Luận án tiến sĩ Nông nghiệp: Nghiên cứu xác định một số chỉ tiêu sinh sản và thử nghiệm thụ tinh nhân tạo cho lợn Rừng trong điều kiện nuôi nhốt tại khu vực phía Bắc Việt Nam

Chia sẻ: Co Ti Thanh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:131

Thêm vào BST

Báo xấu

29
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án được nghiên cứu với mục tiêu nhằm xác định một số chỉ tiêu sinh sản của lợn Rừng nhập nội từ Thái Lan trong điều kiện nuôi nhốt tại một số tỉnh phía Bắc Việt Nam. Khai thác và thử nghiệm thụ tinh nhân tạo cho lợn Rừng và lợn Rừng lai lợn Móng cái trong điều kiện nuôi nhốt.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án tiến sĩ Nông nghiệp: Nghiên cứu xác định một số chỉ tiêu sinh sản và thử nghiệm thụ tinh nhân tạo cho lợn Rừng trong điều kiện nuôi nhốt tại khu vực phía Bắc Việt Nam

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ PHÙNG QUANG TRƯỜNG NGHIÊN CỨU XÁC ĐỊNH MỘT SỐ CHỈ TIÊU SINH SẢN VÀ THỬ NGHIỆM THỤ TINH NHÂN TẠO CHO LỢN RỪNG TRONG ĐIỀU KIỆN NUÔI NHỐT TẠI KHU VỰC PHÍA BẮC VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ HÀ NỘI, 2017
H C VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ PHỐNG QUANG TR NG NGHIÊN CỨU XÁC ĐỊNH MỘT SỐ CHỈ TIÊU SINH SẢN VÀ THỬ NGHIỆM THỤ TINH NHÂN TẠO CHO LỢN RỪNG TRONG ĐIỀU KIỆN NUÔI NHỐT TẠI KHU VỰC PHÍA BẮC VIỆT NAM Chuyên ngành : Sinh sản và Bệnh sinh sản gia súc Mã số : 62.64.01.06 Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Nguyễn Văn Thanh 2. TS. Vũ Như Quán HĨăN I,ă2017
L IăCAMăĐOAN Tôi xin cam đoan đơy lƠ công trình nghiên c u c a riêng tôi, các k t qu nghiên c uđ c trình bƠy trong lu n án lƠ trung thực, khách quan vƠ ch a t ng dùng b o v đ l y b t kǶ học v nƠo. Tôi xin cam đoan r ng mọi sự giúp đ cho vi c thực hi n lu n án đư đ cc m n, các thông tin trích d n trong lu n án nƠy đ u đ c ch rõ ngu n g c. Hà Nội, ngày 8 tháng 3 năm 2017 Tácăgi ălu năán PhùngăQuangăTr ng i
L IăC Mă N Trong su t th i gian học t p, nghiên c u và hoàn thành lu n án, tôi đư nh n đ c sự h ng d n, ch b o t n tình c a các th y cô giáo, sự giúp đ , động viên c a b n bè, đ ng nghi p vƠ gia đình. Nhân d p hoàn thành lu n án, cho phép tôi đ c bày t lòng kính trọng và bi t n sơu s c đ n PGS.TS. Nguyễn Văn Thanh vƠ TS. Vũ Nh Quán đư t n tình h ng d n, dành nhi u công s c, th i gian và t o đi u ki n cho tôi trong su t quá trình học t p và thực hi n đ tài. Tôi xin bày t lòng bi t n chơn thƠnh t i Ban Giám đ c, Ban Qu n lý đƠo t o, Bộ môn bộ môn Ngo i ậ S n, Khoa Thú y - Học vi n Nông nghi p Vi t Nam đư t n tình giúp đ tôi trong quá trình học t p, thực hi n đ tài và hoàn thành lu n án. Tôi xin chơn thƠnh cám n Lưnh đ o Trung tơm Nghiên c u Bò vƠ Đ ng c Ba Vì, đư t o đi u ki n cho tôi đ c thực hi n đ tƠi. Tôi xin chơn thƠnh c m n TS. Tăng Xuơn L u, Giám đ c Trung tơm Nghiên c u Bò vƠ Đ ng c Ba Vì các ch trang tr i l n R ng t i huy n Tam Đ o t nh Vĩnh Phúc, huy n L ng S n t nh Hòa Bình vƠ huy n Ba Vì ThƠnh ph HƠ Nội, đư h ng d n, giúp đ vƠ t o đi u ki n t t nh t cho tôi thực hi n đ tƠi. Xin chân thành c m n gia đình, ng i thân, b n bè, đ ng nghi p đư t o mọi đi u ki n thu n l i vƠ giúp đ tôi v mọi mặt, động viên khuy n khích tôi hoàn thành lu n án./. Hà Nội, ngày 8 tháng 3 năm 2017 Tácăgi ălu năán PhùngăQuangăTr ng ii
M CăL C L i cam đoan ..................................................................................................................... i L i c m n ........................................................................................................................ ii M c l c ............................................................................................................................ iii Danh m c ch vi t t t ...................................................................................................... vi Danh m c các b ng ......................................................................................................... vii Danh m c nh ................................................................................................................ viii Danh m c hình ................................................................................................................. ix Trích y u lu n án .............................................................................................................. x Thesis abstract................................................................................................................. xii Ph n 1. M đ u ............................................................................................................... 1 1.1. Tính c p thi t c a đ tài ........................................................................................ 1 1.2. M c tiêu nghiên c u đ tài.................................................................................... 3 1.3. Ph m vi nghiên c u .............................................................................................. 3 1.3.1. Đ a đi m ................................................................................................................ 3 1.3.2. Th i gian ............................................................................................................... 3 1.4. Nh ng đóng góp m i c a đ tài ............................................................................ 3 1.5. ụ nghĩa khoa học và thực tiễn c a đ tài .............................................................. 4 Ph n 2. T ng quan tài li u ............................................................................................. 5 2.1. tình hình chăn nuôi l n R ng trên th gi i và Vi t Nam...................................... 5 2.1.1. Ngu n g c c a l n R ng ...................................................................................... 5 2.1.2. Chăn nuôi l n R ng trên th gi i.......................................................................... 8 2.1.3. Chăn nuôi l n R ng t i Vi t Nam ...................................................................... 11 2.2. Đặc đi m, đặc tính, sinh tr ng và sinh s n c a l n R ng .................................. 13 2.2.1. Đặc đi m vƠ đặc tính c a l n R ng .................................................................... 13 2.2.2. Kh năng sinh tr ng c a l n R ng ................................................................... 18 2.2.3. Kh năng sinh s n c a l n R ng......................................................................... 20 2.2.4. Nuôi d ng chăm sóc l n R ng ......................................................................... 22 2.2.5. B nh, t t và kh năng thích ng và ch ng b nh c a l n R ng đ i v i môi tr ng s ng ......................................................................................................... 25 2.3. Vai trò c a kỹ thu t th tinh nhân t o trong chăn nuôi l n R ng ................. 26 iii
Ph n 3. V t li uăvƠăph ngăphápănghiênăc u ............................................................ 27 3.1. Đ a đi m nghiên c u ........................................................................................... 27 3.2. Th i gian nghiên c u .......................................................................................... 28 3.3. Đ it ng nghiên c u ......................................................................................... 28 3.4. Nội dung nghiên c u ........................................................................................... 28 3.4.1. Xác đ nh một s ch tiêu sinh s n c a đƠn l n R ng nh p nội t Thái Lan bao g m ............................................................................................................... 28 3.4.2. Th nghi m th tinh nhân t o cho l n R ng nh p nội t Thái Lan ................... 29 3.5. Ph ng pháp nghiên c u .................................................................................... 29 3.5.1. Chu ng tr i vƠ ph ng th c chăn nuôi c a đƠn l n nghiên c u ........................ 29 3.5.2. Ph ng pháp theo dõi các ch tiêu sinh s n ........................................................ 31 3.5.3. Th nghi m th tinh nhân t o cho l n R ng nh p nội t Thái Lan ................... 33 3.5.4. Ph ng pháp x lý s li u................................................................................... 39 Ph n 4. K t qu và th o lu n ....................................................................................... 40 4.1. Một s ch tiêu sinh s n trên đƠn l n r ng nh p nội t Thái Lan ....................... 40 4.1.1. Tu i thành th c tính d c ..................................................................................... 40 4.1.2. Chu kǶ động d c ................................................................................................. 44 4.1.3. Tu i ph i gi ng l n đ u ...................................................................................... 45 4.1.4. Th i đi m ph i gi ng thích h p .......................................................................... 48 4.1.5. Th i gian mang thai ............................................................................................ 50 4.1.6. Tu i đ l a đ u ................................................................................................... 52 4.1.7. S con sinh ra trong một l a ............................................................................... 55 4.1.8. Kh i l ng l n các l a tu i khác nhau ............................................................ 57 4.1.9. Tỷ l nuôi s ng đ n 24h ...................................................................................... 61 4.1.10. Tỷ l nuôi s ng đ n 60 ngày .............................................................................. 63 4.1.11. Th i gian động d c l i sau cai s a ...................................................................... 65 4.1.12. Kho ng cách gi a hai l a đ ............................................................................... 67 4.2. K t qu nghiên c u v th tinh nhân t o cho l n R ng ..................................... 69 4.2.1. Hu n luy n l n R ng nh y giá ........................................................................... 69 4.2.2. Đánh giá ch t l ng tinh d ch l n R ng ............................................................. 72 4.2.3. B o t n tinh d ch l n R ng d ng l ng ............................................................. 84 4.2.4. K t qu d n tinh cho l n cái ............................................................................... 88 iv
Ph n 5. K t lu n và ki n ngh ...................................................................................... 95 5.1. K t lu n ............................................................................................................... 95 5.2. Ki n ngh ............................................................................................................. 96 Danh m c các công trình công b có liên quan đ n lu n án .......................................... 97 Tài li u tham kh o .......................................................................................................... 98 Ph l c .......................................................................................................................... 105 v
DANHăM CăCH ăVI TăT T Ch ăvi tăt t ụănghƿaăc aăch ăvi tăt t A Ho t lực tinh trùng C Concentration: N ng độ tinh trùng CK Chu kǶ cs Cộng sự ĐVT Đ n v tính FSH Follicle Stimulating Hormone K Tỷ l tinh trùng kǶ hình SE Standard Error: Sai s chu n TCVN Tiêu chu n Vi t Nam TTNT Th tinh nhơn t o V Volume: L ng xu t tinh VAC T ng s tinh trùng s ng ti n thẳng/l n khai thác vi
DANHăM CăCỄCăB NGă STT Tênăb ng Trang 4.1. Tu i thành th c tính d c c a l n R ng cái ....................................................... 40 4.2. Chu kǶ động d c c a l n R ng ........................................................................ 44 4.3. Tu i ph i gi ng l n đ u c a đƠn l n R ng cái ................................................. 46 4.4. Th i đi m ph i gi ng thích h p c a l n R ng................................................. 49 4.5. Th i gian mang thai c a l n R ng ................................................................... 51 4.6. Tu i đ l a đ u c a l n R ng .......................................................................... 53 4.7. S l ng con sinh ra/l a c a l n R ng cái ....................................................... 55 4.8. Kh i l ng l n R ng t s sinh đ n 10 tháng tu i t i các đ a bàn nghiên c u .... 58 4.9. Th i gian động d c l i c a l n R ng m sau cai s a l n con .......................... 65 4.10. Kho ng cách gi a 2 l a đ c a l n R ng ......................................................... 67 4.11. K t qu hu n luy n khai thác tinh l n R ng .................................................... 70 4.12. Màu s c tinh d ch c a l n R ng ....................................................................... 72 4.13. L ng xu t tinh đư lọc c a l n R ng (V, ml)................................................... 74 4.14. Ho t lực tinh trùng c a l n R ng (A, cho điểm từ 0,00 đến 1,00) ................... 76 4.15. N ng độ tinh trùng c a l n R ng (C, triệu/ml) ................................................ 78 4.16. T ng s tinh trùng ti n thẳng trong l n xu t tinh c a l n R ng (VAC, tỷ/lần) .................................................................................................... 80 4.17. Tỷ l kǶ hình c a tinh trùng l n R ng (K, %).................................................. 81 4.18. pH tinh d ch c a l n R ng ................................................................................ 83 4.19. T ng h p s và ch t l ng tinh d ch l n R ng ................................................ 84 4.20. K t qu b o t n tinh d ch l n R ng trong môi tr ng L.V.C.N. ..................... 85 4.20a. Ch s s c s ng tuy t đ i (Sa=∑at) c a tinh trùng l n thí nghi m đ c b o t n trong môi tr ng L.V.C.N. .................................................................. 86 4.21. Tỷ l th thai và tỷ l đ c a l n R ng và l n Móng Cái đ c d n tinh b ng tinh d ch l n R ng ................................................................................... 88 4.22. Tỷ l nuôi s ng l n con đ n 24 gi và 60 ngày tu i sau khi sinh .................... 91 4.23. Kh i l ng s sinh vƠ kh i l ng 60 ngày tu i (kg)........................................ 93 vii
DANHăM Că NH STT Tênă nh Trang 4.1. L n R ng trong nghiên c u thành th c v tính 182 ngày tu i ...................... 41 4.2. L n R ng trong nghiên c u ph i gi ng l n đ u ............................................... 47 4.3. L n cái trong nghiên c u th i kǶ ắmê ìẰ cho k t qu ph i gi ng cao nh t........ 50 4.4. L n R ng trong nghiên c u đ l a đ u ............................................................ 54 4.5. S con sinh ra/l a c a l n R ng trong nghiên c u .......................................... 56 4.6. L n R ng s sinh trong nghiên c u ................................................................. 59 4.7. L n R ng 60 ngày tu i trong nghiên c u......................................................... 59 4.8. L n R ng 8 tháng tu i trong nghiên c u ......................................................... 60 4.9. L n R ng 10 tháng tu i trong nghiên c u ....................................................... 60 4.10. Làm quen v i l n đực trong nghiên c u .......................................................... 69 4.11. Hu n luy n l n đực trong nghiên c u ti p xúc giá nh y .................................. 69 4.12. L n đực trong nghiên c u ti p xúc giá ............................................................. 71 4.13. Khai thác tinh l n R ng s 1 trong nghiên c u ................................................ 71 4.14. Khai thác tinh l n R ng s 2 trong nghiên c u ................................................ 71 4.15. Khai thác tinh l n R ng s 3 trong nghiên c u ............................................... 71 4.16. Tinh d ch l n R ng có màu tr ng s a .............................................................. 73 4.17. Ki m tra ch t l ng tinh d ch l n ..................................................................... 77 4.18. Tinh dich l n R ng trong nghiên c u sau khi pha loưng trong môi tr ng L.V.C.N, b o qu n vƠ đ a đi ph i gi ng .......................................................... 87 4.19. D n tinh cho l n R ng trong nghiên c u ......................................................... 89 4.20. D n tinh cho l n Móng cái trong nghiên c u ................................................... 89 4.21. ĐƠn l n R ng trong nghiên c u sinh 10 con b ng ph ng pháp th tinh nhân t o............................................................................................................. 90 4.22. ĐƠn l n Móng Cái lai l n R ng trong nghiên c u sinh 10 con b ng ph ng pháp th tinh nhân t o ......................................................................... 90 4.23. ĐƠn l n R ng và R ng lai Móng Cái trong nghiên c u 60 ngày tu i .......... 92 viii
DANHăM CăHÌNH STT Tên hình Trang 2.1. Sọc d a trên thơn c a l n con ........................................................................... 14 2.2. L n 6 tháng tu i (không còn sọc d a) .............................................................. 14 2.3. Răng nanh c a l n R ng đực .......................................................................... 14 2.4. Má b c l n R ng tr ng thành...................................................................... 14 4.1. Đ th so sánh tỷ l đƠn l n con sinh ra nuôi s ng t i 24h t i các đ a bàn nghiên c u ........................................................................................................ 62 4.2. Đ th so sánh tỷ l đƠn l n nuôi s ng t i 60 ngày sau sinh t i các khu vực khác nhau ................................................................................................... 64 4.3. Đ th so sánh s l ng con / l a gi a l n R ng và l n Móng Cái ................. 90 ix
TRệCHăY UăLU NăỄN Tênătácăgi : Phùng Quang Tr ng Tên Lu năán: Nghiên c u xác đ nh một s ch tiêu sinh s n vƠ th nghi m th tinh nhơn t o cho l n R ng trong đi u ki n nuôi nh t t i khu vực phía B c Vi t Nam. Chuyên ngành: Sinh s n vƠ B nh sinh s n gia súc Mưăs : 62 64 01 06 Tênăc ăs ăđƠoăt o: Học vi n Nông nghi p Vi t Nam M căđíchănghiênăc u - Xác đ nh một s ch tiêu sinh s n c a l n R ng nh p nội t Thái Lan trong đi u ki n nuôi nh t t i một s t nh phía B c Vi t Nam - Khai thác vƠ th nghi m th tinh nhơn t o cho l n R ng và l n R ng lai l n Móng cái trong đi u ki n nuôi nh t. Đối tượng nghiên cứu Các ch tiêu v sinh s n đ c thực hi n trên đƠn l n R ng đ c sinh ra t đƠn l n R ng nh p nội t Thái Lan đ c nuôi t i các trang tr i t i huy n L ng S n t nh Hòa Bình, huy n Tam Đ o t nh Vĩnh Phúc vƠ huy n Ba Vì ThƠnh ph HƠ Nội. Th nghi m th tinh nhơn t o cho l n R ng Thái Lan trong đi u ki n nuôi nh t: 4 l n đực R ng đ c đánh ký hi u R1, R2, R3, R4 đ c hu n luyên khai thác tinh t i trang tr i Hu Linh, l n R ng cái vƠ l n Móng cái đ c s d ng TTNT t i trang tr i Mỹ H nh thuộc huy n Ba Vì HƠ Nội. Ph ngăphápănghiênăc u - S d ng các ph ng pháp th ng quy đang đ c áp d ng cho vi c nghiên c u theo dõi ch tiêu sinh s n, đánh giá ch t l ng tinh d ch vƠ th nghi m th tinh nhơn t o trên l n R ng và l n R ng lai l n Móng cái; - Ph ng pháp nghiên c u th nghi m th tinh nhơn t o cho l n R ng trong đi u ki n nuôi nh t: Ph ng pháp hu n luy n vƠ khai thác tinh l n, ch t l ng tinh d ch, th nghi m th tinh nhơn t o cho l n R ng vƠ l n Móng cái. - Áp d ng các ph ng pháp phơn tích th ng kê toán học trong nghiên c u đ b trí thí nghi m, l y m u, x lý s li u vƠ đánh giá k t qu đ m b o yêu c u khách quan vƠ độ chính xác cho phép v i sự hỗ tr c a một s ph n m m Excel, SPSS. x
K tăqu ăchínhăvƠăk tălu n - Lu n án lƠ công trình nghiên c u có h th ng v một s ch tiêu sinh s n, s c s n xu t tinh vƠ kh năng ng d ng Th tinh nhơn t o c a l n R ng Thái Lan nh p nội trong đi u ki n chăn nuôi Vi t Nam. - K t qu c a lu n án khẳng đ nh đ c ch t l ng tinh d ch c a l n R ng Thái Lan trong đi u ki n c a Vi t Nam. Đặc bi t, ch t l ng tinh d ch đư đ c nghiên c u, khẳng đ nh trong th nghi m th tinh nhơn t o c a l n R ng và l n R ng lai l n Móng cái thông qua ch tiêu sinh s n c a đƠn l n. - K t qu c a lu n án lƠ tƠi li u tham kh o cho cán bộ chuyên môn, cán bộ qu n lý dùng trong nghiên c u, gi ng d y, học t p các các tr ng Đ i học, Cao đẳng, Trung c p, cho các nhƠ nghiên c u, cán bộ kỹ thu t, sinh viên ngƠnh công ngh sinh học, nông nghi p vƠ cho c s chăn nuôi l n R ng gi ng s n xu t tinh ph c v công tác th tinh nhơn t o trên l n. xi
THESIS ABSTRACT PhD candidate: Phung Quang Truong Thesis title: Determination of some reproductive features of wild pigs and preliminary application of artificial insemination in wild sows under captivity in the North of Vietnam Major: Veterinary Theriogenology Code: 62 64 01 06 Educational organization: Vietnam National University of Agriculture (VNUA) Research Objectives - Determination of some reproductive features of Thailand-originated wild sows under captivity in Vietnam. - Analyzing wild boars, semen and applying artificial insemination in wild sows. Materials and Methods Eperimental animals Reproductive characteristics are investigated in the wild sows born from Thailand-imported sows raised on the farms in Luong Son, Hoa Binh, Tam Dao, Vinh Phuc and Ba Vi, Ha Noi. Four boars coded as Rs, R2, R3 and R4 were trained for semen collection. Artificial insemination was carried out in wild sows and Mong Cai sows housed My Hanh farm, Ba Vi, Ha Noi. Method of research - The study used common methods which are applied in studying reproductive feautures, evaluation of semen quality and trial of artificial insemination in wild sows and wild sows crossed breed. Method of doing artificial insemination in pigs under captivity: Method of training of wild boars for semen collection, and semen quality, preliminary application of artidicial insemination in wild sows and Mong cai sows. - Using statistical analysis in the research for experimental design, sample collection, data analysis and interpretation of results in an unbiased and exact manner with the assistance of Excel and SPSS programs. xii
Main findings and conclusions - This dissertation is a systematic research in some reproductive features, semen quality and application of artificial insemination in Thailand wild-imported pigs raised under captivity inVietnam. - The result of this dissertation has affirmed the semen quality of Thailand wild imoported pigs under captivity in Vietnam. Especially, semen quality was re-assessed through the research in aritificial insemination in wild and Mong cai sows. - The sesult of this dissertation will be a reference source for specialists, administrative executive in doing research, teaching, studying at Universities, colleges, middle-ranking schools, scientists, technical executives, student in the major of biotechnology, agriculture and for institutes farms that raisind and breeding wild pigs for application of artificial insemination. xiii
PH N 1. M ăĐ U 1.1. TệNHăC PăTHI TăC AăĐ ăTĨI L n R ng, một loƠi v t hoang dư v i qu n th khá l n vƠ phơn b rộng kh p lưnh th Ểu - Á (Eurasia) t lơu đư đ c loƠi ng i khai thác lƠm thực ph m, các v t d ng. L n R ng có ngu n g c t B c chơu Phi vƠ ph n l n t vùng Ểu - Á (Eurasia) kéo t các đ o n c Anh (British Isles) đ n Tri u Tiên vƠ các bán đ o Sunda Islands. Vùng b c kéo t Nam Scandinavia t i Nam Siberia vƠ Nh t B n. ụ t ng khai thác l n R ng ậ trong đó có vi c chăn nuôi - đ ph c v con ng i, n c ta đ c Lê Hi n HƠo (1973) kh i x ng trong cu n sách ắThú kinh t mi n B c Vi t NamẰ. Tuy nhiên mưi đ n 2001, một nông dơn Bình Ph c đư thu n d ng một vƠi con l n R ng vƠ lai chúng v i một lo i l n đen th ng đ c các đ ng bƠo vùng cao nuôi. Đ u t th p, dễ nuôi, l i nhu n cao nên l n R ng lai l n Móng cái đư t o nên một sự ki n l n trong chăn nuôi th i đó. Trong th i gian đó Thái Lan cũng đang có phong trào nuôi l n R ng trong các trang tr i. Năm 2005 một công ty t i Bình Ph c đư nh p t Thái Lan 100 con l n R ng Thái Lan v nuôi th nghi m. VƠ sau đó hƠng ngƠn con đ c ti p t c nh p. Một phong trƠo nuôi l n R ng đư đ c nhen nhóm lên t đó vƠ đ c sự ng hộ c a nhƠ n c Vi t Nam v i mong mu n đa d ng v t nuôi vƠ t o đi u ki n cho nông dơn. Đư t lơu, nông dơn Vi t Nam đư bi t nuôi l n đ ph c v cho nhu c u c a mình vƠ nó đư tr thƠnh một ngƠnh truy n th ng. Hi n nay, ngƠnh chăn nuôi l n đư tr thƠnh ngƠnh s n xu t chính c a n n nông nghi p n c ta. Trong chi n l c phát tri n kinh t đ n năm 2020, ngƠnh chăn nuôi sẽ đ c t ch c l i Theo h ng g n v i th tr ng, b o đ m an toƠn d ch b nh, v sinh thú y vƠ c i thi n đi u ki n an sinh xư hội, nh m nơng cao năng su t, ch t l ng, hi u qu vƠ v sinh an toƠn thực ph m. Chăn nuôi sẽ c b n chuy n sang h ng s n xu t hƠng hóa, trang tr i, công nghi p. Hi n nay, có nhi u gi ng l n nh p ngo i đ c nuôi ph bi n kh p các đ a ph ng trong c n c, giúp nơng cao năng su t chăn nuôi, s n ph m th t l n đ c cung ng đ y đ trên th tr ng hƠng ngƠy. Nh ng khi đ i s ng v tinh th n vƠ v t ch t c a con ng i ngƠy cƠng đ c nơng cao thì nhu c u cũng chuy n d n t s l ng sang ch t l ng; nhu c u v thực ph m s ch có ch t l ng t t ngƠy cƠng l n. Th t l n R ng th m ngon đặc tr ng, bì giòn, ít m , hƠm l ng cholesterol th p, 1
đ c r t nhi u ng i a thích vƠ tr thƠnh món ăn đặc s n. Ngu n th t l n R ng tr c đơy ch y u lƠ săn b n trên R ng, nh ng gi đơy ngu n cung c p đó đư c n ki t; h n n a, nhƠ n c ta đư c m săn b n đ b o v loƠi l n R ng. Chính vì v y ngh chăn nuôi l n R ng hình thƠnh vƠ phát tri n đư đáp ng k p th i nhu c u c a ng i tiêu dùng. L n R ng không nh ng có th t th m ngon mƠ còn có s c đ kháng t t, ít b nh t t, dễ nuôi; th c ăn c a l n R ng có th đ c t n d ng t nh ng s n ph m ph trong s n xu t nông nghi p v i chi phí th p. Chăn nuôi l n R ng không ch mang l i ngu n l i nhu n cao mƠ còn góp ph n lƠm đa d ng gi ng v t nuôi, đ m b o chăn nuôi b n v ng, an ninh l ng thực vƠ thực ph m. Vì v y, ngh chăn nuôi l n R ng n c ta tuy còn m i m song ngƠy cƠng phát tri n rộng rưi do nhu c u s d ng th t l n R ng lƠm thực ph m vƠ xu t kh u ngƠy cƠng tăng. Nh ng năm đ u tiên, Vi t Nam nuôi ch y u lo i l n R ng có ngu n g c t Thái Lan, Trung Qu c; nh p theo con đ ng ti u ng ch hay chính ng ch v , s khác đ c thu n d ng t l n R ng Vi t Nam. Các n i nuôi l n R ng đ u nuôi theo kinh nghi m hoặc nuôi theo h ng d n đ n gi n, s sƠi c a các tƠi li u có ngu n g c t trang tr i Thái Lan hay lƠ các bƠi báo vi t d i d ng c m tính ch quan. Đ i v i các nhƠ khoa học Vi t Nam, l n R ng thực sự lƠ đ i t ng m i, các thông tin hay các nghiên c u v nó còn r t ít. Cũng gi ng nh các loƠi v t nuôi khác, l n R ng nuôi trong gia đình, trang tr i cũng gặp ph i nh ng khó khăn: Sơn ch i h p, năng su t sinh s n th p, d ch b nh do ch a đ c nghiên c u đ y đ vƠ ng d ng rộng rưi các ti n bộ kỹ thu t. Mu n phát tri n đƠn l n R ng một cách b n v ng, b o v đ c ngu n gen quý giá vƠ tính đa d ng sinh học c a th gi i tự nhiên, c n ph i có nh ng nghiên c u sơu h n, rộng h n v sinh lý sinh s n c a nó đ đ a ra đ c nh ng s li u khoa học, nh ng thông tin chính xác. Th tinh nhơn t o (TTNT) lƠ kỹ thu t mƠ con ng i ti n hƠnh l y tinh d ch t con đực r i dùng d ng c chuyên d ng b m tinh d ch vƠo đ ng sinh d c con cái khi ch u đực. Đơy lƠ bi n pháp c i t o gi ng nhanh nh t, t t nh t, tiên ti n nh t nh m t o ra đƠn con có s n l ng cao, ph m ch t t t nh t. Trong chăn nuôi l n R ng t i Vi t Nam, vi c khai thác, đánh giá ch t l ng tinh d ch vƠ th tinh nhơn t o trên l n R ng và l n R ng v i l n b n đ a còn r t h n ch , ch a có nhi u nghiên c u trong lĩnh vực nƠy. Vì v y các s li u khoa học, nh ng thông tin v v n đ nƠy còn b ng vƠ m i 2
m . Vi c nghiên c u v khai thác, đánh giá ch t l ng tinh d ch vƠ Th tinh nhơn t o trên đ i t ng l n R ng lƠ một v n đ vô cùng c p thi t hi n nay. 1.2. M CăTIểUăNGHIểNăC UăĐ ăTĨI - Xác đ nh, đánh giá một s ch tiêu sinh s n c a l n R ng nh p nội t Thái Lan qua các ch tiêu: Tu i thƠnh th c v tính, tu i ph i gi ng l n đ u, th i đi m ph i gi ng thích h p, th i gian mang thai, tu i đ l a đ u, th i gian động d c l i sau khi cai s a, s l ng con sinh ra/l a, kh i l ng các l a tu i, t l nuôi s ng đ n 24h, t l nuôi s ng đ n 60 ngƠy, kho ng cách 2 l a đ , chu kì động d c. - Khai thác đánh giá ch t l ng tinh l n R ng đực Thái Lan vƠ th nghi m th tinh nhơn t o cho l n R ng và l n b n đ a (Móng cái) trong đi u ki n nuôi nh t: Ph ng pháp hu n luy n vƠ khai thác tinh l n, ch t l ng tinh d ch, th nghi m th tinh nhơn t o cho l n R ng vƠ l n b n đ a (Móng cái). 1.3. PH MăVIăNGHIểNăC U 1.3.1. Đ aăđi m * Nội dung 1: Các ch tiêu sinh s n trên đƠn l n R ng đ c thực hi n t i các đ a đi m: Vĩnh Phúc, Hòa Bình vƠ HƠ Nội. * Nội dung 2: Th nghi m th tinh nhơn t o cho l n R ng trong đi u ki n nuôi nh t, đ c thực hi n t i trang tr i l n R ng Mỹ H nh vƠ Hu Linh c a huy n Ba Vì ậ HƠ Nội. 1.3.2. Th iăgian * Nội dung 1: Các ch tiêu sinh s n trên đƠn l n R ng đ c thực hi n t i các đ a đi m: Vĩnh Phúc, Hòa Bình vƠ HƠ Nội. Các nội dung c a đ tƠi đ c thực hi n t năm 2012. * Nội dung 2: Th nghi m th tinh nhơn t o cho l n R ng trong đi u ki n nuôi nh t. Th i gian t tháng 3 năm 2014 đ n tháng 2 năm 2016. 1.4. NH NGăĐịNGăGịPăM IăC AăĐ ăTĨI - K t qu c a lu n án là công trình khoa học công b t ng h p v một s ch tiêu sinh s n c a l n R ng trong đi u ki n nuôi nh t t i mi n B c Vi t Nam . - K t qu c a lu n án là công trình khoa học l n đ u tiên đư đánh giá đ c s l ng, ch t l ng tinh d ch vƠ th nghi m th tinh nhơn t o cho l n R ng và l n R ng lai l n Móng cái. 3
1.5. ụăNGHƾAăKHOAăH CăVĨăTH CăTI NăC AăĐ ăTĨI - K t qu nghiên c u c a đ tƠi v một s ch tiêu sinh s n c a l n R ng trong đi u ki n nuôi nh t t i mi n B c Vi t Nam lƠ t li u c s cho ng i chăn nuôi vƠ nhƠ chuyên môn đ ra ph ng pháp qu n lý, chăm sóc nuôi d ng nơng cao kh năng sinh s n c a l n R ng - K t qu nghiên c u v khai thác vƠ th nghi m th tinh nhơn t o cho l n R ng và l n R ng lai l n Móng cái lƠ c s cho vi c nhơn gi ng l n R ng ch t l ng cao vƠ tăng hi u qu kinh t cho ng i chăn nuôi l n R ng. Đơy lƠ nội dung m iđ c nghiên c u t i Vi t Nam. - K t qu nghiên c u c a đ tƠi lƠ c s cho vi c đ ra nh ng chính sách c th nh m qu n lý vƠ phát tri n đƠn l n R ng c v s l ng vƠ ch t l ng, nơng cao hi u qu chăn nuôi, đáp ng yêu c u c a thực tiễn vƠ nhu c u ngƠy cƠng cao c a xư hội. 4
PH N 2.ăT NGăQUANăTĨIăLI U 2.1. TÌNH HÌNH CHĔNăNUỌIăL NăR NGăTRểNăTH ăGI I VÀ VI T NAM 2.1.1. Ngu năg căc aăl năR ng L n R ng có ngu n g c t B c chơu Phi vƠ ph n l n t vùng Ểu - Á (Eurasia) kéo t các đ o n c Anh (British Isles) đ n Tri u Tiên vƠ các bán đ o Sunda Islands. Vùng b c kéo dƠi t Nam Scandinavia t i Nam Siberia vƠ Nh t B n. Lưnh đ a c a l n R ng đư thay đ i r t l n một ph n do săn b n, một ph n l n R ng b b t nh t thoát kh i quay tr l i hoang dư. Sau nhi u năm qu n th b gi m xu ng. T i Anh hình nh l n R ng b tuy t ch ng vƠo th kỷ 13. T i Đan M ch con l n R ng cu i cùng b b n vƠo đ u th kỷ 19 vƠ nh ng năm 1900 hình nh bi n m t Tunisia, Sudan, Đ c, Austria và Italy. Nh ng năm 1930 t i Nga l n R ng t ng bi n m t hẳn trong tự nhiên (Wikipedia, 2010). Ng c l i, trong th i gian nƠy l i t n t i nh ng qu n th l n R ng r t l n t i Pháp vƠ Tơy Ban Nha mặc dù chúng cũng b săn b n r t nhi u đ ph c v thực ph m vƠ th thao. Sự tr l i c a các qu n th l n R ng b t đ u t th kỷ tr c. Năm 1950 l n R ng một l n n a đ t đ nh cao v chi m lĩnh lưnh th t i quê h ng c a chúng vùng chơu Á. Năm 1960 l n R ng lan đ n Saint Petersburg và Moscow, vƠ năm 1975 ng i ta b t gặp loƠi nƠy Archangelsk và Astrakhan. Nh ng năm 1970 chúng có mặt t i Đan m ch vƠ Th y Sỹ, n i đơy l n b b t nh t đư đƠo thoát vƠo r ng vƠ s ng trong hoang dư. VƠo năm 2000 t i Th y Đi n có kho ng 80,000 con l n R ng, nh ng nay có th đ n 100.000 con. Nh ng năm 1990 l n R ng di chuy n sang vùng Tuscany (Italy). T i Anh, l n R ng l i tái đƠn vƠo nh ng năm 1990 sau khi thóat kh i các tr i nuôi tr c đó nh p t chơu Ểu (Wikipedia, 2010). Kho ng năm 1493, Christopher Columbus đư đ a vƠo vùng West Indies (Mỹ) 8 con l n. R i đ n gi a th kỷ 16, 17 l n R ng đư đ c nh p vƠo vùng lưnh đ a chính c a Mỹ. Đ n th kỷ 20 l n R ng Eurasian (Âu, Á) thu n cũng đ c đ a vƠo Mỹ. Có r t nhi u qu n th l n R ng có t i Australia, New Zealand vƠ Nam ậ B c Mỹ (Wikipedia, 2010). 5