía tãú baìo nguyãn liãûu, ta coï thãø ruït ra nhæîng âiãöu kiãûn âãø âaím baío viãûc taïch dáöu âaût hiãûu quaí sau âáy: - AÏp suáút chuyãøn âäüng cuía dáöu trong caïc khe vaïch vaì caïc äúng mao quaín cuía tãú baìo nguyãn liãûu caìng låïn, dáöu chaíy ra caìng nhanh, muäún nhæ thãú thç ngoaûi læûc taïc duûng lãn dáöu phaíi låïn. Ngoaûi læûc taïc âäüng lãn nguyãn liãûu (bäüt eïp) gäöm coï hai pháön: mäüt pháön taïc âäüng lãn dáöu vaì mäüt pháön taïc âäüng lãn caïc pháön tæí ràõn âãø laìm caïc pháön tæí naìy biãún daûng. Do âoï, âãø cho aïp læûc taïc âäüng lãn dáöu låïn, ta cáön phaíi thay âäøi tênh cháút cå lyï cuía caïc pháön tæí ràõn (qua cäng âoaûn chæng sáúy) âãø laìm giaím pháön aïp læûc laìm cho caïc pháön tæí biãún daûng, nhåì âoï, aïp læûc taïc âäüng lãn pháön dáöu seî tàng. Tuy nhiãn, viãûc tàng ngoaûi læûc cuîng thæûc hiãûn âãún mäüt giåïi haûn naìo âoï, nãúu væåüt quaï giåïi haûn naìy seî dáùn âãún sæû co heûp caïc äúng mao quaín dáùn dáöu hoàûc caïc khe vaïch chæïa dáöu mäüt caïch nhanh choïng laìm hiãûu quaí thoaït dáöu giaím. - Âæåìng kênh caïc äúng mao quaín chæïa dáöu cáön phaíi âuí låïn trong suäút quaï trçnh eïp âãø traïnh viãûc dáöu thoaït ra quaï cháûm hoàûc khäng thoaït ra âæåüc. Trãn thæûc tãú, hiãûn tæåüng naìy thæåìng xaîy ra vaì âãø khàõc phuûc cáön phaíi tàng aïp læûc eïp tæì tæì nhàòm âaím baío âuí thåìi gian cho læåüng dáöu chuí yãúu këp chaíy ra. Nãúu aïp læûc eïp tàng 20
âäüt ngäüt, caïc äúng mao quaín chæïa dáöu nhanh choïng bë heûp laûi hoàûc bë bët kên, dáöu seî chaíy ra cháûm. Màût khaïc, nãúu aïp læûc eïp tàng maûnh trong giai âoaûn âáöu seî laìm räúi loaûn sæû chuyãøn âäüng cuía nguyãn liãûu trong maïy eïp do dáöu chaíy ra maînh liãût keïo theo nhiãöu càûn dáöu. - Chiãöu daìi caïc äúng mao quaín chæïa dáöu phaíi ngàõn vç sæû thoaït dáöu khi eïp thæåìng âi theo mäüt phæång chung vaì vãö phêa coï âoaûn âæåìng ngàõn nháút. Nãúu âæåìng chaíy dáöu caìng daìi thç thåìi gian chaíy qua âoaûn âæåìng áúy caìng låïn. Ngoaìi ra, khi âæåìng chaíy dáöu ngàõn, säú äúng mao quaín bë tàõc trong quaï trçnh eïp cuîng êt hån. Vç thãú, âãø thæûc hiãûn viãûc eïp dáöu mäüt caïch triãût âãø thç låïp nguyãn liãûu trong maïy eïp phaíi âuí moíng. - Thåìi gian eïp phaíi âuí låïn, nãúu thåìi gian eïp quaï ngàõn, dáöu chaíy ra chæa hãút, ngæåüc laûi, nãúu thåìi gian eïp quaï daìi seî aính hæåíng âãún nàng suáút maïy eïp. Viãûc caíi tiãún cå cáúu maïy eïp cuîng coï thãø ruït ngàõn âæåüc thåìi gian eïp. - Âäü nhåïït cuía dáöu phaíi beï âãø tråí læûc khi dáöu chuyãøn âäüng beï, tæì âoï thåìi gian âãø dáöu thoaït ra khoíi nguyãn liãûu seî ngàõn. Âãø âäü nhåït cuía dáöu beï, bäüt eïp phaíi coï nhiãût âäü cao vaì trong quaï trçnh eïp nhiãût âäü phaíi äøn âënh. Khi bäüt eïp bë nguäüi, âäü nhåït cuía dáöu tàng vaì tênh deío cuía bäüt giaím aính hæåíng âãún sæû thoaït dáöu. Tuy nhiãn, khi nhiãût âäü bäüt eïp quaï cao, dáöu seî bë oxy hoïa maûnh, dáöu seî bë sáøm maìu vaì khä dáöu seî bë chaïy kheït. Vç thãú, viãûc duìng næåïc hoàûc dáöu nguäüi âãø laìm maït loìng eïp laì viãûc laìm ráút cáön thiãút, traïnh âæåüc hiãûn tæåüng phaït nhiãût khi maïy eïp laìm viãûc. Caïc yãúu täú aính hæåíng âãún hiãûu suáút eïp: - Âàûc tênh cå hoüc cuía nguyãn liãûu eïp aính hæåíng ráút låïn âãún hiãûu suáút eïp, âàûc tênh naìy do caïc cäng âoaûn chuáøn bë, âàûc biãût laì kháu chæng sáúy quyãút âënh. Ngoaìi ra, mæïc âäü nghiãön bäüt, nhiãût âäü, âäü áøm cuía bäüt cuîng laì nhæîng yãúu täú coï aính hæåíng træûc tiãúp âãún hiãûu suáút eïp. - Caïc âiãöu kiãûn hçnh thaình trong quaï trçnh eïp nhæ aïp læûc eïp, nhiãût âäü eïp, cå cáúu maïy eïp Thiãút bë eïp: Âãø tiãún haình eïp dáöu, ngæåìi ta coï thãø duìng maïy eïp vêt hoàûc maïy eïp thuí cäng (maïy eïp thuí cäng khäng giåïi thiãûu). Maïy eïp vêt gäöm ba loaûi: loaûi aïp læûc tháúp, aïp læûc trung bçnh vaì aïp læûc cao, maïy eïp vêt laìm viãûc liãn tuûc, bãn trãn laì caïc táöng näöi chæng sáúy, vç thãú sau khi chæng sáúy xong, coï thãø tiãún haình eïp ngay. AÏp læûc trong loìng maïy eïp vêt âæåüc taûo thaình laì do sæû neïn nguyãn liãûu vaì sæïc phaín khaïng cuía nguyãn liãûu, aïp læûc naìy låïn hay beï tuìy thuäüc vaìo cáúu taûo loìng eïp vaì truûc vêt. 21
Do tiãút diãûn khe cän taûi cæía ra khä beï hån báút cæï âiãøm naìo trong loìng eïp, vç thãú nãn nguyãn liãûu chuyãøn âäüng seî bë neïn tråí laûi tæïc laì taûo cho maïy eïp coï aïp læûc. Màût khaïc, do truûc vêt coï sæû thay âäøi bæåïc vêt (ngàõn dáön vãö phêa ra khä dáöu), âæåìng kênh cuía loìng eïp cuîng thay âäøi, nhoí dáön vãö phêa ra khä dáöu, cho nãn muäún chæïa âæåüc læåüng nguyãn liãûu tæì âoaûn sau chuyãøn tåïi buäüc phaíi xaíy ra sæû neïn, tæïc laì taûo nãn aïp læûc. Trãn thæûc tãú, nãúu ta cho vaìo maïy eïp mäüt læåüng bäüt quaï nhaîo, khi truûc vêt quay háöu nhæ khäng coï mäüt aïp læûc naìo. Âiãöu naìy chæïng toí ràòng âàûc tênh cuía bäüt eïp quyãút âënh sæû taûo thaình aïp læûc trong maïy eïp. Âàûc tênh cuía bäüt eïp laûi do cäng âoaûn chæng sáúy quyãút âënh, vç váûy coï thãø noïi ràòng aïp læûc trong maïy eïp do kháu chæng sáúy bäüt quyãút âënh. Khi laìm viãûc våïi maïy eïp vêt, cáön chuï yï mäüt säú âiãøm sau: - Khäng cho maïy chaûy trong âiãöu kiãûn quaï taíi, khäng âãø caïc taûp cháút nhæ kim loaûi, soíi, âaï råi vaìo maïy eïp, - Thæåìng xuyãn quan saït vë trê cuía dáöu chaíy ra tæì bãn dæåïi maïy eïp, nãúu dáöu chaíy ra nhiãöu nháút åí giæîa loìng eïp, chæïng toí bäüt eïp âaût yãu cáöu, coìn nãúu dáöu chaíy ra åí âáöu hoàûc cuäúi maïy eïp, chæïng toí bäüt eïp quaï æåït hoàûc quaï khä. Luïc âoï cáön phaíi âoïng cæía cáúp bäüt eïp xuäúng maïy eïp vaì âiãöu chènh laûi chãú âäü chæng sáúy cho thêch håüp. - Thæåìng xuyãn quan saït âæåìng ra cuía khä dáöu, trong âiãöu kiãûn bçnh thæåìng, khä dáöu ra thaình tæìng maíng nhoí, chiãöu daìy âäöng âãöu, khäng naït vuûn, mäüt màût håi gäö ghãö coï nhiãöu vãút raûn, mäüt màût nhàón boïng. Maìu cuía khä dáöu tæåi, khäng coï muìi chaïy kheït, khäng coï vãút dáöu loang läù. - Maïy chaûy ãm, dáöu khäng theo khe cän thoaït ra ngoaìi. e. Laìm saûch: dáöu thoaït ra sau khi eïp, màûc duì âaî qua låïp læåïi loüc nhæng váùn coìn nhiãöu taûp cháút, chuí yãúu laì caïc maính nguyãn liãûu. Do âoï, âãø baío quaín dáöu âæåüc láu hån cáön phaíi tiãún haình làõng loüc. Âáöu tiãn cho dáöu chaíy vaìo bãø chæïa làõng så bäü caïc taûp cháút låïn, sau âoï båm lãn maïy loüc khung baín âãø taïch càûn huyãön phuì. Âäü nhåït cuía dáöu aính hæåíng ráút låïn âãún täúc âäü loüc, nhæ váûy, täúc âäü loüc phuû thuäüc vaìo nhiãût âäü cuía dáöu. Nhiãût âäü caìng cao, âäü nhåït caìng tháúp, loüc caìng nhanh nhæng åí nhiãût âäü cao mäüt säú càûn loüc laûi tan vaìo dáöu nãn dáöu khäng âæåüc loüc saûch, do âoï, nhiãût âäü loüc thêch håüp khoaíng 45 ÷ 650C. Càûn loüc coìn chæïa nhiãöu dáöu, coï thãø âæa tråí laûi maïy eïp hoàûc duìng dung mäi trêch ly thu häöi dáöu. 22
Dáöu sau khi làõng loüc xong coï haìm læåüng càûn cå hoüc < 0,3 %, haìm læåüng næåïc vaì caïc cháút dãù bäúc khaïc < 0,3 %, chè säú axit
- Coï khaí nàng hoìa tan dáöu theo báút cæï tè lãû naìo vaì khäng hoìa tan caïc taûp cháút khaïc coï trong nguyãn liãûu chæïa dáöu, - Coï nhiãût âäü säi tháúp âãø dãù daìng taïch ra khoíi dáöu triãût âãø, - Khäng âäüc, khäng àn moìn thiãút bë, khäng gáy chaïy näø våi khäng khê, phäø biãún vaì reí tiãön. Trong cäng nghiãûp trêch ly dáöu thæûc váût, ngæåìi ta thæåìng duìng caïc loaûi dung mäi nhæ hidrocacbua maûch thàóng tæì caïc saín pháøm cuía dáöu moí (thæåìng láúy pháön nheû), hidrocacbua thåm, ræåüu beïo, hidrocacbua maûch thàóng dáùn xuáút clo; trong säú âoï phäø biãún nháút laì hexan, pentan, propan vaì butan. Ngoaìi ra coìn coï caïc loaûi dung mäi khaïc nhæ sau: - Ræåüu etilic: thæåìng duìng näöng âäü 96%v âãø trêch ly. - Axãton: cháút loíng coï muìi âàûc træng, coï khaí nàng hoìa tan dáöu täút. Axãton âæåüc xem laì dung mäi chuyãn duìng âäúi våïi caïc nguyãn liãûu coï chæïa nhiãöu phätphatit vç noï chè hoìa tan dáöu maì khäng hoìa tan phätphatit. - Frãon 12: laì mäüt loaûi dung mäi khaï täút, khäng âäüc, bãön våïi caïc cháút oxy hoïa, dãù bay håi, trå hoïa hoüc våïi nguyãn liãûu vaì thiãút bë. Ngoaìi ra viãûc sæí duûng Frãon 12 cho ta khaí nàng phoìng traïnh chaïy näø dãù daìng. 2.2.3 Nhæîng nhán täú aính hæåíng âãún váûn täúc vaì âäü kiãût dáöu khi trêch ly: a: Mæïc âäü phaï våî cáúu truïc tãú baìo nguyãn liãûu: laì yãúu täú cå baín thuïc âáøy quaï trçnh trêch ly nhanh choïng vaì hoaìn toaìn, taûo âiãöu kiãûn cho nguyãn liãûu tiãúp xuïc triãût âãø våïi dung mäi. b. Kêch thæåïc vaì hçnh daïng caïc haût aính hæåíng nhiãöu âãún váûn täúc chuyãøn âäüng cuía dung mäi qua låïp nguyãn liãûu, tæì âoï xuïc tiãún nhanh hoàûc laìm cháûm quaï trçnh trêch ly. Nãúu bäüt trêch ly coï kêch thæåïc vaì hçnh daûng thêch håüp, seî coï âæåüc váûn täúc chuyãøn âäüng täút nháút cuía dung mäi vaìo trong caïc khe vaïch cuîng nhæ caïc hãû mao quaín cuía nguyãn liãûu; thæåìng thç kêch thæåïc caïc haût bäüt trêch ly dao âäüng tæì 0,5 ÷ 10mm. c. Nhiãût âäü cuía bäüt trêch ly: nhæ ta âaî biãút, baín cháút cuía quaï trçnh trêch ly laì quaï khuãúch taïn, vç váûy khi tàng nhiãût âäü, quaï trçnh khuãúch taïn seî âæåüc tàng cæåìng do âäü nhåït cuía dáöu trong nguyãn liãûu giaím laìm tàng váûn täúc chuyãøn âäüng cuía dáöu vaìo dung mäi. Tuy nhiãn, sæû tàng nhiãût âäü cuîng phaíi coï giåïi haûn nháút âënh, nãúu nhiãût âäü quaï cao seî gáy täøn tháút nhiãöu dung mäi vaì gáy biãún tênh dáöu. d. Âäü áøm cuía bäüt trêch ly: khi tàng læåüng áøm seî laìm cháûm quaï trçnh khuãúch taïn vaì laìm tàng sæû kãút dênh caïc haût bäüt trêch ly do áøm trong bäüt trêch ly seî tæång taïc våïi protein vaì caïc cháút æa næåïc khaïc ngàn caín sæû tháúm sáu cuía dung mäi vaìo bãn trong cuía caïc haût bäüt trêch ly laìm cháûm quaï trçnh khuãúch taïn. 24
e. Váûn täúc chuyãøn âäüng cuía dung mäi trong låïp bäüt trêch ly gáy aính hæåíng âãún quaï trçnh khuãúch taïn. Tàng váûn täúc chuyãøn âäüng cuía dung mäi seî ruït ngàõn âæåüc thåìi gian trêch ly, tæì âoï tàng nàng suáút thiãút bë. f. Tè lãû giæîa dung mäi vaì nguyãn liãûu aính hæåíng âãún váûn täúc trêch ly, læåüng bäüt trêch ly caìng nhiãöu caìng cáön nhiãöu dung mäi. Tuy nhiãn, læåüng dung mäi laûi aính hæåíng khaï låïn âãún kêch thæåïc thiãút bë (QTTB pháön 2). 2.2.4 Så âäö cäng nghãû cuía quaï trçnh trêch ly dáöu thæûc váût: NGUYÃN LIÃÛU VOÍ BOÏC TAÏCH VOÍ (Coï thãø coï hoàûc khäng) NHÁN NGHIÃÖN NÆÅÏC, HÅI NÆÅÏC CHÆNG SÁÚY TRÊCH LY MITXEN BAÍ TRÊCH LY SÁÚY BAÍ TRÊCH LY BAÍ DÁÖU LAÌM SAÛCH CHÆNG CÁÚT HÅI DUNG MÄI DÁÖU THÄ NGÆNG TUÛ VAÌ LAÌM NGUÄÜI DUNG MÄI Sau âáy laì mäüt säú cäng âoaûn chênh cuía quaï trçnh trich ly dáöu thæûc váût: a. Trêch ly: Âãø trêch ly nguyãn liãûu chæïa dáöu, ngæåìi ta thæåìng duìng caïc phæång phaïp nhæ: trêch ly âäüng, trêch ly ténh, trong trêch ly âäüng coï trêch ly thuáûn chiãöu vaì trêch ly ngæåüc chiãöu, trêch ly âäüng ngæåüc chiãöu cho hiãûu suáút cao vaì ruït ngàõn thåìi gian âæåüc thåìi gian trêch ly. Trêch ly âäüng ngæåüc chiãöu thæåìng âæåüc thæûc hiãûn bàòng caïch cho bäüt trêch ly chuyãøn âäüng ngæåüc chiãöu trong doìng dung mäi chuyãøn âäüng, nhæ váûy åí cæía ra cuía thiãút bë trêch ly, nguyãn liãûu coìn ráút êt dáöu seî tiãúp xuïc våïi doìng dung mäi måïi, seî laìm tàng hiãûu quaí cuía quaï trçnh trêch ly. 25
Trong quaï trçnh trêch ly, dáöu tæì bäüt trêch ly seî tan vaìo dung mäi taûo thaình mäüt dung dëch goüi laì mixen. Mixen sau khi ra khoíi thiãút bë trêch ly seî âæåüc laìm saûch (làõng, loüc, li tám) âãø chuáøn bë âæa vaìo cäng âoaûn chæng cáút, taïch dung mäi ra khoíi dáöu. b. Laìm saûch mixen: mixen thu âæåüc sau khi trêch ly ngoaìi thaình pháön dáöu hoìa tan, coìn keïo theo caïc cháút maìu, caïc photpholipit, caïc haût cuía baí trêch ly cuìng mäüt säú taûp cháút cå hoüc khaïc. Taûp cháút cuía mixen âæåüc chia theo âàûc tênh hoìa tan gäöm: dung dëch thæûc, dung dëch keo vaì huyãön phuì. Caïc lipit thuäüc nhoïm axit beïo tæû do, vitamin tan trong dáöu, caïc sàõc täú taûo thaình dung dëch thæûc. Caïc pháön tæí taûp cháút coï kêch thæåïc 1,5 ÷ 1000 µm coï trong mixen taûo ra dung dëch keo vaì huyãön phuì. Caïc taûp cháút coï trong mixen dæåïi taïc âäüng cuía nhiãût khi chæng cáút thu häöi dung mäi (cäng âoaûn sau) seî coï phaín æïng tæång taïc våïi mixen laìm giaím pháøm cháút dáöu, taûo ra càûn ràõn âoïng kãút bãö màût caïc thiãút bë truyãön nhiãût bäú trê trong hãû thäúng chæng cáút. Do âoï âãø thu häöi âæåüc dáöu trêch ly coï cháút læåüng täút vaì keïo daìi tuäøi thoü cuía hãû thäúng chæng cáút cáön phaíi laìm saûch caïc taûp cháút hoìa tan vaì khäng hoìa tan trong mixen træåïc khi âem chæng cáút. Mixen âæåüc laìm saûch bàòng caïch làõng, loüc vaì li tám. Mixen âæåüc làõng trong caïc thuìng hçnh truû âaïy cän laìm viãûc liãn tuûc coï bäü pháûn naûo càûn cå khê. Làõng laì giai âoaûn âáöu tiãn taïch så bäü caïc haût khäng tan trong mixen. Sau âoï tiãún haình loüc mixen bàòng caïc maïy loüc eïp hoàûc chán khäng; coï thãø duìng caïc maïy li tám âãø taïch caïc taûp cháút coï kêch thæåïc nhoí hån. c. Chæng cáút mixen: nhàòm muûc âêch taïch dung mäi ra khoíi dáöu dæûa trãn âäü bay håi ráút khaïc nhau cuía dáöu vaì dung mäi. Chæng cáút mixen coï thãø thæûc hiãûn theo hai giai âoaûn: giai âoaûn âáöu laìm nhiãûm vuû cä âàûc náng näöng âäü dáöu trong mixen âãún mäüt giaï trë xaïc âënh, sau âoï chæng cáút âãø taïch dung mäi ra khoíi mixen. d. Sáúy baí dáöu: baí dáöu ra khoíi thiãút bë trêch ly mang theo mäüt læåüng dung mäi tæì 24 ÷ 40 % so våïi khäúi læåüng baí. Nhiãûm vuû chuí yãúu cuía sáúy baí dáöu laì taïch dung mäi ra khoíi baí dáöu âãún mæïc täúi âa. Khaí nàng ngáúm dung mäi cuía baí dáöu tuìy thuäüc vaìo cáúu truïc cuía nguyãn liãûu âem trêch ly vaì tênh cháút cuía dung mäi. Âãø taïch dung mäi ra khoíi baí dáöu, ngæåìi ta thæåìng duìng håi quaï nhiãût træûc tiãúp hoàûc håi baío hoìa giaïn tiãúp, nhiãût âäü âun noïng thæåìng 150 ÷ 1800C. 26
Ngoaìi nhæîng cäng âoaûn chuí yãúu âaî trçnh baìy åí trãn, coìn coï caïc cäng âoaûn khaïc nhæ: ngæng tuû vaì phuûc häöi dung mäi âãø coï thãø âæa tråí laûi cäng âoaûn trêch ly, xæí lyï baí dáöu sau khi taïch dung mäi âãø tiãún haình baío quaín. 27
CHÆÅNG 3 KYÎ THUÁÛT TINH CHÃÚ DÁÖU THÆÛC VÁÛT 2.1 YÏ nghéa cuía viãûc tinh chãú dáöu thæûc váût: Dáöu thä sau khi eïp hoàûc trêch ly âaî qua laìm saûch så bäü nhæ làõng, loüc, li tám váùn chæa sæí duûng âæåüc trong cäng nghiãûp thæûc pháøm vç noï coìn láùn nhiãöu taûp cháút. Taûp cháút coï trong dáöu coï thãø laì næåïc, saïp, protit, photphatit, gluxit, caïc cháút gáy maìu, muìi, caïc taûp cháút vä cå... Haìm læåüng taûp cháút phuû thuäüc vaìo phæång phaïp khai thaïc (eïp hoàûc trêch ly), chãú âäü cuía caïc quaï trçnh kyî thuáût (nhiãût, áøm, aïp læûc..), phæång phaïp xæí lyï vaì thåìi gian baío quaín dáöu thä. Màûc dáöu haìm læåüng taûp cháút coï trong dáöu ráút êt nhæng noï ráút aính hæåíng âãún cháút læåüng dáöu, laìm cho dáöu coï maìu muìi xáúu, khoï baío quaín láu daìi. Ngoaìi ra, mäüt säú taûp cháút coï tênh âäüc laìm haûn chãú khaí nàng sæí duûng dáöu vaìo muûc âêch thæûc pháøm. Do âoï, tuìy thuäüc vaìo yãu cáöu sæí duûng maì cáön thiãút phaíi taïch toaìn bäü hoàûc mäüt säú taûp cháút ra khoíi dáöu, quaï trçnh naìy goüi laì tinh chãú dáöu thæûc váût. Quaï trçnh tinh chãú coï thãø laì tinh chãú bäü pháûn (loaûi ra khoíi dáöu nhæîng taûp cháút nhæ axit beïo tæû do, photphatit, gluxit vaì caïc taûp cháút vä cå) hoàûc tinh chãú hoaìn chènh (taïch toaìn bäü taûp cháút coï trong dáöu, chè coìn laûi triglyxãrit thuáön khiãút). 2.2 Caïc cäng âoaûn tinh chãú dáöu: 2.2.1 Taïch caïc taûp cháút cå hoüc: a. Làõng: Dæûa trãn cå såí sæû råi tæû do cuía caïc haût phán taïn coï trong dáöu dæåïi aính hæåíng cuía troüng læûc. Do chè dæûa vaìo sæû råi tæû do nãn quaï trçnh làõng keïo daìi, vç thãú yãu cáöu thiãút bë làõng phaíi coï dung têch låïn. Thæåìng thç caïc haût phán taïn trong dáöu coï khäúi læåüng riãng 1324 ÷ 1398 kg/m3 vaì kêch thæåïc 69 ÷ 443 µm. Âãø taûo âiãöu kiãûn cho quaï trçnh làõng âæåüc nhanh, ngæåìi ta thæåìng náng nhiãût âäü âãø âäü nhåït cuía dáöu giaím vaì åí nhiãût âäü naìy caïc haût phán taïn coï kêch thæåïc nhoí seî âäng tuû taûo ra nhæîng haût coï kêch thæåïc låïn hån nãn dãù làõng. Thåìi âiãøm âäng tuû laì luïc bàõt âáöu taûo ra caïc haût cåí låïn, thãø hiãûn bàòng traûng thaïi dáöu tråí nãn váùn âuûc roî rãût. Nhiãût âäü âäng tuû laì nhiãût âäü taûi âoï dáöu bàõt âáöu âuûc, nhiãût âäü naìy phuû thuäüc vaìo phæång phaïp khai thaïc dáöu (eïp hoàûc trêch ly). Nhiãût âäü làõng càûn täút nháút trong phaûm vi 30 ÷ 500C, thåìi gian làõng khoaíng 1 ÷ 1,5 giåì. Thiãút bë làõng thæåìng coï daûng hçnh truû, âaïy cän, cáúu taûo hai voí. Så âäö thiãút bë làõng giaïn âoaûn coï cáúu taûo nhæ sau: 28
Dáöu làõng Håi dáöu sau làõng Næåïc ngæng Càûn b. Loüc: Quaï trçnh loüc dæûa trãn khaí nàng cuía caïc váût liãûu xäúp chè cho âi qua nhæîng pháön tæí coï kêch thæåïc nháút âënh. Âäúi våïi dáöu, âãø taïch caïc taûp cháút cå hoüc thæåìng ngæåìi ta duìng thiãút bë loüc khung baín, nhiãût âäü loüc 45 ÷ 600C. Nhiãût âäü cao thç täúc âäü loüc nhanh nhæng coï mäüt säú taûp cháút hoìa tan trong dáöu åí nhiãût âäü cao nhæ phæïc photpholipit, mäüt säú håüp cháút coï nitå vaì gluxit. Do âoï, dáöu sau khi loüc noïng cáön phaíi loüc nguäüi âãø taïch caïc taûp cháút noïi trãn. Nhiãût âäü thêch håüp âãø loüc nguäüi laì 20 ÷ 250C. c. Li tám: Li tám laì quaï trçnh taïch taûp cháút ràõn cuía dáöu bàòng taïc âäüng cuía læûc li tám, nhåì læûc li tám, häùn håüp dáöu vaì taûp cháút seî phán chia thaình hai pháön: dáöu saûch vaì taûp cháút. Phæång phaïp naìy duìng âãø taïch dáöu nhiãöu càûn vaì duìng âãø taïch nhæîng càûn coï kêch thæåïc beï, khäng thãø taïch âæåüc bàòng phæång phaïp làõng, loüc. Coï thãø duìng hai loaûi maïy li tám âãø taïch càûn: li tám thæåìng (4000 ÷ 10000 voìng/phuït) vaì li tám siãu täúc (12500 ÷ 45000 voìng/phuït). Tuìy thuäüc vaìo säú læåüng cuîng nhæ âàûc âiãøm cuía caïc haût taûp cháút âäng tuû trong dáöu maì choün kiãøu maïy li tám. Dáöu coï læåüng taûp cháút laì protein, photphatit nhoí hån 0,5 % coï thãø duìng maïy li tám thæåìng vaì nhoí hån 0,1 % thç duìng maïy li tám siãu täúc. 2.2.2 Taïch taûp cháút haïo næåïc (thuíy hoïa): Thuíy hoïa hay hidrat hoïa laì mäüt phæång phaïp xæí lyï dáöu bàòng næåïc, phæång phaïp naìy chuí yãúu duìng âãø taïch phäútpholipit vaì protit trong dáöu (photpholipit vaì protit laì hai thaình pháön haïo næåïc). Trong thaình pháön cuía hai cháút naìy khäng coï 29
næåïc tæû do, tæïc laì chuïng åí daûng khan næåïc, hoìa tan trong dáöu taûo thaình dung dëch thæûc åí âiãöu kiãûn thæåìng. Khi âæa næåïc åí daûng phán taïn vaìo dáöu coï láùn caïc loaûi càûn haïo næåïc, åí âiãöu kiãûn xaïc âënh (nhiãût âäü, thåìi gian, khuáúy träün...), chuïng seî taûo thaình kãút tuía vaì taïch ra khoíi dáöu. Quaï trçnh thuíy hoïa bao gäöm mäüt säú bæåïc chuí yãúu sau: - Phán taïn næåïc vaìo trong dáöu, pháön æa næåïc cuía caïc càûn haïo næåïc seî háúp thuû næåïc taûo ra caïc phæïc daûng hidrat, - Caïc cháút haïo næåïc máút tênh tan trong dáöu, chuyãøn vãö daûng dung dëch keo, - Taûo thaình caïc haût keo âäng tuû laìm cho dáöu váùn âuûc, - Phán ly dáöu ra khoíi caïc phæïc hidrat baìng phæång phaïp làõng hoàûc li tám. Quaï trçnh thuíy hoïa âæåüc thæûc hiãûn nhæ sau: âáöu tiãn âun noïng dáöu âãún nhiãût âäü 45 ÷ 500C, sau âoï væìa khuáúy träün væìa cho næåïc noïng coï cuìng nhiãût âäü vaìo. Læåüng næåïc cho vaìo tuìy tæìng loaûi dáöu nhæng thæåìng chiãúm 0,5 ÷ 2 % (so våïi khäúi læåüng dáöu). Sau khi cho næåïc vaìo tiãúp tuûc khuáúy träün thãm 10 phuït næîa, sau âoï âãø yãn trong voìng 1 giåì. Càûn làõng xuäúng dæåïi âaïy, thaïo càûn ra træåïc vaì thaïo dáöu ra sau. Quaï trçnh thuíy hoïa laì laì cäng âoaûn khäng thãø thiãúu âäúi våïi viãûc tinh chãú dáöu vç photpholipit coï dinh dæåîng cao nãn dãù taûo âiãöu kiãûn cho VSV phaït triãøn laìm aính hæåíng âãún cháút læåüng cuía dáöu thaình pháøm. Dáöu sau khi thuíy hoïa coï chè säú axit nhoí hån dáöu træåïc khi thuíy hoïa khoaíng 0,1 ÷ 0,4 %, do caïc thaình pháön haïo næåïc coï tênh axit âaî âæåüc loaûi ra. Ngoaìi ra, trong quaï trçnh baío quaín dáöu thä, quaï trçnh tæû thuíy hoïa cuîng coï thãø xaîy ra do caïc pháön haïo næåïc trong dáöu phaín æïng våïi áøm cuía khäng khê (trãn bãö màût thoaïng) vaì våïi mäüt pháön nhoí áøm åí trong dáöu. Quaï trçnh tæû thuíy hoïa taûo ra mäüt læåüng càûn làõng trong dáöu thä, trong âoï photpholipit chiãúm khoaíng 45 %, dáöu 45 % næåïc 2 ÷ 3 %, caïc cháút khäng tan trong dáöu 2 ÷ 3 % (so våïi khäúi læåüng càûn). Quaï trçnh thuíy hoïa âæåüc thæûc hiãûn trong nhæîng thiãút bë hçnh truû âaïy cän coï làõp bäü pháûn gia nhiãût kiãøu äúng xoàõn ruäüt gaì vaì coï caïnh khuáúy. 2.2.3 Taïch saïp: Trong dáöu coï mäüt læåüng saïp, khi haû nhiãût âäü, mäüt læåüng saïp seî kãút tinh, nhiãût âäü kãút tinh cuía saïp trong dáöu khaï khaïc nhau, vê duû: dáöu thä 80C, dáöu qua thuíy hoïa 100C, dáöu âaî qua trung hoìa bàòng kiãöm 120C. ÅÍ caïc nhiãût âäü naìy, saïp kãút tinh thaình nhæîng tinh thãø coï kêch thæåïc låïn vaì coï thãø taïch ra khoíi dáöu bàòng phæång phaïp làõng, loüc hoàûc li tám. Sau khi taûo ra caïc tinh thãø saïp bàòng caïch laìm laûnh dáöu xuäúng 8 ÷ 120C räöi laûi âun dáöu lãn âãún 200C, nhàòm laìm giaím âäü nhåït cuía dáöu vaì taûo cho saïp tinh thãø 30