Luận văn: Các biện pháp hạn chế rủi ro trong hoạt động ngân hang ở Việt Nam

Chia sẻ: Nguyen Bao Ngoc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:28

Thêm vào BST

Báo xấu

238
lượt xem 80
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo luận văn - đề án 'luận văn: các biện pháp hạn chế rủi ro trong hoạt động ngân hang ở việt nam', luận văn - báo cáo, tài chính - kế toán - ngân hàng phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn: Các biện pháp hạn chế rủi ro trong hoạt động ngân hang ở Việt Nam

Luận văn Các biện pháp hạn chế rủi ro trong hoạt động ngân hang ở Việt Nam
M CL C Trang L I NÓI U 2 N I DUNG 3 PH N I: LÝ LU N V NH NG R I RO TRONG HO T NG NGÂN HÀNG 3 I/ T NG QUAN V CÁC NGHI P V TRONG HO T NG NGÂN HÀNG 3 1. Khái ni m 3 2. Nh ng nghi p v ch y u trong ho t ng ngân hàng 5 II/ R I RO TRONG HO T NG NGÂN HÀNG 1. R i ro 5 2. R i ro t n t i khách quan trong ho t ng ngân hàng 5 III/ NH NG R I RO C THÙ TRONG HO T NG NGÂN HÀNG 6 1. R i ro tín d ng 6 2. R i ro lãi su t 8 3. R i ro h i oái 9 4. R i ro thanh toán 10 5. R i ro ngu n v n 11 6. R i ro ho t ng ngo i b ng 12 7. R i ro công ngh ho t ng 12 8. R i ro qu c gia 13 PH N II: TH C TR NG HO T NG NGÂN HÀNG C A VI T NAM VÀ BI N PHÁP NH M H N CH R I RO TRONG HO T NG NGÂN HÀNG 14 I/ TH C TR NG HO T NG NGÂN HÀNG VI T NAM TRONG TH I GIAN QUA 14 II/ M T S BI N PHÁP PHÒNG NG A VÀ H N CH R I RO 17 K T LU N 24 TÀI LI U THAM KH O 25 1
L I NÓI U S ra i ho t ng ngân hàng ánh d u m t bư c ngo t trong l ch s phát tri n và ti n b c a con ngư i. Lênin ã coi s ra i ngân hàng như ”S phát minh ra l a” hay “S phát minh ra bánh xe”. Vai trò to l n c a ho t ng ngân hàng i v i s phát tri n n n kinh t và xã h i ư c xu t phát t chính nh ng c trưng c a nó. Ho t ng kinh doanh ngân hàng là m t lĩnh v c kinh doanh c bi t b i hàng hoá trong quá trình kinh doanh là ti n t -lo i hàng hoá có tính nh y c m và s c cu n hút c bi t. Chính tính c bi t riêng có này c a ti n t mà ho t ng kinh doanh ngân hàng v a là m t lo i ho t ng em l i hi u qu r t l n i v i n n kinh t , v a là m t lĩnh v c mà kh năng x y ra r i ro cao. Nghiên c u v r i ro trong ho t ng ngân hàng là m t vi c làm h t s c c n thi t i v i h th ng ngân hàng thương m i c a Vi t nam. Vi c nghiên c u này s cho ta th y rõ ư c các lo i r i ro, nguyên nhân xu t hi n r i ro và h u qu c a nó, và tó ra các gi i pháp h u hi u, thi t th c nh m h n ch r i ro, gi m thi u t n th t cho h th ng ngân hàng. Xu t phát t nh ng v n trong lý thuy t cũng như th c tr ng ho t ng c a h th ng ngân hàng thương m i Vi t nam, em m nh d n l a ch n tài nghiên c u: "Các bi n pháp h n ch r i ro trong ho t ng ngân hàng Vi t nam" và cho r ng vi c tìm hi u và nghiên c u ván này là h t s c c n thi t i v i m t sinh viên khoa Ngân hàng-Tài chính c a trư ng i h c KTQD. M c dù ã có s giúp h t s c nhi t tình v m t khoa h c cũng như tài li u ph c v bài vi t c a cô giáo TS. Nguy n Th B t, nhưng do ki n th c còn h n ch nên bài vi t c a em s không th tránh kh i nh ng thi u sót c n b sung. Em r t mong nh n ư c s góp ý c a th y cô và các b n bài vi t ư c hoàn ch nh hơn. Em xin chân thành cám ơn. Sinh viên: Ph m Thu Hương 2
PH N I LÝ LU N V NH NG R I RO TRONG HO T NG NGÂN HÀNG I/ T NG QUAN V CÁC NGHI P V TRONG HO T NG NGÂN HÀNG 1/ Khái ni m Khi nghiên c u v ngân hàng, do có s xâm nh p m nh m c a các nh ch tài chính phi ngân hàng và s phát tri n a d ng c a b n thân ngành ngân hàng nên r t khó ưa ra m t nh nghĩa chính xác, ng n g n v ngân hàng. Vi t Nam, lu t các t ch c tín d ng ã ưa ra m t nh nghĩa v ngân hàng như sau: Ngân hàng là lo i hình t ch c tín d ng ư c th c hi n toàn b ho t ng ngân hàng và các ho t ng kinh doanh khác có liên quan. Trong ó ho t ng ngân hàng là ho t ng kinh doanh ti n t và d ch v ngân hàng v i n i dung thư ng xuyên là nh n ti n g i, s d ng s ti n này c p tín d ng và cung ng các d ch v thanh toán. H th ng ngân hàng hi n nay ư c chia thành hai b ph n chính: Ngân hàng Trung Ương và các ngân hàng trung gian. Vì s liên i m t thi t v i nhau trên th trư ng ti n t và tài chính, nhi u t ch c không ph i là ngân hàng nhưng cũng tham gia vào ho t ng cho vay và kinh doanh ti n t như các t ch c tín d ng, công ty B o hi m, công ty Tài chính, các qu ti n t ... ư c nhi u nư c xem như là b ph n th ba c a h th ng ngân hàng . 2/ Nh ng nghi p v ch y u c a ngân hàng Như ph n trên ã nghiên c u, h th ng ngân hàng hi n nay ư c chia thành hai b ph n chính, và m i b ph n này s th c hi n nh ng ch c năng riêng có c a nó. t t c các nư c, Ngân hàng Trung Ương là cơ quan duy nh t phát hành gi y b c ưa vào lưu hành trong n n kinh t . Nó có 3
nhi m v là t ch c in ti n và ưa kh i lư ng ti n gi y vào trong lưu thông thông qua kênh c n thi t, ng th i l a ch n, tiêu hu các ng ti n không tiêu chu n lưu hành và i u ch nh cơ c u ti n theo m nh giá gi a các vùng c a t nư c gi a các th i kỳ khác nhau. Bên c nh ó, Ngân hàng Trung Ương còn óng vai trò là ngân hàng c a các ngân hàng th c hi n. i u ó có nghĩa là Ngân hàng Trung Ương m tài kho n và qu n lý ti n g i cho h th ng các Ngân hàng Thương m i và các t ch c tín d ng khác, hay Ngân hàng Trung Ương có th cho vay i v i các Ngân hàng Thương m i. M t khác, Ngân hàng Trung Ương cũng còn là ngân hàng c a Nhà nư c; ho t ng c a Ngân hàng Trung Ương t dư i s ki m soát và i u hành c a cơ quan Nhà nư c, ng th i Ngân hàng Trung Ương cũng th c hi n ch c năng qu n lý Nhà nư c i v i các ho t ng c a c h th ng ngân hàng. Hơn n a, Ngân hàng Trung Ương còn thay m t cho Nhà nư c trong vi c th c hi n m t s quan h i v i nư c ngoài như th c hi n vi c ký k t các hi p nh v tín d ng, ti n t iv i Ngân hàng Trung Ương các nư c ho c các t ch c tài chính ti n t qu c t mà các nư c tham gia. Ngân hàng Trung Ương cũng có quan h ch t ch i v i Kho b c Nhà nư c trong vi c th c hi n các kho n chi tiêu cho Chính ph . Còn v các ho t ng c a ngân hàng trung gian, trong ó i n hình là Ngân hàng Thương m i thì có th chia thành ba nhóm ho t ng chính; ó là ho t ng t p trung huy ng v n, ho t ng s d ng v n và các ho t ng trung gian khác. V ho t ng t p trung huy ng v n, ngân hàng có th t o l p ngu n v n thông qua ho t ng m tài kho n ti n g i cho khách hàng, phát hành kỳ phi u, trái phi u ngân hàng, ho c i vay các ngân hàng khác. V n ch s h u c a ngân hàng Thương m i có th ưc hình thành t nhi u ngu n khác nhau như do Nhà nư c c p, do các c ông góp v n ho c c a các bên liên doanh; ngoài ra, v n ch sơ h u còn có th do ngân hàng m r ng các ho t ng như làm d ch v , i lý... 4
V ho t ng s d ng v n, Ngân hàng Thương m i có th cho vay. ây ho t ng ch y u c a các Ngân hàng Thương m i và nó cũng ph n ánh úng tính ch t c a các Ngân hàng Thương m i là huy cho vay. Bên c nh ó, Ngân hàng Thương m i cũng có ng v n th u tư kinh doanh ch ng khoán, u tư tài s n c nh ... Ngân hàng Thương m i còn th c hi n m t s ho t ng trung gian khác như làm trung gian thanh toán cho khách hàng, chuy n ti n cho khách hàng, tư v n, môi gi i ch ng khoán... Chính vì nh ng c trưng trong ho t ng c a các Ngân hàng Thương m i như nêu trên mà nh ng r i ro trong ho t ng ngân hàng thư ng g n li n v i các Ngân hàng Thương m i . II/ R I RO TRONG HO T NG NGÂN HÀNG 1 / R i ro R i ro trong kinh doanh ư c hi u là nh ng thi t h i trong kinh doanh có th n m ngoài kh năng ki m soát c a ơn v kinh doanh. T ó ta có nh n xét: - Không ư c coi t t c các thi t h i trong kinh doanh là r i ro trong kinh doanh -M c r i ro ph thu c nhi u vào trình qu n lý th c có c a ơn v . - R i ro ư c gây ra b i nhi u nguyên nhân: khách quan, ch quan,có r i ro b t kh kháng và r i ro t nhiên, nhưng dù là lo i r i ro nào cũng u có kh năng phòng ng a v i các bi n pháp có th khác nhau. 2/R i ro t n t i khách quan trong ho t ng ngân hàng Trong n n kinh t th trư ng, kinh doanh và r i ro là hai ph m trù c p ôi. Kinh t th trư ng theo nh hư ng XHCN ã làm a d ng hoá các thành ph n kinh t , t o s bình ng trong ho t ng c a các 5
thành ph n này và thúc ys c nh tranh l n nhau m t cách lành m nh. R i ro tuy là s b t tr c gây thi t h i không mong i song l i là hi n tư ng d ng hành v i các ho t ng kinh doanh trong cơ ch th trư ng, trong quá trình c nh tranh. R i ro xu t hi n nh ng i m y u, kém hi u qu , m t cân i trong phát tri n kinh t . R i ro v a là nguyên nhân, v a là h u qu c a nh ng ho t ng kinh t không có h i u q u . N ó t o ti n cho quá trình ào th i t nhiên c a các doanh nghi p y u kém, thúc y s ch n ch nh, thích nghi c a các doanh nghi p, t o xu hư ng phát tri n n nh và có hi u qu cho n n kinh t . Trong i u ki n kinh t th trư ng, ho t ng kinh doanh c a các Ngân hàng Thương m i cũng không n m ngoài s tác ng trên. Th m chí, v i ho t ng ngân hàng, h u như không có lo i nghi p v nào, không có lo i d ch v nào c a ngân hàng là không có r i ro b i m t l là ho t ng kinh doanh c a Ngân hàng Thương m i trong n n kinh t th trư ng là m t ho t ng r t nh y c m, m i bi n ng trong n n kinh t -xã h i u nhanh chóng tác ng n ho t ng ngân hàng, có th gây nên nh ng xaó tr n b t ng và d n n hi u qu c a ngân hàng b gi m sút m t cách nhanh chóng. Do v y, ho t ng kinh doanh c a ngân hàng thương m i luôn ch a ng nh ng r i ro “ti m n”, nó có th x y ra b t c lúc nào. Ho t ng kinh doanh ngân hàng là m t lĩnh v c c bi t do hàng hoá c a nó là ti n t -lo i hàng hoá có tính nh y c m và s c cu n hút r t l n; vì v y mà r i ro trong kinh doanh ngân hàng cũng r t l n và a d ng. Do v y, nh n th c rõ t ng lo i r i ro, ra nh ng bi n pháp ngăn ch n phòng ch ng h u hi u h n ch th p nh t r i ro luôn là v n c p bách thư ng xuyên liên t c t n t i song song v i ho t ng c a ngân hàng. 6
III/ NH NG R I RO C THÙ TRONG KINH DOANH NGÂN HÀNG 1/R i ro tín d ng Nghi p v tín d ng là nghi p v cơ b n c a ngân hàng; nó thư ng chi m ph n l n trong các ho t ng kinh doanh c a ngân hàng c v kh i lư ng công vi c cũng như m c t o thu n l i. T l thu n v i nó là m c r i ro c a nghi p v này cũng chi m ph n l n trong t ng m c r i ro c a ho t ng ngân hàng. R i ro tín d ng phát sinh trong trư ng h p ngân hàng không thu ưc y c g c và lãi c a kho n vay. Nói cách khác, “r i ro tín d ng là kh năng x y ra do khách hàng không th c hi n tr n theo các i u kho n ã th a thu n trong h p ng tín d ng”. R i ro tín d ng là lo i r i ro l n nh t và thư ng xuyên x y ra trong ho t ng kinh doanh c a ngân hàng. R i ro tín d ng x y ra khi bên i vay, trong m t giao d ch nào ó, không th c hi n ư c vi c thanh toán ti n vay theo th i h n và i u ki n trong h p ng làm cho ngư i cho vay ph i gánh ch u t n th t tài chính. R i ro tín d ng có muôn hình muôn v , v i nhi u hình thái, cung b c khác nhau, chúng ti m n trong su t quá trình trư c, trong và sau khi cho vay và bi u hi n ra bên ngoài là món vay không thu h i ư c, n quá h n, n khó òi, m t v n... xem xét th c tr ng r i ro tín d ng c a m t ngân hàng, ngư i ta thư ng ph i xét n t tr ng n quá h n cao hay th p. Trong t tr ng n quá h n, ngư i ta l i chia ra t tr ng n quá h n dư i sáu tháng, n quá h n dư i m t năm, n quá h n trên m t năm, n quá h n khó òi, n không có kh năng thu h i... Các t tr ng này càng cao thì kh năng b o toàn v n tín d ng c a ngân hàng càng th p. Khi nghiên c u v các nguyên nhân gây nên r i ro tín d ng, ngư i ta ã ưa ra m t s nguyên nhân ch y u sau: nguyên nhân khách quan và nguyên nhân ch quan. Nguyên nhân khách quan là nguyên nhân b t kh kháng, thông tin không cân x ng, s i u khi n sai l ch c a cơ ch th trư ng. Nguyên nhân ch quan là nguyên nhân t phía ngân hàng (mà ch 7
y u là t s y u kém c a cán b ngân hàng, các nhà qu n tr iu hành không có năng l c, thi u ki m tra giám sát), nguyên nhân t phía khách hàng... Ngày nay, các Ngân hàng Thương m i dù ã m r ng kinh doanh trên nhi u lĩnh v c khác nhau, nhưng ho t ng cho vay v n là ngu n cơ b n t o nên thu nh p c a ngân hàng. c bi t, nh ng nư c ang phát tri n như Vi t Nam, ho t ng cho vay chi m t i 90% ho t ng c a ngân hàng, và vì th mà r i ro tín d ng là v n cn ư c quan tâm c bi t trong ho t ng c a các ngân hàng Thương mi nư c ta hi n nay. V b n ch t, r i ro tín d ng là lo i r i ro a d ng và ph c t p, và vi c qu n lý và phòng ng a nó r t khó khăn. Lo i r i ro này có th x y ra b t c âu, b t c lúc nào. B t c m t r i ro nào ó c a ho t ng cho vay cũng ưa n r i ro cho ngân hàng. Ngân hàng không th lo i tr kh năng r i ro, song n u ngân hàng có nh ng gi i pháp ng b h u hi u thì có th ngăn ng a r i ro, h n ch t i a nh ng thi t h i có th x y ra. 2/ R i ro v lãi su t R i ro lãi su t là r i ro phát sinh khi có s bi n ng c a chênh l ch lãi su t gi a lãi su t cho vay c a ngân hàng v i lãi su t ph i tr cho vi c i vay, d n n làm gi m thu nh p c a ngân hàng. R i ro này là h u qu c a nh ng thay i lãi su t. Trong n n kinh t , lãi su t là y u t r t nh y c m i v i bi n ng c a n n kinh t ; hơn n a, nó là công c trong vi c th c hi n chính sách tài chính ti n t c a Chính ph . Vì v y, r i ro lãi su t là r i ro xu t hi n thư ng xuyên trong ho t ng kinh doanh ngân hàng . Như v y, r i ro lãi su t là nh ng tác ng do bi n ng lãi su t i v i ho t ng c a ngân hàng. R i ro lãi su t b t ngu n t m i quan h qua l i c a tài s n Có, tài s n N và các h p ng ngo i b ng. Cơ c u tài s n Có, tài s n N s quy t nh tình tr ng r i ro lãi su t c a m t ngân hàng. Tình tr ng r i ro lãi su t ph thu c vào m c 8
cân i gi a tài s n Có và tài s n N mà i n hình là khi ngân hàng dùng tài s n N ng n h n ho c v i lãi su t thay i u tư vào tài s n Có dài h n hơn v i lãi su t c nh. Ngân hàng s g p r i ro khi lãi su t ng n h n tăng, chi phí ngân hàng tăng lên trong khi thu nh p tài s n Có dài h n hơn v n gi nguyên. N u chênh l ch thu nh p tài s n Có không bù p chi phí nghi p v kinh doanh thì ngân hàng s b ăn mòn vào v n. Ngư c l i, khi nh n l i v n v i m t th i h n và lãi su t n nh, l i nhu n ngân hàng s b gi m khi lãi su t th trư ng b gi m xu ng. Ngoài ra, r i ro lãi su t còn có th x y ra trong nh ng trư ng h p sau ây: - L m phát tăng, lãi su t bu c ph i i u ch nh theo xu hư ng tăng lên, chi phí cho ho t ng ngân hàng cũng tăng lên, do ó làm gi m thu nh p c a ngân hàng. Khi l m phát cao thì thư ng có l i cho ngư i vay v n và b t l i cho ngư i cho vay. - R i ro lãi su t cũng có th x y ra do trình th p kém, b thua thi t trong vi c c nh tranh lãi su t th trư ng ho c do nhi u y u t c a n n kinh t tác ng n lãi su t như cung, c u, y u t khác c a th trư ng... Khi ngân hàng có quy t nh i u ch nh lãi su t theo hư ng gi m xu ng, trong khi ti n g i có kỳ h n chưa n h n tr , t c là kho n ti n g i có kỳ h n l i không gi m tương ng, nên cũng d n n r i ro lãi su t. 3/ R i ro h i oái Kinh doanh ngo i h i là m t trong nh ng ho t ng c a ngân hàng nh m ph c v cho nhu c u a d ng c a n n kinh t , t o i u ki n cho các nhà kinh doanh xu t nh p kh u ho t ng thu n l i. R i ro h i oái là r i ro xu t hi n trong nghi p v kinh doanh ngo i h i do s bi n ng v t giá gi a các ng ti n. N u t giá h i oái bán ra l n hơn t giá mua vào thì nhà kinh doanh có lãi, ngư c l i thì b l . Trong n n kinh t th trư ng, t giá luôn bi n ng, v i bi n i c a t giá h i oái, b t kỳ m t kho n n nào cho dù dài hay 9
ng n, iv im t ng ti n nh t nh, u có th t o cho ngân hàng ph i i m t v i r i ro t giá h i oái. S thay i t giá d n n s thay i giá tr ngo i h i, c th : - N u ngân hàng có dư d t v ngoai t nào ó, khi ngo i t ó lên giá, ngân hàng s có lãi, ngư c l i ngân hàng s l khi ngo i t ó xu ng giá. - N u ngân hàng v o n v lo i ngo i t nào ó, khi ngo i t ó lên giá, ngân hàng s l và ngư c l i ngân hàng s có lãi n u ngo i t ó xu ng giá. M t tr ng thái ngo i h i dù th trư ng hay th on u có nguy cơ gây t n th t cho các nhà giao d ch. Dư d t v ngo i t càng l n thì r i ro càng cao khi t giá gi m; ngư c l i, o n v ngo i t nào ó càng m nh thì r i ro cũng không ít khi t giá gi m. Khi phân bi t tình hình lãi, l ngo i h i theo v th ngo i h i, ngư i ta so sánh s l , lãi th c t x y ra so v i m c l , lãi d ki n, qua ó ánh giá ch t lư ng qu n lý r i ro t giá h i oái c a m t ngân hàng. 4/R i ro thanh toán R i ro thanh toán phát sinh khi nh ng ngư i g i ti n ng th i có nhu c u rút ti n g i ngân hàng ngay l p t c. Trong nh ng trư ng h p như v y, ngân hàng ph i i vay b sung ngu n v n thanh toán ho c ph i bán tài s n Có c a mình áp ng nhu c u rút ti n c a ngư i g i ti n. M i ngân hàng ho t ng bình thư ng ph i m b o ư c kh năng thanh toán. Kh năng chi tr là kh năng áp ng ư c nhu c u chi tr hi n t i, t xu t, và trong tương lai. Khi ngân hàng thi u kh năng chi tr , n u không ư c gi i quy t k p th i có th d n n m t kh năng chi tr . Khi ngân hàng th a kh năng chi tr s n n ng v n, làm gi m kh năng sinh l i, thu nh p c a ngân hàng gi m. R i ro thanh toán n y sinh do nh ng nguyên nhân sau: - Do m t cân b ng gi a ngu n v n và s d ng v n, ngu n v n dư th a quá l n, trong khi ó th trư ng u ra h n h p, nên m t s ngân hàng ã dùng v n huy ng ng n h n cho vay trung h n và 10
dài h n quá m c, d n n thi u h t kh năng chi tr t m th i cho ngư i g i ti n. - Khi n h n, các kho n cho vay khó thu h i ư c, uy tín c a ngân hàng gi m sút, ngư i g i ti n và ngư i i vay thư ng ph n ng trư c nh ng khó khăn c a ngân hàng b ng cách s d ng h t h n m c tín d ng m b o có ti n cho nh ng nhu c u v sau ho c rút h t s dư ti n g i vì s có th không rút ư c. T t c nh ng khía c nh trên d n n nh ng r i ro trong thanh toán c a ngân hàng. Các nhà chuyên môn kh ng nh r ng ây là lo i r i ro riêng c a ngân hàng và liên quan n s s ng còn c a ngân hàng. R i ro này thư ng là h u qu c a m t hay nhi u lo i r i ro mà ngân hàng không lư ng trư c ư c. Trong trư ng h p này, v n t có c a ngân hàng không có kh năng bù p h t t t c các kho n m t mát, thi t h i, ngân hàng d rơi vào tình tr ng v n hay phá s n. 5/ R i ro v ngu n v n R i ro v ngu n v n thư ng x y ra dư i hai hình th c: r i ro thi u v n và r i ro th a v n. Trư c h t, chúng ta c n ph i hi u rõ v khái ni m th a và thi u v n trong kinh doanh ngân hàng. Th a v n là tình tr ng v n t n ng qu nghi p v , bao g m c qu thanh toán ti n g i ngân hàng Nhà Nư c, qu ti n m t, qu d tr c a ngân hàng. Thi u v n là tình tr ng xu t hi n trong các b ph n thanh toán c a ngân hàng. R i ro do th a v n: Ngân hàng Thương m i thông qua hình th c “ i vay cho vay” nh m ki m l i nhu n, còn ngu n v n t có ”ch là cái m ch ng s s t giá c a các tài s n Có”. Khi ngu n v n huy ng c a ngân hàng b ng có nghĩa là ngân hàng không cho vay ra ư c ho c không s d ng h t, trong khi ó ngân hàng v n ph i tr lãi cho ngư i g i ti n, chi các chi phí nghi p v , các chi phí qu n lý. N u không kh c ph c tình tr ng này thì n m t ch ng m c nào ó, m c thua l l n s d n n vi c óng c a ngân hàng. R i ro do thi u v n: Th a v n ã gây khó khăn cho ngân hàng thì vi c thi u v n còn t h i hơn nhi u. R i ro thi u v n không th 11
lư ng h t m c c a nó gây ra vì v n c a ngân hàng ph n l n là v n huy ng (v n i vay) c a xã h i cho vay ra. N u thi u v n trong thanh toán ngân hàng không th thanh toán cho khách hàng khi h có nhu c u rút ti n. N u v i các ngành kinh t khác thì vi c thanh toán ch là m t ph n v n c a ơn v và có th s không khó khăn trong vi c kh t n v i khách hàng (t t nhiên vi c làm này không th kéo dài và thư ng xuyên), nhưng v i ho t ng c a ngân hàng, khi m t khách hàng b kh t n s kéo theo hàng lo t khách hàng s n ngân hàng rút ti n. i u x y ra khi ó s là ho t ng c a ngân hàng b xáo tr n, mà kh năng cao nh t có th x y ra ó là tuyên b m t kh năng thanh toán và phá s n. Như v y, lo i r i ro này r t nguy hi m, khó lư ng h t ư c h u qu , th m chí nó còn nguy hi m hơn c lo i r i ro b t kh kháng do thiên tai, ch ho gây ra b i l v i các lo i r i ro ó ngân hàng v n còn kh năng ph c h i v i các lo i r i ro thi u v n thì kh năng x u nh t c a m t doanh nghi p có th x y ra. 6/ R i ro ho t ng ngo i b ng M t xu hư ng ang phát tri n m nh m trong ho t ng c a m t ngân hàng hi n i là vi c m r ng các nghi p v ngo i b ng. Theo nh nghĩa, ho t ng ngo i b ng là các ho t ng không thu c b ng cân i tài s n (n i b ng), b i vì các ho t ng này không liên quan n vi c n m gi các ch ng khoán hay gi y nh n n th c p. Tuy nhiên, các ho t ng ngo i b ng có th nh hư ng n tr ng thái tương lai c a b ng cân i tài s n n i b ng b i vì các ho t ng ngo i b ng có th t o ra nh ng tài s n Có và tài s n N b sung cho b ng cân i n i b ng. Xu t phát t tính ch t c a các ho t ng ngo i b ng là ngân hàng thu ư c phí trong khi không ph i s d ng n v n kinh doanh cho nên ã khuy n khích phát tri n các ho t ng ngo i b ng ngày càng phát tri n. Tuy nhiên, ho t ng này cũng ti m n nhi u r i ro. Ch ng h n, trong trư ng h p công ty phát hành trái phi u phá s n thì ngân hàng ph i ng ra thanh toán toàn b g c và lãi ch ng khoán do công ty phát hành. Trong th c t , nh ng trư ng h p thua l nghiêm 12
tr ng trong các ho t ng ngo i b ng ã tr thành nguyên nhân chính khi n cho ngân hàng có th phá s n. Ngày nay, ho t ng ngo i b ng r t phong phú và a d ng. Trong khi m t s ho t ng ngo i b ng ư c s d ng tích c c vào vi c phòng ng a r i ro lãi su t, r i ro ngo i h i và r i ro tín d ng... thì n u vi c qu n tr i u hành không hi u qu ho c không ánh giá úng ư c tác d ng c a các nghi p v ngo i b ng có th d n n nh ng t n th t to l n. 7/ R i ro công ngh và ho t ng R i ro công ngh phát sinh khi nh ng kho n u tư cho phát tri n công ngh không t o ra ư c kho n ti t ki m trong chi phí như ã d tính. R i ro v công ngh có th gây nên h u qu là kh năng c nh tranh c a ngân hàng gi m xu ng áng k và là nguyên nhân ti m n c a s phá s n ngân hàng trong tương lai. R i ro ho t ng có m i liên h ch t ch v i r i ro công ngh và có th phát sinh b t c khi nào n u h th ng công ngh b tr c tr c ho c là khi h th ng h tr bên trong ng ng ho t ng. Ví d , trong giao d ch trên th trư ng liên ngân hàng, ngân hàng có th là ngư i cho vay ho c ngư i i vay. Vi c thanh toán gi a các ngân hàng di n ra hàng ngày. Thông thư ng, h th ng máy tính c a ngân hàng ho t ng hi u qu nhưng ôi khi cũng x y ra tr c tr c và do ó r i ro có th phát sinh. R i ro có th x y ra khi h th ng máy tính ã x lí sai các kho n vay c a ngân hàng m c quá cao, nh hư ng n kh năng thanh toán c a ngân hàng và bu c ngân hàng này ph i l p t c vay ti n t Ngân hàng Trung Ương m b o kh năng thanh toán. 8/ R i ro Qu c gia Ngoài các lo i r i ro ngo i h i, r i ro lãi su t ngo i t ... như ã trình bày trên thì ngay c trong trư ng h p ngân hàng u tư b ng b n t cho các công ty nư c ngoài có tr s nư c 13
ngoài cũng có th ch u r i r o u tư nư c ngoài, ó là r i ro Qu c gia. R i ro Qu c gia còn nghiêm tr ng hơn c trư ng h p tín d ng mà ngân hàng g p ph i khi u tư cho các công ty n i a. Trong trư ng h p ngân hàng u tư cho công ty nư c ngoài thì ngay c trong trư ng h p công ty có kh năng và s n sàng hoàn tr v n vay, nhưng cũng có th không th c hi n ư c, b i vì Chính ph nư c này c m ho c h n ch vi c thanh toán cho nư c ngoài do d tr ngo i h i h n h p ho c vì lí do chính tr . 14
PH N I I TH C TR NG HO T NG KINH DOANH NGÂN HÀNG VÀ BI N PHÁP NH M H N CH R I RO TRONG HO T NG NGÂN HÀNG C A VI T NAM I/ TH C TR NG HO T NG NGÂN HÀNG VI T NAM TRONG TH I GIAN QUA V i chính sách và thành t u i m i n n kinh t , ngành ngân hàng Vi t nam ã có nh ng thay i bư c ngo t. Vi t nam ã xây d ng ư c nh ng cơ s quan tr ng cho m t n n kinh t th trư ng và m t h th ng ngân hàng phù h p v i cơ ch th trư ng. Hơn 10 năm qua, nh tích c c i m i và h i nh p, Vi t nam ã y lùi và ki m ch ư c l m phát, n nh vĩ mô, t o i u ki n cho n n kinh t tăng trư ng v i t c cao trong nhi u năm, t ng bư c chuy n d ch cơ c u kinh t theo hư ng công nghi p hoá và hi n i hoá, t ư c thành t u n i b t trong s nghi p xoá ói gi m nghèo, n nh và c i thi n i s ng nhân dân. Tuy nhiên, bên c nh nh ng thành t u ã t ư c c a ngành ngân hàng Vi t nam trong th i gian qua, chúng ta th y v n còn t n t i r t nhi u nh ng h n ch . i u này có th th y rõ qua m t s th c tr ng r i ro ang t n t i Vi t nam như sau: - R i ro v cơ ch chính sách: + Thay i ch trương ư ng l i c a chính ph + Thay i lãi su t, t giá. + Chính sách xu t nh p kh u. + Chính sách thu . Ch ng h n như: V chính sách ti n t :T năm 1999, ngân hành nhà nư c Vi t nam ã s d ng chính sách ti n t th t ch t và m r ng tín d ng trong nư c. Năm 1999 tín d ng ã m r ng ra t i 20% và n n a u năm 2000 ã tăng lên t i 30%. Hơn n a, trong vòng 15
12 tháng, t tháng 6 năm 1999 t i tháng 6 năm 2000, 60% trong t ng s tín d ng tăng thêm ó là c a khu v c phi nhà nư c.Tuy nhiên s bùng n v tín d ng này ã ưa ngân hàng t i hai r i ro. Th nh t, nó s t o ra áp l c i v i l m phát, m c dù không rõ ràng. Có m t s ch ng c cho th y vi c m r ng tín d ng ã có nh hư ng t i tình hình tài chính và xu t kh u c a g o và cà phê. Th hai, nó làm cho các ngân hàng thương m i v n ã non y u gi càng khó khăn thêm, ng th i còn gây ra nh ng khó khăn hơn trong quá trình qu n lý r i ro tín d ng V chính sách lãi su t. Tháng 7 v a qua, ngân hàng nhà nư c Vi t nam ã xoá b chính sách lãi su t c nh và ưa ra chính sách lãi su t h p lý hơn, cho phép các ngân hàng thương m i ưa ra m c lãi su t h p lý mà ngư i vay ch p nh n ư c ( 0,75%/tháng ), và cho phép các t ch c tín d ng t ưa ra m c lãi su t v i i u ki n ph n chênh l ch không ư c vư t quá 0,3% i v i các kho n vay ng n h n và 0,5% i v i các kho n vay trung và dài h n. Tuy nhiên i u này cũng gây ra nh ng khó khăn cho ngân hàng trong vi c cho vay i v i nh ng khách hàng mang tính r i ro cao. Thêm n a, chúng ta u th y năm v a qua lãi su t trên th trư ng Vi t nam gi m m nh. Tuy nhiên ây không ph i do chính sách gi m lãi su t c a nhà nư c, mà trên th c t nhà nư c hoàn toàn b ng. Nguyên nhân ây chính là: do lãi su t th c b ng lãi su t danh nghĩa tr t l l m phát. Mà trong nh ng năm v a qua, do tình tr ng n n kinh t y u kém, trì tr ã kéo t l l m phát xu ng, và vì v y lãi su t cũng b gi m xu ng theo. - R i ro v u tư tín d ng các Ngân hàng Thương m i: + Ch ng h n như m t s v án kinh t như v ca công ty Minh Ph ng...Nh ng v án này ã gây nh ng h u qu thi t h i n ng n cho ngân hàng và cho n n kinh t Vi t nam. + R i ro cho vay t c m c , th ch p. + R i ro trong b o lãnh xu t nh p kh u. - R i ro trong thanh toán: 16
+ R i ro do chuy n ti n b ánh c p, l i d ng. + Ti n gi m o, l a o. Bên c nh ó, còn r t nhi u r i ro trong các nghi p v khác. Nhìn nh n m t cách khách quan, xét v t ng th , h th ng ngân hàng Vi t nam còn t n t i nhi u khó khăn. Trong giai o n hi n nay, ph n l n tài s n Có c a ngân hàng là d ng ti n cho vay và thư ng t o ra t i trên 60% t ng thu nh p c a m i ngân hàng ( Vi t nam trên 90%). Nh ng r i ro này làm cho ngân hàng kinh doanh lĩnh v c này nh ng thi t h i n ng n , có khi d n n phá s n. Lý do ch y u là các kho n ti n cho vay (chi m t i trên 70% tài s n có) kém “l ng” hơn so v i tài s n Có khác b i chúng thư ng không th chuy n thành ti n m t trư c khi các món vay ó n h n. V chính sách lãi su t, có r t nhi u v n c n ư c xem xét. M c dù ngân hàng Nhà nư c ã i u ch nh lãi su t áp d ng cho kh i Ngân hàng Thương m i r t linh ho t nhưng n u nhìn vào m t b ng lãi su t chung ta có th th y n i lên v n không h p lí v s chênh l ch gi a hai lo i lãi su t ch y u Vi t nam hi n nay là lãi su t ngân hàng, các t ch c tín d ng khác và lãi su t huy ng c a Kho b c Nhà nư c. Trư c ngày 1-7-1997, ngân hàng Nhà nư c quy nh tr n lãi su t cho vay ng n h n c a các ngân hàng t i a là 15% năm, lãi su t cho vay trung và dài h n là 16,1% năm. Theo ó, lãi su t huy ng t i a không quá 12%, nghĩa là v i s chênh l ch gi a lãi su t huy ng và lãi su t cho vay m b o h p lý lãi su t th c dương cho ho t ng tín d ng c a các Ngân hàng Thương m i. Trong khi ó, huy ng v n áp ng nhu c u chi ngân sách ho c cho nh ng d án l n dư i hình th c huy ng b ng bán trái phi u kho b c v i lãi su t cao hơn lãi su t cùng lo i c a Ngân hàng Thương m i t i th i i m ó. S chênh l ch này ã t o ra m t hình th c c nh tranh không áng có, ng th i nó th hi n tính không nh t quán trong vi c th c hi n chính sách ti n t c a Nhà nư c. Bên c nh ó, nh ng bi n ng ti n t và t giá trong th i gian qua ã t o m t áp l c v thanh kho n n i t m t s nhi u tr nên 17
căng th ng, bu c các ngân hàng ng lo t ph i gi m lãi su t huy ng thêm ngu n v n, và i u ó tăng s c “nóng” c a th trư ng v n và lãi su t. Hi n nay, lãi su t huy ng ti t ki m kỳ h n dư i 1 năm bình quân kho ng 0,85% tháng; sau khi d tr b t bu c và mbo thanh toán thì lãi su t u vào g n 1,1%. Ph n l n các ngân hàng ch p nh n huy ng 0,9%-1%/tháng cũng có nghĩa là h ch p nh n hoà v n ho c l n u so v i lãi su t ng n h n là 1,2%/tháng. N u tình hu ng này kéo dài thì ây là nguy cơ r i ro ti m tàng i v i kh năng t n t i và phát tri n c a h th ng ngân hàng Vi t nam ang còn r t non y u. Thêm n a, h th ng ngân hàng hi n nay ang trong tình tr ng ng v n tr m tr ng, t c tăng trư ng tín d ng không tương x ng v i t c tăng trư ng c a ngu n v n huy ng do s c h p th v n c a n n kinh t thuyên gi m, ti n gi i ngân c a m t s d án l n ch m, ti n g i c a dân cư ti p t c vào h th ng các Ngân hàng Thương m i; trong khi ó, lãi su t cho vay th c t trên th trư ng gi m m nh. Lãi su t trên th trư ng liên ngân hàng không n nh. M t s ngân hàng ang cho vay ng n h n m c 0,45%-0,475%/tháng. Tình tr ng th a v n ang y các Ngân hàng Thương m i i n tranh giành khách m t cách gay g t, d ưa các ngân hàng n ch u tư m o hi m. Theo th ng kê năm 1999, ta có t c huy ng và cho vay n n kinh t c a h th ng ngân hàng như sau: B ng 1: T c huy ng v n và cho vay n n kinh t c a h th ng NHTM Vi t nam Quý 1 Quý 2 Quý 3 Tháng 10/1999 Huy ng - 9,3 19,3 - Choi vay n n âm 6,0 8,5 10 kinh t Ngu n: Báo cáo c a Ngân hàng Nhà nư c, 2000. 18
Trên ây là m t s i m n i b t v ho t ng c a h th ng ngân hàng Vi t nam trong th i gian qua. Qua ó ta th y, dù r ng h th ng ngân hàng ang ngày càng phát tri n và ti n b hơn, nhưng bên c nh ó v n còn nhi u b t c p d n n nh ng r i ro trong ho t ng kinh doanh c a h th ng ngân hàng Vi t nam. h n ch ơc nh ng r i ro này, chúng ta có th xem xét m t s bi n pháp h n ch r i ro ư c trình bày dư i ây. II/ CÁC BI N PHÁP PHÒNG NG A, H N CH R I RO Sau khi phân tích các r i ro trong h th ng ngân hàng Vi t nam và nh ng nguyên nhân d n n các lo i r i ro này, ta có th có m t s gi i pháp sau: 1/ Bi n pháp h n ch r i ro tín d ng 1.1/ Xây d ng chính sách tín d ng h p lý Chính sách tín d ng c a m t Ngân hàng Thương m i là m t h th ng các bi n pháp nh m m r ng hay thu h p ho t ng cho vay c a nó v i vi c th c hi n 3 m c tiêu ch y u là l i nhu n cao, s an toàn và s lành m nh. ây là chính sách qu n lý cho vay, m b o hi u qu c a v n tín d ng, chính sách cho vay c n quy nh c th trong vi c xem xét các lo i khách hàng có th cho vay, tiêu chu n ngân hàng có th cho vay. Chính sách tín d ng là kim ch nam m b o cho ho t ng tín d ng i úng quĩ o. Chính sách tín d ng c a m t ngân hàng c n bao quát các v n sau: - Gi i h n v m t a lý, lĩnh v c u tư tín d ng - Th th c cho vay - Gi i h n kỳ h n n , th i h n cho vay - Tiêu chu n khách hàng và tài s n m b o - M c cho vay m t khách hàng, m t nhóm khách hàng - Th m quy n và th t c thanh lý thu h i n - Tiêu chu n tài chính t i thi u khách hàng c n Tuỳ theo c i m, quy mô ho t ng c a t ng ngân hàng xây dưng chính sách tín d ng phù h p. Căn c vào các ch , th l 19