Luận án Tiến sĩ Luật học: Án lệ hình sự ở Việt Nam hiện nay

VIỆN HÀN LÂM<br /> KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM<br /> HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI<br /> <br /> NGUYỄN THANH MẬN<br /> <br /> ÁN LỆ HÌNH SỰ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY<br /> <br /> Ngành: Luật Hình sự và Tố tụng hình sự<br /> Mã số: 9.38.01.04<br /> <br /> LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC<br /> <br /> NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:<br /> PGS TS. Trần Văn Độ<br /> <br /> Hà Nội, 2019<br /> <br /> LỜI CAM ĐOAN<br /> Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tác giả. Các số liệu,<br /> trích dẫn trong luận án là trung thực, có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng. Luận án không<br /> trùng lặp với các công trình khoa học đã công bố.<br /> <br /> TÁC GIẢ LUẬN ÁN<br /> <br /> NCS Nguyễn Thanh Mận<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> <br /> MỞ ĐẦU ................................................................................................................... 1<br /> Chƣơng 1.TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ NHỮNG VẤN<br /> ĐỀ ĐẶT RA CẦN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU VỀ ÁN LỆ HÌNH SỰ ............. 11<br /> 1.1. Tình hình nghiên cứu ......................................................................................... 11<br /> 1.2. Nhận xét về tình hình nghiên cứu ...................................................................... 33<br /> 1.3. Giả thuyết nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu .................................................... 36<br /> Chƣơng 2. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ ÁN LỆ HÌNH SỰ, XÂY<br /> DỰNG VÀ ÁP DỤNG ÁN LỆ HÌNH SỰ............................................................. 40<br /> 2.1. Khái niệm, bản chất, đặc điểm và vai trò của án lệ hình sự................................ 40<br /> 2.2. Khái niệm, đặc điểm và những nguyên tắc xây dựng án lệ hình sự ................... 53<br /> 2.3. Khái niệm, đặc điểm và các nguyên tắc áp dụng án lệ hình sự .......................... 64<br /> Chƣơng 3. THỰC TIỄN XÂY DỰNG VÀ ÁP DỤNG ÁN LỆ HÌNH SỰ Ở<br /> VIỆT NAM.............................................................................................................. 78<br /> 3.1. Thực tiễn xây dựng và áp dụng án lệ hình sự..................................................... 78<br /> 3.2. Đánh giá thực tiễn xây dựng và áp dụng án lệ hình sự..................................... 102<br /> Chƣơng 4. YÊU CẦU VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG XÂY<br /> DỰNG VÀ ÁP DỤNG ÁN LỆ HÌNH SỰ Ở VIỆT NAM ................................. 121<br /> 4.1. Yêu cầu xây dựng, phát triển án lệ hình sự ...................................................... 121<br /> 4.2. Các giải pháp nâng cao chất lƣợng xây dựng, áp dụng án lệ hình sự ............... 127<br /> KẾT LUẬN ........................................................................................................... 148<br /> DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................ 152<br /> <br /> DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT<br /> <br /> ALHS<br /> <br /> Án lệ hình sự<br /> <br /> BLHS<br /> <br /> Bộ luật hình sự<br /> <br /> BLDS<br /> <br /> Bộ luật Dân sự<br /> <br /> BLTTDS<br /> <br /> Bộ luật Tố tụng dân sự<br /> <br /> BLTTHS<br /> <br /> Bộ luật Tố tụng hình sự<br /> <br /> TAND<br /> <br /> Tòa án nhân dân<br /> <br /> TANDTC Tòa án nhân dân Tối cao<br /> XHCN<br /> <br /> Xã hội chủ nghĩa<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài<br /> Án lệ chính thức đƣợc thừa nhận trong hệ thống pháp luật Việt Nam là<br /> bƣớc ngoặc lớn, đánh dấu sự đột phá trong quá trình cải cách tƣ pháp. Từ những<br /> định hƣớng về cải cách tƣ pháp trong các Nghị quyết của Đảng, những quy định<br /> của Hiến pháp và pháp luật, TANDTC đã và đang tích cực xây dựng các đề án,<br /> triển khai thực hiện một cách khẩn trƣơng, quyết liệt, cho ra đời những án lệ nói<br /> chung, án lệ hình sự nói riêng, phục vụ cải cách tƣ pháp, nhằm thực hiện tốt hơn<br /> nhiệm vụ bảo vệ công lý, hƣớng tới xây dựng Tòa án thân thiện, gần dân, là chỗ<br /> dựa tin cậy của nhân dân và xã hội trong giai đoạn mới.<br /> Thứ nhất, xây dựng nhà nƣớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do<br /> dân và vì dân là một trong những nhiệm vụ ƣu tiên hàng đầu trong nội dung cải<br /> cách tƣ pháp ở Việt Nam hiện nay. Việc quản lý nhà nƣớc và xã hội bằng pháp<br /> luật chỉ là một yếu tố cần nhƣng chƣa đủ của một nhà nƣớc pháp quyền. Nhà<br /> nƣớc pháp quyền đòi hỏi pháp luật phải đƣợc áp dụng một cách thống nhất. Việc<br /> Tòa án áp dụng thống nhất pháp luật thể hiện ở những vụ án giống nhau thì phải<br /> đƣợc xử nhƣ nhau. Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 24/5/2005 của Bộ Chính trị<br /> Về xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định<br /> hướng đến năm 2020 (Nghị quyết số 48) nhấn mạnh: Xây dựng và hoàn thiện hệ<br /> thống pháp luật đồng bộ, thống nhất, khả thi, công khai, minh bạch, trọng tâm là<br /> hoàn thiện thể chế kinh tế thị trƣờng định hƣớng xã hội chủ nghĩa, xây dựng Nhà<br /> nƣớc pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của nhân dân, do nhân dân và vì<br /> nhân dân; đổi mới căn bản cơ chế xây dựng và thực hiện pháp luật; phát huy vai<br /> trò và hiệu lực của pháp luật để góp phần quản lý xã hội, giữ vững ổn định chính<br /> trị, phát triển kinh tế, hội nhập quốc tế, xây dựng Nhà nƣớc trong sạch, vững<br /> mạnh, thực hiện quyền con ngƣời, quyền tự do, dân chủ của công dân, góp phần<br /> đƣa nƣớc ta trở thành nƣớc công nghiệp theo hƣớng hiện đại vào năm 2020.<br /> <br /> 1<br /> <br />