luận văn: Áp dụng phương pháp TCM để đánh giá giá trị du lịch tại Vườn Quốc Gia Cát Bà tp. Hải Phòng

Chia sẻ: Nguyễn Thị Bích Ngọc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:60

Thêm vào BST

Báo xấu

118
lượt xem 28
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trong mọi thời kỳ, môi trường luôn là yếu tố quan trọng hàng đầu, có tác động thiết thực, nếu không muốn nói là sống còn tới đời sống con người. Môi trường được hiểu theo nghĩa rộng là bao gồm các yếu tố như không khí, nước, đất, ánh sáng, âm thanh, cảnh quan, tài nguyên thiên nhiên cần thiết cho cuộc sống con người mà chính chúng ta hàng ngày, hàng giờ có những tác động cả tích cực và tiêu cực lên sự vận động của chúng...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: luận văn: Áp dụng phương pháp TCM để đánh giá giá trị du lịch tại Vườn Quốc Gia Cát Bà tp. Hải Phòng

LU N VĂN T T NGHI P TÀI “Áp d ng phương pháp TCM ánh giá giá tr du l ch t i Vư n Qu c Gia Cát Bà tp. H i Phòng.”
GI I THÍCH CÁC THU T NG VI T T T TRONG Đ TÀI - BV: Bequest Value – giá tr tuỳ thu c hay giá tr l i - DUV: Direct Use Value – giá tr s d ng tr c ti p - EXV: Existence Value – giá tr t n t i - ITCM: Individual Travel Cost Method – cách ti p c n phương pháp chi phí du l ch theo cá nhân. - IUV: Indirect Use Value – giá tr s d ng gián ti p - NUV: Non Use Value – giá tr không s d ng - OV: Option Value – giá tr tuỳ ch n - TEV: Total Economic Value - t ng giá tr kinh t . - TCM: Travel Cost Method – phương pháp chi phí du l ch. - UV: Use Value – giá tr s d ng. - WTP: Willingness to pay - m c s n lòng chi tr . - ZTCM: Zonal Travel Cost Method – cách ti p c n phương pháp chi phí du l ch theo vùng.
DANH M C CÁC B NG BI U TÊN B NG TRANG B ng 2.1: Lư ng khách du l ch n VQG Cát Bà qua các năm 32 B ng 3.1: c i m kinh t - xã h i c a du khách 47 B ng 3.2: S lư ng khách theo nhóm 47 B ng 3.3: M c ích c a du khách khi i du l ch 49 B ng 3.4: Các v n không hài lòng 50 B ng 3.5: WTP c a khách du l ch 51 B ng 3.6: c i m các vùng 51 B ng 3.7: Lư ng khách trung bình qua các năm 52 B ng 3.8: T l tham quan c a m i vùng qua 1 năm 53 B ng 3.9: Chi phí giao thông 54 B ng 3.10: S lư t thăm quan c a m i vùng trong 1 năm 55 B ng 3.11: Chi phí ăn ngh 56 B ng 3.12: Chi phí khác 57 B ng 3.13: T ng chi phí m i vùng 58 B ng 3.14: B ng giá tr VR và TC 59
DANH M C CÁC HÌNH V TÊN HÌNH TRANG Hình 1.1: Sơ TEV 14 Hình 1.2: Các phương pháp nh giá môi trư ng 16 Hình 1.3: th hàm c u giá tr môi trư ng 17 Hình 3.1: th hàm c u gi i trí c a Vư n Qu c Gia 60
PH N M Đ U 1. Tính c p thi t c a tài Trong m i th i kỳ, môi trư ng luôn là y u t quan tr ng hàng u, có tác ng thi t th c, n u không mu n nói là s ng còn t i i s ng con ngư i. Môi trư ng ư c hi u theo nghĩa r ng là bao g m các y u t như không khí, nư c, t, ánh sáng, âm thanh, c nh quan, tài nguyên thiên nhiên c n thi t cho cu c s ng con ngư i mà chính chúng ta hàng ngày, hàng gi có nh ng tác ng c tích c c và tiêu c c lên s v n ng c a chúng. Môi trư ng và tài nguyên thiên nhiên có t m quan tr ng c bi t iv i i s ng con ngư i, t o nên cơ s v t ch t phát tri n kinh t , văn hoá, xã h i, t o cho con ngư i phương ti n sinh s ng và phát tri n b n v ng Môi trư ng cũng ư c hi u như toàn b các i u ki n t nhiên, nhân t o bao quanh con ngư i có tác ng t i i s ng, s t n t i và phát tri n c a con ngư i và thiên nhiên. Nh ng i u ki n ó ho c ã có s n trong t nhiên (r ng cây, i, núi, sông, h …) ho c do con ngư i t o ra (nhà máy, ư ng sá, công trình th y l i, khói b i, rác, ch t th i…). R ng bao g m nhi u tài nguyên thiên nhiên con ngư i có th khai thác, ch bi n, s d ng, ph c v cu c s ng c a con ngư i (r ng cây, ng th c v t, khoáng s n, các m d u, khí, các ngư n nư c…). Tài nguyên thiên nhiên là m t b ph n thi t y u c a môi trư ng, có quan h ch t ch v i môi trư ng. M i ho t ng khai thác tài nguyên thiên nhiên dù t t, x u u có tác ng n môi trư ng. Môi trư ng và tài nguyên thiên nhiên có t m quan tr ng c bi t iv i i s ng con ngư i, t o nên cơ s v t ch t phát tri n kinh t , văn hoá, xã h i, t o cho con ngư i phương ti n sinh s ng và phát tri n b n v ng.
B o v môi trư ng và tài nguyên thiên nhiên là gi cho môi trư ng trong lành, s ch p, b o m cân b ng sinh thái, c i thi n môi trư ng; ngăn ch n, kh c ph c các h u qu x u do con ngư i và thiên nhiên gây ra, khai thác, s d ng h p lý, ti t ki m ngu n tài nguyên thiên nhiên. B o v môi trư ng và tài nguyên thiên nhiên là nhi m v tr ng y u, c p bách c a Qu c gia ,là s nghi p c a toàn dân. Các t ch c, cá nhân ph i có trách nhi m b o v môi trư ng. B o v t t môi trư ng thì con ngư i m i có th t o ra m t cu c s ng t t p, b n v ng, lâu dài. Vì v y, vi c nâng t m nh n th c c a con ngư i v các v n môi trư ng, s tác ng qua l i gi a môi trư ng và các v n kinh t , chính tr , văn hóa xã h i là vi c làm h t s c c p bách và c n ns ph i h p ng b c a nhi u cá nhân, t ch c có liên quan. Là nh ng cá th tr c ti p tham gia vào các m i quan h và nhi u ho t ng kinh t hi n t i, chúng ta hi u rõ m i ho t ng kinh t , xã h i gây nên nh ng nh hư ng t i môi trư ng theo nhi u chi u hư ng khác nhau. Và ương nhiên, h th ng môi trư ng cũng “ph n h i” nh ng tác ng ó theo chi u hư ng, tính ch t b tác ông. Môi trư ng có các ch c năng cơ b n sau: Môi trư ng là không gian s ng c a con ngư i và các loài sinh v t. Môi trư ng là nơi cung c p tài nguyên c n thi t cho cu c s ng và ho t ng s n xu t c a con ngư i. Môi trư ng là nơi ch a ng các ch t ph th i do con ngư i t o ra trong cu c s ng và ho t ng s n xu t c a mình. Môi trư ng là nơi gi m nh các tác ng có h i c a thiên nhiên t i con ngư i và sinh v t trên trái t. Môi trư ng là nơi lưu tr và cung c p thông tin cho con ngư i. Con ngư i luôn c n m t kho ng không gian dành cho nhà , s n xu t lương th c và tái t o môi trư ng. Con ngư i có th gia tăng không gian s ng c n thi t cho mình b ng vi c khai thác và chuy n i ch c năng s d ng c a các lo i không gian khác như khai hoang, phá r ng, c i t o các vùng t và nư c
m i. Vi c khai thác quá m c không gian và các d ng tài nguyên thiên nhiên có th làm cho ch t lư ng không gian s ng m t i kh năng t ph c h i. T các ch c năng trên, có th nh n th y r ng, môi trư ng t nhiên là y u t quan tr ng t i các ho t ng kinh t c a con ngư i, môi trư ng t nhiên là tài s n qu c gia quý giá Rõ ràng, môi trư ng t nhiên là m t thành t quan tr ng c a h th ng kinh t và n u không có môi trư ng t nhiên thì h th ng kinh t s không th ho t ng và th c hi n ư c các ch c năng c a nó. Do v y, ta c n quan tâm n môi trư ng t nhiên như là m t tài s n, m t tài nguyên không th thi u. T trư c n nay, con ngư i v n luôn coi môi trư ng là d ng “tr i cho” hay “thiên nhiên ban t ng” nên ngư i ta khai thác và s d ng không tính toán n nh ng thi t h i mà ho t ng khai thác gây ra cho môi trư ng. M t trong nh ng nguyên nhân c a i u này là do hàng hoá môi trư ng không ư c nh giá trên th trư ng. ó chính là lý do tôi l a ch n tài: “Áp d ng phương pháp TCM ánh giá giá tr du l ch t i Vư n Qu c Gia Cát Bà tp. H i Phòng”. 2. M c tiêu và nhi m v c a tài 2.1. M c tiêu Qua phương pháp chi phí du l ch, nh m xác nh l i ích t ho t ng du l ch Vư n Qu c Gia Cát Bà em l i cho c ng ng, ng th i xác nh giá tr môi trư ng c a nó làm căn c cho trong vi c quy ho ch phát tri n, hư ng t i phát tri n b n v ng. 2.2. Nhi m v Khái quát th c tr ng môi trư ng hi n t i và ho t ng du l ch c a Vư n Qu c Gia Cát Bà.
ng d ng phương pháp chi phí du l ch nh m tính toán ra giá tr c nh quan cho Vư n Qu c Gia Cát Bà. 3. Các phương pháp nghiên c u Phương pháp thu th p thông tin: t ng h p tài li u th c p cùng v i ph ng v n tr c ti p. Phương pháp i u tra xã h i h c Phương pháp chuyên gia Phương pháp th c a Phương pháp x lí s li u b ng các ph n m m Excel, Phương pháp lư ng giá giá tr c nh quan: s d ng phương pháp chi phí du l ch theo vùng (Zonal travel cost method – ZTCM). 4. C u trúc c a chuyên Ngoài ph n m u, k t lu n, ph l c, tài li u tham kh o, chuyên ư c trình bày trong ba chương: Chương I: S d ng phương pháp chi phí du l ch cho ánh giá ch t lư ng môi trư ng. Chương II: T ng quan v Vư n Qu c Gia Cát Bà. Chương III: ng d ng phương pháp chi phí du l ch xác nh giá tr c nh quan t i Vư n Qu c Gia Cát Bà.
L I C M ƠN Tôi xin ư c g i l i cám ơn c a mình t i TS. Lê Hà Thanh, khoa Kinh T - Qu n lý Tài nguyên, Môi trư ng và ô th , trư ng i h c Kinh t Qu c dân Hà N i, ngư i ã t n tình ch b o, hư ng d n, g i ý tài cho tôi trong su t quá trình th c hi n.
Tôi cũng xin trân tr ng c m ơn các th y, cô giáo trong Khoa Kinh t - Qu n lý Tài nguyên, Môi trư ng và ô th , trư ng i h c Kinh t Qu c dân Hà N i ã giúp tôi r t nhi u trong quá trình h c t p và th c hi n tài. Bên c nh ó, trong quá trình, th i gian nghiên c u lý lu n và tìm hi u th c ti n hoàn thành tài này, tôi nh n ư c s giúp nhi t tình c a T ng c c Th ng kê, Phòng môi trư ng, Trung tâm du l ch sinh thái và giáo d c môi trư ng Vư n Qu c Gia Cát Bà, thành ph H i Phòng. Tôi xin trân tr ng c m ơn. Tôi cũng xin cam oan ây là công trình nghiên c u c a tôi. Các k t qu , s li u ã có không sao chép t báo cáo ho c lu n văn c a ngư i khác. N u sai tôi xin ch u k lu t v i nhà trư ng. Sinh viên KTMT - K47 H ng Quang Minh Ph n 1. T ng quan v phương pháp chi phí du l ch 1.1. Ch t lư ng môi trư ng 1.1.1. Khái ni m ch t lư ng môi trư ng Có th hi u ch t lư ng môi trư ng là s k t h p c a các y u t h u hình, ư c t o ra dư i tác ng c a t t c nh ng thành ph n môi trư ng t nhiên và nh ng ho t ng c a con ngư i, em l i nh ng hi u qu nh t nh v m t th m m . Giá tr th m m c a c nh quan là i tư ng thư ng th c, thư giãn và khám phá - m t n i dung r t quan tr ng c a ho t ng du l ch, v n
ư c hi u là ho t ng có m c ích cơ b n là " áp ng nhu c u tham quan, gi i trí, ngh dư ng” c a con ngư i. Trong m i quan h v i các thành ph n môi trư ng khác, ch t lư ng môi trư ng mang tính ch t phái sinh b i nó ư c t o thành t các thành ph n môi trư ng liên quan. Tuy nhiên, ch t lư ng môi trư ng có tính c l p tương i. S c l p tương i này th hi n ch ch t lư ng c a c nh quan môi trư ng không ư c ánh giá theo ch t lư ng c a các thành ph n môi trư ng cơ b n mà ư c ánh giá trên cơ s c m quan và ch căn c vào nh ng y u t h u hình tác ng lên giác quan c a con ngư i, ư c ánh giá s hài hòa kh năng t o n tư ng và t o c m xúc. Tác ng t nh ng bi n i c a ch t lư ng môi trư ng lên ho t ng du l ch thư ng mang tính tr c ti p, m nh m và nhanh chóng. Do v y, vi c b o v ch t lư ng môi trư ng c n ư c coi là m t trong nh ng n i dung quan tr ng c a công tác b o v môi trư ng du l ch. b o v hi u qu ch t lư ng môi trư ng, c n nh n th c ư c y các y u t hình thành và tác ng lên ch t lư ng môi trư ng. Ch t lư ng môi trư ng trư c h t ư c t o thành b i các y u t t nhiên không c n có s x p t c a bàn tay con ngư i như: các d ng a hình, t nư c, cây c , chim muông, các hi n tư ng th i ti t. Nh ng y u t tác ng luôn bao g m y u t thiên nhiên và y u t con ngư i.. V i tư cách là s k t h p c a toàn b nh ng y u t h u hình, b t kỳ m t ho t ng nào t i khu, tuy n i m du l ch cũng có th làm nh hư ng n ch t lư ng môi trư ng, bao g m c ho t ng du l ch và các ho t ng kinh t , dân sinh khác, c bi t là ho t ng xây d ng. Th m chí trong m t s trư ng h p, chính nh ng ho t ng nh m t o c nh quan nhân t o l i làm m t i v p c a c nh quan t nhiên và làm suy gi m tính h p d n c a khu, tuy n ho c i m du lich. 1.1.2. Giá tr kinh t c a ch t lư ng môi trư ng: T ng giá tr kinh t Khái ni m t ng giá tr kinh t (Total Economic Value – TEV) xu t hi n vào nh ng năm 1980, ư c xây d ng trên cơ s nhìn nh n m t cách toàn di n
và hi u qu v giá tr hàng hoá môi trư ng mà quá trình nhìn nh n ó không ch bao g m nh ng giá tr tr c ti p lư ng hoá ư c mà còn bao g m nh ng giá tr gián ti p - nh ng giá tr n khó nhìn th y nhưng m t khác l i r t có ý nghĩa v m t kinh t - xã h i. M t khu r ng có th cung c p g cho ngư i ti u phu và các d ch v sinh thái cho c ng ng a phương, r i l c nư c cho các nhà máy thu i n, các ngu n gen cho các công ty dư c ph m a qu c gia ng th i là nơi h p th carbon cho phát th i CO2 toàn c u. Như v y, t ng c a t t c các lo i giá tr liên quan n m t tài nguyên thì ư c g i là t ng giá tr kinh t (TEV). Giá tr , xét v góc kinh t , là m t khái ni m nhân tâm, nghĩa là giá tr ư c xác nh b i con ngư i trong xã h i ch không ph i do chính quy n hay quy lu t c a t nhiên quy nh. Các nhà kinh t ã phát tri n m t nguyên t c phân lo i các giá tr kinh t khi liên h v i môi trư ng t nhiên. Có 3 phương pháp khác nhau ánh giá giá tr : giá tr s d ng, giá tr l a ch n và giá tr t n t i. Giá tr s d ng: Các nhà kinh t ph i tính giá tr s d ng, là lo i giá tr ư c rút ra t hi u qu s d ng th c c a môi trư ng. Ngư i câu cá, th săn, ngư i i d o… t t c u s d ng môi trư ng và thu ư c l i ích mà không ph i tr ti n th c ti p. - Giá tr s d ng tr c ti p: là giá tr tr c ti p mà ngư i ta thu ư c khi s d ng ngu n tài nguyên thiên nhiên nào ó. L y ví d khi chúng ta tr c ti p khi thác và s d ng ngu n tài nguyên như g hay săn b n chim thú, ó chính là giá tr s d ng tr c ti p mà con ngư i thu ư c. - Giá tr s d ng gián ti p : xét trên khía c nh nào ó thì ây chính là giá tr mà ch c năng c a các h sinh thái t o ra. Nh ng ch c năng ó ph c v cho con ngư i, vì th nó c n ph i ư c lư ng giá. Ví d : m t khu r ng, ngoài ch c năng cung c p g , thì còn có ch c năng b o v ch ng sói mòn, gi nư c, hút CO2 …T t c nh ng ch c năng này nó tr c ti p ho c gián ti p ph c v cho l i ích kinh t và l i ích c a con ngư i.
Giá tr l a ch n: M i cá nhân có th t ánh giá cách l a ch n s d ng môi trư ng hay tài nguyên môi trư ng trong tương lai. Giá tr l a ch n là giá tr c a môi trư ng như là l i ích ti m tàng trong tương lai khi nó tr thành giá tr th c s d ng trong hi n t i. M i cá nhân có th bi u l s s n sàng chi tr cho vi c b o v môi trư ng ch ng l i nh ng kh năng s d ng c a m t ngư i nào ó trong tương lai. Giá tr l a ch n còn có th bao g m c giá tr s d ng c a nh ng ngư i khác (nghĩa là l i ích gián ti p mà b n thu ư c t giá tr s d ng c a nh ng ngư i khác. B n c m th y hài lòng khi th y nh ng ngư i khác cũng thu ư c nh ng l i ích nên b n s n sàng chi tr cho vi c b o v môi trư ng em l i l i ích cho ngư i khác) và giá tr s d ng b i các th h tương lai (giá tr truy n l i là s s n lòng chi tr b o v môi trư ng em l i l i ích cho con cháu c a chúng ta). Giá tr l a ch n = giá tr s d ng cá nhân + giá tr s d ng b i nh ng ngư i khác + giá tr s d ng b i các th h tương lai T ng giá tr ngư i s d ng thu ư c = giá tr th c s d ng + giá tr l a ch n Giá tr t n t i: Các tài nguyên môi trư ng u có giá tr th c n i t i c a chính b n thân chúng. Giá tr này không liên quan n vi c s d ng nên ư c g i là giá tr phi s d ng. Giá tr s d ng là nh ng v n o c như s xu ng c p c a môi trư ng, s c m thông i v i các loài sinh v t. Ví d như m i cá nhân u c m th y hài lòng v i vi c b o v các cá th còn l i c a m t s loài như loài cú m hay loài cá voi xanh lưng gù. H u như t t c m i ngư i u coi tr ng s t n t i c a các loài này hơn là ch ơn gi n thích thú ng m nhìn chúng. H ánh giá cao s t n t i c a chính các loài v t này. T ng giá tr c a các tài nguyên môi trư ng ư c tính b ng t ng c a c 3 thành ph n nói trên: T ng giá tr kinh t = giá tr th c s d ng + giá tr l a ch n + giá tr t n t i
= giá tr s d ng + giá tr không s d ng Như v y, các nhà kinh t h c môi trư ng ã th c hi n ư c r t nhi u khi phân lo i các giá tr kinh t trong m i quan h c a chúng v i môi trư ng t nhiên. Tuy v n thu t ng v n chưa ư c th ng nh t hoàn toàn, nhưng nhìn trên cơ s chung h u d a trên s tương tác gi a con ngư i (ngư i nh ra giá tr ) v i môi trư ng (v t ư c ánh giá). Theo nguyên t c, o lư ng TEV các nhà kinh t h c ti n hành b ng vi c phân bi t gi a giá tr s d ng và giá tr không s d ng, và TEV ã ư c khái quát hoá b ng công th c sau: TEV = UV + NUV = (DUV + IUV + OV) + (BV + EXV) TEV UV NUV DUV IUV OV BV EXV Hình 1.1: Sơ TEV Trong ó: - TEV (Total economic values) là t ng giá tr kinh t . - UV (Use values) là giá tr s d ng. - DUV (Direct use values) là giá tr s d ng tr c ti p. - IUV (Indirect use values) là giá tr s d ng gián ti p. - OV (Option values) là giá tr tuỳ ch n. - NUV (Nonuse values) là giá tr không s d ng. - BV (Bequest values) là giá tr tuỳ thu c hay giá tr l i. - EXV (Existence values) là giá tr t n t i. S phân bi t u tiên và quan tr ng nh t ó là gi a giá tr s d ng và giá tr không s d ng.
1.2. V n nh giá môi trư ng 1.2.1. S c n thi t ph i nh giá môi trư ng nh giá môi trư ng là s d ng các lo i công c k thu t nh m lư ng hoá giá tr b ng ti n c a hàng hoá ch t lư ng môi trư ng làm cơ s cho vi c ho ch nh các chính sách v khai thác, s d ng và qu n lý các hàng hoá môi trư ng. Chúng ta nên nh giá môi trư ng vì: Th nh t, ch t lư ng môi trư ng cung c p i u ki n và không gian s ng cho con ngư i, ng th i cũng cung c p tài nguyên cho quá trình s n xu t v t ch t và h p th ch t th i trong quá trình s n xu t và tiêu dùng c a con ngư i. Quá trình lao ng s n xu t c a con ngư i cũng ph c h i môi trư ng, vì th có th kh ng nh ch t lư ng môi trư ng th a mãn 2 thu c tính là giá tr và giá tr s d ng. Ch t lư ng môi trư ng cũng là lo i hàng hóa c n ph i nh giá tránh nh ng th t b i th trư ng x y ra. Th hai, con ngư i có xu hư ng khai thác môi trư ng m t cách tràn lan mà không ý n nh ng tác ng tiêu c c t i môi trư ng. Th c hi n nh giá môi trư ng là cách nh c nh con ngư i quan tâm và b o v môi trư ng. ng th i, c nh báo con ngư i v m c khai thác tài nguyên ang ngày càng tăng cao t l thu n v i c n k t v môi trư ng. Th ba, nh giá môi trư ng góp ph n ưa n s công b ng trong quá trình ra quy t nh. nh giá góp ph n th c hi n nguyên t c “ngư i gây ô nhi m tr ti n” t c là qua nh giá môi trư ng chúng ta s xác nh ư c i tư ng gây ô nhi m và h s “ph i tr bao nhiêu”. Th tư, khi c giá tr s d ng và giá tr không s d ng ư c lư ng hoá, thì s có tính thuy t ph c cao trong vi c giáo d c nâng cao nh n th c c a ngư i dân nói chung cũng như có th ch d n quá trình th c hi n v m t kinh t úng n hơn.
Th năm, n u ti n hành lư ng hoá m t cách c n th n thì s t o ra ư c m t n n t ng cơ s chính sách an toàn và h p lý, qua ó có phương cách s d ng môi trư ng c n th n hơn. Như v y, có th k t lu n vi c nh giá môi trư ng là hoàn toàn c n thi t và úng n. V y ngư i ta s nh giá môi trư ng như th nào? Sau ây là m t s phương pháp ư c áp d ng khá ph bi n. 1.2.2. Phương pháp nh giá môi trư ng Phương pháp Dùng đư ng c u Không dùng đư ng c u Phát bi u s ưa thích B c l s ưa thích Chi phí thay th (Stated Preference) (Revealed Preference) Chi tiêu b o v Đánh giá ng u nhiên Chi phí cơ h i Chi phí Đánh giá (Contingent Valuation) du l ch Hư ng th Li u lư ng (Travel (Hedonic đáp ng Cost Price Method) Method) Hình 1.2. Các phương pháp nh giá môi trư ng ánh giá hàng hoá môi trư ng (hay là TEV) thì cách ti p c n chung c a th gi i cơ b n có hai nhóm phương pháp ánh giá. ó là: các phương pháp s d ng ư ng c u và các phương pháp không s d ng ư ng c u. 1.2.2.1. Các phương pháp không s d ng ư ng c u Là các phương pháp tr c ti p hay gián ti p mà m i khi ánh giá ch t lư ng môi trư ng ngư i ta s xác nh giá tr trên cơ s các k thu t ánh giá mà không l p hàm c u (hàm l i ích). ây là nhóm phương pháp không th l p ư c hàm c u, do ó không th o lư ng ư c phúc l i th c t nhưng m t khác thông tin l i r t h u ích cho các nhà ho ch nh chính sách.
Các phương pháp không s d ng ư ng c u bao g m: Phương pháp áp ng li u lư ng Phương pháp chi phí thay th Phương pháp chi phí cơ h i. Phương pháp chi tiêu b o v 1.2.2.2. Các phương pháp s d ng ư ng c u Là các phương pháp ư c s d ng d a trên cơ s xây d ng ư ng c u ánh giá giá tr hàng hoá môi trư ng. M i khi ánh giá ch t lư ng hàng hoá môi trư ng t i khu v c nào ó, ngư i ta xác l p cho ư c hàm c u, d a trên nguyên lý kinh t v m i quan h gi a ch t lư ng môi trư ng và giá c . ây là nh ng phương pháp dùng o lư ng phúc l i. P MB = WTP P : giá c q : ch t lư ng môi trư ng WTP : s n lòng chi tr TEV q Hình 1.3: th hàm c u giá tr môi trư ng Các phương pháp s d ng ư ng c u bao g m: Phương pháp chi phí du l ch (TCM: travel cost method) Phương pháp ánh giá theo hư ng th (HPM: Hedomic pricing method) Phương pháp ánh giá ng u nhiên (CVM: Contigent valuation method).
1.2.3. Các cách ti p c n c a phương pháp chi phí du l ch Trong s các mô hình chi phí du l ch thì chi phí du l ch theo vùng (ZTCM) và chi phí du l ch theo cá nhân (ITCM) là 2 cách ti p c n ph bi n và ơn gi n nh t c a phương pháp chi phí du l ch. 1.2.3.1. Cách ti p c n phương pháp chi phí du l ch theo cá nhân (Individual Travel Cost Method – ITCM) Cách ti p c n này xác nh m i quan h gi a s l n n i m du l ch hàng năm c a m t cá nhân v i chi phí du l ch mà cá nhân ó ph i b ra. Vi = f(TCi, Si) Trong ó : Vi là s l n cá nhân n i m du l ch trong 1 năm TCi là chi phí du l ch c a cá nhân i Si là các nhân t có nh hư ng n c u du l ch c a cá nhân ó, ví d như: chi phí thay th , thu nh p, tu i, gi i tính, trình h c v n. Trong trư ng h p này, giá tr gi i trí c a cá nhân là ph n di n tích phía dư i ư ng c u c a h . Vì v y, t ng giá tr gi i trí c a c khu du l ch s tính b ng cách t ng h p các ư ng c u cá nhân l i. Cách ti p c n ITCM s g p ph i h n ch khi s dao ng là quá nh ho c trư ng h p khi các cá nhân không n i m du l ch m t vài l n trong năm. Do ó, trong trư ng h p m i khách du l ch ch n i m du l ch 1 l n trong năm thì khó có th ch y hàm h i quy. Rút ra r ng, phương pháp chi phí du l ch theo cá nhân ch phù h p v i các khu du l ch mà du khách n nhi u l n trong năm như công viên hay vư n bách th o. 1.2.3.2. Cách ti p c n phương pháp chi phí du l ch theo vùng (Zonal Travel Cost Method – ITCM) Cách ti p c n này xác nh m i quan h gi a t l tham quan c a vùng xu t phát t i v trí nghiên c u v i t ng chi phí du l ch c a vùng xu t phát.
Vi = V(TCi, POPi, Si) Trong ó : Vi là s l n t vùng i t i i m du l ch POPi là s dân c a vùng i Si là các bi n kinh t xã h i Thông thư ng bi n ph thu c ư c bi u hi n dư i d ng (Vi/POPi) hay t l s l n tham quan trên 1000 dân – VR. ơn v quan sát c a ZTCM là các vùng vì khi áp d ng ZTCM thì di n tích xung quanh i m du l ch ư c chia thành các vùng v i kho ng cách khác nhau t i i m du l ch. Nh ng h n ch c a ITCM ã ư c kh c ph c khi s d ng ZTCM. ZTCM s d ng t l s l n vi ng thăm c a m i vùng t i i m du l ch (VR) là hàm c a chi phí du l ch, b i v y s l n m t cá nhân t i i m du l ch hoàn toàn không nh hư ng n hàm. ZTCM không ph i không có nh ng h n ch riêng c a nó vì mô hình chi phí du l ch theo vùng cũng th ng kê không hi u qu vì nó t ng h p d li u t s lư ng l n các cá nhân thành 1 vài vùng quan sát. M t khác, mô hình chi phí du l ch theo vùng xem t t c các cá nhân n t m t vùng có các chi phí du l ch như nhau trong khi i u này không ph i lúc nào cũng úng. 1.2.4. Các bư c th c hi n phương pháp chi phí du l ch Trong ph n này s nêu các bư c th c hi n phương pháp chi phí du l ch theo vùng. Bư c 1: C n xác nh v trí mà chúng ta mu n ánh giá, sau ó ch n m t s lư ng ngư i thư ng xuyên lui t i ó. Bư c 2: Sau khi gi i thi u m c ích kh o sát, b ng câu h i nên phân tích c n th n nh ng c i m chính c a chuy n i cùng v i các c i m kinh t xã h i c a du khách. M t s bi n s s ph thu c vào lo i mô hình chi phí du
l ch nào ư c s d ng ( ZTCM, hay ITCM). H n ch thi t k b ng câu h i quá dài dòng, vì kh năng gây phi n cho ngư i b ph ng v n. Cu i cùng, so n các câu h i chính xác ý mà thôi. Chúng ta s h i khách du l ch v : H t âu t i (thành ph nào, nư c nào) S khách trên m t phương ti n chuyên ch t i Phương ti n chuyên ch (ô tô, máy bay, xe máy…) Th i gian i n và l it i a i m T n su t du l ch, th i gian c a chuy n i Thu nh p c a khách Chi phí du l ch tr c ti p (chi phí di chuy n, th c ăn, ch …) M c ích i du l ch, s thích du l ch. Trong ó có hai n i dung cơ b n mà ta không th b , ó là quãng ư ng mà h lui t i a i m nghiên c u kho ng cách bao xa và s l n lui t i trong 1 năm. Bư c 3: Ti n hành phân nhóm i v i các i tư ng ư c ph ng v n d a trên cơ s kho ng cách quãng ư ng mà h i t i a i m du l ch. i u này có nghĩa, nh ng ngư i nào n t các vùng có kho ng cách tương t nhau thì chúng ta g p chung vào m t nhóm, m i nhóm này s cách i m nghiên c u m t kho ng nh t nh. Bư c 4: Ư c tính chi phí và s l n i t i v trí ánh giá c a t ng nhóm. ây là bư c quan tr ng nh t, là cơ s xây d ng hàm c u cho các c nh quan môi trư ng. Th nh t là v chi phí c a chuy n i: P = e + f + ac + OC + ct