Luận văn Thạc sĩ Lịch sử: Công tác thanh niên của Đảng bộ tỉnh Bắc Giang từ năm 1997 đến năm 2013

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:114

Thêm vào BST

Báo xấu

48
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận văn là nghiên cứu một cách có hệ thống sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Bắc Giang đối với công tác thanh niên của tỉnh Bắc Giang từ năm 1997 đến năm 2013. Rút ra một số một số nhận xét và kinh nghiệm về công tác thanh niên của Đảng bộ tỉnh Bắc Giang từ năm 1997 đến năm 2013. Mời các bạn tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Lịch sử: Công tác thanh niên của Đảng bộ tỉnh Bắc Giang từ năm 1997 đến năm 2013

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NÔI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ------------------------------------------------------ NGUYỄN THỊ PHƢƠNG THẢO CÔNG TÁC THANH NIÊN CỦA ĐẢNG BỘ TỈNH BẮC GIANG TỪ NĂM 1997 ĐẾN NĂM 2013 LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ Hà Nội, 2015
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NÔI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ------------------------------------------------------ NGUYỄN THỊ PHƢƠNG THẢO CÔNG TÁC THANH NIÊN CỦA ĐẢNG BỘ TỈNH BẮC GIANG TỪ NĂM 1997 ĐẾN NĂM 2013 Chuyên ngành: Lịch sử Đảng cộng sản Việt Nam Mã số: 60 22 03 15 LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Trần Viết Nghĩa Hà Nội, 2015
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, dưới sự hướng dẫn của PGS.TS Trần Viết Nghĩa. Các số liệu, tài liệu trong luận văn là trung thực, bảo đảm tính khách quan. Các tài liệu tham khảo có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng. Hà Nội, ngày 22 tháng 12 năm 2015. Tác giả Nguyễn Thị Phƣơng Thảo
LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên, tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc nhất tới thầy giáo hướng dẫn: PGS.TS Trần Viết Nghĩa– trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội. Thầy đã tận tình chỉ bảo, định hướng cho tôi để tôi có thể hoàn thành luận văn. Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ từ các thầy cô trong trường Đại học khoa học Xã hội và Nhân văn, các thầy cô trong khoa Lịch sử, trong bộ môn Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam - những người thầy đã dạy dỗ, chỉ bảo tôi trong suốt quá trình học tập. Tôi cảm ơn cán bộ trung tâm thông tin thư viện Đại học Quốc Gia Hà Nội, các lãnh đạo và cán bộ phòng lưu trữ Tỉnh ủy, Tỉnh Đoàn Bắc Giang đã giúp đỡ tôi trong quá trình tìm và hệ thống tư liệu cần thiết cho luận văn tốt nghiệp thạc sĩ. Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới gia đình, người thân, bạn bè đã luôn động viên, khích lệ để tôi hoàn thành khóa học. Mặc dù đã cố gắng và nỗ lực song luận văn không tránh khỏi những sai xót. Tôi rất mong nhận được ý kiến cuả quý thầy cô và các bạn. Xin chân thành cám ơn. Tác giả luận văn Nguyễn Thị Phương Thảo
MỤC LỤC MỞ ĐẦU .............................................................................................................................1 1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................. 1 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................................... 3 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................. 5 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu................................................................... 6 5. Nguồn tài liệu và phƣơng pháp nghiên cứu ................................................... 6 6. Đóng góp của đề tài .......................................................................................... 7 7. Bố cục của đề tài ............................................................................................... 7 Chƣơng 1: CHỦ TRƢƠNG PHÁT TRIỂN CÔNG TÁC THANH NIÊN CỦA ĐẢNG BỘ TỈNH BẮC GIANG TỪ NĂM 1997 ĐẾN NĂM 2013 .........................8 1.1. Quá trình chỉ đạo công tác thanh niên ở Bắc Giang trƣớc năm 1997 ..... 8 1.1.1.Vài nét về tự nhiên và xã hội ở Bắc Giang ................................................... 8 1.1.2. Phong trào thanh niên ở Bắc Giang trước năm 1997 ...............................11 1.2. Quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về công tác thanh niên trong thời kì Đổi mới ....................................................................................................15 1.3. Chủ trƣơng phát triển công tác thanh niên của Đảng bộ Bắc Giang từ năm 1997 đến năm 2013 ....................................................................................20 Tiểu kết chƣơng 1 ...............................................................................................31 Chƣơng 2: QUÁ TRÌNH CHỈ ĐẠO CÔNG TÁC THANH NIÊN BẮC GIANG THAM GIA CỦNG CỐ HỆ THỐNG CHÍNH TRỊ, XÂY DỰNG VÀ BẢO VỆ TỔ QUỐC (1997 - 2013).................................................................................................34 2.1. Công tác chỉ đạo thanh niên tham gia củng cố hệ thống chính trị .........34 2.1.1. Phát triển Đội Thiếu niên Tiền Phong Hồ Chí Minh .................................34 2.1.2. Công tác xây dựng tổ chức Đoàn; mở rộng mặt trận đoàn kết, tập hợp thanh niên .............................................................................................................38 2.1.3. Công tác tham gia xây dựng Đảng, chính quyền và các đoàn thể nhân dân ..............................................................................................................................42 2.2. Công tác chỉ đạo thanh niên tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ......47
2.2.1. Phong trào Tuổi trẻ giữ nước ....................................................................47 2.2.2. Phong trào thanh niên thi đua, tình nguyện xây dựng bảo vệ Tổ quốc .....50 Tiểu kết chƣơng 2 ...............................................................................................55 Chƣơng 3: QUÁ TRÌNH CHỈ ĐẠO CÔNG TÁC THANH NIÊN BẮC GIANG THAM GIA PHÁT TRIỂN KINH TẾ VÀ VĂN HÓA (1997-2013) ....................56 3.1. Công tác chỉ đạo thanh niên tham gia phát triển kinh tế ........................56 3.1.1. Phong trào Thanh niên lập nghiệp, phát triển kinh tế ...............................56 3.1.2. Phong trào Bốn đồng hành với thanh niên lập thân, lập nghiệp ...............67 3.2. Công tác chỉ đạo thanh niên tham gia phát triển văn hóa ......................70 3.2.1. Phong trào thanh niên tham gia phát triển văn hóa – xã hội ....................70 3.2.2. Công tác giáo dục chính trị tư tưởng .........................................................72 Tiểu kết chƣơng 3 ...............................................................................................77 Chƣơng 4: MỘT SỐ NHẬN XÉT VÀ KINH NGHIỆM ........................................79 4.1. Một số nhận xét về công tác thanh niên của Đảng bộ Bắc Giang (1997- 2013).....................................................................................................................79 4.1.1. Ưu điểm ......................................................................................................79 4.1.2. Hạn chế ......................................................................................................84 4.2. Một số kinh nghiệm rút ra trong công tác thanh niên của Đảng bộ tỉnh Bắc Giang (1997-2013) .......................................................................................87 KẾT LUẬN .......................................................................................................................92 TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................................95 PHỤ LỤC ...................................................................................................................103
DANH MỤC BẢNG CHỮ CÁI VIẾT TẮT BCH Ban Chấp hành BTV Ban Thường Vụ CNXH Chủ nghĩa xã hội CNH – HĐH Công nghiệp hóa – hiện đại hóa ĐVTN Đoàn viên thanh niên HĐND Hội đồng nhân dân LHTN Liên hiệp Thanh niên Nxb Nhà xuất bản TNCS Thanh niên cộng sản TNTN Thanh niên tình nguyện TNTP Thiếu niên tiền phong TW Trung ương UBND Ủy ban nhân dân XHCN Xã hội chủ nghĩa
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Từ khi thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam (1930) đến nay, Đoàn Thanh niên luôn là lực lượng xung kích, có vị trí và vai trò đặc biệt quan trọng trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc XHCN. Thanh niên có trong mọi giai cấp, mọi tầng lớp, mọi lĩnh vực hoạt động của đời sống xã hội. Họ ở trong mọi độ tuổi sung sức nhất về thể chất và phát triển trí tuệ, luôn năng động, sáng tạo và tự muốn khẳng định mình. Sinh thời, chủ tịch Hồ Chí Minh đánh giá cao vai trò khả năng cách mạng to lớn của thanh niên. Người khẳng định: “Thanh niên là người chủ tương lai của đất nước. Nhà nước thịnh hay suy, yếu hay mạnh, một phần lớn là do các thanh niên” [41, tr.2]. Được Đảng Cộng sản Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập, lãnh đạo và rèn luyện, hơn 80 năm qua, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh đã tập hợp, giáo dục, rèn luyện thế hệ trẻ Việt Nam, đưa họ vào các phong trào hành động cách mạng, lập nên những thành tích to lớn, góp phần quan trọng vào sự nghiệp giải phóng đất nước, xây dựng CNXH và bảo vệ tổ quốc Việt Nam, xứng đáng “là cánh tay đắc lực và là đội hậu bị tin cậy” của Đảng [41, tr.3]. Trong công cuộc đổi mới toàn diện hiện nay, thanh niên vẫn là lực lượng xung phong toàn diện, mang tinh thần và trí tuệ của tuổi trẻ hiến dâng cho sự nghiệp xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội, thực hiện quá trình CNH - HĐH đất nước, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp cách mạng vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh”. Nhận thức rõ vai trò, vị trí của Đoàn Thanh niên trong sự nghiệp cách mạng, Đảng và Nhà nước ta luôn coi công tác thanh niên là một bộ phận không thể tách rời trong công tác xây dựng Đảng, coi việc tổ chức Đoàn thanh niên cộng sản cũng quan trọng như xây dựng tổ chức Đảng vậy. Sự quan tâm của Đảng đối với thế hệ trẻ ĐVTN được thể hiện trong các đường lối, chủ trương đào tạo, bồi dưỡng…làm cho lực lượng này trở thành người kế tục xứng đáng sự nghiệp cách mạng của Đảng. Nghị quyết số 04 của Hội nghị Ban Chấp hành 1
Trung ương Đảng (khóa VII) đã chỉ rõ: “Thanh niên là lực lượng xung kích trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Sự nghiệp đổi mới có thành công hay không, đất nước bước vào thế kỉ XXI có vị trí xứng đáng trong cộng đồng thế giới hay không, cách mạng Việt Nam có vững bước theo con đường XHCN hay không phần lớn tùy thuộc vào lực lượng thanh niên, vào việc bồi dưỡng, rèn luyện thế hệ thanh niên. Công tác thanh niên là vấn đề sống còn của dân tộc, là một trong những nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng”[20]. Thực tế, trong những năm qua, Đảng và nhà nước Việt Nam đã đưa ra nhiều chủ trương quán triệt tới tận các cấp ủy địa phương nhằm phát huy vai trò làm chủ to lớn của thanh niên, tạo ra những tiền đề cần thiết để đưa đất nước chuyển sang thời kỳ phát triển mới, thời kỳ đẩy mạnh CNH - HĐH đất nước, phù hợp với nhu cầu và lợi ích của thanh niên. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, công tác thanh niên và phong trào thanh niên ngày càng phát triển vững chắc, góp phần bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau, như lời căn dặn trong Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Đoàn và thanh niên ta nói chung là tốt, mọi việc đều hăng hái xung phong, không ngại khó khăn, có chí tiến thủ. Đảng cần phải chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho họ, đào tạo họ thành những người thừa kế xây dựng CNXH vừa hồng, vừa chuyên” [14]. Thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng đối với vấn đề thanh niên và công tác thanh niên, từ khi tái lập tỉnh (1/1/1997) Đảng bộ tỉnh Bắc Giang đã có nhiều chủ trương, biện pháp đổi mới, tăng cường công tác dân vận nói chung và công tác thanh vận nói riêng; tích cực củng cố và phát huy vai trò của các tổ chức, đoàn thể xã hội, trong đó đặc biệt nhấn mạnh đến vai trò của Đoàn Thanh niên, các phong trào thanh niên nhằm động viên, thu hút đông đảo thanh niên tham gia sự nghiệp cách mạng, tạo môi trường phát triển lành mạnh cho thanh niên rèn luyện, phấn đấu, cống hiến, góp phần xây dựng tỉnh Bắc Giang trở nên giàu mạnh và văn minh. Chỉ thị số 23/CT-TU của Tỉnh ủy Bắc Giang nêu rõ: “Tiếp tục quán triệt sâu sắc và thực hiện có hiệu quả Nghị quyết 04 trong các cấp ủy Đảng, chính quyền, các đoàn thể, các ngành, các tổ chức kinh tế xã hội, 2
cán bộ đảng viên về chủ trương của Đảng đối với công tác thanh niên của tỉnh trong thời kì mới, tạo ra sự nhất trí cao trong Đảng và chuyển biến đồng bộ của các cấp, các ngành, xác định rõ hơn vai trò và trách nhiệm to lớn của gia đình và toàn xã hội đối với công tác giáo dục, bồi dưỡng thế hệ trẻ” [53, tr.127]. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, công tác thanh niên của tỉnh Bắc Giang vẫn còn bộc lộ một số hạn chế trong cả chủ trương và quá trình tổ chức thực hiện. Nguyên nhân của những hạn chế đó có phần xuất phát từ kết quả vận dụng đường lối, chủ trương của Đảng vào tình hình thực tế của tỉnh. Nghiên cứu quá trình lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Bắc Giang thông qua việc vận dụng, quán triệt đường lối, chủ trương của Đảng để lãnh đạo công tác thanh niên từ năm 1997 đến năm 2013, đánh giá những kết quả đã đạt được và những hạn chế, yếu kém. Từ đó rút ra một số kinh nghiệm nhằm đẩy mạnh sự phát triển của công tác thanh niên dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Bắc Giang trong những năm tiếp theo là việc làm có ý nghĩa khoa học và thực tiễn. Với những lý do trên, tôi chọn đề tài “Công tác thanh niên của Đảng bộ tỉnh Bắc Giang từ năm 1997 đến năm 2013” làm luận văn Thạc sĩ, chuyên ngành Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam. 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Đối với vấn đề thanh niên, công tác thanh niên và nâng cao chất lượng lãnh đạo công tác thanh niên trong giai đoạn cách mạng mới luôn là nội dung nhận được nhiều sự quan tâm nghiên cứu của các cấp lãnh đạo, chỉ huy, các nhà khoa học trong và ngoài quân đội. Đã có một số tác phẩm của các tác giả, các nhà nghiên cứu khoa học về vấn đề này như sau: Cuốn “Tìm hiểu Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng và củng cố tổ chức Đoàn”, Nxb Thanh niên, Hà Nội (1999) đã khái quát chủ nghĩa Mác - Lênin về giáo dục và tổ chức thanh niên, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng đối với công tác xây dựng và củng cố tổ chức Đoàn Thanh niên. Trên cơ sở đó chỉ ra những vấn đề cần quan tâm trong công tác xây dựng, củng cố tổ chức Đoàn hiện nay. 3
Trong tác phẩm “ Một số vấn đề về công tác thanh niên trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”, Nxb thanh niên, Hà Nội, 2001, tác giả Văn Tùng đã đề cập cách tiếp cận nghiên cứu sự lãnh đạo của Đảng về xây dựng Đoàn Thanh niên trong thời kỳ đổi mới. Vấn đề công tác thanh niên còn được đề cập nhiều sách, báo, tạp chí, trong “Lịch sử đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh và phong trào thanh niên Việt Nam (1925 – 1999)”, Nxb Thanh Niên, Hà Nội, 2000. Nội dung của tác phẩm là làm rõ sự ra đời, trưởng thành của đoàn thanh niên trong tiến trình cách mạng Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng. Trong cuốn sách “phong trào thanh niên với việc đào tạo nguồn nhân lực trẻ”, Nxb Thanh Niên, Hà Nội (2001) của Trần Văn Miều đã đề cập tới việc Đảng cộng sản Việt Nam vận dụng chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh vào việc phát động phong trào thanh niên và những nhiệm vụ của thanh niên Việt Nam trong thời kì đẩy mạnh CNH - HĐH đất nước. Cuốn sách "Đảng Cộng sản Việt Nam với công tác vận động thanh niên trong thời kì đẩy mạnh CNH - HĐH đất nước" (2001), Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội của Nguyễn Văn Hùng đã trình bày khái quát về vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam với công tác vận động thanh niên của đất nước trong thời kì đẩy mạnh CNH - HĐH đất nước. Những công trình đề cập đến sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác Đoàn và phong trào thanh niên như Quang Vinh, Trần Kim Duyên, Văn Song: “Hồ Chí Minh về giáo dục và tổ chức thanh niên” (1999), Nxb Thanh niên, Hà Nội. Cuốn sách bao gồm những bài viết của chủ tịch Hồ Chí Minh về công tác giáo dục và tổ chức thanh niên từ 1921 đến 1969, đã phản ánh tư tưởng của Người về vị trí, vai trò của lực lượng thanh niên trong đấu tranh cách mạng cũng như trong lao động sản xuất, đồng thời nêu rõ sự cần thiết phải thực hiện công tác vận động thanh niên. Trong những năm qua, được sự quan tâm của Đảng và nhà nước, Ban tuyên giáo tỉnh Bắc Giang đã kết hợp với các ban ngành đoàn thể các địa phương cơ sở 4
cho ra đời một số cuốn lịch sử Đảng bộ xã, Đảng bộ huyện. Với sự ra đời cuốn “Lịch sử Đảng bộ tỉnh Bắc Giang” đã ghi lại những dấu mốc và bước chuyển quan trọng của tỉnh Bắc Giang, trong đó có công tác của Đoàn thanh niên. Ngoài ra, ở Bắc Giang cũng có một số báo, tạp chí, bài nghiên cứu các lĩnh vực như tình hình phát triển kinh tế xã hội, một số vấn đề chính trị xã hội diễn ra trên địa bàn tỉnh, công tác Đoàn và phong trào thanh niên của Đảng bộ tỉnh Bắc Giang. Những nguồn tư liệu nêu trên đây dưới nhiều cách tiếp cận, trình bày khác nhau đã làm sáng tỏ thêm các vấn đề cụ thể về vai trò của thanh niên đối với công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc nói chung, đối với tỉnh Bắc Giang nói riêng, có ý nghĩa lý luận và thực tiễn to lớn. Tuy nhiên, chưa có công trình nào nghiên cứu một cách hệ thống và chuyên sâu về công tác thanh niên của Đảng bộ tỉnh Bắc Giang từ năm 1997 đến năm 2013. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích - Nghiên cứu một cách có hệ thống sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Bắc Giang đối với công tác thanh niên của tỉnh Bắc Giang từ năm 1997 đến năm 2013. - Rút ra một số một số nhận xét và kinh nghiệm về công tác thanh niên của Đảng bộ tỉnh Bắc Giang từ năm 1997 đến năm 2013 . 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Sưu tầm, tập hợp tư liệu để phân tích, làm rõ hoạt động công tác thanh niên của Đảng bộ tỉnh Bắc Giang từ năm 1997 đến năm 2013. - Làm rõ chủ trương và quá trình thực hiện công tác thanh niên của Đảng bộ tỉnh Bắc Giang từ năm 1997 đến năm 2013. - Chỉ ra những ưu điểm, hạn chế và rút ra một số kinh nghiệm trong quá trình lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Bắc Giang với công tác thanh niên từ năm 1997 đến năm 2013. 5
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn nghiên cứu về những chủ trương, chính sách và thực tiễn hoạt động trong công tác thanh niên của Đảng bộ tỉnh Bắc Giang từ năm 1997 đến năm 2013. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Thời gian: từ năm 1997 đến năm 2013 - Không gian: Luận văn tập trung nghiên cứu trên phạm vi toàn tỉnh tỉnh Bắc Giang. 5. Nguồn tài liệu và phương pháp nghiên cứu 5.1. Nguồn tài liệu Công tác thanh niên là một bộ phận quan trọng trong toàn bộ công tác vận động quần chúng của Đảng nói chung và của các cấp ủy Đảng, các nhà nghiên cứu lý luận và hoạt động thực tiễn nói riêng. Ngay từ khi ra đời, Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn coi trọng công tác vận động, giáo dục thanh niên. Vì vậy, nghiên cứu sự lãnh đạo của Đảng với công tác thanh niên là một lĩnh vực quan trọng, sớm được các nhà khoa học quan tâm. Những quan điểm, chủ trương lớn và biện pháp chủ yếu về vấn đề này được thể hiện khá rõ trong các văn kiện Đại hội Đảng các cấp, đặc biệt là Nghị quyết Hội nghị lần thứ tư, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VII (ngày 19/3/1993), Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VII, VIII, IX, X. Và đặc biệt gần đây là Nghị quyết số 25 của Hội nghị Trung ương Đảng khóa X: "Về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng với công tác thanh niên trong thời kì đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa". Ngoài việc tham khảo các văn kiện Đảng, các tác phẩm kinh điển của Mác- Ănghen, Lênin, Hồ Chí Minh, các tác giả, các nghị quyết, các báo cáo tổng kết công tác thanh niên của Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, nguồn tư liệu chủ yếu của luận văn là các nghị quyết của Đảng bộ tỉnh Bắc Giang; các bản báo cáo chung về việc thực hiện công tác Đoàn và phong trào thanh niên của Tỉnh ủy; các báo cáo tổng kết năm, nhiệm kì của tỉnh Đoàn Bắc Giang về công tác thanh niên 6
từ năm 1997 đến năm 2013; các bài nói chuyện của các nhà lãnh đạo cấp cao Nhà nước tại các kì Đại hội Đại biểu Đảng bộ tỉnh Bắc Giang. Bên cạnh đó, luận văn còn sử dụng tư liệu của Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn về các phong trào hoạt động của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh Bắc Giang giai đoạn 1997 – 2013. Ngoài ra, luận văn còn sử dụng các tác phẩm, công trình khoa học của các nhà khoa học, nhà nghiên cứu lý luận, kinh nghiệm của các cán bộ hoạt động thực tiễn liên quan đến đề tài. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Để thực hiện luận văn này, tôi sử dụng phương pháp lịch sử và phương pháp logic là chủ yếu. Ngoài ra luận văn còn sử dụng các phương pháp cơ bản khác của khoa học lịch sử như phân tích, tổng hợp, đối chiếu, thống kê, so sánh, điền dã… 6. Đóng góp của đề tài - Luận văn đã làm rõ quá trình lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Bắc Giang đối với công tác thanh niên từ năm 1997 đến năm 2013. - Luận văn đã chỉ ra những thành tựu, hạn chế rút ra được một số kinh nghiệm trong công tác thanh niên của Đảng bộ tỉnh Bắc Giang giai đoạn 1997-2013. - Luận văn là tài liệu góp phần nghiên cứu lịch sử địa phương, nhất là lịch sử Đảng bộ tỉnh Bắc Giang, lịch sử phong trào thanh niên ở tỉnh Bắc Giang. 7. Bố cục của đề tài Ngoài các phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn gồm có 4 chương. Chương 1: Chủ trương phát triển công tác thanh niên của Đảng bộ tỉnh Bắc Giang từ năm 1997 đến năm 2013 Chương 2: Quá trình chỉ đạo công tác thanh niên Bắc Giang tham gia củng cố hệ thống chính trị, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc (1997-2013) Chương 3: Quá trình chỉ đạo công tác thanh niên Bắc Giang tham gia phát triển kinh tế và văn hóa (1997-2013) Chương 4: Một số nhận xét và kinh nghiệm. 7
Chƣơng 1: CHỦ TRƢƠNG PHÁT TRIỂN CÔNG TÁC THANH NIÊN CỦA ĐẢNG BỘ TỈNH BẮC GIANG TỪ NĂM 1997 ĐẾN NĂM 2013 1.1. Quá trình chỉ đạo công tác thanh niên ở Bắc Giang trƣớc năm 1997 1.1.1. Vài nét về tự nhiên và xã hội ở Bắc Giang * Điều kiện tự nhiên Bắc Giang là một tỉnh miền núi thuộc vùng Đông Bắc Việt Nam, là tỉnh có vị trí nằm chuyển tiếp giữa các tỉnh phía Đông Bắc với các tỉnh đồng bằng sông Hồng và thủ đô Hà Nội. Phía Bắc giáp với tỉnh Lạng Sơn, phía Nam giáp với tỉnh Bắc Ninh và Hải Dương, phía Đông giáp với tỉnh Quảng Ninh, phía Tây giáp với thủ đô Hà Nội và tỉnh Thái Nguyên. Vị trí của tỉnh nằm trên hành lang kinh tế Lạng Sơn – Hà Nội – Hải Phòng – Quảng Ninh, cạnh tam giác trọng điểm phía Bắc (Hà Nội – Hải Phòng – Quảng Ninh) rất thuận lợi cho việc phát triển và liên kết vùng. Địa hình Bắc Giang gồm 2 tiểu vùng miền núi và trung du có đồng bằng xen kẽ, vùng trung du bao gồm các huyện Hiệp Hòa, Việt Yên và thành phố Bắc Giang, vùng miền núi bao gồm 7 huyện: Sơn Động, Lục Nam, Lục Ngạn, Yên Thế, Tân Yên, Yên Dũng, Lạng Giang. Trong đó, một phần của các huyện Lục Ngạn, Lục Nam, Yên Thế và Sơn Động là vùng núi cao. Đặc điểm chủ yếu về địa hình miền núi (chiếm 72% diện tích toàn tỉnh) là chia cắt mạnh, phức tạp, chênh lệch về độ cao lớn. Nhiều vùng đất đai tốt, nhất là ở các khu vực còn rừng tự nhiên. Vùng đồi núi thấp có thể trồng được nhiều cây ăn quả, cây công nghiệp như: Vải thiều, cam, chanh, na, hồng, chè, đậu tương, lạc…thuận tiên để chăn nuôi các loại gia súc, gia cầm, thủy sản. Đặc điểm chủ yếu của địa hình miền trung du (chiếm 28% diện tích toàn tỉnh) là đất gò, đồi xen lẫn đồng bằng tùy theo từng khu vực [1, tr.15]. Bắc Giang còn có tiềm năng lớn về đất đai, nhất là đất đồi rừng. Tổng diện tích đất tự nhiên của tỉnh là 3.827.380 km2, chiếm 1,2% diện tích đất tự nhiên của Việt Nam. Theo số liệu thống kê năm 2000, trong tổng diện tích tự nhiên của Bắc Giang, đất nông nghiệp chiếm 32,4%, đất lâm nghiệp có rừng chiếm 28,9%, còn lại là đồi núi, sông suối chưa sử dụng và các loại đất khác. 8
Đến năm 2006, đất sử dụng và nông nghiệp chiếm 26% diện tích đất tự nhiên của tỉnh, đất sử dụng và lâm nghiệp chiếm 32,6% diện tích đất tự nhiên của tỉnh, đất sử dụng vào các mục đích chuyên dung như khai thác thủy sản, giao thông, thủy lợi chiếm 13,5% diện tích đất tự nhiên của tỉnh, đất dùng vào mục đích thổ cư là 3%. Đất chưa sử dụng còn khoảng 80.000 – 90.000 ha, trong đó đất có khả năng làm nông nghiệp khoảng 42.000 ha, đất có khả năng làm lâm nghiệp khoảng 70.500 ha, còn lại là đất cho mục đích khác [1, tr.30]. Nhìn chung, điều kiện tự nhiên của Bắc Giang có nhiều mặt thuận lợi cho phát triển nông nghiệp. Tuy nhiên, bên cạnh những mặt thuận lợi thì vẫn còn nhiều khó khăn bởi điều kiện địa lý, điều kiện tự nhiên của Bắc Giang nói riêng và của nước ta nói chung luôn mang những yếu tố khắc nghiệt. Do đó, có thể khẳng định những đặc điểm địa lý, tự nhiên trên đã ít nhiều tác động tới việc chỉ đạo công tác thanh niên của Đảng bộ tỉnh Bắc Giang. * Tình hình xã hội Bắc Giang là miền quê có truyền thống văn hiến lâu đời trong lịch sử của dân tộc Việt Nam. Bắc Giang gắn liền với những sự tích oai hùng như chiến tuyến sông Như Nguyệt và các địa danh Xương Giang, Cần Trạm, Hố Cát trong kháng chiến chống ngoại xâm phương Bắc, Hoàng Hoa Thám và cuộc khởi nghĩa Yên Thế trong kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược. Phát huy truyền thống tốt đẹp của cha ông, tuổi trẻ Bắc Giang đã không ngừng rèn luyện, cống hiến và trưởng thành, đóng góp tích cực vào sự nghiệp cách mạng vẻ vang của Đảng, của dân tộc để xây dựng quê hương ngày càng giàu mạnh, văn minh. Truyền thống văn hiến của con người Bắc Giang còn được biểu hiện đậm nét qua tinh thần cố kết cộng đồng rất bền chặt, qua cách ứng xử, phong cách giao tiếp thân thiện, lối sống nhân hậu, đầy tình người. Tình hình và đặc điểm cư dân của tỉnh là một cơ sở khách quan trong việc hoạch định và thực hiện công tác thanh niên của tỉnh. Bắc Giang là một tỉnh hội tụ khá nhiều đồng bào các dân tộc,trong số 21 dân tộc thì người Kinh chiếm đa số, có số dân đông nhất với 1.362.855 người 9
(năm 2009), chiếm 87,4% dân số toàn tỉnh, còn lại các dân tộc thiểu số với số dân 192.865 người chiếm 12,6% dân số của tỉnh [63]. Dân số của các dân tộc không đều là một đặc điểm khá phổ biến ở nước ta và ở các quốc gia đa dân tộc trên thế giới, và nó ảnh hưởng tới quá trình chỉ đạo của Đảng, trong đó có quá trình chỉ đạo đối với công tác thanh niên. Bắc Giang cũng là một tỉnh có số lượng dân công giáo không nhiều, do đó trong cách mạng và ngay cả trong thời bình, kẻ thù vẫn luôn tìm cách chia rẽ tôn giáo hòng chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc. Công tác tuyên truyền, giáo dục truyền thống yêu nước, củng cố khối đại đoàn kết dân tộc là hết sức cần thiết. Đảng bộ tỉnh Bắc Giang đặc biệt coi trọng công tác tuyên truyền, giáo dục lòng yêu nước, tự tôn dân tộc cho đoàn viên, thanh thiếu niên, nhi đồng nhất là thanh niên công giáo với nhiều phương thứ đa dạng, khéo léo, củng cố niềm tin của thanh niên vào Đảng, vào chính quyền, vào con đường cách mạng mà Đảng và nhân dân Việt Nam lựa chọn [4, tr.19]. Với điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội thuận lợi, công cuộc đổi mới của Đảng bộ và nhân dân các dân tộc tỉnh Bắc Giang đã gặt hái được những thành quả quan trọng: công nghiệp, nông nghiệp, dịch vụ luôn đạt mức tăng trưởng khá, tình hình chính trị, xã hội ổn định. Tuy nhiên, nền kinh tế của tỉnh “phát triển chậm, lợi thế cạnh tranh trong tham gia hội nhập kinh tế còn yếu” [1, tr.7], khu vực kinh tế nông thôn còn gặp nhiều khó khăn, tình trạng thất nghiệp vẫn chưa được giải quyết triệt để, vấn đề giải quyết việc làm cho bộ phận người dân, nhất là lực lượng thanh niên đang còn nhiều hạn chế, tệ nạn xã hội gia tăng. Do vậy, đã ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống của bộ phận thanh thiếu niên trong toàn tỉnh. Từ thực tế trên, vấn đề thanh niên và công tác vận động, đoàn kết, tập hợp thanh niên vào một khối thông qua các phong trào, các hoạt động thanh niên luôn được các cấp ủy Đảng và chính quyền các cấp đặc biệt quan tâm, tạo điều kiện trong quá trình lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện. 10
1.1.2. Phong trào thanh niên ở Bắc Giang trước năm 1997 Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, tuổi trẻ Bắc Giang hòa cùng không khí đấu tranh của dân tộc đã không ngừng vươn lên phấn đấu đáp ứng mọi yêu cầu, nhiệm vụ của cách mạng Việt Nam. Riêng trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, thanh niên Bắc Giang đã hăng hái tòng quân, lên đường chiến đấu, lập được nhiều chiến công oanh liệt, góp phần vào thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ, giải phóng miền Nam và thống nhất đất nước. Đứng trước thực trạng khó khăn của nền kinh tế đất nước, trước những diễn biến phức tạp của tình hình thế giới, Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng được triệu tập tại thủ đô Hà Nội (12/1986). Với tinh thần nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật, Đại hội đã đánh giá những thành tựu cũng như chỉ ra hạn chế còn tồn tại của nền kinh tế đất nước trong thời gian qua, đồng thời đề ra đường lối đổi mới đồng bộ toàn diện đất nước từ kinh tế, tư tưởng - chính trị, văn hóa – xã hội. Thành công của Đại hội mở ra những bước ngoặt quan trọng cho sự nghiệp cách mạng Việt Nam. Đường lối đổi mới đúng đắn, sáng tạo và kịp thời đó đã được toàn Đảng, toàn dân ta hưởng ứng, trong đó, tuổi trẻ là lực lượng năng động và sáng, đóng vai trò to lớn trong sự nghiệp Đổi mới. Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ V và Đại hội Đoàn toàn tỉnh lần thứ IX (1987) thành công, mở ra hướng đi mới đầy sáng tạo cho công tác Đoàn và phong trào thanh niên Bắc Giang, được đông đảo ĐVTN trong tỉnh hưởng ứng một cách tích cực. Với phẩm chất năng động, sáng tạo, với bầu nhiệt huyết của tuổi trẻ thời đại mới, mọi khó khăn đó không làm “chùn” bước tiến mạnh mẽ của lớp thanh niên Bắc Giang. BCH Tỉnh Đoàn tập trung chỉ đạo củng cố, xây dựng tổ chức Đoàn và tập hợp đoàn kết rộng rãi các tầng lớp thanh niên nhằm phát huy cao độ trí tuệ và sức mạnh tuổi trẻ trong việc thực hiện mọi nhiệm vụ cách mạng đề ra. Trước hết, đó là cuộc vận động “Xây dựng chi đoàn mạnh”. Trong những năm 1987-1992, theo tinh thần NQ 02/N-TW của BCH Trung ương Đoàn, BCH Tỉnh Đoàn đã có NQ 03/NQ-TĐ để triển khai với những nội dung cụ thể, nhằm 11
nâng cao chất lượng đoàn viên và chất lượng tổ chức cơ sở Đoàn. Quá trình thực hiện đã có 80% số chi đoàn ở khu vực nông thôn được sắp xếp theo hệ thống thôn, bản. Số lượng đoàn viên trong mỗi chi đoàn cũng phù hợp hơn, đảm bảo được sự lãnh đạo trực tiếp của chi bộ tới chi đoàn. Không còn hiện tượng một chi đoàn có số lượng đoàn viên quá đông hay quá ít hoặc chịu sự lãnh đạo chồng chéo của hai hay nhiều chi bộ Đảng. Mặt khác, những nơi tổ chức Đoàn hoạt động, nay đã được củng cố duy trì hoạt động trở lại, và ngày càng đi vào nền nếp, có hiệu quả. Sau 5 năm toàn tỉnh đã củng cố được 1300 chi đoàn yếu kém đi vào hoạt động thường xuyên, xóa được 36 thôn bản trắng đoàn [15, tr.254]. Công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ Đoàn cơ sở cũng được tiến hành ở hai cấp tỉnh và huyện, bằng các hình thức như: Tổ chức các lớp tập huấn ngắn hạn, trang bị tài liệu, thi bí thư chi đoàn giỏi. Thông qua đó nghiệp vụ của của cán bộ Đoàn được nâng cao. Tính chung trong nhiệm kỳ 1987-1992, tỉnh đã tổ chức được 175 lớp tập huấn cho 9.650 cán bộ Đoàn, Đội theo từng nội dung chuyên đề, kết hợp với việc trang bị trên 3000 cuốn sách nghiệp vụ dùng cho hoạt động chi đoàn và cán bộ phụ trách công tác Đội. Bên cạnh việc củng cố xây dựng tổ chức Đoàn, thì việc giáo dục chính trị tư tưởng cho ĐVTN trong tỉnh cũng là một trong những nội dung quan trọng mà Tỉnh Đoàn đã quan tâm thực hiện. BCH Tỉnh Đoàn Bắc Giang luôn bám sát công tác tư tưởng của Đảng, của trung ương Đoàn đã đề ra những định hướng lớn trong công tác tuyên truyền giáo dục. Nhằm quán triệt Nghị quyết của Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI tới đông đảo ĐVTN toàn tỉnh, BCH Tỉnh Đoàn đã chỉ đạo đợt sinh hoạt chính trị với chủ đề: “Tuổi trẻ với công cuộc đổi mới vì sự giàu mạnh của Tổ quốc Việt Nam XHCN”. Đặc biệt là cuộc sinh hoạt chính trị đóng góp ý kiến vào dự thảo Nghị quyết hội nghị lần thứ VIII của BCH Trung ương Đảng khóa VI về “Đổi mới công tác quần chúng của Đảng, tăng cường mối quan hệ giữa Đảng với nhân dân”, đã có 80% số cơ sở Đoàn và trên 60% ĐVTN tham gia. Kế đó là đợt sinh hoạt tham gia đóng góp ý kiến vào Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VII cũng đã thu hút được 57% số cơ sở Đoàn tham gia [15,tr.257]. 12
Về hình thức tuyên truyền giáo dục trong giai đoạn này được các cấp bộ Đoàn tổ chức đa dạng, phong phú, sáng tạo và đạt hiệu quả cao. Các hoạt động có quy mô lớn, huy động nhiều lực lượng, nhiều đối tượng cùng tham gia trong một thời điểm, một không gian nhất định ngày càng trở nên phổ biến đã không ngừng phát huy hiệu quả rộng rãi. Điển hình như cuộc thi: Người sản xuất đạm giỏi, Cán bộ Đoàn thanh lịch, ngoài ra còn có những cuộc gặp mặt các nhà doanh nghiệp trẻ đã làm phong phú thêm các phương hướng hoạt động của Đoàn. Các đội tuyên truyền thanh niên, xe tuyên truyền đã có bước phát triển mới so với trước đây, ở các huyện vùng sâu, vùng xa hình thức này đã trở thành một phương thức hoạt động có hiệu quả cao của công tác tuyên truyền giáo dục, Đoàn Thanh niên đã tổ chức các cuộc tọa đàm, đối thoại với đại diện cấp ủy chính quyền, nhiều khó khăn, vướng mắc trong mọi hoạt động của Đoàn đã được bàn bạc giải quyết kịp thời [64]. Một hình thức khác của công tác giáo dục truyền thống cũng không kém phần hấp dẫn, thu hút được đông đảo ĐVTN hưởng ứng, được tỉnh Đoàn áp dụng thực hiện là tổ chức các chuyến du khảo về nguồn. Giúp ĐVTN có thêm kiến thức về lịch sử, địa lý, hiểu thêm về truyền thống đấu tranh giữ nước, đấu tranh cách mạng đầy anh dũng của các thế hệ cha anh, hun đúc thêm lòng yêu nước, yêu lao động, độc lập tự chủ cho các lớp ĐVTN trong tỉnh [15, tr.259]. Sự ra đời của Nghị quyết TW4 (khóa VII) về “công tác thanh niên trong tình hình mới” của BCH TW Đảng đánh dấu bước tiến mới trong tư duy về vấn đề thanh niên và công tác thanh niên của cả nước nói chung và của Tỉnh Đoàn Bắc Giang nói riêng. Nghị quyết Đại hội Đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ VIII (1991) khẳng định rõ: “BCH Đoàn các cấp cần chú trọng mở rộng việc tập hợp thanh niên, gắn việc giáo dục chính trị với chăm lo lợi ích vật chất và tinh thần của thanh niên, áp dụng các hình thức hoạt động linh hoạt, thích hợp với từng ngành nghề, lứa tuổi, tâm lý, tập quán. Xây dựng Đoàn Thanh niên thực sự là đội dự bị tin cậy của Đảng…” [20]. Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh Bắc Giang thường xuyên tổ chức và động viên ĐVTN nhiệt tình tham gia phong trào Thanh 13