Luận án Tiến sĩ Báo chí học: Những đóng góp của Phan Khôi đối với báo chí Việt Nam đầu thế kỷ XX

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> <br /> HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA<br /> HỒ CHÍ MINH<br /> <br /> HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀN<br /> <br /> PHẠM THỊ THÀNH<br /> <br /> NHỮNG ĐÓNG GÓP CỦA PHAN KHÔI<br /> ĐỐI VỚI BÁO CHÍ VIỆT NAM ĐẦU THẾ KỶ XX<br /> Ngành<br /> <br /> : Báo chí học<br /> <br /> Mã số<br /> <br /> : 60 31 02 01<br /> <br /> LUẬN ÁN TIẾN SĨ BÁO CHÍ HỌC<br /> <br /> Người hướng dẫn khoa học: GS. TS. TẠ NGỌC TẤN<br /> <br /> HÀ NỘI - 2015<br /> <br /> LỜI CAM ĐOAN<br /> <br /> Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa<br /> học của cá nhân tôi. Các số liệu sử dụng trong luận án<br /> này là trung thực. Những kết luận khoa học của luận án<br /> chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình khoa<br /> học nào khác.<br /> <br /> Tác giả<br /> <br /> Phạm Thị Thành<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> Trang<br /> 1<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VỀ PHAN KHÔI<br /> <br /> 1. Tình hình nghiên cứu về Phan Khôi ở trong nước<br /> 2. Tình hình nghiên cứu Phan Khôi ở ngoài nước<br /> 3. Những vấn đề đặt ra<br /> <br /> 9<br /> 9<br /> 27<br /> 31<br /> <br /> Chương 1: THÂN THẾ, SỰ NGHIỆP BÁO CHÍ CỦA PHAN KHÔI NỬA<br /> ĐẦU THẾ KỶ XX<br /> <br /> 1.1. Bối cảnh lịch sử Việt Nam nửa đầu thế kỷ XX<br /> 1.2. Sự phát triển báo chí đầu thế kỷ XX<br /> 1.3. Thân thế và quá trình hoạt động báo chí của Phan Khôi<br /> <br /> 33<br /> 33<br /> 41<br /> 63<br /> <br /> Chương 2: QUAN ĐIỂM CHÍNH TRỊ - XÃ HỘI TRONG CÁC TÁC<br /> PHẨM BÁO CHÍ CỦA PHAN KHÔI<br /> <br /> 2.1. Quan điểm chính trị<br /> 2.2. Quan điểm xã hội<br /> <br /> 78<br /> 79<br /> 99<br /> <br /> Chương 3: NHỮNG ĐÓNG GÓP CỦA PHAN KHÔI ĐỐI VỚI PHÁT<br /> TRIỂN TIẾNG VIỆT TRONG BÁO CHÍ<br /> <br /> 3.1. Những đóng góp của Phan Khôi với Việt ngữ học<br /> 3.2. Phát triển cách diễn đạt hiện đại vào ngôn ngữ báo chí<br /> 3.3. Phổ biến và phát triển tiếng Việt<br /> <br /> 121<br /> 123<br /> 132<br /> 141<br /> <br /> Chương 4: NHỮNG ĐÓNG GÓP CỦA PHAN KHÔI TRONG PHÁT<br /> TRIỂN THỂ LOẠI TÁC PHẨM BÁO BÁO CHÍ VÀ KỸ<br /> NĂNG LÀM BÁO<br /> <br /> 4.1. Quan điểm của Phan Khôi về nghề báo và những kỹ năng hoạt<br /> động nghề nghiệp<br /> 4.2. Những đóng góp của Phan Khôi trong phát triển thể loại tiểu<br /> phẩm báo chí<br /> 4.3. Những đóng góp của Phan Khôi trong phát triển thể loại bình<br /> luận, chuyên luận<br /> KẾT LUẬN<br /> DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ<br /> DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> <br /> 149<br /> 150<br /> 162<br /> 176<br /> 183<br /> 189<br /> 190<br /> <br /> 1<br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Lý do lựa chọn đề tài<br /> Nửa đầu thế kỷ XX, Phan Khôi là nhà báo nổi bật. Ông là cây bút nổi<br /> tiếng về sự sắc sảo và thẳng thắn, thường đề cập đến các vấn đề thời sự, nhạy<br /> cảm trong xã hội. Ông cũng là người khởi xướng và tham gia những cuộc<br /> tranh luận sôi nổi trên báo chí thời bấy giờ.<br /> Vốn là người thông minh, nhạy cảm trước cái mới và giàu tinh thần<br /> nhập thế, ông sớm bỏ lối học khoa cử, để chuyển sang học chữ quốc ngữ và<br /> tiếng Pháp. Ông là một trong những người đầu tiên cắt tóc ngắn, hưởng ứng<br /> vận động duy tân. Chính phong trào cách mạng sôi động những năm đầu thế<br /> kỷ XX đã cuốn Phan Khôi vào hoạt động báo chí. Nhờ tiếp thu được những tư<br /> tưởng tiến bộ từ Cách mạng Tân Hợi 1911, phong trào Ngũ Tứ 1919 ở Trung<br /> Hoa cùng với làn sóng tân thư mà Phan Khôi đã bàn luận một cách thẳng thắn<br /> trên báo chí về những vấn đề rất mới bấy giờ như: Vai trò người phụ nữ trong<br /> thời đại mới; về vai trò người trí thức trong vận hội mới của dân tộc… Riêng<br /> về vấn đề nữ quyền, Phan Khôi cho rằng phụ nữ có quyền bình đẳng với nam<br /> giới, người phụ nữ không phải là những người chỉ biết quẩn quanh nơi góc<br /> nhà, xó bếp mà họ có quyền tham gia các hoạt động xã hội, có quyền được<br /> học hành và nuôi chí tiến thủ. Có thể nói, với tư tưởng cấp tiến đó, Phan Khôi<br /> xứng danh là một trong những người khởi xướng phong trào “nữ quyền” ở<br /> nước ta ngay từ những năm đầu thế kỷ XX.<br /> Thời kỳ làm báo sung sức nhất của Phan Khôi là những năm 19281939, đặc biệt là quãng thời gian ông làm chủ bút tờ Phụ nữ Tân văn (từ<br /> 02/5/1929 đến 21/4/1935). Đây là tờ báo lớn, được phát hành trong cả nước.<br /> Trong hàng loạt bài báo đầy màu sắc luận chiến, Phan Khôi luôn đề cập đến<br /> những vấn đề nóng bỏng và bức thiết được xã hội bấy giờ quan tâm, trong đó<br /> có những đóng góp quan trọng trong nghiên cứu ngôn ngữ và văn tự. Cụ thể<br /> là, ông quan tâm đến việc viết chữ quốc ngữ phải viết cho đúng, đính chính<br /> <br /> 2<br /> những chữ mà người sử dụng hay dùng sai nghĩa; việc dùng điển tích trong<br /> thơ văn và chú thích; cách đặt quán từ, danh từ, động từ… Những bài viết này<br /> có ý nghĩa rất quan trọng, vì đây là thời kỳ chữ quốc ngữ đang trong quá trình<br /> hoàn thiện ở nước ta. Những bài báo của Phan Khôi luôn gây được sự chú ý<br /> bởi tính thẳng thắn trong suy nghĩ và cách trình bày hấp dẫn, rành mạch, đậm<br /> chất duy lý. Tiếp cận, phân tích các tác phẩm báo chí của Phan Khôi, một<br /> điều dễ nhận thấy là sự nhất quán trong tinh thần học thuật của ông - Phan<br /> Khôi luôn trọng lý. Ông là người ưa nhập thế, thích tranh luận để làm sáng tỏ<br /> chân lý. Chính trong những cuộc bút chiến này, độ sắc sảo của ngòi bút Phan<br /> Khôi được bộc lộ một cách rõ nét nhất. Tinh thần nhập thế và ý thức luôn tìm<br /> đến cái mới đã tạo nên nguồn cảm hứng tranh luận trong ngòi bút của ông.<br /> Với bút lực mạnh mẽ, ý tưởng dồi dào, ông đã vận dụng luận lý học để giải<br /> thích và bàn luận sâu nhiều vấn đề học thuật và tư tưởng.<br /> Từ số lượng khổng lồ các tác phẩm báo chí, có thể nói, ông là người có<br /> những đóng góp to lớn thúc đẩy sự phát triển của báo chí Việt Nam nửa đầu thế<br /> kỷ XX. Những đóng góp đó đã được nhiều nhà nghiên cứu ghi nhận và đánh giá<br /> rất cao. Trong bài viết tham dự tọa đàm nhân dịp 120 năm ngày sinh của Phan<br /> Khôi (1887-2007), tác giả Lê Minh Quốc (làm công tác nghiên cứu, sưu tầm<br /> danh nhân lịch sử nước Việt) viết: “Nếu chỉ chọn lấy một nhà báo tiêu biểu nhất<br /> của xứ Quảng trong thế kỷ XX, tôi sẽ chọn lấy Phan Khôi. Đó là một hình ảnh<br /> kỳ lạ nhất, cô độc nhất, bản lĩnh nhất của lịch sử báo chí Việt Nam hiện đại”. Tác<br /> giả Lại Nguyên Ân sau quá trình sưu tầm khối lượng khổng lồ các tác phẩm báo<br /> chí của Phan Khôi những năm 20-30, thế kỷ XX đã nhận định:<br /> Phan Khôi hiện diện trước xã hội, trước cuộc đời này chỉ với tư cách<br /> nhà báo; người ta biết ông chủ yếu qua những gì ông viết ra đăng<br /> lên báo chí; nhưng, qua hoạt động báo chí, Phan Khôi chứng tỏ<br /> mình còn là một học giả, một nhà tư tưởng, một nhà văn (...) Phan<br /> Khôi hoàn toàn không thể hiện mình như một chí sĩ; ông sống như<br /> <br />