Lịch sử khoa cử Việt Nam và khoa thi Tiến sĩ cuối cùng: Phần 1

ĐẠI HỌC QUÒC GIA HÀ NỘI<br /> <br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VÀN<br /> <br /> PHẠM VĂN KHOẢI<br /> <br /> KHOA C ư VIÊT NAM<br /> <br /> PHẠM VĂN KHOÁI<br /> <br /> KHOA THI TIẾN s ĩ<br /> CƯÓI CỪNG TRONG LỊCH s ử<br /> KHOA CỬ VIỆT NAM<br /> (Kỷ Mùi, Khải Định năm thứ tư, 1919)<br /> <br /> NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> Trang<br /> Lòi nói đ ầ u ................................................................................................... 5<br /> Chương I: KHOA cử NHỮNG THẬP NIÊN<br /> CUỐI THẾ KỶ XIX - ĐẦU THẾ KỶ X X .........................................9<br /> <br /> 1. Điểm lọi những điểm chính yêu vẻ khoa cử những thập niên<br /> cuối thế kỷ XIX - đầu thế kỷ XX ( 1884 - 1919)....................................10<br /> 2 Chính sách của chính quyền thực dân - phong kiến<br /> đối với khoa c ử .................................................................................. 22<br /> 3. Sì tủ và khoa cừ trong giai đoạn n à y ............................................ 31<br /> 4. Thái độ phê phán khoa cử tù phía xã hội và<br /> cùa các sĩ phu duy tân yêu nước đâu thế kỷ XX.............................47<br /> Chương II: CẢI LƯƠNG GIÁO DỤC KHOA cử<br /> NHỮNG NẪM ĐẨU THẾ KỶ XX (1906- 1918)........................59<br /> <br /> 1. Cài lưong giáo dục khoa cử chữ Hán (1906)................ !............... 59<br /> 2. Cỏi đổi phép thi Hương (1909)......................................................... 62<br /> 3. Cài đổi phép thi Hội và thi Đình (1910).............................................66<br /> 4. Tái cấu trúc hệ thống sách giáo khoa chữ Hán<br /> phục vụ cởi lương giáo d ụ c ............................................................. 70<br /> 5. Sách giáo khoa chữ Hón cùa Đông Kinh Nghĩa Thục sách giáo khoa nhà trường đại chúng yêu nước............................79<br /> ó. Chữ Nôm trong khoa cù cài lương qua Tiểu học Cớch trí<br /> của Trấn Võn Khánh.......................................................................... 83<br /> 7. Học chính Tổng quy - sụ kết cho giáo dục khoa củ cài lương.....93<br /> 8. Dụ bãi khoa cử ngày 4 tháng 11 nõm Khái Định thứ 3 (1918)......94<br /> 9. “Gồng nào gánh nấy đã vợi cà rồi...<br /> buổi chợ này là buổi chợ chiều".......................................................97<br /> <br /> 3<br /> <br /> Chương III:<br /> <br /> VẢN BÀI KHOA THI TIẾN sĩ CUỐI CÙNG<br /> TRONG LỊCH sử KHOA cử VIỆT NAM<br /> (Kỷ Mùi, khải Định năm thứ tư - 1919)<br /> <br /> 101<br /> <br /> 1. Khoa thi Hội cuối cùng (Kỷ Mùi, Khái Định năm thù tư - 1919)..... 101<br /> 2. Vãn bài thi Hôi khoa Kỷ Mùi (1919).................................................. 104<br /> 3. Vân sách thi Đinh khoa Kỷ Mùi (1919)............................................. 130<br /> Chuong IV: CÁI NHÌN CỦA MỘT NGƯÒI TRONG c u ộ c<br /> VỂ MỘT THÒI KHOA cử (Nghĩa Viên Nguyẽn Ván Đào<br /> và Hoàng Việt Khoa củ kính).............................................. 137<br /> 1. Nguyễn Vân Đào và bộ Hoàng Việt Khoa c ủ kính........................137<br /> 2. Bàn dịch Hoàng Việt Khoa củ kính..................................................140<br /> Tiểu d ẫ n ............................................................................................. 140<br /> Khoa củ tám nguyên.........................................................................141<br /> Lịch đại khoa thứ thí pháp thông khào....................................... >48<br /> Triều Lý........................................................................................148<br /> Triều Trần....................................................................................149<br /> Phụ nhà H ổ ................................................................................ 151<br /> Triều Lê.................................................... ' ................................152<br /> Phụ Ngụy M ọ c........................................................................... 160<br /> Lê trung h u n g ............................................................................ 163<br /> Quốc Triều..................................................................................179<br /> Tổng luận................................................................................... 219<br /> Chương V:<br /> <br /> KINH SƯ ĐẠI HỌC ĐƯÒNG / NAM TRIỀU CAO ĐANG<br /> <br /> HỌC ĐƯÒNG) TRUỜNG Bổ TÚC KIẾN THỨC<br /> CỔ HỌC CHO NHỮNG NGƯÒI LÀM QUAN<br /> TRẼN ĐẤT TRUNG KỲ SAU KHI BÃI KHOA c ử ...................225<br /> 1. Hệ thống trường đào tạo quan lại tổn tại song song<br /> với hệ thống khoa củ tử chương những thâp niên<br /> cuối thế kỷ XIX - đáu thế kỷ XX........................................................226<br /> 2. Kinh sư Đại học đường (Nam triều Cao đắng học đường) trưòng bổ túc cổ học cho những người tân học<br /> sè được bổ làm quan ỏ Trung Kỳ.................................................... 228<br /> Thay cho lòi kết..........................................................................................247<br /> Tài liệu tham khào chính......................................................................... 249<br /> <br /> LỜI NÓI ĐẦU<br /> <br /> Thế là đã 90 năm kê từ khoa thi tiên sĩ cuối cùna trong lịch sử khoa<br /> cư Việt Nam - Khoa Ký Mùi. Khải Định năm thứ tư, 1919. Lễ truyền<br /> lô, vinh danh tiến sĩ từ dây khỏng còn nữa. "Noao đầu trúng tuyên,<br /> Nhạn Tháp đề danh” chi còn là chuyện cũ ngày xưa. Kỷ thi cuối cùng<br /> ấy diễn ra trong khung cành giáo dục khoa cừ thế nào, hệ thống vàn bài<br /> của nó ra sao, người lúc bay giờ II Lihì ve kết cục của khoa cử nói chung<br /> <br /> thê nào, sẽ là những câu hoi của nhiều người chúng ta bây giờ.<br /> Đe góp phần giải đáp những câu hỏi ấy, chúng tôi biên soạn tập<br /> sách KHOA THI TIẾN s ĩ CUÓI CÙNG TRONG LỊCH SỪ KHOA<br /> CỪ VIỆT NAM (Kỷ Mùi, Khải Định năm thứ tư, 1919). Kết cấu cùa<br /> tập sách như sau:<br /> Chương I. Khoa cử những thập niên cuối thế kỳ X IX - đầu thế kỷ X X<br /> nhàm điểm lại nhữna điều chính YCU về khoa cử và giáo dục khoa cử<br /> giai đoạn này qua những kỳ thi, áp lực c ủa khoa cử đối với sĩ tử, thái độ<br /> cùa chính quyền và xã hội đối với khoa cử, trong đó đặc biệt nhấn mạnh<br /> thái độ phê phán khoa cử của các sĩ phu duy tân yêu nước. Chính tiếng<br /> nói và sự đòi hòi cùa những người này đã buộc chính quyền thực dân<br /> phong kiến phải thay đổi phép ihi. cải lương khoa cử, cải lương giáo<br /> dục I lán văn.<br /> Chương II. Cải lương giáo chic khoa cử những năm đầu thế kỷ X X<br /> (1906 - 1918) nhằm trình bày những thay đổi chủ yếu về nội dung của<br /> chirưng trinh giáo dục khoa cừ, giáo dục Hán văn từ năm 1906 đến<br /> Học chính Tổng quy (22 - 12 - 1917) và dụ bãi khoa cử ngày mồng 4<br /> tháng 11 năm thứ 3 niên hiệu Khai Định (1918). Ở giai đoạn này, có<br /> <br />