Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Phát triển chương trình giáo dục nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa ở các trường trung học cơ sở thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai

Chia sẻ: Tomcangxanh90 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:143

Thêm vào BST

Báo xấu

19
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là chương trình giáo dục nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa ở các trường THCS thành phố Lào Cai luận văn đề xuất một số biện pháp phát triển chương trình giáo dục nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa ở các trường THCS thành phố Lào Cai nhằm nâng cao chất lượng chương trình giáo dục nhà trường, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông trong giai đoạn hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Phát triển chương trình giáo dục nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa ở các trường trung học cơ sở thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM PHÙNG THỊ DUNG PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC NHÀ TRƯỜNG THEO MÔ HÌNH TRƯỜNG HỌC ĐA VĂN HÓA Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ LÀO CAI TỈNH LÀO CAI LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2018
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM PHÙNG THỊ DUNG PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC NHÀ TRƯỜNG THEO MÔ HÌNH TRƯỜNG HỌC ĐA VĂN HÓA Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ LÀO CAI TỈNH LÀO CAI Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. Vũ Lan Hương THÁI NGUYÊN - 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng số liệu và các kết quả nghiên cứu trong luận văn này là hoàn toàn trung thực, khách quan, không trùng lặp với các luận văn khác. Thông tin trích dẫn trong luận văn đã được ghi rõ nguồn gốc. Nếu sai tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm. Tác giả luận văn Phùng Thị Dung i
LỜI CẢM ƠN Trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn này, tôi đã nhận được sự giúp đỡ tận tình của các thầy cô giáo, đồng nghiệp và các bạn. Tôi xin bày tỏ sự biết ơn sâu sắc đến TS. Vũ Lan Hương, người đã tận tâm, trực tiếp hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và quá trình nghiên cứu luận văn. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến các thầy cô giáo khoa Tâm lý - Giáo dục trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã trực tiếp giảng dạy lớp Thạc sỹ QLGD K24B. Tôi chân thành cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình, tạo mọi điều kiện của các đồng chí trong Ban Giám hiệu, các thầy giáo, cô giáo, nhân viên, cha mẹ học sinh và học sinh các trường Trung học cơ sở thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai đã tạo điều kiện thuận lợi và nhiệt tình giúp đỡ tác giả có được các thông tin cần thiết, hữu ích để phục vụ cho đề tài nghiên cứu của mình. Mặc dù đã cố gắng nhưng luận văn cũng không thể tránh khỏi một số thiếu sót. Tác giả mong nhận được sự đóng góp ý kiến từ thầy cô, đồng nghiệp và bạn bè. Xin chân thành cảm ơn! Tác giả Phùng Thị Dung ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .......................................................................... iv DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................... v DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ..................................................................................... vi MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .......................................................................... 4 4. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 4 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 4 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu.................................................................................... 5 7. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 5 8. Cấu trúc luận văn ...................................................................................................... 6 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC NHÀ TRƯỜNG THEO MÔ HÌNH TRƯỜNG HỌC ĐA VĂN HÓA ...................... 7 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .......................................................................... 7 1.1.1. Những nghiên cứu và kinh nghiệm của nước ngoài ........................................ 7 1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước .................................................................... 11 1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài .................................................................... 13 1.2.1. Chương trình, chương trình giáo dục, chương trình nhà trường ................... 13 1.2.2. Phát triển chương trình giáo dục nhà trường ................................................. 16 1.2.3. Phát triển chương trình giáo dục nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa ........................................................................................................... 18 Kết luận chương 1 ....................................................................................................... 35 Chương 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC NHÀ TRƯỜNG THEO MÔ HÌNH TRƯỜNG HỌC ĐA VĂN HÓA Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ LÀO CAI, TỈNH LÀO CAI ........................................................................................... 36 2.1. Khái quát về đặc điểm của thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai ........................ 36 2.1.1. Điều kiện tự nhiên ......................................................................................... 36 2.1.2. Kinh tế và xã hội ............................................................................................ 36 iii
2.1.3. Đặc điểm các trường THCS thành phố Lào Cai ............................................ 37 2.2. Khái quát về khảo sát thực trạng ................................................................... 37 2.2.1. Mục đích khảo sát .......................................................................................... 37 2.2.2. Nội dung khảo sát .......................................................................................... 38 2.2.3. Đối tượng, địa bàn và thời gian khảo sát ....................................................... 38 2.2.4. Phương pháp khảo sát .................................................................................... 38 2.3. Thực trạng và nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên các trường THCS thành phố Lào Cai về mục tiêu của phát triển chương trình giáo dục nhà trường theo mô hình trường học Đa văn hóa ................................................. 39 2.4. Thực trạng phát triển chương trình giáo dục nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa ở các trường THCS thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai... 40 2.4.1. Thực trạng về nội dung phát triển chương trình giáo dục nhà trường theo mô hình trường học Đa văn hóa .................................................................... 40 2.4.2. Thực trạng quy trình phát triển chương trình giáo dục nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa ở các trường THCS thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai ................................................................................................... 44 2.4.3. Thực trạng về năng lực phát triển chương trình giáo dục nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa của đội ngũ giáo viên các trường THCS thành phố Lào Cai .......................................................................................... 58 2.4.4. Kết quả phát triển chương trình giáo dục nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa ở các trường THCS thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai .......... 59 2.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển chương trình nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa ở các trường THCS thành phố Lào Cai ............ 62 2.6. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động phát triển chương trình giáo dục nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa ở các trường THCS thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai ........................................................ 63 2.6.1. Ưu điểm ......................................................................................................... 63 2.6.2. Hạn chế .......................................................................................................... 64 2.6.3. Nguyên nhân của những hạn chế ................................................................... 65 Kết luận chương 2 ....................................................................................................... 67 Chương 3. BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC NHÀ TRƯỜNG THEO MÔ HÌNH TRƯỜNG HỌC ĐA VĂN HÓA Ở CÁC TRƯỜNG THCS THÀNH PHỐ LÀO CAI, TỈNH LÀO CAI .. 68 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ................................................................. 68 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích ............................................................... 68 iv
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ................................................................... 68 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính vùng miền ............................................................. 68 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính toàn diện, tính hệ thống ........................................ 69 3.2. Biện pháp phát triển chương trình giáo dục nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa ở các trường THCS thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai ................ 69 3.2.1. Biện pháp 1: Khảo sát, xây dựng kế hoạch, quyết định phương án về phát triển chương trình nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa ............. 69 3.2.2. Biện pháp 2: Xây dựng quy trình phát triển chương trình nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa phù hợp với điều kiện thực tiễn của nhà trường ...... 73 3.2.3. Biện pháp 3: Tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực phát triển chương trình giáo dục nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa cho cán bộ quản lý, giáo viên ......................................................................................................... 76 3.2.4. Biện pháp 4: Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất để thực hiện tốt phát triển chương trình giáo dục nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa ...............79 3.2.5. Biện pháp 5: Tăng cường kiểm tra, đánh giá việc thực hiện phát triển chương trình giáo dục nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa .......... 82 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .................................................................... 85 3.4. Khảo nghiệm mức độ cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất .......... 86 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm .................................................................................. 86 3.4.2. Nội dung khảo nghiệm .................................................................................. 86 3.4.3. Phương pháp khảo nghiệm ............................................................................ 86 3.4.4. Kết quả khảo nghiệm ..................................................................................... 86 Kết luận chương 3 ....................................................................................................... 90 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................................. 91 1. Kết luận ................................................................................................................... 91 2. Khuyến nghị ............................................................................................................ 92 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 95 PHỤ LỤC v
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BCH : Ban chấp hành BGD : Bộ giáo dục CBQL : Cán bộ quản lý CMHS : Cha mẹ học sinh CNSH : Công nghệ sinh học CNTT : Công nghệ thông tin CNXH : Chủ nghĩa xã hội CSVC : Cơ sở vật chất CT : Chương trình CTGD : Chương trình giáo dục DTTS : Dân tộc thiểu số GD : Giáo dục GD&ĐT : Giáo dục và đào tạo GDCD : Giáo dục công dân GDĐT : Giáo dục đào tạo GDPT : Giáo dục phổ thông GV : Giáo viên GVBM : Giáo viên bộ môn. GVCN : Giáo viên chủ nhiệm HĐGD : Hoạt động giáo dục HS : Học sinh HT : Hiệu trưởng KHDH : Kế hoạch dạy học ND : Nội dung NV : Nhân viên PGD&ĐT : Phòng giáo dục và đào tạo PHT : Phó hiệu trưởng PPCT : Phân phối chương trình PPDH : Phương pháp dạy học PT : Phổ thông QLGD : Quản lý giáo dục SGK : Sách giáo khoa TBDH : Thiết bị dạy học TH&THCS : Tiểu học và Trung học cơ sở THCS : Trung học cơ sở THPT : Trung học phổ thông TLDH : Tư liệu dạy học TNKQ : Trắc nghiệm khách quan TTCM : Tổ trưởng chuyên môn iv
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Nhận thức của CBQL, GV các trường THCS thành phố Lào Cai về mục tiêu của phát triển CTGDNT theo mô hình trường học đa văn hóa ......................................................................................................... 39 Bảng 2.2. Đánh giá của CBQL, GV về nội dung phát triển chương trình giáo dục nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa ở các trường THCS thành phố Lào Cai .......................................................................41 Bảng 2.3. Thực trạng quy trình phát triển chương trình giáo dục nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa ở các trường THCS thành phố Lào Cai ...................................................................................................44 Bảng 2.4. Đánh giá thực trạng tổ chức thực hiện kế hoạch Chương trình giáo dục nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa ở các trường THCS thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai ............................................................... 52 Bảng 2.6. Thực trạng về năng lực phát triển chương trình nhà trường của giáo viên THCS thành phố Lào Cai ............................................................... 58 Bảng 2.7. Nhận thức của CBQL về kết quả phát triển chương nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa ở các trường THCS thành phố Lào Cai ..........60 Bảng 2.8. Hứng thú của học sinh về chương trình giáo dục của nhà trường khi thực hiện phát triển chương trình nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa ............................................................................................... 61 Bảng 2.9. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển chương trình nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa ở các trường THCS thành phố Lào Cai ............................................................................................. 62 Bảng 3.1. Đánh giá của cán bộ quản lý, giáo viên về tính cấp thiết của các biện phát triển chương trình giáo dục nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa ở các trường THCS thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai ...........87 Bảng 3.2. Đánh giá của cán bộ quản lý, giáo viên về mức khả thi của các biện phát triển chương trình giáo dục nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa ở các trường THCS thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai ...88 v
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1.a. So sánh học lực năm học 2014-2015 và 2017-2018 Vạn Hòa ......... 55 Biểu đồ 2.1.a. So sánh hạnh kiểm năm học 2014-2015 và năm 2017-2018 Vạn Hòa .. 55 Biểu đồ 2.1.b. So sánh học lực năm học 2014-2015 và năm 2017-2018 THCS Tả Phời ..................................................................................................... 55 Biểu đồ 2.1.b. Biểu đồ so sánh hạnh kiểm năm học 2014-2015 và năm 2017-2018 THCS Tả Phời .......................................................................................... 56 Biểu đồ 2.2. Biểu đồ so sánh học lực năm học 2014-2015 và năm 2017-2018 THCS Hợp Thành .................................................................................... 56 vi
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế như hiện nay, để theo kịp với các nước phát triển trên thế giới thì vấn đề nhân lực luôn đóng vai trò quan trọng. Chính vì vậy vai trò của giáo dục càng trở nên quan trọng, Chất lượng của giáo dục và đào tạo trở thành một vấn đề sống còn, quyết định sự thành bại của cả một quốc gia trong điều kiện hội nhập kinh tế thế giới. Như vậy, yếu tố quyết định chất lượng của giáo dục là chương trình giáo dục là chương trình một khóa học, chương trình một môn học. Chất lượng giáo dục khởi đầu bằng một chương trình giáo dục với mô hình thiết kế, và tổ chức thực hiện phù hợp. Muốn dạy tốt và học tốt, nâng cao chất lượng dạy học cần phải thiết kế một chương trình tốt để đáp ứng bối cảnh và phong cách hình thức tổ chức dạy học đa dạng. Nhiệm vụ này do những người quản lý giáo dục, những nhà thiết kế chương trình giáo dục, người dạy, người học và các nhà quản lý trực tiếp thực hiện. Ngày 25 tháng 6 năm 2013 Bộ GD&ĐT có hướng dẫn số 791/ HD- BGDĐT về việc Hướng dẫn thí điểm phát triển chương trình giáo dục phổ thông nhằm khắc phục hạn chế của chương trình hiện hành, góp phần nâng cao chất lượng dạy học, hoạt động của các trường phổ thông, góp phần chuẩn bị cơ sở lý luận, cơ sở thực tiễn đổi mới CT, SGK giáo dục phổ thông. Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 Hội nghị Trung ương 8 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XI đã khẳng định: "Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ các yếu tố cơ bản của giáo dục, đào tạo theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất, năng lực của người học... Đổi mới chương trình nhằm phát triển năng lực và phẩm chất, người học, hài hòa đức, trí, thể, mỹ; người dạy, dạy chữ, dạy nghề. Đổi mới nội dung giáo dục theo hướng tinh giản, hiện đại, thiết thực phù hợp với lứa tuổi, trình độ và ngành nghề... Đa dạng hóa nội dung, tài liệu học tập, đáp ứng yêu cầu của các bậc học, các chương trình giáo dục, đào tạo và nhu cầu học tập suốt đời của mọi người..." [16]. Nghị quyết 88 / NQ- QH về đổi mới và Chương trình số 153/ CT- TU ngày 06/1/2014 của Tỉnh ủy Lào Cai về chương trình hành động thực hiện Nghị quyết 29- NQ/TW ngày 04 tháng 11 năm 2013 của Ban Chấp hành trung ương Đảng khóa XI 1
về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã nêu rõ một trong các nhiệm vụ và giải pháp cần thiết là xây dựng các mô hình giáo dục đặc thù để nâng cao chất lượng giáo dục. Nghiên cứu xây dựng các mô hình giáo dục đặc thù mới phù hợp với giáo dục vùng cao, vùng đồng bào dân tộc thiểu số: “Trường học Đa văn hóa”, trường học nông trại, trường học sinh thái, trường học năng động, trường học thông minh, trường học du lịch. Đề án số 06/ ĐA-TU ngày 27 tháng 11 ngày 27/11/2015: Đề án đổi mới căn bản toàn diện giáo dục Tỉnh Lào Cai; Đề án 09/ ĐA của thành phố Lào Cai tháng 1/2016 về: Phát triển và nâng cao chất lượng giáo dục đáp ứng đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đào tạo Thành Phố Lào Cai giai đoạn 2016-2020; Nghị quyết 08/ NQ Thành ủy ngày 26/3/2018 về phát triển giáo dục thành phố Lào Cai hội nhập. Từ năm học 2013-2014 trở về các năm học trước Sở GD& ĐT thống nhất một bộ Phân phối chương trình chung trên cơ sở căn cứ vào khung phân phối chương trình của Bộ GD&ĐT, Sở GD&ĐT xây dựng PPCT các môn học và các hoạt động giáo dục, sau đó triển khai tới tất cả các trường THCS trong toàn tỉnh. Với việc chỉ đạo thực hiện thống nhất 01 bộ PPCT như trên tại một số trường thấy còn có bất cập chưa thật phù hợp với đối tượng học sinh và điều kiện cụ thể của từng trường. Hơn nữa không phát huy được quyền tự chủ, tính sáng tạo của cán bộ giáo viên trong các nhà trường trong việc thiết kế chương trình dạy học và HĐGD. Vì vây cần thiết phải thực hiện phát triển chương trình giáo dục nhà trường để phù hợp với thực tiễn của nhà trường và điều kiện kinh tế xã hội của địa phương nhằm phát huy tốt những thế mạnh của nhà trường gắn dạy lý thuyết và thực tế, đa dạng hóa không gian lớp học góp phần tích cực. Từ năm học 2014-2015 đến nay SGD&ĐT Tỉnh đã chỉ đạo giao quyền tự chủ cho các nhà trường xây dựng bộ kế hoạch dạy học, hằng năm tổ chức hội thảo cấp tổ, cấp trường, cụm trường để rút kinh nghiệm trong quá trình thực hiện. Đồng thời góp phần tích cực trong việc cụ thể hóa việc thực hiện nguyên lý giáo dục: Học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, lý luận gắn với thực tiễn. Tạo điều kiện để học sinh vận dụng kiến thức lý thuyết vào thực tiễn đời sống, lao động sản xuất, thúc đẩy nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Góp phần thúc đẩy đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học, tổ chức hoạt động giáo dục; hoạt động nghiên cứu 2
khoa học kĩ thuật của học sinh. Trong đó coi trọng công tác truyền thông nhận thức đúng chủ trương; quyết tâm trong chỉ đạo, tổ chức thực hiện; liên kết được với chính quyền địa phương, các tổ chức trong và ngoài nhà trường để thực hiện có hiệu quả. Việc dạy học ở các trường có nhiều thành phần dân tộc thiểu số góp phần tích cực để gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. Việc giới thiệu bản sắc văn hóa các dân tộc không chỉ thông qua những hoạt động ngoại khóa, mà còn được lồng ghép vào chương trình học chính khóa của nhà trường. Nhà trường đã chỉ đạo các bộ môn trên cơ sở rà soát lại các nội dung chương trình, kế hoạch xây dựng, điều chỉnh bổ sung các nội dung giảng dạy gắn với việc xây dựng mô hình trường học đa văn hóa. Thông qua các phong trào thi đua của công đoàn gắn với nhiệm vụ chuyên môn, như phong trào thi đua: “Dạy tốt, học tốt”; cuộc vận động “Dân chủ, kỷ cương, tình thương, trách nhiệm”, “mỗi thầy cô giáo là một tấm gương đạo đức tự học và sáng tạo”. Từ đó đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên tích cực hơn trong các giờ dạy vận dụng linh hoạt các kỹ thuật dạy học tăng sức hấp dẫn và tạo được hứng thú cho các em học sinh. Vận dụng những kiến thức một cách hiệu quả vào đời sống, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, tăng tình đoàn kết, chính là mục đích của việc thực hiện mô hình Trường học đa văn hóa đối với các trường thành phố Lào Cai với 75, 6% đến 99% dân tộc thiểu số gồm: Dân tộc Dao, H’ Mông, Tày, Giáy, Mường, Hà Nhì là rất cần thiết. Với những định hướng trên, việc phát triển chương trình giáo dục nhà trường nói chung và phát triển chương trình giáo dục nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa ở các trường THCS thành Phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai nói riêng sao cho phù hợp với điều kiện thực tế có ý nghĩa hết sức quan trọng để thực hiện tốt nhiệm vụ và mục đích giáo dục. Từ những lý do nêu trên, tác giả chọn vấn đề nghiên cứu đề tài “Phát triển chương trình giáo dục nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa ở các trường trung học cơ sở thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai” làm đề tài cho luận văn thạc sĩ của mình. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng thực tế chương trình giáo dục nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa ở các trường THCS thành phố Lào Cai 3
luận văn đề xuất một số biện pháp phát triển chương trình giáo dục nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa ở các trường THCS thành phố Lào Cai nhằm nâng cao chất lượng chương trình giáo dục nhà trường, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông trong giai đoạn hiện nay. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Phát triển chương trình giáo dục nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa ở các trường trung học cơ sở. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp triển chương trình giáo dục nhà trường theo mô hình Trường học đa văn hóa ở các trường Trường trung học cơ sở thành Phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai. 4. Giả thuyết khoa học Chương trình giáo dục nhà trường ở các Trường trung học cơ sở thành Phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai được xây dựng trên cơ sở chương trình khung của Bộ Giáo dục và Đào tạo và bán sát các văn bản chỉ đạo của các cấp quản lý. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai thực hiện nhiều nội dung chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn của xã hội và nhu cầu của học sinh và thực tế tại địa phương. Nếu nghiên cứu, đề xuất được các biện pháp phát triển chương trình giáo dục nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa thì chương trình giáo dục nhà trường sẽ phù hợp với điều kiện thực tiễn địa phương, đáp ứng yêu cầu của học sinh, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường, đáp ứng yêu cầu về đổi mới giáo dục phổ thông trong giai đoạn hiện nay. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Xây dựng cơ sở lý luận về phát triển chương trình giáo dục nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa 5.2. Khảo sát phân tích, đánh giá thực trạng phát triển chương trình giáo dục nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa ở các trường trung học cơ sở thành Phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai. 5.3. Đề xuất các biện pháp nhằm phát triển chương trình giáo dục nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa ở các Trường trung học cơ sở thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai và khảo nghiệm các biện pháp. 4
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 6.1. Giới hạn về nội dung nghiên cứu Trong phạm vi nghiên cứu của đề tài chúng tôi tập trung nghiên cứu phát triển chương trình nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa gắn với cộng đồng thông qua phát triển chương trình dạy học các môn học và phát triển chương trình tổ chức các hoạt động giáo dục gắn với trường học đa văn hóa ở các Trường trung học cơ sở thành Phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai. 6.2. Giới hạn khách thể khảo sát - Khảo sát tại các trường THCS Vạn Hòa, THCS Hợp Thành, THCS Tả Phời. - Đề tài chọn khách thể nghiên cứu theo các nhóm chính sau. - CBQL cấp trường: 20 người; cấp Sở, Phòng 04 người. - Giáo viên nhà trường: 45. - Học sinh các nhà trường gồm: 200 em. 6.3. Giới hạn về thời gian nghiên cứu Nghiên cứu khảo sát được tiến hành trong năm học 2017-2018. Các số liệu thống kê năm học 2014-2015, 2017-2018. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Nghiên cứu phân tích, tổng hợp, hệ thống hoá, phân loại các tài liệu khoa học có liên quan nhằm xây dựng cơ sở lý luận cho vấn đề nghiên cứu như các nghị quyết của Đảng, nhà nước, văn bản quản lý của các cấp về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và phát triển chương trình giáo dục nhà trường. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi Thông qua việc sử dụng hệ thống các câu hỏi và phiếu điều tra theo mẫu nhằm thu thập số liệu về thực trạng phát triển chương trình giáo dục nhà trường theo mô hình trường học Đa văn hóa ở các trường trung học cơ sở thành Phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai từ đó tìm ra những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của thực trạng. 7.2.2. Phương pháp phỏng vấn Phỏng vấn đội ngũ CBQL, GV về thực trạng phát triển chương trình giáo dục nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa, nhận thức của đội ngũ giáo viên về phát triển chương trình. 5
7.2.3. Phương pháp quan sát Quan sát hoạt động dạy và học của giáo viên, hoạt động học của học sinh, các hoạt động giáo dục trong nhà trường. 7.2.4. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động của nhà trường theo các bước phát triển chương trình giáo dục nhà trường như Sản phẩm là chương trình môn học và các hoạt động giáo dục của các trường. 7.2.5. Phương pháp chuyên gia Trưng cầu ý kiến của các chuyên gia về lĩnh vực QLGD (Lãnh đạo Sở phòng GD TrH Sở GD&ĐT), lãnh đạo phòng giáo dục đào tạo thành phố Lào Cai. Từ đó đánh giá về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp phát triển chương trình giáo dục nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa ở các trường trung học cơ sở thành Phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai. 7.3. Phương pháp xử lý số liệu khảo khát Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý các số liệu thu nhận được từ các phương pháp nghiên cứu khác nhau, từ đó rút ra những nhận xét, đánh giá giúp cho việc nghiên cứu đạt kết quả tốt. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, khuyến nghị và Tài liệu tham khảo và Phụ lục, nội dung chính của luận văn được chia làm 3 chương như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận về phát triển chương trình giáo dục nhà trường theo mô hình trường học Đa văn hóa. Chương 2: Thực trạng phát triển chương trình giáo dục nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa ở các trường trung học cơ sở thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai. Chương 3: Biện pháp phát triển chương trình giáo dục nhà trường theo mô hình trường học đa văn hóa ở các trường trung học cơ sở thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai. 6
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC NHÀ TRƯỜNG THEO MÔ HÌNH TRƯỜNG HỌC ĐA VĂN HÓA 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Những nghiên cứu và kinh nghiệm của nước ngoài 1.1.1.1. Những nghiên cứu về phát triển chương trình Có nhiều công trình nghiên cứu của các tác giả trên thế giới về phát triển chương trình nhà trường và các vấn đề liên quan. Các công trình nghiên cứu về phát triển chương trình nhà trường bao gồm các báo cáo tổng kết đề tài khoa học, bài báo, sách chuyên khảo, các bài phê bình, các văn bản pháp qui về chính sách giáo dục nói chung và về phát triển chương trình giáo dục nói riêng. Các công trình này xuất hiện chủ yếu vào những năm từ 1974 cho đến nay. Phần lớn các công trình đến từ Ôxtraylia, chỉ riêng trong Australian Education Index đã có 350 (trong đó có 29 luận án tiến sĩ) bài viết về phát triển chương trình nhà trường. Ngoài ra còn có nhiều công trình nghiên cứu đến từ Hoa kì, Canada, Vương quốc Anh, Israel. Cuối thập niên 80 đầu thập niên 90 ở New Zealand cũng xuất hiện một số chuyên khảo, báo cáo tổng kết đề tài khoa học, bài báo về phát triển chương trình nhà trường (Ramsey et al., 1995; Ramsey, Hawk, Harold, Mariot, và Posskin. 1993). Ở những nước nói tiếng Anh nêu trên trong những năm 70. 80 phát triển chương trình nhà trường được xem như đã đạt đỉnh cao nhất của nó. Đến giữa những năm 90 thuật ngữ này gần như biến mất trong các công trình nghiên cứu về giáo dục. Nguyên nhân thứ nhất có thể là thể là trong giai đoạn này nhiều nước bắt đầu các cuộc cải cách giáo dục một cách mạnh mẽ và rộng lớn. Nguyên nhân thứ hai là do có sự dịch chuyển trong việc sử dụng thuật ngữ để mô tả các nguyên tắc và quá trình phát triển chương trình nhà trường. Ở New Zealand các công trình về phát triển chương trình nhà trường ít hơn, bao gồm một vài chuyên khảo, bài báo, báo cáo tổng kết đề tài khoa học… nhờ có 2 dự án lớn về phát triển chương trình nhà trường cuối những năm 80 đầu những năm 90 (Ramsey và cộng sự 1995. Ramsey, Hawk, Harold, Marriot và Posskit, 1993). 10 7
năm gần đây số công trình viết về phát triển chương trình nhà trường tăng không đáng kể. Tuy nhiên từ năm 2000 nhiều công trình được thấy ở Hong Kong, Trung quốc, Nhật, Đài Loan. Các công trình này tập trung giải quyết một số vấn đề lí luận liên quan đế phát triển chương trình nhà trường, như định nghĩa chương trình nhà trường, các nguyên tắc, luận cứ, vai trò của nhà nước, nhà trường trong đó có nhấn mạnh vai trò của giáo viên trong phát triển chương trình nhà trường. Nhiều công trình đề cập tới vai trò của cộng đồng, trong đó có vai trò của cha mẹ học sinh, của các bên liên quan (steakholder), các chuyên gia trong phát triển chương trình nhà trường. 1.1.1.2. Những kinh nghiệm của các nước trên thế giới về phát triển chương trình Ở Hàn Quốc, trong vòng 42 năm từ 1955 đến 1997 các nhà giáo dục của Hàn Quốc đã nghiên cứu, thay đổi 7 lần chương trình giáo dục quốc gia. Chương trình quốc gia lần thứ 7 được công bố vào ngày 30/12/1997, năm 2007 chương trình GDPT của hàn Quốc lại đã thay đổi và hiện đang chuẩn bị xây dựng lại chương trình mới (chỉ tập trung ở bậc THPT) gọi là chương trình 2009. Mỗi lần thay đổi chương trình ở mỗ cấp học có một mục tiêu khác nhau như Mục tiêu của bậc THPT nhằm khuyến khích học sinh có những kỹ năng khác nhau cần thiết cho tương lai và với tính cách của một công dân toàn cầu. Chương trình bao gồm chương trình cơ bản chung của quốc gia và chương trình tự chọn. Chương trình cơ bản chung của quốc gia bao gồm các môn học, hoạt động tự chọn và hoạt động ngoài giờ lên lớp. Các hoạt động tự chọn được chia ra các hoạt động tự chọn theo môn học và các hoạt động tự chọn sáng tạo. Môn chung bao gồm: Tiếng Hàn, Giáo dục đạo đức, Nghiên cứu xã hội, Toán, Khoa học, Công nghệ và kinh tế gia đình, Thể dục, Âm nhạc, nghệ thuật, Ngoại ngữ, Chữ Hàn và Tự chọn. Các môn học chuyên sâu bao gồm các học trình nghiên cứu trong lĩnh vực nông nghiệp, Công nghiệp, Thương mại, Nghề cá và vận tải biển, Kinh tế gia đình và giáo dục nghề, Khoa học, Thể thao, Nghệ thuật, Ngoại ngữ và Quan hệ quốc tế. Các hoạt động ngoài chương trình bao gồm Hoạt động tự quản, Hoạt động thích ứng, Các hoạt động tự phát triển, Các hoạt động dịch vụ xã hội và Các hoạt động thi đấu (thể thao). 8
Ở Malaysia Giáo dục phổ thông Malaysia luôn được phát triển, lịch sử phát triển chương trình giáo dục phổ thông ở Malaysia trải qua 07 lần thay đổi, lần thứ 7 vào giai đoạn 2010-2012 là xây dựng và thử nghiệm chương trình phổ thông mới. Chương trình giáo dục phổ thông của Malaysia đặt ra 4 nhóm mục tiêu cơ bản là: Người học phát triển cân bằng về trí tuệ, tinh thần và tình cảm; có trách nhiệm công dân, có hiểu biết và có thể tham gia vào cuộc chơi toàn cầu. Cả 4 nhóm mục tiêu này đều được xây dựng dựa trên cơ sở của các thành tố: Triết lý giáo dục quốc gia, chính sách giáo dục quốc gia, tầm nhìn giáo dục 2020, kế hoạch dài hạn Malaysia lần thứ 3, xu thế giáo dục thế giới, các lý thuyết học tập và 4 trụ cột giáo dục của UNESCO. Chương trình giáo dục trung học được xây dựng theo tinh thần tích hợp dựa trên 7 nguyên tắc: (1) Tiếp nối chương trình tiểu học, (2) Tích hợp các yếu tố trí tuệ, tinh thần, tình cảm và thể chất, (3) Sử dụng ngôn ngữ quốc gia, (4) Học tập suốt đời, (5) Nhấn mạnh các giá trị đạo đức, (6) Sử dụng những lĩnh vực hiểu biết hiện tại, (7) Giáo dục cơ bản cho mọi người. Giáo dục trung học chia thành 2 bậc: Trung học bậc thấp (năm1-3), Trung học bậc cao (năm 4-5). Ở Liên bang Nga Nội dung GDPT theo truyền thống được phân chia thành các lĩnh vực Khoa học xã hội - nhân văn và Khoa học tự nhiên - Toán học. Lĩnh vực Khoa học xã hội - nhân văn bao gồm các môn học: tiếng Nga, tiếng nước ngoài, Văn học, Nghệ thuật, Lịch sử, Địa lý, Xã hội. Lĩnh vực Khoa học tự nhiên - Toán học bao gồm các môn học: Toán học, Tin học, Vật lý, hóa học, Sinh học. Tổ chức dạy học phân ban ở trung học phổ thông: Từ những năm 1970, Liên bang Nga cho thí điểm và từ những năm 1980 đưa vào chương trình giảng dạy các môn học nâng cao tự chọn bắt buộc, các giáo trình tự chọn ngoại khóa chuyên sâu, cơ sở của giáo dục phân hóa. Có các lớp học thí điểm dạy học một số môn chuyên như Toán, Lý, Hóa, Sinh, Ngoại ngữ. Liên Xô trước đây áp dụng hệ thống GDPT 10 năm gồm 3 cấp Tiểu học: 4 năm, THCS: 4 năm, THPT hoàn chỉnh: 2 năm. Chương trình học gồm 3 phần: chuẩn quốc gia+ nhà trường lựa chọn+ học sinh tự chọn. 9
Ở Phần Lan Việc đổi mới chương trình GDPT diễn ra theo chu kì khoảng 10 năm. Chương trình quốc gia đầu tiên vào năm 1970 là chặt chẽ và chi tiết, sau nhiều lần đổi mới, cuộc đổi mới tiếp theo gần đây nhất bắt đầu năm 2000, Chương trình mới được ban hành năm 2004 và triển khai bắt buộc vào 2006. Hiện nay Phần Lan cũng đang chuẩn bị cho đổi mới chương trình giáo dục phổ thông trong tương lai (chẳng hạn đã thành lập nhóm để xem xét sự phân bổ thời lượng như thế nào,... ?) Nhìn tổng quát quá trình đổi mới chương trình ở Phần Lan cho thấy quá trình chuyển từ chương trình truyền thống, quản lý tập trung (với chương trình cụ thể) tới chương trình trên cơ sở nhà trường mà nhấn mạnh tới quá trình dạy và học hơn là nhấn mạnh tới nội dung các bộ môn khoa học, tới “Truyền đạt” các nội dung. Tương tự như vậy, việc quản lý giáo dục cũng phát triển có hệ thống từ quản lý tập trung, cứng nhắc sang quản lý địa phương mềm dẻo và trên cơ sở nhà trường. Lý do đáp ứng sự đa dạng giữa các vùng miền, giữa các cá nhân người học; tăng tính tự chủ của nhà trường, giáo viên;... nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Ở Trung Quốc Từ khi thành lập nước (10/1949) đến nay Chương trình giáo dục phổ thông đã trải qua 5 giai đoạn phát triển đó là Giai đoạn đầu thành lập nước đến 1957, Giai đoạn xây dựng toàn diện CNXH 1958-1565; Giai đoạn “Đại cách mạng văn hóa” 1966-1976; giai đoạn chấn chỉnh hỗn loạn, xây dựng hiện đại hóa xã hội chủ nghĩa 1977-1986; giai đoạn cải cách giáo dục theo tinh thần Nghị quyết cải cách thể chế giáo dục của Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc 1986 - nay. Cách tiếp cận phát triển Chương trình giáo dục phổ thông là: (1) Chuyển từ chỗ chú trọng xã hội sang quan tâm đến cả xã hội và cá nhân, (2) Chuyển từ chỗ chỉ chú trọng kết quả sang quan tâm đến cả kết quả và quá trình, (3) Chuyển từ chỗ thiên về kinh nghiệm sang coi trọng cả kinh nghiệm và thể nghiệm. Mỗi chương trình Giáo dục phổ thông đều có mục tiêu và cấu trúc nội dung cụ thể. Chương trình giáo dục trung học sơ cấp bao gồm hai bộ phận: Môn học và hoạt động. Chủ yếu do nhà nước thống nhất xây dựng, tuy nhiên cũng có một phần do địa phương bố trí. Những nghiên cứu và kinh nghiệm về phát triển chương trình giáo dục phổ thông của một số nước nêu trên cho thấy hệ thống GDPT được thực hiện ở 03 cấp học Tiểu học, THCS, và THPT. Tuy nhiên ở mỗi nước khác nhau thì qui định 10