Luận văn Thạc sĩ Luật hiến pháp và Luật hành chính: Giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai từ thực tiễn thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk

Chia sẻ: Cỏ Xanh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:82

Thêm vào BST

Báo xấu

30
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận văn là trên cơ sở phân tích, nghiên cứu những vấn đề liên quan đến quản lý nhà nước trong lĩnh vực đất đai, giải quyết khiếu nại các quyết định hành chính và thực trạng giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai trên địa bàn thành phố Buôn Ma Thuột. Từ đó, tìm ra nguyên nhân và những vướng mắc còn tồn đọng trong quá trình giải quyết khiếu nại hành chính trong lĩnh vực đất đai nhằm tìm ra những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả trong công tác giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai từ thực tiễn thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật hiến pháp và Luật hành chính: Giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai từ thực tiễn thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk

ư PHẠM THỊ BÍCH CHI VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI PHẠM THỊ BÍCH CHI NGÀNH LUẬT HIẾN PHÁP VÀ HÀNH CHÍNH GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ BUÔN MA THUỘT, TỈNH ĐẮK LẮK LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH ĐỢT 1 NĂM 2019 Đăk Lăk, năm 2021 Đăk Lăk,tháng………., năm 2020
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI PHẠM THỊ BÍCH CHI GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ BUÔN MA THUỘT, TỈNH ĐẮK LẮK Ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 8.38.01.02 Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. ĐẶNG MINH ĐỨC Đắk Lắk, năm 2021
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và được trích dẫn đầy đủ theo quy định. Tác giả luận văn Phạm Thị Bích Chi
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU MỞ ĐẦU ..................................................................................................................... 1 Chương 1 ..................................................................................................................... 8 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI .................................................................... 8 1.1. Khái niệm, đặc điểm và ý nghĩa của việc giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai ........................................................................................ 8 1.2. Nội dung của giải quyết khiếu nại hành chính trong lĩnh vực đất đai ............... 14 1.3. Các yếu tố tác động đến hoạt động giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai ................................................................................................ 23 Tiểu kết chương 1...................................................................................................... 27 Chương 2 ................................................................................................................... 29 NHỮNG YẾU TỐ TÁC ĐỘNG VÀ THỰC TRẠNG GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ BUÔN MA THUỘT, TỈNH ĐẮK LẮK..................... 29 2.1. Những yếu tố tác động đến công tác giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai trên địa bàn thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk ................ 29 2.2. Thực trạng tình hình giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai trên địa bàn thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk ................................. 35 2.3. Đánh giá thực trạng giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai trên địa bàn thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk ................................. 42 Tiểu kết chương 2...................................................................................................... 48 Chương 3 PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍNH......................... 50
TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI ............................................................................... 50 3.1. Phương hướng về việc nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại đất đai. ................ 50 3.2. Các giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại định hành chính trong lĩnh vực đất đai ................................................................................................................. 55 Tiểu kết chương 3...................................................................................................... 69 KẾT LUẬN ............................................................................................................... 70 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................. 72
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Chữ cái viết tắt Chữ từ viết tắt HĐND Hội đồng nhân dân KN Khiếu nại KNQĐHC Khiếu nại quyết định hành chính NĐ Nghị định QĐ Quyết định TP Thành phố TTCP Thanh tra Chính phủ TTg Thủ tướng Chính phủ TW Trung ương UBND Ủy ban nhân dân XHCN Xã hội chủ nghĩa CNQSD Chứng nhận quyền sử dụng
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 2.1. Tổng hợp tình hình tiếp nhận đơn khiếu nại, tố cáo, kiến nghị phản ánh 5 năm (từ năm 2016 đến năm 2020 trên địa bàn Tp. Buôn Ma Thuột) ............................................................................... 39 Bảng 2.2. Tổng hợp kết quả tiếp nhận và giải quyết đơn khiếu nại phản ánh 5 năm (từ năm 2016 đến năm 2020 trên địa bàn Tp. Buôn Ma Thuột) ......................................................................................... 40
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Quyền khiếu nại là quyền dân chủ của công dân, tổ chức nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, tổ chức bị hành vi trái pháp luật xâm hại. Để bảo vệ tốt nhất quyền lợi của công dân, tổ chức thì nhà nước ta đã ban hành Luật Khiếu nại và quy định cụ thể quyền khiếu nại, thủ tục giải quyết khiếu nại. Công dân thực hiện quyền khiếu nại chính là đang thực hiện quyền dân chủ, quyền giám sát các hoạt động của các cơ quan nhà nước nhằm góp phần bảo vệ sự công bằng, phát triển kinh tế, xây dựng nhà nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa. Quyết định hành chính là văn bản của cơ quan hành chính nhà nước hoặc của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước ban hành để quyết định về một vấn đề cụ thể trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước, được áp dụng một lần đối với một hoặc một số đối tượng cụ thể [28, tr9]. Khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai là một vấn đề đang diễn ra khá phổ biến ở nước ta hiện nay. Bởi lẽ, nước ta đang từng bước chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường, định hướng xã hội chủ nghĩa, Nhà nước thực hiện cơ chế quản lý đất đai theo hình thức công nhận quyền sử dụng đất cho người dân thì tranh chấp đất đai phát sinh có xu hướng ngày càng tăng và tính chất vụ việc cũng rất phức tạp. Tranh chấp đất đai có liên quan đến các quyết định hành chính được người dân và các cơ quan có thẩm quyền đặc biệt quan tâm và đưa ra phương hướng giải quyết. Giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai là một trong số những biện pháp bảo vệ sự công bằng, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân trong việc quản lý, sử dụng đất đai, phát huy quyền dân chủ của công dân trong quá trình kiểm tra, giám sát hoạt động quản lý hành chính của cơ quan nhà nước, chống các hành vi vi phạm pháp luật và các biểu hiện tiêu cực khác trong lĩnh vực quản lý đất đai nhằm góp phần bảo vệ sự công bằng của pháp luật, giữ trật tự an toàn xã hội giúp nâng cao niềm tin của nhân dân đối với nhà nước ta. 1
Buôn Ma Thuột là thành phố trực thuộc tỉnh Đắk Lắk, đóng vai trò quan trọng về mặt kinh tế xã hội, anh ninh quốc phòng trên địa bàn tỉnh. Tình hình kinh tế xã hội phát triển nhanh và quá trình đô thị hóa diễn ra mạnh mẽ làm cho quan hệ pháp luật liên quan đến lĩnh vực đất đai trở nên đa dạng và phức tạp. Song song với sự phát triển kinh tế thì các thủ tục hành chính trong lĩnh vực đất đai như: cấp mới giấy CNQSD đất; cấp đổi giấy CNQSD đất; sang nhượng, tặng cho quyền sử dụng đất; tách thửa; chuyển đổi mục đích sử dụng đất; nhà nước thu hồi đất.... là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến phát sinh khiếu nại đối với các quyết định hành chính. Nhìn chung, các cấp có thẩm quyền cũng đã xử lý, giải quyết kịp thời và đúng pháp luật đối với các đơn thư kiến nghị, khiếu nại của công dân, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của công dân nhằm đảm bảo sự phát triển kinh tế, chính trị trên địa bàn thành phố. Tuy nhiên, lĩnh vực đất đai có phạm vi rất rộng nên công tác giải quyết khiếu nại trên địa bàn thành phố Buôn Ma Thuột vẫn tồn đọng một số hạn chế, chưa có hướng giải quyết thỏa đáng nên làm ảnh hưởng đến quyền lợi chính đáng của người dân và ít nhiều cũng làm suy giảm lòng tin đối với người dân đối với các cấp có thẩm quyền. Xuất phát từ tình hình thực tiễn khiếu nại và giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai trên địa bàn thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk thì việc tìm ra những giải pháp nhằm tăng cường hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai trên cả nước nói chung và của thành phố Buôn Ma Thuột nói riêng là một trong những vấn đề tác giả thấy cần được làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến công tác giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai, tác giả đã chọn nghiên cứu đề tài: “Giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai từ thực tiễn thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk” cho luận văn tốt nghiệp thạc sĩ của mình. 2. Tình hình nghiên cứu 2
Trước đây đã đã có rất nhiều tác giả nghiên cứu về các đề tài liên quan đến lĩnh vực khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai dưới nhiều góc độ khác nhau, cụ thể là đã có rất nhiều công trình tiêu biểu như: Các giáo trình, tài liệu phục vụ mục đích nghiên cứu và giảng dạy liên quan đến vấn đề về khiếu nại hành chính và giải quyết khiếu nại hành chính trong lĩnh vực đất đai: “Lý luận chung về Nhà nước và pháp luật” của tác giả Lê Minh Tâm; “Giáo trình Luật Hành chính Việt Nam, Chương XXI, Chương XXII” của Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội; “Giải đáp Luật hành chính Việt Nam, Chương XIX” của TS. Phạm Hồng Thái và TS. Đinh Văn Mậu; “Tìm hiểu Pháp lệnh khiếu nại tố cáo của công dân” của PGS.TS. Lê Bình Vọng; “Tìm hiểu pháp luật về khiếu nại, tố cáo” của PGS.TS. Phạm Hồng Thái; “Đổi mới cơ chế giải quyết khiếu nại, khiếu kiện hành chính ở nước ta hiện nay”, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật của PGS. TS. Bùi Xuân Đức;“Một số vấn đề đổi mới cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính ở Việt Nam” của tác giả Nguyễn Văn Thanh, Đinh Văn Minh. Một số đề tài nghiên cứu khoa học, luận văn, luận án về khiếu nại hành chính và giải quyết khiếu nại hành chính như: Đề tài nghiên cứu khoa học “Hoàn thiện cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính”, Thanh tra Nhà nước; Luận văn “Khiếu nại và giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực quản lý hành chính” của tác giả Hoàng Văn Lễ; Luận án “Tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa trong hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo của các cơ chế hành chính ở nước ta hiện nay”của tác giả Trần Văn Sơn; Luận văn “Giải quyết khiếu nại về đất đai của UBND tỉnh Đắk Lắk”của tác giả Thái Thị Minh Phụng; Luận văn “Hoàn thiện pháp luật về giải quyết khiếu nại ở Việt Nam hiện nay” của tác giả Lương Thị Thúy Hà; Luận án “Đảm bảo pháp lý thực hiện quyền khiếu nại hành chính của công dân ở nước ta hiện nay” của tác giả Nguyễn Tuấn Khanh; Luận án“Thực hiện pháp luật về khiếu nại hành chính trong lĩnh vực đất đai trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên, Việt Nam” của tác giả Lê Duyên Hà; Luận văn “Giải quyết khiếu nại về đất đai trên địa bàn thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk” của tác giả Nguyễn Quang Huy; Luận Văn “Giải quyết khiếu nại về thu hồi đất từ thực tiến tỉnh Đắk Lắk” của tác giả Phùng Văn Hải. 3
Hầu hết, các nghiên cứu nêu trên đã tập trung vào các nội dung: (1) Thủ tục giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai ở nước ta hiện nay; (2) Công tác giải quyết khiếu nại của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền; (3) Giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả trong công tác giải quyết khiếu nại… Mặc khác, tuy đã có rất nhiều công trình nghiên cứu của nhiều tác giả trên cả nước song chưa có công trình nào tập trung phân tích và nghiên cứu thực trạng giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai trên địa bàn thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk. Vì vậy, đề tài này tác giả đặc biệt đi sâu vào nghiên cứu thuộc chuyên ngành hành chính trong lĩnh vực đất đai để có thể đưa ra những giải pháp nhằm góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực đất đai góp phần xây dựng phương thức giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai nói chung và giải quyết khiếu nại hành chính trong lĩnh vực đất đai nói riêng một cách hữu hiệu nhất. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích Trên cơ sở phân tích, nghiên cứu những vấn đề liên quan đến quản lý nhà nước trong lĩnh vực đất đai, giải quyết khiếu nại các quyết định hành chính và thực trạng giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai trên địa bàn thành phố Buôn Ma Thuột. Từ đó, tìm ra nguyên nhân và những vướng mắc còn tồn đọng trong quá trình giải quyết khiếu nại hành chính trong lĩnh vực đất đai nhằm tìm ra những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả trong công tác giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai từ thực tiễn thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk. 3.2. Nhiệm vụ Thứ nhất, làm rõ các vấn đề lý luận liên quan đến quyền khiếu nại, giải quyết khiếu nại nói chung và giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai từ thực tiễn thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk nói riêng. Thứ hai, phân tích, đánh giá về thực trạng công tác giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai từ thực tiễn thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh 4
Đắk Lắk. Đưa ra được những ưu điểm, hạn chế và những vấn đề còn tồn đọng trong công tác giải quyết khiếu nại để tìm ra những nguyên nhân, vướng mắc cần xử lý. Thứ ba, đề xuất những giải pháp nhằm hoàn thiện công tác giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai trên địa bàn thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk cũng như trên phạm vi cả nước. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn không nghiên cứu về công tác giải quyết tố cáo, khiếu kiện quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai mà tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn công tác giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai từ thực tiễn thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Luận văn chỉ giới hạn phạm vi nghiên cứu công tác giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai thuộc thẩm quyền giải quyết của UBND Tp.Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk. Thời gian từ: Năm 2016 đến năm 2020. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Cơ sở lý luận của luận văn là phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và pháp luật đồng thời bám sát theo đường lối chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước về giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng một số phương pháp nghiên cứu như triết học duy vật biện chứng, duy vật lịch sử và các phương pháp của các bộ môn khoa học khác, cụ thể: - Phương pháp phân tích: là phương pháp nghiên cứu các tài liệu, lý luận khác nhau bằng cách phân tích tình hình giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai trên địa bàn thành phố Buôn Ma Thuột để tìm hiểu sâu sắc về chủ đề nghiên cứu. 5
- Phương pháp tổng hợp: là sự liên kết các thông tin đã được phân tích tạo ra một hệ thông lý thuyết mới đầy đủ và sâu sắc về đề tài nghiên cứu. - Phương pháp thống kê: thống kê số liệu chi tiết về thực trạng tình hình giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai trên địa bàn thành phố Buôn Ma Thuột nhằm đề ra những giải pháp phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả trong công tác giải quyết khiếu nại. - Phương pháp so sánh: so sánh giữa lý luận và thực tiễn tình hình giải quyết khiếu nại về đất đai ở địa bàn thành phố Buôn Ma Thuột với pháp luật đất đai, pháp luật về khiếu nại của Nhà nuớc. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn Đề tài nghiên cứu và tập hợp hệ thống các vấn đề lý luận liên quan đến quyền khiếu nại, giải quyết khiếu nại nói chung và giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai từ thực tiễn thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk nói riêng. Phân tích những hạn chế còn tồn đọng và đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật khiếu nại và pháp luật quản lý đất đai ở nước ta. Đề tài trên cơ sở phân tích, đánh giá về thực trạng công tác giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai từ thực tiễn thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk. Tác giả đưa ra được những ưu điểm, hạn chế và những vấn đề còn tồn đọng trong công tác giải quyết khiếu nại để tìm ra những nguyên nhân, vướng mắc cần xử lý. Từ đó, tác giả đề xuất những giải pháp nhằm hoàn thiện công tác giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai trên địa bàn thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận văn được cấu trúc thành ba chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai. 6
Chương 2: Những yếu tố tác động và thực trạng giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai từ thực tiễn thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk; Chương 3: Phương hướng và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả về giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai. 7
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI QUYẾT ĐỊNH HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC ĐẤT ĐAI 1.1. Khái niệm, đặc điểm và ý nghĩa của việc giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai 1.1.1. Khái niệm Đất đai là nguồn tài nguyên rất quan trọng và quý giá của mỗi quốc gia. Ở nước ta hiện nay, cùng với sự phát triển kinh tế chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường thì đất đai đang dần trở thành một loại hàng hóa đặc biệt bởi nhu cầu sử dụng tăng cao. Từ đó phát sinh nhiều tranh chấp liên quan đến đất đai ngày càng phức tạp và đa dạng. Để điều chỉnh các quan hệ đất đai nhằm tạo lập một hành lang pháp lý lành mạnh cho hoạt động khai thác và sử dụng đất hợp lý và có hiệu quả thì nhà nước ta đã ban hành Luật và rất nhiều thông tư, nghị định để áp dụng và thi hành. Tại khoản 24 Điều 3 Luật đất đai 2013 quy định: “Tranh chấp đất đai là tranh chấp về quyền, nghĩa vụ của người sử dụng đất giữa hai hoặc nhiều bên trong quan hệ đất đai”. Tranh chấp đất đai là tranh chấp diễn ra rất nhiều và ngày càng phức tạp ở nước ta hiện nay. Nhìn chung tranh chấp đất đai chủ yếu tập trung ở 3 dạng cụ thể là: tranh chấp về quyền sử dụng đất; tranh chấp về quyền, nghĩa vụ phát sinh trong quá trình sử dụng đất; tranh chấp về mục đích sử dụng đất. Do đó, để giải quyết tranh chấp đất đai thì cần phải xác định được tranh chấp thuộc trường hợp nào để có hướng xử lý [28, tr11]. Quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai: là quyết định bằng văn bản của cơ quan hành chính nhà nước hoặc người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước ban hành và được áp dụng một lần đối với một hoặc một số đối tượng cụ thể về một vấn đề cụ thể trong hoạt động quản lý nhà nước về đất đai như: Quyết định về việc giao đất, cho thuê đất, thu hồi đất, trưng dụng đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất; Quyết định về việc bồi thường, hỗ trợ, giải phóng mặt bằng, tái định cư; Quyết định về việc cấp hoặc thu hồi Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; Quyết định gia hạn thời hạn sử dụng đất. 8
Khiếu nại là việc cá nhân hay tổ chức yêu cầu cơ quan có thẩm quyền có trách nhiệm giải quyết vụ việc khi có cơ sở cho rằng quyền và lợi ích chính đáng của họ bị xâm phạm. Khiếu nại là quyền dân chủ trực tiếp mà thông qua đó công dân thực hiện quyền kiểm tra, giám sát các hoạt động của cơ quan quản lý nhà nước. Khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai: là việc công dân, tổ chức có căn cứ cho rằng Quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai của cơ quan hành chính nhà nước ban hành là trái luật, xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Điều 9 Luật khiếu nại 2011 quy định: “Thời hiệu khiếu nại là 90 ngày, kể từ ngày nhận được quyết định hành chính hoặc biết được quyết định hành chính, hành vi hành chính”. Như vậy, trừ những trường hợp bất khả kháng hoặc theo quy định khác của luật thì trong vòng 90 ngày kể từ ngày nhận được hoặc biết được quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai thì người sử dụng đất, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan đến quyết định hành chính có quyền khiếu nại [31, tr16-17]. Giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai là việc các cơ quan hành chính nhà nước xem xét lại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai đã ban hành có hợp lý, hợp pháp hay không, ngoài ra còn là một phương thức để cơ quan hành chính cấp trên thực hiện chức năng kiểm tra, giám sát đánh giá hoạt động của cấp dưới; thông qua hoạt động giải quyết khiếu nại thì cơ quan nhà nước có thể phát hiện những thiếu sót, bất cập trong chính sách pháp luật trong lĩnh vực đất đai, qua đó đưa ra những giải pháp khắc phục, góp phần phát huy tính dân chủ, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, bảo vệ và khôi phục quyền, lợi ích hợp pháp của công dân. Nếu có căn cứ cho rằng các quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của mình thì cá nhân, tổ chức có quyền khiếu nại hành chính bằng con đường hành chính hoặc con đường tư pháp. Tuy nhiên, người khiếu nại chỉ được thực hiện quyền khiếu nại hành chính bằng con đường hành chính hoặc con đường tư pháp bởi một vụ việc thì không thể đồng thời được 9
giải quyết cùng một lúc ở 2 nơi, quy định này nhằm tránh sự chồng chéo trong việc xử lý cũng như áp dụng quy phạm pháp luật, cụ thể như sau: Khiếu nại hành chính bằng con đường hành chính: là việc cá nhân, tổ chức theo trình tự, thủ tục và giải quyết khiếu nai do Luật Đất đai và Luật khiếu nại quy định yêu cầu cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền đã trực tiếp ban hành quyết định hành chính xem xét lại quyết định hành chính trong lĩnh vực quản lý đất đai do mình ban hành khi có căn cứ cho rằng quyết định đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình. Thẩm quyền giải quyết thủ tục khiếu nại hành chính là Ủy ban nhân dân, cơ quan trực tiếp ban hành quyết định hành chính bị khiếu nại. Việc giải quyết khiếu nại hành chính là xem xét tính đúng hay sai của quyết định hành chính và cũng là một cơ chế giúp cơ quan hành chính nhà nước sửa chữa sai phạm thể hiện trách nhiệm của cơ quan hành chính nhà nước đối với người khiếu nại. Khiếu nại hành chính bằng con đường tư pháp: là việc cá nhân, cơ quan, tổ chức khiếu kiện các quyết định hành chính, hành vi hành chính trong lĩnh vực đất đai theo trình tự, thủ tục của luật tố tụng hành chính tại Tòa án khi không đồng ý với quyết định hành chính đã khiếu nại với người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại, nhưng hết thời hạn giải quyết khiếu nại theo quy định của pháp luật về khiếu nại mà khiếu nại không được giải quyết hoặc đã được giải quyết, nhưng không đồng ý với việc giải quyết khiếu nại về quyết định hành chính, hành vi hành chính đó. Thẩm quyền giải quyết khiếu kiện quyết định hành chính là Tòa án nhân dân, khi làm đơn khiếu kiện thì nội dung đơn khiếu kiện phải thể hiện nội dung cam đoan vụ việc đang khiếu kiện không được gửi đến các cơ quan giải quyết khiếu nại theo luật khiếu nại. 1.1.2. Đặc điểm giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai Giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai của cơ quan quản lý hành chính nhà nước là một quá trình phức tạp và bắt buộc phải được thực hiện theo đúng trình tự quy định của pháp luật. Bởi lẽ, nếu không thực hiện 10
như vậy thì việc giải quyết khiếu nại không đảm bảo tính khách quan, trung thực, toàn diện, bảo vệ được quyền lợi của công dân. Giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai có một số đặc điểm đặc trưng như sau: Thứ nhất, chủ thể giải quyết khiếu nại là chủ thể đặc biệt, vì thẩm quyền giải quyết khiếu nại là người đứng đầu cơ quan, tổ chức có quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khiếu nại (đối với trường hợp khiếu nại lần đầu) hoặc là thủ trưởng cấp trên của cá nhân, cơ quan, tổ chức có quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khiếu nại (đối với trường hợp khiếu nại lần hai). Vì vậy, để ban hành một quyết định giải quyết khiếu nại hợp pháp, hợp lý chủ thể giải quyết khiếu nại cần phải công tâm, khách quan, không bao che hành vi sai phạm của cấp dưới hoặc của chính mình và thực hiện đúng quy trình giải quyết khiếu nại. Bên cạnh đó, chủ thể giải quyết khiếu nại phải có năng lực, trình độ chuyên môn sâu, phải am hiếu các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước; cần phải đánh giá các chứng cứ một cách khách quan, toàn diện, từ đó đưa ra hướng giải quyết khiếu nại theo đúng bản chất vấn đề và làm căn cứ giải quyết vụ việc. Thứ hai, giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai luôn nhằm mục đích bảo vệ và khôi phục quyền, lợi ích hợp pháp của các cá nhân, tổ chức bị xâm phạm bởi quyết định hành chính, bản chất của việc giải quyết khiếu nại quyết định hành chính là xem xét tính đúng hay sai của quyết định hành chính đã ban hành. Vì lẽ đó, giải quyết khiếu nại được xem là một cơ chế giúp cơ quan hành chính nhà nước xem xét lại và có hướng xử lý đối với các sai phạm trong quyết định hành chính do mình ban hành làm ảnh hưởng đến các cá nhân, tổ chức có liên quan. Giải quyết khiếu nại là trách nhiệm của cơ quan hành chính nhà nước đối với người khiếu nại trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước. Thứ ba, giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai cần phải tuân theo pháp luật về mặt hình thức và thủ tục. Ngoài ra, giải quyết khiếu nại còn là hoạt động mang tính chất đặc thù do cơ quan nhà nước có thẩm quyền thực hiện và phải công khai dân chủ đảm tính công bằng, vì mục đích phát triển kinh tế - 11
chính trị. Hiện nay, nhà nước ta quản lý xã hội bằng pháp luật nên việc quy định và công khai hóa những vấn đề trên là hoàn toàn hợp lý, mang lại cho công dân niềm tin đối với pháp luật và sự quản lý của nhà nước. Giải quyết khiếu nại sẽ góp phần tạo sự minh bạch trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước, giúp các cơ quan nhà nước có thẩm quyền thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình trong hoạt động quản lý nhà nước; qua đó, thông qua việc khiếu nại và giải quyết khiếu nại cũng là căn cứ để người dân thực hiện quyền giám sát trong quá trình áp dụng pháp luật của cơ quan nhà nước. Thứ tư, giải quyết khiếu nại không phải là con đường duy nhất để giải quyết tranh chấp hành chính vì quyết định giải quyết khiếu nại không phải là kết quả cuối cùng của việc xem xét tính đúng hay sai của quyết định hành chính. Ngoài cơ chế giải quyết khiếu nại thuộc thẩm quyền của cơ quan hành chính nhà nước còn có cơ chế giải quyết theo thủ tục tố tụng hành chính thuộc thẩm quyền của Tòa án (khởi kiện vụ án hành chính). Mọi quyết định hành chính bị khiếu nại, dù đã có quyết định giải quyết khiếu nại của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền nhưng quyết định giải quyết khiếu nại đó chưa đúng, chưa phù hợp với quy định pháp luật thì đều có thể bị khởi kiện đến Tòa án để được xem xét giải quyết theo trình tự, thủ tục chung mà pháp luật quy định. 1.1.3. Ý nghĩa của công tác giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai Quyền khiếu nại là một trong những quyền cơ bản của công dân được ghi nhận trong hệ thống pháp luật Việt Nam, quyền khiếu nại mang tính chất chính trị và pháp lý của công dân. Việc thực hiện quyền khiếu nại là cơ sở cho việc thực hiện các quyền và nghĩa vụ khác của công dân. Bên cạnh đó, nó còn là phương thức để công dân đấu tranh bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của chính mình chống lại các hành vi trái pháp luật. Giải quyết khiếu nại quyết định hành chính là một cách công dân gián tiếp thực hiện quyền giám sát đối với Nhà nước, thể hiện vai trò của người dân trong việc kiểm soát các cơ quan nhà nước và đó cũng là phương thức kiểm soát có hiệu 12
quả nhất. Việc giải quyết nhanh chóng, đúng pháp luật các khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai của công dân, đồng thời xử lý nghiêm minh, đúng pháp luật những người có hành vi sai phạm sẽ củng cố được niềm tin yêu nhân dân vào chính quyền và các chủ trương, đường lối của Đảng và pháp luật của Nhà nước, tạo được mối quan hệ ngày càng gắn bó, bền chặt giữa nhân dân với Đảng và Nhà nước. Việc nâng cao hiệu quả, chất lượng của hoạt động giải quyết khiếu nại hành chính trong lĩnh vực đất đai sẽ giúp cho Nhân dân và Nhà nước tiết kiệm thời gian, tiền bạc và công sức. Hoạt động giải quyết khiếu nại giúp tăng cường hiệu quả quản lý Nhà nước trong lĩnh vực đất đai, qua đó đưa ra các giải pháp, kiến nghị khoa học có cơ sở lý luận và thực tiễn để góp phần nâng cao hiệu quả của hoạt động quản lý Nhà nước và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền ở nước ta trong giai đoạn phát triển kinh tế - xã hội hiện nay. Việc công khai, minh bạch trong việc thực hiện dự án, chế độ chính sách, trình tự, thủ tục liên quan đến thu hồi đất, giải toả, bồi thường, tái định cư, giải quyết việc làm cho người lao động; kiên quyết thu hồi đất đã giao, đã cho thuê không đúng đối tượng, không sử dụng đúng thời gian quy định hoặc sử dụng không có hiệu quả, sử dụng sai mục đích đồng thời chấn chỉnh, khắc phục kịp thời những tồn tại, yếu kém trong quản lý sử dụng đất đai cũng hạn chế phát sinh tranh chấp, khiếu nại ngay từ cơ sở. Những năm gần đây, công tác giải quyết khiếu nại quyết định hành chính trong lĩnh vực đất đai trên địa bàn thành phố Buôn Ma Thuột đã có nhiều chuyển biến theo chiều hướng tốt và hiệu quả giải quyết ngày càng tăng. Nhiều vụ việc rất phức tạp, đã kéo dài trong thời gian rất dài cũng đã được UBND thành phố Buôn Ma Thuột giải quyết dứt điểm. Đối với những quyết định hành chính bị khiếu nại nhưng không có căn cứ được chấp nhận thì người giải quyết khiếu nại cũng đã xác minh một cách rõ ràng, đầy đủ và căn cứ theo quy định pháp luật để giải quyết vụ án một cách thấu tình đạt lý giúp người dân có niềm tin vào chính sách pháp luật của nước ta. Riêng đối với những quyết định hành chính bị khiếu nại có căn cứ xác 13