Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến Pháp và Luật Hành Chính: Quyền khiếu nại về thi hành án dân sự - Từ thực tiễn các cơ quan thi hành án dân sự tỉnh Quảng Bình

Chia sẻ: Vica999 Vica999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:119

Thêm vào BST

Báo xấu

20
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận văn là hệ thống hóa được những vấn đề lý luận và pháp lý về quyền khiếu nại về THADS. Nhận diện được những hạn chế, vướng mắc trong hệ thống pháp luật khiếu nại cũng như thực hiện quyền khiếu nại về THADS – Từ thực tiễn các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến Pháp và Luật Hành Chính: Quyền khiếu nại về thi hành án dân sự - Từ thực tiễn các cơ quan thi hành án dân sự tỉnh Quảng Bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN VĂN TUẤN QUYỀN KHIẾU NẠI VỀ THI HÀNH ÁN DÂN SỰ - TỪ THỰC TIỄN CÁC CƠ QUAN THI HÀNH ÁN DÂN SỰ TỈNH QUẢNG BÌNH LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH THỪA THIÊN HUẾ, NĂM 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN VĂN TUẤN QUYỀN KHIẾU NẠI VỀ THI HÀNH ÁN DÂN SỰ - TỪ THỰC TIỄN CÁC CƠ QUAN THI HÀNH ÁN DÂN SỰ TỈNH QUẢNG BÌNH LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 60 38 01 02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. NGUYỄN QUANG THÁI THỪA THIÊN HUẾ, NĂM 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi tên là Nguyễn Văn Tuấn, tôi xin cam đoan luận văn thạc sĩ chuyên ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính là công trình nghiên cứu khoa học độc lập, do tôi thực hiện. Các số liệu, kết quả được nêu trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng, xác thực và luận văn này chưa được ai công bố trong bất kỳ một công trình nghiên cứu nào khác. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan của mình. Thừa Thiên Huế, ngày tháng năm 2018 Học viên Nguyễn Văn Tuấn
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành chương trình đào tạo thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính tại Học viện Hành chính Quốc gia, bên cạnh sự nổ lực của bản thân, tôi đã nhận được sự động viên, hướng dẫn, giảng dạy và nhiều ý kiến đóng góp quý báu của các thầy giáo, cô giáo Khoa sau đại học – Học viện Hành chính Quốc gia cũng như gia đình, bạn bè trong suốt quá trình học tập nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tôi chân thành cảm ơn các anh, chị lãnh đạo, đồng nghiệp tại các cơ quan Thi hành án dân sự tỉnh Quảng Bình đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi hoàn thành khóa học. Đặc biệt, tôi vô cùng biết ơn TS. Nguyễn Quang Thái đã giành nhiều thời gian hướng dẫn nhiệt tình trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Xin chân thành cảm ơn và mong nhận được sự đóng góp ý kiến của quý thầy cô giáo và bạn bè để luận văn này hoàn thiện hơn. Học viên Nguyễn Văn Tuấn
MỤC LỤC Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục ký hiệu các chữ viết tắt Danh mục các bảng, số liệu MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 Chương 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ QUYỀN KHIẾU NẠI THI HÀNH ÁN DÂN SỰ TRÊN ĐỊA TỈNH ........................ 7 1.1. Khái niệm, đặc điểm của quyền khiếu nại THADS trên địa bàn tỉnh ........... 7 1.2. Các yếu tố cấu thành quyền khiếu nại THADS trên địa bàn tỉnh ........... 14 1.3. Các yếu tố bảo đảm quyền khiếu nại trong THADS .............................. 29 Tiểu kết chương 1 ........................................................................................ 36 Chương 2. THỰC TRẠNG THỰC HIỆN QUYỀN KHIẾU NẠI VỀ THI HÀNH ÁN DÂN SỰ - TỪ THỰC TIỄN CÁC CƠ QUAN THI HÀNH ÁN DÂN SỰ TỈNH QUẢNG BÌNH ................................................................. 37 2.1. Tình hình tổ chức, hoạt động của các cơ quan THADS có liên quan trực tiếp tới thực hiện quyền khiếu nại về THADS tại các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình .................................................................................................. 37 2.2. Kết quả và hạn chế; nguyên nhân của hạn chế thực hiện quyền khiếu nại về THADS tại các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình .................................. 44 Tiểu kết chương 2......................................................................................... 83 Chương 3. QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM THỰC HIỆN QUYỀN KHIẾU NẠI VỀ THI HÀNH ÁN DÂN SỰ - TỪ THỰC TIỄN CÁC CƠ QUAN THI HÀNH ÁN DÂN SỰ TỈNH QUẢNG BÌNH .. Error! Bookmark not defined.
3.1. Quan điểm ............................................................................................. 85 3.2. Giải pháp ............................................................................................... 90 Tiểu kết chương 3....................................................................................... 104 KẾT LUẬN ............................................................................................... 105 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT THADS : Thi hành án dân sự TAND : Tòa án nhân dân UBND : Ủy ban nhân dân
DANH MỤC CÁC BẢNG SỐ LIỆU Bảng 2.1: Kết quả thi hành án dân THADS về việc của các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình giai đoạn từ 2013 - 2017 .................................................... 40 Bảng 2.2: Kết quả THADS về tiền của các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình giai đoạn từ 2013 - 2017............................................................................... 41 Bảng 2.3. Số liệu đơn thư khiếu nại, tố cáo và kết quả giải quyết của các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình giai đoạn từ 2013 - 2017 ............................. 41
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trải qua lịch sử đấu tranh, xây dựng và phát triển đất nước của dân tộc ta, gắn với mỗi giai đoạn lịch sử là sự ra đời các bản Hiến pháp 1946, 1959, 1980, 1992 và 2013. Trong mỗi giai đoạn lịch sử, các bản Hiến pháp đã ghi dấu lại sự tôn trọng và bảo vệ quyền con người. Trên cơ sở nhận thức pháp lý ngày càng sâu sắc và thực hiện công ước quốc tế về quyền con người mà Việt Nam đã ký kết hoặc tham gia. Hiến pháp 2013 một lần nữa lại khẳng định việc thừa nhận, tôn trọng và bảo vệ quyền con người một cách mạnh mẽ, rõ ràng và hiện đại nhất. Một trong những nội dung quan trọng của Hiến pháp 2013 là tiếp tục phát huy dân chủ, bảo đảm thực hiện tốt hơn quyền con người, quyền công dân, trong đó có vấn đề khiếu nại. Đây là quyền cơ bản của công dân được Hiến pháp ghi nhận. Giải quyết khiếu nại là một lĩnh vực hết sức quan trọng trong hệ thống quản lý nhà nước và điều hành xã hội. Thực hiện tốt công tác giải quyết khiếu nại của nhân dân sẽ củng cố và tăng cường niềm tin của nhân dân vào chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước, thể hiện mối quan hệ mật thiết giữa nhân dân với Đảng và Nhà nước. Đối với lĩnh vực thi hành án dân sự (THADS), đây là hoạt động phức tạp, liên quan đến nhiều lĩnh vực trong đời sống xã hội, trực tiếp ảnh hưởng đến quyền cơ bản của con người (như quyền về tài sản, nhân thân của các bên đương sự và những người có liên quan). Việc tổ chức thi hành bản án, quyết định của Tòa án sẽ làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quyền và nghĩa vụ về tài sản của các bên đương sự. Do tính chất công việc phức tạp nên khiếu nại trong quá trình tổ chức THADS là điều khó trách khỏi. Trong các giai đoạn tố tụng, nếu các cơ quan tiến hành tố tụng tiến hành điều tra, truy tố và 1
xét xử công minh, khách quan, đúng pháp luật, kịp thời ngăn chặn việc tẩu tán tài sản của đương sự, thì quá trình thi hành án sẽ thuận lợi, hạn chế được rất nhiều việc khiếu nại của các bên đương sự và người có liên quan. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy nhiều đương sự có điều kiện thi hành án nhưng vẫn cố tình chây ỳ, không tự nguyện thi hành án, thậm chí có trường hợp còn chống đối quyết liệt hoặc lợi dụng quyền tự do dân chủ của công dân làm đơn khiếu nại không đúng, khiếu nại vượt cấp nhằm để trì hoãn việc thi hành án. Nhiều trường hợp khiếu nại, cơ quan THADS đã giải quyết khiếu nại hết thẩm quyền nhưng các đương sự vẫn tiếp tục khiếu nại gửi đến nhiều ngành, nhiều cấp, thậm chí có trường hợp còn tổ chức tụ tập đông người, kéo đến các cơ quan Đảng, nhà nước, gây rối trật tự, làm ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của cơ quan, đơn vị hoặc ảnh hưởng đến an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội ở địa phương. Bên cạnh đó, vẫn còn có những trường hợp cá nhân, tổ chức có thẩm quyền không quan tâm, chú trọng đến công tác giải quyết khiếu nại trong THADS, làm ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của các bên. Xuất phát từ vai trò và tầm quan trọng của công tác giải quyết khiếu nại nên thời gian qua, Bộ Tư pháp, Tổng cục THADS, các cơ quan THADS địa phương đã quan tâm, chú trọng đối với việc giải quyết khiếu nại thi hành án, xem công tác giải quyết khiếu nại là một nhiệm vụ trọng tâm của công tác thi hành án dân sự. Đối với tỉnh Quảng Bình, thời gian qua công tác giải quyết khiếu nại về THADS trên địa bàn tỉnh đã thu được những kết quả nhất định, góp phần giải quyết những quyền và lợi ích chính đáng của công dân liên quan đến quá trình THADS. Tuy nhiên, so với yêu cầu thì công tác này vẫn còn có những hạn chế, bất cập, chưa đáp ứng được đòi hỏi của công tác THADS trong tình hình mới, một số cơ quan THADS chưa coi trọng công tác giải quyết khiếu nại còn 2
đùn đẩy, né tránh; việc phân công, bố trí người làm công tác tham mưu giải quyết khiếu nại còn chưa tương xứng; có nơi việc giải quyết khiếu nại còn chậm, thiếu chặt chẽ làm cho đương sự bức xúc khiếu nại nhiều lần, vượt cấp. Tất cả những vấn đề nêu trên cho thấy cần phải nghiên cứu một cách toàn diện cả về lý luận, pháp lý và thực tiễn công tác giải quyết khiếu nại về THADS là rất cần thiết. Qua đó, thấy được cơ sở lý luận, thực trạng tình hình giải quyết khiếu nại thời gian qua với những bất cập, hạn chế, từ đó đưa ra những giải pháp để điều chỉnh cho phù hợp nhằm đảm bảo quyền công dân trong thực hiện quyền khiếu nại về THADS. Với tính cấp thiết đó, tác giả chọn đề tài “Quyền khiếu nại về thi hành án dân sự - Từ thực tiễn các cơ quan thi hành án dân sự tỉnh Quảng Bình” làm luận văn thạc sĩ của mình. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài của luận văn Những năm gần đây, trước những đòi hỏi khách quan của công tác THADS, đã có nhiều đề tài, công trình khoa học nghiên cứu liên quan đến công tác THADS. Cụ thể là: - Hoàng Thế Anh (2013), Giám sát thi hành án dân sự, mã số 62380101, Luận án Tiến sĩ Luật học tại Đại học Quốc gia Hà Nội. - Luận văn thạc sĩ “Nâng cao hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại tại Tổng cục Thi hành án dân sự” của tác giả Lê Thị Kim Dung, năm 2009. - Luận văn thạc sĩ “Khiếu nại và giải quyết khiếu nại thuộc thẩm quyền của Cục trưởng Cục Thi hành án dân sự” của tác giả Nguyễn Công Toàn, năm 2012. - Luận văn thạc sĩ “Giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực thi hành án dân sự ở Việt Nam hiện nay” của tác giả Nguyễn Thanh Tuấn, năm 2016. - Nguyễn Quang Thái (2008), Pháp chế xã hội chủ nghĩa trong hoạt động thi hành án dân sự ở Việt Nam hiện nay, Luận án Tiến sĩ Luật học – Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh. 3
- Nguyễn Thanh Thủy (2008), Hoàn thiện pháp luật thi hành án dân sự ở Việt Nam hiện nay, Luận án Tiến sĩ Luật học – Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh. Ngoài ra, còn nhiều nghiên cứu khác được đăng trên các tạp chí Dân chủ và pháp luật, Tạp chí Luật học, Tạp chí Nhà nước và pháp luật. Tuy nhiên, chưa có công trình nghiên cứu trực tiếp nào về đề tài “Quyền khiếu nại về thi hành án dân sự - Từ thực tiễn các cơ quan thi hành án dân sự tỉnh Quảng Bình”. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn 3.1. Mục đích: - Mục đích nghiên cứu của luận văn là hệ thống hóa được những vấn đề lý luận và pháp lý về quyền khiếu nại về THADS. - Nhận diện được những hạn chế, vướng mắc trong hệ thống pháp luật khiếu nại cũng như thực hiện quyền khiếu nại về THADS – Từ thực tiễn các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình. - Đề xuất, kiến nghị hoàn thiện hệ thống pháp luật khiếu nại về THADS, đảm bảo quyền khiếu nại về THADS nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, ổn định trật tự an toàn xã hội và phát triển kinh tế của địa phương. 3.2. Nhiệm vụ: - Làm rõ những vấn đề lý luận và pháp lý đối với quyền khiếu nại về thi hành án dân sự. - Phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện quyền khiếu nại về THADS – Từ thực tiễn các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình. - Nghiên cứu đưa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật khiếu nại và thực hiện quyền khiếu nại về THADS tại các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình. 4
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận và pháp lý về quyền khiếu nại về THADS; thực tiễn thực hiện quyền khiếu nại về THADS tại các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình thông qua thủ tục khiếu nại và giải quyết khiếu nại về THADS. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Luận văn nghiên cứu những vấn đề lý luận và pháp lý quy định quyền khiếu nại về THADS; thực tiễn thực hiện quyền khiếu nại về THADS của các bên đương sự và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan được ấn định trong bản án, quyết định của Tòa án phát sinh trong quá trình tổ chức THADS tại các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình gồm: Cục THADS tỉnh Quảng Bình và 08 Chi cục THADS các huyện, thị xã, thành phố trực thuộc Cục THADS tỉnh Quảng Bình. - Thời gian: Giai đoạn từ năm 2013 - 2017 (5 năm). 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn - Phương pháp luận: Luận văn được nghiên cứu trên cơ sở quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, phương pháp duy vật biện chứng, duy vật lịch sử; quan điểm của Đảng, Nhà nước và tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và pháp luật; kế thừa có chọn lọc của các công trình khoa học đã được công bố. - Phương pháp nghiên cứu: Trong quá trình nghiên cứu, tác giả luận văn đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu khoa học cụ thể như: Phương pháp phân tích được áp dụng khi xem xét quy định của các văn bản pháp luật về quyền khiếu nại; quy trình thực hiện giải quyết khiếu nại của cá nhân, tổ chức có thẩm quyền thông qua thủ tục giải quyết khiếu nại về THADS. Phương pháp thống kê, tác giả đã sử dụng khi tìm hiểu, đánh giá số lượng đơn thư khiếu nại, nguyên nhân phát sinh đơn thư khiếu nại, các yếu tố 5
bảo đảm việc thực hiện quyền khiếu nại và kết quả giải quyết đơn khiếu nại. Ngoài ra, tác giả luận văn còn sử dụng các phương pháp so sánh, phương pháp lịch sử, phương pháp lôgic và phương pháp bình luận khi xem xét, đánh giá vụ việc khiếu nại phát sinh trong thực tiễn công tác. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận Đề tài hệ thống hóa cơ sở khoa học về quyền khiếu nại; nêu rõ vấn đề lý luận và pháp lý cơ bản về quyền khiếu nại về THADS để làm cơ sở đi đến nghiên cứu thực trạng thực hiện quyền khiếu nại về THADS – Từ thực tiễn các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Đề tài đánh giá thực trạng thực hiện quyền khiếu nại về THADS – Từ thực tiễn các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình, những kết quả đạt được, hạn chế và nguyên nhân của hạn chế, từ đó đề xuất hệ thống giải pháp và kiến nghị để hoàn thiện pháp luật khiếu nại về THADS nói chung và quyền khiếu nại về THADS tại các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình nói riêng. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung của luận văn được kết cấu thành 3 chương: Chương 1: Những vấn đề lý luận và pháp lý về quyền khiếu nại về THADS trên địa bàn cấp tỉnh. Chương 2: Thực trạng thực hiện quyền khiếu nại về THADS tại các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình. Chương 3: Quan điểm và giải pháp bảo đảm thực hiện quyền khiếu nại về THADS – Từ thực tiễn các cơ quan THADS tỉnh Quảng Bình. 6
Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ QUYỀN KHIẾU NẠI THI HÀNH ÁN DÂN SỰ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH 1.1. Khái niệm, đặc điểm của quyền khiếu nại về thi hành án dân sự trên địa bàn tỉnh 1.1.1. Khái niệm quyền khiếu nại về thi hành án dân sự Để làm rõ khái niệm quyền khiếu nại về THADS, trước hết cần phải làm rõ khái niệm: Khiếu nại, quyền khiếu nại, án dân sự, thi hành án dân sự, khiếu nại về THADS là gì. Khiếu nại theo tiếng Latinh là: "Complain" có nghĩa là phàn nàn, kêu nài, thưa kiện, phản ứng, bất bình của người nào đó về vấn đề có liên quan đến lợi ích của mình. [34, tr.205] Theo Đại từ điển Tiếng Việt, khiếu nại là thắc mắc, đề nghị xem xét lại những kết luận, quyết định do cấp có thẩm quyền đã làm. [30, tr.904] Khiếu nại là một trong những quyền cơ bản của công dân, được Hiến pháp, pháp luật ghi nhận và bảo đảm thực hiện. Đó là hiện tượng phát sinh trong đời sống xã hội như là một phản ứng của con người trước một quyết định, một hành vi nào đó mà người khiếu nại cho rằng quyết định hay hành vi đó là không phù hợp với các quy tắc, chuẩn mực trong đời sống cộng đồng, xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Điều 30 Hiến pháp 2013 của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam quy định rõ: “1. Mọi người có quyền khiếu nại, tố cáo với cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền về những việc làm trái pháp luật của cơ quan, tổ chức, cá nhân. 7
2. Cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền phải tiếp nhận, giải quyết khiếu nại, tố cáo. Người bị thiệt hại có quyền được bồi thường về vật chất, tinh thần và phục hồi danh dự theo quy định của pháp luật. 3. Nghiêm cấm việc trả thù người khiếu nại, tố cáo hoặc lợi dụng quyền khiếu nại, tố cáo để vu khống, vu cáo làm hại người khác.”. Việc ghi nhận quyền khiếu nại của công dân trong Hiến pháp 2013 đã tạo cơ sở pháp lý cho công dân thực hiện quyền cơ bản của mình. Và thông qua việc thực hiện quyền này, công dân đã góp phần tích cực vào hoạt động quản lý nhà nước và xã hội, đồng thời bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình. Theo khoản 1 Điều 2 Luật khiếu nại năm 2011 quy định: “ Khiếu nại là việc công dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ công chức theo thủ tục do Luật này quy định đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức khi có căn cứ cho rằng quyết định hoặc hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình”.[25, tr.1] Như vậy, khiếu nại là đề nghị của cá nhân, cơ quan, tổ chức bị tác động trực tiếp bởi quyết định hành chính hay hành vi hành chính hoặc đề nghị của cán bộ công chức chịu tác động trực tiếp của quyết định kỷ luật đối với cơ quan, tổ chức hoặc người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại. Đề nghị này xuất phát từ nhận thức chủ quan của người khiếu nại cho rằng quyền và lợi ích chính đáng của mình bị xâm phạm. Cơ quan có thẩm quyền chỉ có thể kết luận có vi phạm hay không sau khi đã xem xét một cách khách quan và thận trọng nội dung vụ việc với điều kiện được cung cấp đầy đủ tài liệu có liên quan. Do đó, một mặt của khiếu nại là hình thức phản ứng tích cực của công dân, cơ quan, tổ chức với những hiện tượng vi phạm các quyền và lợi ích được pháp luật bảo vệ; mặt khác, khiếu nại là biện pháp ngăn chặn và loại trừ vi phạm. 8
Trong quá trình tổ chức THADS, hoạt động của cơ quan THADS trực tiếp tác động đến người được thi hành án, người phải thi hành án và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan để giáo dục, thuyết phục họ tự nguyện thực hiện các nghĩa vụ theo nội dung bản án, quyết định hoặc cưỡng chế buộc họ thực hiện các nghĩa vụ đó nên họat động thi hành án nói chung và hoạt động thi hành án dân sự nói riêng có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với toàn bộ quá trình giải quyết vụ án. Bởi vì, bản án, quyết định chỉ có ý nghĩa khi bản án án, quyết định đó được thi hành trên thực tiễn, khi đó quyền và lợi ích hợp pháp của các đương sự vì thế cũng được bảo vệ một cách trọn vẹn, đầy đủ hơn, góp phần đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật và pháp chế xã hội chủ nghĩa. Theo quy định tại Điều 1 Bộ luật Tố tụng dân sự có đề cập đến vụ án dân sự là các vụ án về tranh chấp dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động được gọi chung là vụ án dân sự. Có thể hiểu một cách đơn giản, án dân sự là các tranh chấp xảy ra giữa các đương sự mà theo quy định của Bộ luật Tố tụng dân sự thì cá nhân, tổ chức tự mình hoặc thông qua người đại diện hợp pháp khởi kiện vụ án tại Tòa án có thẩm quyền để yêu cầu bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Như vậy, ta có thể hiểu khái niệm: Thi hành án dân sự là việc tổ chức thi hành các bản án, quyết định được đưa ra thi hành theo quy định của các cơ quan, tổ chức có thẩm quyền nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân cơ quan, tổ chức. [24, tr.2] Hoạt động THADS là một vấn đề hết sức hệ trọng, liên quan trực tiếp đến hiệu lực, hiệu quả của hoạt động quản lý nhà nước, đến trật tự kỷ cương pháp luật và ảnh hưởng sâu sắc đến quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, hay nói rộng hơn là quyền dân sự cơ bản của con người, như quyền về tài sản, quyền được lao động, quyền tự do, quyền được bảo vệ danh dự, nhân phẩm [29, tr.65]. 9
Hoạt động THADS trực tiếp tác động đến các quyền và lợi ích không những của người phải thi hành án mà cả người được thi hành án và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan. Xét về mặt tâm lý, mặc dù nghĩa vụ phải thi hành các khoản về tiền, tài sản đã được xác định rõ trong bản án, quyết định của Tòa án nhưng người phải thi hành án luôn có tâm lý không muốn thi hành, thi hành không đầy đủ hoặc dây dưa kéo dài việc thi hành án. Còn người được thi hành án thì luôn mong muốn được nhận tiền, tài sản càng sớm càng tốt, bất cứ một hành vi hay quyết định nào của cơ quan THADS, Chấp hành viên làm chậm quá trình được nhận tiền, tài sản hoặc khiến họ chỉ được nhận tiền, tài sản ít hơn so với họ mong đợi đều dẫn đến tâm lý cho rằng cơ quan THADS và Chấp hành viên làm trái pháp luật hoặc bênh vực phía người phải thi hành án. Bên cạnh đó, hoạt động THADS là hoạt động mang tính quyền lực nhà nước nên trong quá trình tổ chức thi hành án có thể xảy ra hiện tượng cơ quan THADS và Chấp hành viên, cán bộ làm công tác thi hành án lạm dụng quyền hành, áp đặt ý chí một cách trái pháp luật lên các chủ thể, hoặc do nhận thức hạn chế mà áp dụng sai pháp luật, tổ chức thi hành sai bản án dẫn đến lợi ích của nhà nước, quyền và lợi ích của tổ chức, công dân bị xâm phạm. Từ những phân tích nêu trên, khái niệm khiếu nại về THADS có thể hiểu như sau: Khiếu nại về THADS là việc đương sự, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến việc thi hành án đề nghị người có thẩm quyền xem xét lại quyết định, hành vi của Thủ trưởng cơ quan THADS, Chấp hành viên khi có căn cứ cho rằng quyết định, hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình. Về khái niệm quyền khiếu nại về THADS: Luật Thi hành án dân sự không đưa ra khái niệm cụ thể về quyền khiếu nại, tuy nhiên, tại khoản 1 Điều 140 Luật THADS có nêu: “Đương sự, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan 10
có quyền khiếu nại đối với quyết định, hành vi của Thủ trưởng cơ quan THADS, Chấp hành viên nếu có căn cứ cho rằng quyết định, hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình”. [24, tr.146]. Từ quy định này có thể hiểu quyền khiếu nại về THADS là đề nghị của cá nhân, cơ quan, tổ chức chịu tác động trực tiếp của quyết định, hành vi của Thủ trưởng cơ quan THADS, Chấp hành viên, vì cho rằng quyết định, hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình. Chủ thể của quyền khiếu nại trong THADS gồm người được thi hành án, người phải thi hành án (đương sự) và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan. Đương sự, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan là người đã được xác định trong bản án hoặc người chịu sự tác động trực tiếp bởi các quyết định, hành vi trong THADS. Do vậy, những người không có liên quan đến việc thi hành bản án, quyết định không có quyền khiếu nại. 1.1.2. Đặc điểm của quyền khiếu nại về thi hành án dân sự Thứ nhất, khiếu nại về THADS là quyền của công dân mà cụ thể là quyền của các đương sự, người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan được ấn định trong bản án, quyết định của Tòa án và các cơ quan tài phán khác khi họ là người được thi hành án, người phải thi hành án hay là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến việc thi hành án của các bên đương sự. Mục đích của khiếu nại là bảo vệ và khôi phục lại quyền và lợi ích của người khiếu nại đã bị quyết định, hành vi của Thủ trưởng cơ quan THADS, Chấp hành viên xâm hại. Mặt khác, đáp ứng yêu cầu nâng cao hiệu quả, hiệu lực hoạt động của bộ máy quản lý nhà nước. Nhà nước luôn bảo đảm quyền công dân, việc tiếp nhận và giải quyết các thắc mắc, kiến nghị, các khiếu nại của người dân từ rất lâu đã được Nhà nước Việt Nam quan tâm và luôn coi đó là một trong những nhiệm vụ quan trọng của bộ máy nhà nước. 11
Thứ hai, khiếu nại về THADS là việc cá nhân, tổ chức có quyền yêu cầu cơ quan có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính mà quyết định, hành vi đó có ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của họ. Như vậy, khiếu nại là đề nghị của cá nhân, cơ quan, tổ chức bị tác động trực tiếp bởi quyết định hành chính hay hành vi hành chính. Đề nghị này xuất phát từ nhận thức chủ quan của người khiếu nại cho rằng quyền và lợi ích chính đáng của mình bị xâm phạm. Do đó, một mặt, khiếu nại là hình thức phản ứng tích cực của công dân, cơ quan, tổ chức với những hiện tượng vi phạm các quyền và lợi ích được pháp luật bảo vệ; mặt khác, khiếu nại là biện pháp ngăn chặn và loại trừ vi phạm. Thứ ba, chủ thể thực hiện quyền khiếu nại về THADS là cá nhân, cơ quan, tổ chức có quyền và lợi ích hợp pháp liên quan trực tiếp tới quyết định hành chính, hành vi hành chính. Như vậy, chủ thể khiếu nại có thể là công dân, có thể là cơ quan, tổ chức, có thể là cán bộ, công chức chứ không chỉ là công dân như trước đây. Ngoài ra, cá nhân, tổ chức nước ngoài cũng được hưởng quyền khiếu nại về THADS nếu họ là người được thi hành án, người phải thi hành án và người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan được ấn định trong bản án, quyết định của Tòa án; bản án, quyết định của Tòa án nước ngoài, quyết định của Trọng tài nước ngoài đã được Việt Nam công nhận và cho thi hành tại Việt Nam. Có nhiều quyết định hành chính, hành vi hành chính có thể xâm hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức một cách trực tiếp hoặc gián tiếp, tuy nhiên cá nhân, tổ chức thường phản ứng trước nhà nước đối với những quyết định hành chính, hành vi hành chính ảnh hưởng hoặc xâm hại trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của họ. 12