Liên quan giữa độ mô học và giá trị tiên lượng trong ung thư biểu mô tuyến cổ tử cung

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Số 5 * 2015 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> LIÊN QUAN GIỮA ĐỘ MÔ HỌC VÀ GIÁ TRỊ TIÊN LƯỢNG<br /> TRONG UNG THƯ BIỂU MÔ TUYẾN CỔ TỬ CUNG<br /> Đoàn Văn Khương*, Trịnh Quang Diện**, Nguyễn Vượng***<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Xác định độ mô học (ĐMH) của các típ ung thư biểu mô tuyến (UTBMT) xâm nhập cổ tử cung<br /> (CTC) và mối liên quan đến thời gian sống thêm 5 năm.<br /> Phương pháp và đối tượng: Hồi cứu, mô tả có theo dõi dọc 199 bệnh nhân (BN) có chẩn đoán mô bệnh học<br /> là UTBMT xâm nhập CTC được điều trị đủ liệu trình tại Bệnh viện K Trung ương (từ 1/2009-12/2012).<br /> Kết quả: Phân bố ĐMH: biệt hóa cao 31,7%, biệt hóa vừa 47,7%, biệt hóa thấp 20,1%. Tỉ lệ sống thêm 5<br /> năm sau điều trị của các BN UTBMT CTC có u biệt hóa cao: 69,1%; biệt hóa vừa 44,8%; biệt hóa thấp 38,9%.<br /> Từ khóa: Độ mô học, ung thư biểu mô tuyến cổ tử cung,<br /> ABSTRACT<br /> RELATION BETWEEN HISTOPATHOLOGIC GRADE AND PROGNOSTIC VALUE OF CERVICAL<br /> ADENOCARCINOMA<br /> Doan Van Khuong, Trinh Quang Dien, Nguyen Vuong<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 19 - No 5 - 2015: 269 - 273<br /> <br /> Objective: To determine histologic grades of cervical adenocarcinoma types and their relations with 5-years<br /> survival.<br /> Methods and subjects: A retrospective longitudinal observation of 199 patients histopathologically<br /> diagnosed as cervical adenocarcinoma and treated (with enough data) at the Vietnam National Cancer Hospital<br /> (from 1/2009 to 12/2012).<br /> Results: The histopathologic grades were divided into: grade I: 31.7%; grade II: 47.7%; grade III: 20.1%. The<br /> 5-year survival rate after treatment, according to the previous grade were respectively: 69.1%; 44.8%; 38.9%.<br /> Key words: Histopathologic grade, cervical adenocarcinoma.<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ 15,3/100.000(1).<br /> Hầu hết ung thư CTC là ung thư biểu mô,<br /> Ung thư cổ tử cung (CTC) rất hay gặp, chiếm trong đó ung thư biểu mô vảy hay gặp nhất. Ung<br /> hàng đầu trong các ung thư sinh dục nữ, không thư biểu mô tuyến (UTBMT) ít gặp, chiếm<br /> những ở Việt Nam mà còn ở khắp nơi trên thế khoảng 10-15% tổng số ung thư CTC(2) thường<br /> giới. Hàng năm trên thế giới có khoảng 500.000 tiên lượng xấu hơn, di căn vào mạch bạch huyết<br /> phụ nữ mới mắc bệnh(9). Tại Việt Nam, ung thư nhanh hơn. Những năm gần đây, UTBMT CTC<br /> CTC là một trong 5 ung thư thường gặp ở nữ. có xu hướng ngày càng tăng và gặp ở phụ nữ trẻ<br /> Ước tính năm 2010 có 5.664 ca mới mắc và hơn hơn(5,6). Tỉ lệ UTBMT CTC tăng 49,3% trong số<br /> 3000 ca tử vong do ung thư CTC. Tại Hà Nội, phụ nữ có nguy cơ cao(8). Chẩn đoán xác định<br /> giai đoạn 2004-2008, ung thư CTC mắc với tần UTBMT CTC thường khó hơn ung thư biểu mô<br /> xuất chuẩn theo tuổi là 10,5/100.000, trong khi vảy. Ngoài thăm khám lâm sàng, nội soi CTC, tế<br /> đó, tại Thành Phố Hồ Chí Minh, tần xuất này là bào học... thì chẩn đoán mô bệnh học có ý nghĩa<br /> <br /> * Khoa Ung bướu - Bệnh viện C Thái Nguyên. ** Khoa Giải phẫu bệnh- Bệnh viện K Hà Nội<br /> *** Bộ môn Giải Phẫu Bệnh – Đại Học Y Hà Nội<br /> Tác giả liên lạc: Bs. Đoàn Văn Khương ĐT: 0912 239 864 Email: khuongsongcong@yahoo.com<br /> 269<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Số 5 * 2015<br /> <br /> của tiêu chuẩn vàng. Chẩn đoán típ mô bệnh học - Các tiêu bản (nếu xấu, khó đọc được cắt<br /> và ĐMH không những giúp cho thầy thuốc lâm nhuộm lại từ khối nến tại Bộ môn Giải phẫu<br /> sàng có phương hướng điều trị thích hợp mà còn bệnh- Tế bào bệnh học Trường Đại học Y Hà<br /> giúp cho việc tiên lượng bệnh thêm chính xác. Nội) được đọc trên kính hiển vi quang học bởi 2<br /> Trên thế giới có khá nhiều nghiên cứu về độ mô cán bộ giải phẫu bệnh độc lập và đối chiếu kết<br /> học UTBMT CTC, tại Việt Nam hiện có ít nghiên quả. Các tiêu bản khó hoặc không thống nhất<br /> cứu về ĐMH của UTBMT CTC và mối liên quan chẩn đoán được hội chẩn với các cán bộ Khoa<br /> đến thời gian sống thêm của BN sau điều trị. Giải phẫu bệnh - Bệnh viện K Trung ương.<br /> Mục tiêu - Xác định ĐMH: theo tiêu chuẩn của<br /> Xác định ĐMH và ảnh hưởng của ĐMH đến Lawrence D.W và cộng sự năm 2000 (4).<br /> thời gian sống thêm của BN UTBMT CTC sau - Theo dõi thời gian sống thêm sau điều trị<br /> điều trị. bằng cách đến tận nhà BN, BN đến tái khám tại<br /> Bệnh viện K Trung ương hoặc gọi điện thoại.<br /> ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> Ngày tử vong tính theo giấy báo tử của ủy ban<br /> Đối tượng nghiên cứu nhân dân cấp xã phường nơi bệnh nhân cư trú.<br /> 199 trường hợp UTBMT CTC xâm nhập cổ - Tính tỉ lệ sống thêm 5 năm toàn bộ sau điều<br /> tử cung theo tiêu chuẩn của WHO-2014 được trị: dùng phương pháp ước lượng sống thêm<br /> chẩn đoán và điều trị tại Bệnh viện K Trung theo sự kiện của Kaplan - Meier.<br /> ương trong 4 năm, từ tháng 1 năm 2009 đến - Số liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS<br /> tháng 12 năm 2012. 16.0<br /> Tiêu chuẩn lựa chọn BN KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN<br /> - Các trường hợp UTBMT CTC được chẩn<br /> đoán mô bệnh học và lâm sàng là ung thư CTC Phân bố độ mô học<br /> - Có bệnh phẩm, khối nến và/ hoặc tiêu bản Bảng 1. Phân bố độ mô học UTBMTN CTC<br /> Độ mô học Số lượng Tỉ lệ %<br /> đủ tiêu chuẩn chẩn đoán và xếp ĐMH.<br /> Biệt hóa cao 63 31,7<br /> - BN được điều trị tại Bệnh viện K Trung Biệt hóa vừa 95 47,7<br /> ương lần đầu. Biệt hóa thấp 41 20,6<br /> Tổng 199 100<br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> Trong 199 trường hợp được phân loại ĐMH,<br /> - Có bệnh ung thư khác kèm theo như: ung<br /> gặp nhiều nhất UTBMT biệt hóa vừa: 95 trường<br /> thư buồng trứng, ung thư nội mạc tử cung, ung<br /> hợp (47,7%); biệt hóa cao: 63 trường hợp (31,7%);<br /> thư đại tràng, ung thư vú...v.v.<br /> ít gặp nhất UTBMT biệt hóa thấp: 41 trường hợp<br /> - Có khối nến và/ hoặc tiêu bản đủ tiêu chuẩn (20,6%).<br /> phân loại mô bệnh học, ĐMH nhưng không<br /> được điều trị tại Bệnh viện K Trung ương. Đặc điểm ĐMH<br /> Theo tiểu chuẩn Lawrence D.W và cộng sự,<br /> - Được chẩn đoán là UTBMT CTC, điều trị<br /> cụ thể như sau:<br /> tại Bệnh viện K Trung, song hồ sơ thất lạc, điều<br /> trị không hết liệu trình hoặc đã điều trị tại tuyến - Biệt hóa cao khi thành phần u cấu trúc chủ<br /> khác chuyển đến. yếu là các tuyến (≤10% u ở thể đặc), có thể tạo<br /> các nhú, tế bào cao, nhân hình bầu dục đều<br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> nhau, hầu như không có, nếu có phân tầng dưới<br /> - Hồi cứu, mô tả có theo dõi dọc 3 lớp tế bào (ảnh 1).<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 270<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Số 5 * 2015 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> - Biệt hóa vừa (11% - 50% thành phần u có - Biệt hóa thấp (> 50% thành phần u có cấu<br /> cấu trúc dạng đặc), u với cấu trúc tuyến phức tạp trúc dạng đặc): thành phần u có rất ít các cấu trúc<br /> hơn, các tuyến hình thành cầu nối hoặc mắt tuyến. Tế bào u lớn hơn, không đều. Nhân chia<br /> sàng. Vùng đặc phổ biến nhưng không được nhiều, hơn. Mô đệm xơ hóa và hoại tử u (ảnh 3).<br /> vượt quá 50%, nhân chia hay gặp hơn (ảnh 2)<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Ảnh 1. UTBMT biệt hóa cao: Ảnh 2. UTBMT biệt hóa vừa: Ảnh 3. UTBMT biệt hóa thấp:<br /> Nhuộm HE x 100, BN 51 tuổi, mã nhuộm HE x 100, BN 58 tuổi, mã Nhuộm HE x 100, BN 41 tuổi, mã<br /> số: BVK09-13695 số: BVK09-23588 số: BVK10-38201<br /> Bảng 2. Liên quan giữa thời gian sống thêm toàn bộ 5 Tính đến thời điểm kết thúc nghiên cứu,<br /> năm sau điều trị với ĐMH nhóm BN có ĐMH là biệt hóa cao: 63 BN, tử<br /> Độ mô học<br /> Biệt hóa Biệt hóa Biệt hóa vong: 11 BN, thời gian sống thêm trung bình:<br /> cao vừa thấp 50,49 ± 2,57 tháng, tỉ lệ sống thêm 5 năm sau điều<br /> Số BN nghiên cứu<br /> (199)<br /> 63 95 41 trị ước tính theo Kaplan-Meier: 69,1%. Nhóm<br /> Số BN tử vong (60) 11 30 19 biệt hóa vừa: 95 BN, tử vong: 30 BN, thời gian<br /> Thời gian sống sống thêm trung bình: 41,28 ± 2,39 tháng, tỉ lệ<br /> thêm trung bình 50,49 ± 2,57 41,28 ± 2,39 34,56 ± 3,49<br /> (tháng)<br /> sống thêm 5 năm sau điều trị: 44,8%. Nhóm BN<br /> Tỉ lệ sống thêm ước có độ biệt hóa thấp: 41 BN, tử vong: 19 BN, thời<br /> 69,1 44,8 38,9<br /> tính (%) gian sống thêm trung bình: 34,56 ± 3,49 tháng, tỉ<br /> Kiểm định LogRank: Khi bình phương = 8,248; Bậc tự do 2; P = lệ sống thêm 5 năm sau điều trị: 38,9%.<br /> 0,04<br /> Tỉ lệ sống thêm 5 năm sau điều trị của nhóm<br /> BN có ĐMH biệt hóa cao (69,2%) lớn hơn nhóm<br /> biệt hóa vừa (44,8%) và biệt hóa thấp (38,9%), sự<br /> khác biệt có ý nghĩa thống kê với p = 0,04.<br /> BÀN LUẬN<br /> Về phân bố và đặc điểm ĐMH<br /> Trong nghiên cứu này, chúng tôi sử dụng<br /> phân loại mô bệnh học của WHO-2014 với tiêu<br /> chuẩn UTBMT CTC xâm nhập là: ung thư biểu<br /> mô xâm nhập cho thấy biệt hóa tuyến(10), định<br /> nghĩa này không thay đổi so với phân loại cũ của<br /> WHO-2003. Sau khi định típ mô bệnh học chúng<br /> Biểu đồ. Liên quan giữa thời gian sống thêm toàn bộ tôi tiến hành xác định ĐMH theo tiêu chuẩn của<br /> 5 năm sau điều trị với ĐMH Lawrence D.W và cộng sự. Với tiêu chuẩn này,<br /> việc xác định ĐMH tương đối dễ áp dụng và chỉ<br /> cần tiêu bản nhuộm HE là đủ.<br /> <br /> <br /> 271<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Số 5 * 2015<br /> <br /> Trong một nghiên cứu tương tự của Park J.Y đến tỉ lệ sống thêm 5 năm toàn bộ của người<br /> cùng cộng sự(7) trên 222 BN UTBMT CTC giai bệnh sau điều trị (với p = 0,04). Cụ thể, nhóm<br /> đoạn I-IIA cho kết quả biệt hóa cao: 28,4%; biệt biệt hóa cao có tỉ lệ sống thêm 5 năm: 69,1%;<br /> hóa vừa 42,3%; biệt hóa thấp 27%; không xác nhóm biệt hóa vừa: 44,8%; nhóm có độ biệt hóa<br /> định: 2,3%. Như vậy, so với nghiên cứu của thấp: 38,9%. Tỉ lệ sống thêm 5 năm sau điều trị<br /> chúng tôi (kết quả bảng 1), tỉ lệ u có độ biệt hóa của nhóm BN có độ mô học là biệt hóa cao<br /> cao và biệt hóa vừa trong nghiên cứu của Park (69,1%) cao hơn hẳn các nhóm bệnh nhân có độ<br /> J.Y cùng cộng sự (28,4% và 42,3%) thấp hơn tỉ lệ biệt hóa vừa (44,8%) và độ biệt hóa thấp (38,9%).<br /> tương ứng trong nghiên cứu này (31,7% và Sự khác biệt có ý nghĩa thống kê với p < 0,05.<br /> 47,7%) nhưng tỉ lệ u có độ biệt hóa thấp trong Theo Kasamatsu T và cộng sự(3) tỉ lệ sống<br /> nghiên cứu của chúng tôi (20,6%) lại thấp hơn tỉ thêm 5 năm sau điều trị của nhóm BN có độ biệt<br /> lệ tương ứng trong nghiên cứu của Park J.Y cùng hóa cao 85%, biệt hóa vừa 87%, biệt hóa thấp 47<br /> cộng sự (27%). Hơn nữa, trong nghiên cứu này, %, sự khác biệt có ý nghĩa thống kê. Còn theo<br /> không có trường hợp nào không xác định được Park Y.J và cộng sự(7) tỉ lệ sống thêm 5 năm sau<br /> độ mô học, trong khi đó nghiên cứu của Park J.Y điều trị của BN ở nhóm biệt hóa cao 88%, biệt<br /> cùng cộng sự có đến 2,3% trường hợp không xác hóa vừa 83%, biệt hóa thấp 87% và sự khác biệt<br /> định được ĐMH(9), có thể do tác giả lựa chọn tiêu không có ý nghĩa thống kê.<br /> chuẩn BN từ chẩn đoán lâm sàng đến ĐMH.<br /> Như vậy, trong nghiên của chúng tôi, tỉ lệ<br /> Trong khi đó trong nghiên cứu của chúng tôi lựa<br /> sống thêm 5 năm sau điều trị của các BN ở cả ba<br /> chọn BN đầu tiên là phải có chẩn đoán típ mô<br /> nhóm biệt hóa cao (69,1%), biệt hóa vừa (44,8%)<br /> bệnh học và ĐMH rồi mới tiến hành nghiên cứu<br /> và biệt hóa thấp (38,9%) đều thấp hơn tỉ lệ tương<br /> thời gian sống thêm. Một nghiên cứu tương tự<br /> ứng trong nghiên cứu của Kasamatsu và cộng sự<br /> của Kasamatsu T và cộng sự(3) trên 132 bệnh<br /> (85%, 87% và 47%) và của Park Y.J và cộng sự<br /> nhân giai đoạn I-IIB cho thấy tỉ lệ biệt hóa cao rất<br /> (88%, 83% và 87%). Tuy nhiên, nghiên cứu của<br /> cao (70%), biệt hóa vừa 19%, biệt hóa thấp 11%.<br /> hai tác giả trên được tiến hành trên các BN có<br /> Như vậy, tỉ lệ u có độ biệt hóa cao trong nghiên<br /> giai đoạn bệnh sớm hơn trong nghiên cứu của<br /> cứu của chúng tôi (31,7%) thấp hơn tỉ lệ tương<br /> chúng tôi (Park Y.J và cộng sự: BN ở giai đoạn I-<br /> ứng trong nghiên cứu của Kasamatsu T và cộng<br /> IIA, Kasamatsu T và cộng sự: BN ở giai đoạn I-<br /> sự (70%), nhưng tỉ lệ u có độ biệt hóa vừa và<br /> IIB, nghiên cứu của chúng tôi: BN ở giai đoạn I-<br /> thấp trong nghiên cứu của chúng tôi (47,7% và<br /> IV). Điều này cũng có thể lý giải tại sao trong<br /> 20,6%) lại cao hơn tỉ lệ tương ứng trong nghiên<br /> nghiên cứu của Park Y.J và cộng sự, không có sự<br /> cứu của Kasamatsu T và cộng sự (19% và 11%).<br /> khác biệt rõ rệt về tỉ lệ sống thêm 5 năm sau điều<br /> Về thời gian sống thêm và liên quan đến trị giữa các nhóm BN biệt hóa cao, biệt hóa vừa<br /> ĐMH và biệt hóa thấp. Trong khi đó nghiên cứu của<br /> Chúng tôi tính thời gian sống thêm của BN chúng tôi và nghiên cứu của Kasamatsu T và<br /> theo tháng, từ khi có chuẩn đoán mô bệnh học cộng sự cho thấy sự khác biệt rõ rệt về tỉ lệ sống<br /> và BN được nhập Bệnh viện K Trung ương điều thêm 5 năm sau điều trị của BN giữa ba nhóm<br /> trị đủ liệu trình. Tính tỉ lệ sống thêm toàn bộ 5 biệt hóa. Do giai đoạn bệnh ảnh hưởng rất lớn<br /> năm theo phương pháp ước lượng sống thêm đến tỉ lệ sống thêm sau điều trị.<br /> theo sự kiện của Kaplan – Meier do không theo KẾT LUẬN<br /> dõi tất cả các BN được 5 năm. Kết quả nghiên<br /> Qua nghiên cứu 199 BN UTBMT CTC xâm<br /> cứu tại bảng 2 và biểu đồ cho thấy: phân loại<br /> nhập chúng tôi rút một số kết luận sau: Phân bố<br /> ĐMH UTBMT CTC theo Lawrence D.W và cộng<br /> ĐMH: biệt hóa cao 31,7%, biệt hóa vừa 47,7%,<br /> sự trong 199 BN nghiên cứu có ảnh hưởng rõ rệt<br /> <br /> <br /> 272<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 19 * Số 5 * 2015 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> biệt hóa thấp 20,1%; Tỉ lệ sống thêm 5 năm sau 6. Olusola A, Shilini K, Beth V (2012). Cervical cancer trends in<br /> the United States: A 35-year population-based analysis.<br /> điều trị của các BN UTBMT xâm nhập CTC có u Journal of women's health, 21, 1031.<br /> biệt hóa cao (69,1%) cao hơn biệt hóa vừa (44,8%) 7. Park JY, Kim DY et al (2010). Outcomes after radical<br /> hysterectomy in patient with early-stage adenocarcinoma of<br /> và biệt hóa thấp (38,9%).<br /> uterine cervi. British Journal of Cancer, 102, 1692-98.<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO 8. Smith H.O, Tiffany M.F, Qualls C.R et al (2000). The rising<br /> incidence of adenocarcinoma relative to squamous cell<br /> 1. Bộ Y tế (2012). Ung thư cổ tử cung. Giới thiệu một số bệnh carcinoma of the uterine cervix in the United States-a 24-year<br /> ung thư thường gặp. Nhà Xuất bản Y học, 198-9. population-based study. Gynecol Oncol, 78(2), 97-105.<br /> 2. Đoàn Văn Khương (2004). Nghiên cứu mô bệnh học và hóa<br /> 9. Waggoner S.E (2003). Cervical cancer. Lancet, 28, 2217-19.<br /> mô ung thư biểu mô tuyến cổ tử cung. Luận án thạc sĩ y học,<br /> 10. WHO (2014). Tumours of the uterine cervix. WHO<br /> Trường Đại học Y Hà Nội, 46-65.<br /> Classification of Tumours of the Female Reproductive Organs.<br /> 3. Kasamatsu T, Onda T, Sawada M et al (2009). Radical<br /> Publised by the International Agency for Research on Cancer,<br /> hysterectomy for FIGO stage I–IIB adenocarcinoma of the<br /> Chapter 7, 183-94.<br /> uterine cervix. British Journal of Cancer, 100, 1400 - 05.<br /> 4. Lawrence D.W, Fadi W, Krim A et al (2000).<br /> Recommendations for the reporting of surgical specimens<br /> containing uterine cervical neoplasms. Mod Pathol, Vol 13 (9),<br /> Ngày nhận bài báo: 20/08/15<br /> 1029-33. Ngày phản biện nhận xét bài báo: 01/06/2015<br /> 5. Mathew A, George P.S (2009). Trends in incidence and<br /> mortality rates of squamous cell carcinoma and<br /> Ngày bài báo được đăng: 05/09/2015<br /> adenocarcinoma of cervix-worldwide. Asian Pac J Cancer Prev,<br /> 10(4), 645-50.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 273<br />