Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Tổ chức thực hiện pháp luật về bầu cử tại huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội

Chia sẻ: Tuhai999 Tuhai999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:124

Thêm vào BST

Báo xấu

32
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích cơ bản của luận văn này là trên cơ sở nghiên cứu tình hình thực tiễn tổ chức thực hiện các quy định pháp luật về bầu cử ở huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội trong một số nhiệm kỳ gần đây (cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XIII, đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2011-2016 và cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XIV, đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2016-2021), luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc đề xuất kiến nghị, giải pháp nhằm bảo đảm hiệu quả tổ chức thực hiện pháp luật về bầu cử trên địa bàn huyện Hoài Đức nói riêng và cấp huyện, cấp xã nói chung cho các nhiệm kỳ tiếp theo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Tổ chức thực hiện pháp luật về bầu cử tại huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ………./……… …../…. HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ PHƯƠNG TỔ CHỨC THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BẦU CỬ TẠI HUYỆN HOÀI ĐỨC THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH HÀ NỘI – 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ………./……… …../…. HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ PHƯƠNG TỔ CHỨC THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BẦU CỬ TẠI HUYỆN HOÀI ĐỨC THÀNH PHỐ HÀ NỘI Chuyên ngành: Luật Hiến pháp - Luật Hành chính Mã số: 8 38 01 02 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. ĐẶNG XUÂN PHƯƠNG HÀ NỘI - 2019
iii LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng cá nhân tôi. Các số liệu, kết quả nghiên cứu trong luận văn là hoàn toàn trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình khoa học nào khác. Các thông tin trích dẫn trong luận văn đều được ghi rõ nguồn gốc. Hà Nội, ngày 15 tháng 10 năm 2018 Học viên Nguyễn Thị Phương
iv LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện luận văn, tôi luôn nhận được sự động viên giúp đỡ của các thầy, cô giáo, bạn bè, đồng nghiệp và gia đình. Trước tiên tôi xin phép gửi lời cảm ơn Tiến sĩ Đặng Xuân Phương- người đã trực tiếp hướng dẫn tôi trong quá trình nghiên cứu, thực hiện để hoàn thành luận văn này. Xin trân trọng cảm ơn Ban lãnh đạo Học viện Hành chính quốc gia cùng toàn thể các thầy cô, các nhà khoa học đã tham gia giảng dạy đã trang bị những kiến thức quý báu và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu tại học viện. Trong quá trình thực hiện luận văn, mặc dù đã cố gắng hết sức trong việc tiếp thu, trao đổi những kiến thức đóng góp của quý thầy, cô giáo và bạn bè, đồng nghiệp đã tham khảo thông tin từ nhiều nguồn tài liệu khác nhau, song khó tránh khỏi thiếu sót, rất mong nhận được sự thông tin, góp ý của quý thầy, cô và bạn đọc. Xin chân thành cảm ơn./. Hà Nội, ngày 15 tháng 10 năm 2018 Học viên Nguyễn Thị Phương
v MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ......................................................................................... iii LỜI CẢM ƠN ............................................................................................... iv MỤC LỤC ..................................................................................................... v DANH MỤC BẢNG BIỂU ......................................................................... viii DANH MỤC BIỂU ĐỒ .............................................................................. viii DANH MỤC TỪ VIẾT TĂT ........................................................................ ix MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀTỔ CHỨC THỰC HIỆN PHÁP LUẬT10 BẦU CỬ Ở NƯỚC TA ................................................................................ 10 1.1. Khái niệm “ bầu cử” và “ pháp luật bầu cử” ........................................... 10 1.1.1. Khái niệm “bầu cử”.......................................................................... 10 1.1.2. Khái niệm “pháp luật bầu cử” ......................................................... 12 1.2. Khái niệm, chủ thể, đặc điểm và các yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức thực hiện pháp luật về bầu cử ở nước ta. .............................................................. 13 1.2.1. Khái niệm “tổ chức thực hiện pháp luật về bầu cử” ...................... 13 1.2.2. Các chủ thể tổ chức thực hiện pháp luật về bầu cử ở nước ta ....... 15 1.2.3. Đặc điểm về tổ chức pháp luật bầu cử ở nước ta. ........................... 16 1.2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến tổ chức thực hiện pháp luật bầu cử ở nước ta ........................................................................................................ 17 1.3. Các nội dung tổ chức thực hiện pháp luật về bầu cử trên địa bàn cấp huyện19 1.3.1. Khái quát các nội dung tổ chức thực hiện pháp luật về bầu cử ở nước ta 19 1.3.2. Các nội dung tổ chức thực hiện pháp luật về bầu cử ở cấp huyện, cấp xã 20 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG TỔ CHỨC THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BẦU CỬ TẠI HUYỆN HOÀI ĐỨC - THÀNH PHỐ HÀ NỘI .................... 45 2.1. Khái quát về vị trí địa lý, đặc điểm kinh tế, xã hội tác động đến việc tổ
vi chức thực hiện pháp luật bầu cử tại huyện Hoài Đức .................................... 45 2.2. Thực trạng tổ chức thực hiện pháp luật về bầu cử tại huyện Hoài Đức trong thời gian vừa qua................................................................................. 47 2.2.1. Thành lập các tổ chức phụ trách bầu cử, chia đơn vị bầu cử đại biểu HĐND cấp huyện và đơn vị bầu cử đại biểu HĐND cấp xã; xác định khu vực bỏ phiếu ở các xã, thị trấn trên địa bàn huyện Hoài Đức .......... 49 2.2.2. Công tác lập và niêm yết danh sách cử tri trên địa bàn huyện Hoài Đức56 2.2.3. Công tác bảo đảm quyền ứng cử và tổ chức hiệp thươnglập danh sách chính thức những người ứng cử đại biểu HĐND huyện, đại biểu HĐND xã trên địa bàn huyện Hoài Đức ................................................... 59 2.2.4. Công tác hướng dẫn, tuyên truyền, phổ biến pháp luật về bầu cử trên địa bàn huyện Hoài Đức..................................................................... 67 2.2.5. Công tác tổ chức vận động bầu cử trên địa bàn huyện Hoài Đức . 76 2.2.6. Công tác tổ chức “ngày bầu cử” trên địa bàn huyện Hoài Đức .... 77 2.2.7. Giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị về bầu cử trên địa bàn huyện Hoài Đức .............................................................................................. 83 2.2.8. Tổng kết cuộc bầu cử trên địa bàn huyện Hoài Đức ...................... 84 2.3. Đánh giá công tác tổ chức thực hiện pháp luật về bầu cử tại huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội................................................................................. 90 2.3.1. Về ưu điểm ........................................................................................ 91 2.3.2. Về hạn chế và nguyên nhân.............................................................. 92 CHƯƠNG 3 : PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM TỔ CHỨC THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BẦU CỬ TẠI HUYỆN HOÀI ĐỨC - THÀNH PHỐ HÀ NỘI ................................................................................ 96 3.1. Phương hướng bảo đảm tổ chức thực hiện pháp luật về bầu cử tại huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội .................................................................................. 96 3.1.1. Tổ chức thực hiện pháp luật về bầu cử đảm bảo đúng pháp luật, dân chủ, minh bạch............................................................................................. 96
vii 3.1.2. Tổ chức thực hiện pháp luật về bầu cử cần chú trọng chất lượng ứng cử viên .......................................................................................................................... 3.1.3. Đổi mới nhận thức về công tác tổ chức thực hiện pháp luật về bầu cử 99 3.2. Giải pháp bảo đảm tổ chức thực hiện pháp luật về bầu cử tại huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội............................................................................... 100 3.2.1.Đổi mới và nâng cao vai trò, năng lực lãnh đạo của Đảng bộ và chính quyền huy 3.2.2.Tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện pháp luật về bầu cử nhất là các quy định về trách n 3.2.3.Tăng cường đầu tư kinh phí, nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ công tá 3.2.4.Nâng cao hiệu quả công tác hướng dẫn, tuyên truyền, phổ biến kiến thức pháp lu 3.2.5. Tăng cường giám sát đối với công tác tổ chức bầu cử .................. 109 KẾT LUẬN................................................................................................ 112 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................... 113
viii DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1. Thống kê khu vực bỏ phiếu trên địa bàn huyện Hoài Đức Cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XIV và đại biểu HĐND nhiệm kỳ 2016- 2021 ............................................................................................... 51 Bảng 2.2. Công bố danh sách chính thức số đơn vị bầu đại biểu HĐND huyện, số đại biểu được bầu, số người ứng cử đại biểu HĐND huyện Hoài Đức khóa XIX, nhiệm kỳ 2016- 2021 tại đơn vị bầu cử: ........ 52 Bảng 2.3. Công bố danh sách chính thức số đơn vị bầu cử, số đại biểu được bầu và số người ứng cử đại biểu HĐND xã, thị trấn tại đơn vị bầu cử trên địa bàn huyện Hoài Đức, nhiệm kỳ 2016-2021. ....................... 54 Bảng 2.4. Kết quả hiệp thương Cuộc bầu cử năm 2011 và Cuộc bầu cử năm 2016 trên địa bàn huyện Hoài Đức ................................................. 65 Bảng 2.5. Báo cáo kết quả công tác tuyên truyền bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2016-2021 trên địa bàn huyện Hoài Đức ........................................................................................ 72 Bảng 2.6. Kết quả bầu cử đại biểu HĐND huyện năm 2011 và 2016 ........... 87
ix DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biều đồ 2.1. Kết quả hiệp thương Cuộc bầu cử năm 2011 và Cuộc bầu cử năm 2016 trên địa bàn huyện Hoài Đức ............................................... 63 Biều đồ 2.2. Kết quả bầu cử đại biểu HĐND huyện năm 2011 và 2016 theo cơ cấu kết hợp ............................................................................. 87 Biều đồ 2.3. Kết quả bầu cử đại biểu HĐND huyện năm 2011 và 2016 theo cơ cấu độ tuổi ............................................................................... 88 Biều đồ 2.4. Kết quả bầu cử đại biểu HĐND huyện năm 2011 và 2016 theo cơ cấu trình độ .............................................................................. 88 DANH MỤC TỪ VIẾT TĂT HĐND : Hội đồng nhân dân UBND : Ủy ban nhân dân UBBC : Ủy ban Bầu cử UBMTTQ : Ủy ban Mặt trận Tổ quốc
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài luận văn Bầu cử đại biểu Quốc hội và bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân (HĐND) các cấp ở nước ta luôn là đợt sinh hoạt chính trị sâu rộng trong toàn Đảng, toàn dân, toàn quân; cử tri cả nước tham gia bầu cử với tỉ lệ rất cao; những người được cử tri lựa chọn bầu vào các cơ quan đại diện đã phát huy tốt vai trò của mình, góp phần xây dựng nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. Cùng với Hiến pháp năm 2013, việc Quốc hội khóa XIII thông qua Luật bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND năm 2015(sau đây gọi tắt là Luật bầu cử 2015) đã tạo một cơ sở pháp lý quan trọng cho việc tổ chức thành công cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XIV và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2016-2021 vừa qua, về cơ bản luật bầu cử 2015 đã tháo gỡ được một số vướng mắc trong các luật bầu cử trước đây, đáp ứng yêu cầu đổi mới công tác bầu cử. Tuy nhiên, khi triển khai Luật trên thực tế một số quy định về lập danh sách cử tri, quyền ứng cử, vận động bầu cử, hiệp thương lựa chọn tiếp xúc cử tri,…vẫn còn nhiều ràng buộc, hạn chế quyền của công dân tham gia bầu cử và ứng cử. Công việc liên quan đến quá trình bầu cử được các cơ quan có thẩm quyền từ trung ương đến địa phương nghiên cứu, tổ chức thực hiện nghiêm túc, đúng pháp luật và đã thành nề nếp. Là một huyện ngoại thành của thủ đô Hà Nội, công tác tổ chức bầu cử tại huyện Hoài Đức cho thấy: việc thi hành pháp luật về bầu cử được các cơ quan, tổ chức đơn vị và nhân dân thực hiện nghiêm túc, từ việc thành lập các tổ chức phụ trách bầu cử, tổ chức các hội nghị quán triệt, phổ biến, hội nghị hiệp thương, xây dựng kế hoạch cụ thể cho công tác
2 tuyên truyền, đảm bảo an ninh trật tự, vận động bầu cử, giải quyết khiếu nại, tố cáo về bầu cử, lập danh sách cử tri, tổ chức ngày bầu cử, tổng kết công tác bầu cử,… Tuy nhiên, bên cạnh những nỗ lực đã được ghi nhận của đảng bộ và các cấp chính quyền huyện Hoài Đức, công tác tổ chức bầu cử của huyện trong một số nhiệm kỳ vừa qua, đôi khi còn lúng túng, công tác chỉ đạo có lúc chưa kịp thời...Về quy trình, thủ tục và phương pháp tổ chức bầu cử đã có những thay đổi tích cực, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao quyền làm chủ của người dân, song cũng đã bộc lộ một số hạn chế, bất cập: công tác tổ chức hiệp thương một số xã còn mang tính hình thức, vẫn còn tình trạng người đủ tiêu chuẩn thì chưa chắc nằm trong cơ cấu và người nằm trong cơ cấu chưa chắc đã đủ tiêu chuẩn, sau hiệp thương nhiều người trong danh sách ứng cử chính thức đại biểu HĐND xã chưa được cử tri tín nhiệm, các hội nghị tiếp xúc cử tri còn chưa thực sự hiệu quả. Bởi vậy, sau tổng kết bầu cử, Hoài Đức là huyện có tỷ lệ cử tri tham gia bỏ phiếu rất cao, trên 99%, nhưng việc phải bầu cử thêm vẫn xảy ra ở một số xã. Qua nghiên cứu thực tiễn công tác tổ chức bầu cử tại huyện Hoài Đức trong một số nhiệm kỳ gần đây, tác giả chỉ ra những thuận lợi và những khó khăn, vướng mắc trong quá trình tổ chức bầu cử trước và sau khi có Luật bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND năm 2015, trên cơ sở đó có đề xuất giải pháp nhằm bảo đảm hiệu quả công tác tổ chức thực hiện pháp luật bầu cử của huyện Hoài Đức trong nhiệm kỳ tiếp theo. Từ những lý do trên, tác giả chọn đề tài: “Tổ chức thực hiện pháp luật về bầu cử tại huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội” để làm luận văn tốt nghiệp cao học chuyên ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính của mình. Mặc dù đã rất nỗ lực, song do những giới hạn về thời gian và nguồn tài liệu,
3 luận văn không tránh khỏi những thiếu sót, tác giả rất mong muốn nhận được sự góp ý của các nhà khoa học để luận văn được hoàn thiện hơn.
4 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Thời gian qua đã có nhiều công trình nghiên cứu về pháp luật bầu cử như: Vũ Văn Nhiêm “Chế độ bầu cử ở nước ta - những vấn đề lý luận và thực tiễn”, luận án tiến sĩ ngành lý luận lịch sử nhà nước và pháp luật, khoa Luật - Đại học quốc gia Hà Nội, năm bảo vệ 2009. Luận án đã làm sáng tỏ cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của chế độ bầu cử Việt Nam, phân tích rất chi tiết sự phát triển của chế độ bầu cử ở nước ta từ cuộc tổng tuyển cử bầu quốc dân đại hội năm 1946 đến nay, làm rõ những thành tựu và những vấn đề còn tồn tại, luận án đưa ra những giải pháp hoàn thiện chế độ bầu cử trong điều kiện phát huy dân chủ, xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh của nước ta. Trần Diệu Hương “ Hoàn thiện pháp luật về bầu cử - những vấn đề lý luận và thực tiễn”, luận văn thạc sĩ ngành lý luận và lịch sử nhà nước và pháp luật, khoa Luật - Đại học quốc gia Hà Nội,bảo vệ năm 2013. Luận văn đã góp phần làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về bầu cử, cơ chế đại diện, phương thức thực hiện quyền bầu cử, ứng cử; phương thức tiến hành bầu cử.Phạm vi nghiên cứu của luận văngiới hạn thực tiễn hoạt động bầu cử ở nước ta trong thời gian từ cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội từ khóa XI,XII, bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân khóa 2004-2009, những vấn đề pháp lý đặt ra đối với cuộc bầu cử chung đại biểu Quốc hội khóa XIII và đại biểu Hội đồng nhân dân nhiệm kỳ 2011- 2016, luận văn đã đưa ra những nhận xét, khuyến nghị về việc sửa đổi, bổ sung, hoàn chỉnh cơ sở lý luận và quy trình bầu cử nhằm hoàn thiện chế độ bầu cử đại biểu ở nước ta. Nguyễn Thế Quyết “ Đổi mới tổ chức và hoạt động của các cơ quan quản lý bầu cử ở Việt Nam”, luận văn thạc sĩ luật học, khoa Luật - Đại học quốc gia Hà Nội, bảo vệ năm 2014. Luận văn đã làm rõ hơn những vấn đề lý luận và đánh giá thực tiễn tổ chức và hoạt động của các cơ quan quản lý bầu cử ở Việt
5 Nam, đề xuất những giải pháp góp phần hoàn thiện tổ chức và hoạt động của các cơ quan quản lý bầu cử ở nước ta. Các bài viết về bầu cử rất phong phú và đa dạng: PGS.TS. Vũ Văn Phúc “Các nguyên tắc cơ bản của bầu cử ở nước ta hiện nay” đăng trên Tạp chí cộng sản (điện tử) ngày 13/5/2016, bài viết đã phân tích rất cụ thể các nguyên tắc cơ bản của bầu cử nước ta quy định trong Luật bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân. PGS.TS. Nguyễn Quốc Sửu “Quá trình hoàn thiện pháp luật về bầu cử ở Việt Nam” đăng trên Tạp chí cộng sản (điện tử) ngày 15/5/2016, bài viết đã khái quát về quá trình phát triển pháp luật về bầu cử của Việt Nam,trong đó phân tích những điểm mới trong Luật bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân năm 2015. ThS. Bùi Hải Thiêm “ So sánh một số hệ thống bầu cử trên Thế giới”, đăng trên Tạp chí nghiên cứu lập pháp số 8 (tháng 4/2011), bài viết đã phân tích các hệ thống bầu cử phổ biến trên thế giới, có sự sánh những điểm lợi và các khiếm khuyết, tác giả đưa ra một số kinh nghiệm đã được các chuyên gia quốc tế đúc rút từ việc thiết kế các hệ thống bầu cử trên thế giới để áp dụng cho hệ thống bầu cử tại Việt Nam. Các tác giả thông qua các công trình, bài viết nói trên đã đề cập trực tiếp về chế độ bầu cử hay một khía cạnh của chế độ bầu cử, về cơ quan quản lý bầu cử hay các gợi ý thiết kế hệ thống bầu cử cho Việt Nam… Tuy nhiên, cho đến nay, tổ chức thực hiện pháp luật về bầu cử ở cấp huyện, cấp xã, cụ thể là huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội là đề tài mà tác giả chưa thấy có công trình nghiên cứu. Vì vậy, đề tài luận văn này không trùng lặp với công trình nghiên cứu khoa học nào trước đây.
6 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn Mục đích trên cơ sở nghiên cứu tình hình thực tiễn tổ chức thực hiện các quy định pháp luật về bầu cử ở huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội trong một số nhiệm kỳ gần đây (cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XIII, đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2011-2016 và cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XIV, đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2016-2021), luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc đề xuất kiến nghị, giải pháp nhằm bảo đảm hiệu quả tổ chức thực hiện pháp luật về bầu cử trên địa bàn huyện Hoài Đức nói riêng và cấp huyện, cấp xã nói chung cho các nhiệm kỳ tiếp theo. Để đạt được mục đích trên, luận văn có những nhiệm vụ sau đây: Một là, luận văn làm rõ cơ sở lý luận của nước ta về công tác tổ chức thực hiện pháp luật bầu cử ở cấp huyện và cấp xã. Hai là, luận văn nghiên cứu kinh nghiệm thực tiễn việc tổ chức bầu cử tại huyện Hoài Đức - thành phố Hà Nội trong hai cuộc bầu cử gần đây nhất, chỉ ra những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân,trên cơ sở đó đề ra phương hướng và giải pháp cho các cuộc bầu cử tiếp theo trên địa bàn huyện. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn Đối tượng nghiên cứu của luận văn là công tác Tổ chức thực hiện pháp luật về bầu cử từthực tiễn huyện Hoài Đức -thành phố Hà Nội liên quan đến trách nhiệm của các chủ thể như các cấp ủy Đảng, chính quyền cấp huyện, chính quyền cấp xã, ủy ban bầu cử (UBBC) cấp huyện, UBBC cấp xã, ban bầu cử đại biểu HĐND cấp huyện, ban bầu cử đại biểu HĐND cấp xã, các tổ bầu cử, mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp huyện, cấp xã,… Phạm vi nghiên cứu: Về không gian: tác giả nghiên cứu trên phạm vi địa bàn huyện Hoài Đức,
7 thành phố Hà Nội. Về thời gian: tác giả nghiên cứu đặt trọng tâm vào cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XIV và đại biểu hội đồng nhân dân nhiệm kỳ 2016-2021 (cuộc bầu cử diễn ra vào ngày 22/5/2016, áp dụng Luật bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND năm 2015), có sự so sánh với cuộc bầu cử Quốc hội khóa XIII và đại biểu hội đồng nhân dân nhiệm kỳ 2011-2016 (cuộc bầu cử diễn ra vào ngày 22/5/2011, áp dụng luật bầu cử cũ: Luật bầu cử đại biểu Quốc hội 1997 sửa đổi 2001, Luật Bầu cử đại biểu HĐND 2003, Luật sửa đổi Luật bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND năm 2010) 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn 5.1. Phương pháp luận Luận văn được thực hiện trên cơ sở áp dụng các phương pháp duy vật biện chứng, duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; pháp luật của nhà nước; đường lối, chính sách của đảng về đổi mới đất nước, xây dựng nhà nước Việt Nam dân chủ, pháp quyền xã hội chủ nghĩa. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Luận văn được tiến hành bằng cách sử dụng một số phương pháp nghiên cứu khoa học như: - Phân tích các tài liệu sẵn có liên quan đến đề tài, đặc biệt là các văn bản quy phạm pháp luật, chủ trương, chính sách của đảng và nhà nước. - Thu thập, phân tích, tổng hợp, so sánh các số liệu, kết quả trong phạm vi thời gian nghiên cứu. - Phương pháp kết hợp lý luận với thực tiễn xem xét từng vấn đề nghiên cứu trong mối liên hệ giữalý luận, các quy định của pháp luật bầu cử với thực tiễn tổ chức thực hiện.
8 - Phương pháp lịch sử, phương pháp so sánh được sử dụng trong luận văn nhằm đối chiếu các vấn đề tương ứng trong tổ chức thực hiện pháp luật về bầu cử giữa nhiệm kỳ sau với nhiệm kỳ trước, giữa Việt Nam với tổ chức bầu cử ở địa phương của một số nước trên thế giới để nhìn nhận những yếu tố hợp lý, nhất là dưới góc độ tổ chức, quản lý.
9 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn - Về mặt lý luận: luận văn hệ thống hóa và làm phong phú thêm lý luậnvề tổ chức thực hiện pháp luật về bầu cửtại cấp huyện và cấp xã. - Về mặt thực tiễn: luận văn có thể được dùng làm tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu và ứng dụng trong công tác tổ chức bầu cử tại huyện Hoài Đức - thành phố Hà Nội trong các cuộc bầu cử tới. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, danh mục bảng biểu và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung chính của luận văn được kết cấu thành 03 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận về tổ chức thực hiện pháp luật về bầu cử ở nước ta Chương 2. Thực trạng tổ chức thực hiện pháp luật về bầu cử tại huyện Hoài Đức - thành phố Hà Nội. Chương 3. Phương hướng và giải pháp bảo đảm hiệu quả tổ chức thực hiện pháp luật về bầu cử tại huyện Hoài Đức - thành phố Hà Nội.
10 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀTỔ CHỨC THỰC HIỆN PHÁP LUẬT BẦU CỬ Ở NƯỚC TA 1.1. Khái niệm “ bầu cử” và “ pháp luật bầu cử” 1.1.1. Khái niệm “bầu cử” Bầu cử là một chế định trọng tâm của các chính thể dân chủ đại diện. Chủ quyền nhân dân (quyền lực nhà nước) là bản chất và là đặc trưng các nhà nước và xã hội dân chủ. Tuy nhiên, việc thực thi chủ quyền nhân dân thì vấn đề lại không đơn giản trong các nhà nước và xã hội. Có hai hình thức cơ bản để thực hiện quyền lực nhân dân là dân chủ đại diện và dân chủ trực tiếp. Dân chủ trực tiếp là việc người dân trực tiếp quyết định các vấn đề của họ, mà không cần qua các đại diện hoặc cơ quan trung gian. Về phương diện lý luận, dân chủ trực tiếp mới thực sự là dân chủ, vì nhân dân trực tiếp quyết định nhưng về phương diện tổ chức thực hiện, dân chủ trực tiếp gặp một khó khăn rất lớn, vì thường xuyên triệu tập hội nghị toàn dân là vấn đề không hề đơn giản, đặc biệt đối với những quốc gia đông dân và rộng lớn. Bên cạnh đó, rất nhiềucác học giả, chính khách cho rằng chính trị là những công việc phức tạp, không phải và không nên dành cho tất cả dân chúng. Vào thế kỷ XVIII, trong đời sống chính trị thế giới đã xuất hiện lý thuyết đại diện gắn liền với tên tuổi của Locke, Rousseau và Montesquieu. Theo lý thuyết đại diện, quyền lực về nguyên tắc thuộc về nhân dân, nhưng do những nguyên nhân khác nhau, nhân dân không thể trực tiếp thực hiện toàn bộ quyền lực của mình, mà phải ủy thác cho những người đại diện để thay mặt nhân dân thực hiện quyền lực của nhân dân. Rousseau, mặc dù cho rằng dân chủ trực tiếp mới là dân chủ thực sự, nhưng cũng phải thừa nhận rằng đó là một hình thức lý tưởng; nhân dân phải ủy quyền cho người đại diện, mà không thể trực tiếp thực hiện quyền lực
11 của mình. Trước hết, bầu cử là sự lựa chọn của nhân dân. Bất cứ ở xã hội nào, quốc gia nào khi nói đến bầu cử là nói đến việc lựa chọn. Tuy nhiên, đối tượng được lựa chọn có thể không giống nhau, điều này do nhiều yếu tố quyết định và tác động. Phổ biến hiện nay trong chế độ bầu cử ở các nước là lựa chọn người người đại biểu trong cơ quan lập pháp. Cũng có những nước không bầu ứng cử viên độc lập mà họ phải thuộc một đảng phái chính trị hoặc cử tri bầu cho các đảng phái chính trị. Các nước tư sản được tổ chức và hoạt động theo nguyên tắc phân chia quyền lực, vì vậy bầu cử không những là phương thức thành lập cơ quan lập pháp mà còn có thể được áp dụng để bầu các chức danh trong các nhánh quyền lực khác như Tổng thống, các thị trưởng và có thể các chức danh trong các cơ quan tư pháp. Đối với các nước xã hội chủ nghĩa, quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân, bầu cử là phương thức thành lập ra các cơ quan quyền lực nhà nước. Khác với nhà nước tư sản, nhà nước xã hội chủ nghĩa không tổ chức và hoạt động theo nguyên tắc phân chia quyền lực mà quyền lực nhà nước là thống nhất, do đó, đối tượng được bầu cử ở các nước xã hội chủ nghĩa thường chỉ là các cơ quan đại diện quyền lực nhà nước bao gồm quốc hội (ở trung ương) và hội đồng nhân dân các cấp (ở địa phương). Ở nước ta hiện nay, bầu cử là phương thức nhân dân trực tiếp bầu ra Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp. Thứ hai, bầu cử là việc trao quyền (ủy thác quyền lực) của nhân dân cho người được lựa chọn. Điều đó có nghĩa là, thông qua hành vi bỏ phiếu, người dân lựa chọn, đồng thời trao quyền lực của mình cho người mà mình chọn. Ai được cử tri lựa chọn thì người đó nhận được quyền lực từ nhân dân, người đó sẽ có quyền lực của người đại biểu nhân dân dân, còn nhận được bao nhiêu quyền (phạm vi thẩm quyền) - vấn đề này do hiến pháp quy định. Tóm lại, bầu cử trước hết là một loại hoạt động xã hội mang tính lựa chọn của