intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Luận văn Thạc sĩ Luật Hình sự và Tố tụng hình sự: Trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử hình sự từ thực tiễn quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội

Chia sẻ: ViJensoo ViJensoo | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:84

79
lượt xem
22
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn trình bày một số vấn đề lí luận về trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm hình sự; Những quy định của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam hiện hành về trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm; Thực tiễn trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm hình sự của Tòa án nhân dân quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội và giải pháp nâng cao hiệu quả.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hình sự và Tố tụng hình sự: Trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử hình sự từ thực tiễn quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội

  1. VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI QUÁCH MẠNH THÀNH TRẢ HỒ SƠ ĐỂ ĐIỀU TRA BỔ SUNG TRONG GIAI ĐOẠN XÉT XỬ SƠ THẨM HÌNH SỰ TỪ THỰC TIỄN QUẬN HOÀNG MAI, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ HÀ NỘI, 2021
  2. VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI QUÁCH MẠNH THÀNH TRẢ HỒ SƠ ĐỂ ĐIỀU TRA BỔ SUNG TRONG GIAI ĐOẠN XÉT XỬ SƠ THẨM HÌNH SỰ TỪ THỰC TIỄN QUẬN HOÀNG MAI, THÀNH PHỐ HÀ NỘI Ngành: Hình sự và Tố tụng hình sự Mã số: 8 38 01 04 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. DƯƠNG TUYẾT MIÊN HÀ NỘI, 2021
  3. LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nghiên cứu nêu trong đề tài là trung thực và tôi xin chịu trách nhiệm về tất cả những số liệu, kết quả nghiên cứu đó. Đề tài này chưa được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả đề tài Quách Mạnh Thành
  4. MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chương 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÍ LUẬN VỀ TRẢ HỒ SƠ ĐỂ ĐIỀU TRA BỔ SUNG TRONG GIAI ĐOẠN XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ8 1.1. Khái niệm trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm hình sự ............................................................................................................... 8 1.2. Đặc điểm trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm hình sự ............................................................................................................. 16 1.3. Ý nghĩa trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm hình sự ..................................................................................................................... 21 Chương 2. NHỮNG QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM HIỆN HÀNH VỀ TRẢ HỒ SƠ ĐIỀU TRA BỔ SUNG TRONG GIAI ĐOẠN XÉT XỬ SƠ THẨM ............................................... 24 2.1. Căn cứ trả hồ sơ điều tra bổ sung ............................................................. 24 2.2. Thẩm quyền ra quyết định trả hồ sơ điều tra bổ sung .............................. 28 2.3. Phạm vi, giới hạn trả hồ sơ điều tra bổ sung ............................................ 29 2.4. Số lần trả hồ sơ điều tra bổ sung .............................................................. 34 2.5. Thời hạn trả hồ sơ điều tra bổ sung .......................................................... 35 2.6. Quyết định trả hồ sơ điều tra bổ sung ...................................................... 36 2.7. Thủ tục ra quyết định trả hồ sơ điều tra bổ sung...................................... 36 Chương 3. THỰC TIỄN TRẢ HỒ SƠ ĐIỀU TRA BỔ SUNG TRONG GIAI ĐOẠN XÉT XỬ SƠ THẨM HÌNH SỰ CỦA TÓA ÁN NHÂN DÂN QUẬN HOÀNG MAI, THÀNH PHỐ HÀ NỘI VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ ........................................................................................... 44 3.1. Thực tiễn trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm hình sự của Tòa án nhân dân quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội ................ 44 3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm hình sự .................................................................................... 60 KẾT LUẬN .................................................................................................... 72 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 74
  5. DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT BLTTHS Bộ luật tố tụng hình sự BLHS Bộ luật hình sự CQĐT Cơ quan điều tra ĐTV Điều tra viên HĐXX Hội đồng xét xử KSV Kiểm sát viên TTHS Tố tụng hình sự THTT Tiến hành tố tụng TAND Tòa án nhân dân TLTT Thông tư liên tịch TANDTC Toà án nhân dân tối cao VKS Viện kiểm sát VKSND Viện kiểm sát nhân dân VKSNDTC Viện kiểm sát nhân dân tối cao
  6. DANH MỤC BẢNG, BIỂU Bảng 3.1. Thống kê số liệu trả hồ sơ điều tra bổ sung của TAND quận Hoàng Mai từ năm 2016 đến năm 2020 ................................. 45 Bảng 3.2. Số vụ án hình sự sơ thẩm đã xét xử, số vụ trả hồ sơ hàng năm của TAND quận Hoàng Mai từ năm 2016 đến năm 2020 ....... 46 Bảng 3.3. Các căn cứ TAND quận Hoàng Mai thành phố Hà Nội trả hồ sơ ............................................................................................. 48 để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm hình sự từ năm 2016 ............................................................................................. 48 đến năm 2020 ............................................................................... 48 Biểu đồ 3.1. Tỷ lệ % giữa các căn cứ trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm hình sự của TAND quận Hoàng Mai từ năm 2016 đến năm 2020 ........................................................... 48
  7. MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Công cuộc xây dựng và đổi mới đất nước do Đảng và Nhà nước ta khởi xướng đã và đang tiến hành một cách toàn diện ở mọi lĩnh vực của đời sống xã hội từ cải cách kinh tế, cải cách hành chính, cải cách giáo dục, văn hóa,... trong đó có vấn đề cải cách tư pháp. Việc cải cách tư pháp từ lâu đã được Đảng và Nhà nước thật sự quan tâm, định hướng, chỉ đạo rõ ràng trong các Nghị quyết của Đảng, đặc biệt phải nói đến Nghị quyết số 08 – NQ/TW ngày 2/1/2002 của Bộ Chính trị “Về một số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong thời gian tới” hay cụ thể hơn là “Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020” trong Nghị quyết số 49 – NQ/TW ngày 2/6/2005. Việc cải cách tư pháp không chỉ góp phần làm cho dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh mà trên hết nó có ý nghĩa tiên quyết trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm, một nhiệm vụ cốt lỗi mà bất cứ hình thức Nhà nước nào cũng phải thực hiện để đảm bảo trật tự, an toàn cho xã hội. Tuy nhiên, không phải bất cứ khi nào các cơ quan tiến hành tố tụng cũng thực hiện tốt nhiệm vụ của mình, bởi nhiều nguyên nhân khác nhau mà kết quả điều tra, quyết định truy tố có thể bị sai, lệch làm dẫn đến việc xét xử tội phạm không đầy đủ, có thể bỏ lọt tội phạm hoặc làm oan người vô tội. Chính vì vậy, BLTTHS đã đặt ra chế định trả hồ sơ để điều tra bổ sung, để những cơ quan, người tiến hành tố tụng được phép giao trả hồ sơ vụ án cho các cơ quan trước đây yêu cầu điều tra lại một hoặc một số vấn đề để đảm bảo tính khách quan, đầy đủ của vụ án hoặc nhằm khắc phục những vi phạm pháp luật nghiêm trọng của giai đoạn trước, mà các cơ quan này không tự mình khắc phục được. 1
  8. . Quy định này cũng được quy định trong giai đoạn xét xử, khi Tòa án nhân dân cũng có có thẩm quyền quyết định trả hồ sơ để Viện kiểm sát, Cơ quan điều tra thực hiện điều tra bổ sung vụ án. Như vậy, Tòa án nhân dân là mắt xích cuối cùng trong việc bảo đảm hồ sơ vụ án được đầy đủ, khách quan trước khi đưa ra xét xử tại phiên tòa. Việc quy định thẩm quyền trong việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung đã tạo ra thêm trách nhiệm cho Tòa án nhân dân trong việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn xét xử của mình, góp phần đảm bảo mọi tội phạm, người phạm tội đều bị xử lý, không làm oan người vô tội. Mặc dù qua từng thời kỳ, quy định về trả hồ sơ để điều tra bổ sung luôn đã dược hoàn thiện hơn so với trước đây, nhưng trên thực tế ở một số địa phương việc áp dụng quy định về trả hồ sơ để điều tra bổ sung vẫn còn tồn tại những hạn chế nhất định. Quận Hoàng Mai là một trong những quận đứng đầu của thành phố Hà Nội cả về mặt kinh tế lẫn về mặt dân số, chính sự ảnh hưởng của phát triển kinh tế mà tình hình tội phạm cũng từ đó mà ngày càng phức tạp, ở mức đáng báo động đã tạo ra nhiều áp lực đối với các cơ quan có trách nhiệm thực hiện công cuộc đấu tranh phòng, chống tội phạm nói chung và Tòa án nhân dân quận Hoàng Mai nói riêng. Để đáp ứng yêu cầu đặt ra, thời gian Tòa án nhân dân quận Hoàng Mai đã có nhiều giải pháp nhằm nâng cao chất lượng hoạt động, góp phần giữ vững trật tự - xã hội trên địa bàn. Tuy nhiên, quy định của BLTTHS năm 2015 về trả hồ sơ để điều tra bổ sung của Tòa án vẫn còn nhiều bất cập đã gây ra không ít khó khăn cho các Thẩm phán khi thực hiện nhiệm vụ của mình. Mặt khác, trên thực tiễn, trong một số trường hợp, việc trả hồ sơ để điều tra bổ sụng bị lạm dụng với mục đích coi đó là giải pháp kỹ thuật pháp lý để kéo dài tố tụng, hoàn thành chỉ tiêu giải 2
  9. quyết án khi kết thúc năm công tác… Trong khi đó, BLTTHS năm 2015 chưa giải quyết được các vướng mắc này. Các công trình nghiên cứu trước đây chưa đưa ra được giải pháp, kiến nghị khả thi để giải quyết khó khăn, vướng mắc nêu trên. Vì vậy, việc nghiên cứu, phân tích nâng cao nhận thức về trả hồ sơ để điều tra bổ sung là vấn đề hết sức cần thiết, quan trọng đối với đơn vị Tòa án nhân dân quận Hoàng Mai nói riêng và của ngành Tòa án nói chung. Từ những lý do nêu trên, tác giả chọn đề tài: “Trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử hình sự từ thực tiễn quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội” làm đề tài Luận văn Thạc sĩ của mình. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đề tài Dưới góc độ khoa học, thời gian qua việc nghiên cứu về chế định trả hồ sơ để điều tra bổ sung cũng được đề cập trực tiếp hoặc gián tiếp ở một số công trình nghiên cứu được công bố như : Các luận án, luận văn luật học: 1) Hoàng Thùy Linh, Luận văn thạc sĩ luật học: Trả hồ sơ điều ta bổ sung trong tố tụng hình sự Việt Nam,2016; 2) Trần Xuân Huệ, Luận văn thạc sĩ luật học: Trả hồ sơ để điều tra bổ sung cấp sơ thẩm của tòa án cấp sơ thẩm những vấn đề lý luận và thực tiễn, Khoa luật Đại học Quốc Gia Hà Nội, 2009; 3) Nguyễn Thị Thương Huyền, Luận văn Thạc sĩ Luật học: Trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm theo Pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam từ thực tiễn thành phố Hải Phòng, Học viện Khoa học xã hội, 2016; 5) Nguyễn Đức Hạnh, Luận văn Thạc sĩ Luật học: Trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong tố tụng hình sự Việt Nam, Trường Đại học Luật Hà Nội, 2009; 5) Nguyễn Thị Hải Châu, Luận văn thạc sĩ Luật 3
  10. học: Chế định trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong tố tụng hình sự Việt Nam, Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội, 2010;… Một số sách chuyên khảo, giáo trình, bài viết: 1) Nguyễn Ngọc Anh, Phan Trung Hoài (2018), Bình luận khoa học Bộ luật tố tụng hình sự 2015, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia sự thật, Hà Nội; 2) Trường Đại học Luật Hà Nội, Giáo trình Luật tố tụng hình sự Việt Nam, NXB Công an nhân dân, Hà Nội, 2016; 3 Trường Đại học Kiểm sát Hà Nội (2016), Giáo trình luật tố tụng hình sự, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia -sự thật, Hà Nội; 4) Trần Vi Dân, Một số giải pháp khắc phục việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung, điều tra lại, Tạp chí Kiểm sát số 02, 2010; 5) Vũ Gia Lâm, Hoàn thiện quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự về việc Tòa án cấp sơ thẩm trả hồ sơ để điều tra bổ sung, Tạp chí Tòa án nhân dân, 2013; 6) Nguyễn Quý Lộc, Bàn về chế định “ trả hồ sơ để điều tra bổ sung”, Tạp chí Tòa án nhân dân số 8, 2013; 7) Nguyễn Phúc Lưu, Bàn về việc trả hồ sơ vụ án hình sự để điều tra bổ sung, Tạp chí Kiểm sát, 2006;… Tuy nhiên, qua nghiên cứu các công trình trên cho thấy một số công trình có phạm vi nghiên cứu rộng, chưa có công trình nào trực tiếp đi từ thực tiễn tại thành phố Hà Nội, một vài công trình nghiên cứu dựa trên những quy định của Bộ luật tố tụng hình sự 2003 nên đã không còn phù hợp. Vì vậy việc nghiên cứu đề tài Luận văn Thạc sĩ “Trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử hình sự từ thực tiễn quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội” vẫn là một nội dung mang tính mới, đáp ứng đòi hỏi của thực tiễn công cuộc đấu tranh, phòng chống tội phạm trong giai đoạn hiện nay. 3. Mục đích và nhiệm vụ nguyên cứu 4
  11. Mục đích của đề tài là nghiên cứu, làm rõ những vấn đề lý luận, quy định của pháp luật về trả hồ sơ để điều tra bổ sung, làm rõ các vi phạm, các vấn đề hạn chế còn tồn tại và đưa ra những giải pháp thích hợp nhằm nâng cao công tác hoạt động của Tòa án nhân dân quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội nói riêng và của ngành Tòa án nói chung. Để có thể đạt được mục đích trên, nhiệm vụ được đặt ra là: - Phân tích một số vấn đề lý luận về trả hồ sơ để điều tra bổ sung - Phân tích, làm rõ các quy định của pháp luật tố tụng hình sự về trả hồ sơ để điều tra bổ sung - Nghiên cứu đánh giá, thực tiễn hoạt động áp dụng quy định trả hồ sơ để điều tra bổ sung của Tòa án nhân dân quận Hoàng Mai. - Đưa ra những giải pháp nâng cao hiệu quả việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử của Toà án nhân dân quận Hoàng Mai 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Để có thể đạt được những mục đích trên, đề tài tập trung nghiên cứu những đối tượng cụ thể : + Thực tiễn trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm hình sự của Tòa án nhân dân quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội và giải pháp nâng cao hiệu quả. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Đề tài tập trung phân tích các quy định của pháp luật về trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử vụ án hình sự. Đồng thời, phân tích thực tiễn áp dụng quy định về trả hồ sơ để điều tra bổ sung 5
  12. dựa trên công tác hoạt động của Tòa án nhân dân quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội trong năm năm (từ năm 2015 đến năm 2020). 5. Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở phương pháp luận Đề tài được phân tích, nghiên cứu cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và những chủ trương, đường lối, chính sách hình sự, tố tụng hình sự của Đảng, Nhà nước ta về đấu tranh phòng, chống tội phạm. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Đề tài sử dụng một số phương pháp phổ biến, thường xuyên trong nghiên cứu khoa học luật hình sự như: phương pháp phân tích và tổng hợp, phương pháp thống kê, khảo sát thực tiễn, điều tra án điển hình... để làm rõ và giải quyết các vấn đề đề đặt ra. 6. Ý nghĩa của đề tài Về lý luận, đề tài được xây dựng những vấn đề lý luận về trả hồ sơ để điều tra bổ sung. Kết quả nghiên cứu của đề tài góp phần hoàn thiện và và làm rõ những quy định của pháp luật hiện hành về trả hồ sơ để điều tra bổ sung, căn cứ, phạm vi của trả hồ sơ để điều tra bổ sung. Về thực tiễn, những giải pháp được đưa ra trong luận văn là một kênh tham khảo hữu ích cho các đơn vị như Tòa án nhân dân các cấp nói chung và đơn vị Tòa án nhân dân quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội nói riêng trong thực tiễn áp dụng quy định về trả hồ sơ để điều tra bổ sung. Ngoài ra, kết quả của luận văn cũng có thể là tài liệu tham khảo cho các đối tượng nghiên cứu, áp dụng pháp luật có liên quan đến vấn đề này. 7. Kết cấu của luận văn 6
  13. Chương 1: Một số vấn đề lí luận về trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm hình sự Chương 2: Những quy định của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam hiện hành về trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm. Chương 3: Thực tiễn trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm hình sự của Tòa án nhân dân quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội và giải pháp nâng cao hiệu quả. 7
  14. Chương 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÍ LUẬN VỀ TRẢ HỒ SƠ ĐỂ ĐIỀU TRA BỔ SUNG TRONG GIAI ĐOẠN XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ 1.1. Khái niệm trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm hình sự 1.1.1. Khái niệm trả hồ sơ để điều tra bổ sung Theo từ điển tiếng Việt phổ thông thì hồ sơ có nghĩa là “toàn bộ tài liệu có liên quan với nhau về một người, về một sự việc hay về một vấn đề nào đó” [37]. còn hồ sơ vụ án là “toàn bộ các giấy tờ, tài liệu, chứng cứ có liên quan đến vụ án được sắp xếp một cách có trình tự, có hệ thống, tính trình tự và có hệ thống của hồ sơ do cơ quan hoặc do người quản lý hồ sơ quy định” [4.tr. 310]. Hồ sơ vụ án hình sự là một loại hồ sơ quan trọng trong hệ thống hồ sơ của Nhà nước ta, đây cũng chính là nguồn thông tin phản ánh trực tiếp diễn biến sự việc, quá trình điều tra, truy tố, xét xử, xác định tội phạm và người thực hiện hành vi phạm tội, góp phần làm sáng tỏ sự thật khách quan của vụ án, làm cơ sở cho việc truy tố của VKS và xét xử của Tòa án. Hồ sơ vụ án hình sự phải có bảng thống kê tài liệu kèm theo. Bảng thống kê tài liệu cần ghi rõ tên tài liệu, số bút lục và đặc điểm của tài liệu (nếu có). Tính trình tự thể hiện ở việc cái gì quy định phải thu thập trước thì để trước, cái gì quy định thu thập sau thì để sau. Tính hệ thống thể hiện ở chỗ văn bản, tài liệu thuộc vấn đề gì thì được sắp xếp theo một hệ thống thống nhất về vấn đề đó, được sắp xếp tập trung về các vấn đề đó. Ở mỗi giai đoạn tố tụng hình sự, hồ sơ vụ án 8
  15. hình sự ở giai đoạn nào thì cơ quan tiến hành tố tụng ở giai đoạn đó sẽ có trách nhiệm bổ sung, hoàn thiện hồ sơ. Sau khi VKS ra bản cáo trạng (hoặc quyết định truy tố theo thủ tục rút gọn), đánh dấu cho việc kết thúc giai đoạn truy tố, trong thời hạn luật định kể từ khi ra bản cáo trạng (hoặc quyết định truy tố theo thủ tục rút gọn) thì VKS phải chuyển hồ sơ vụ án kèm bản cáo trạng (hoặc quyết định truy tố theo thủ tục rút gọn) đến Tòa án. Thẩm phán chủ tọa phiên tòa được giao nghiên cứu hồ sơ vụ án, tiến hành các hoạt động tố tụng để kiểm tra, đánh giá và quyết định có đưa vụ án ra xét xử hay không. Trong trường hợp chưa đủ căn cứ để đưa vụ án ra xét xử, Tòa án sẽ ra các quyết định tố tụng như tạm đình chỉ, đình chỉ vụ án, trả hồ sơ để điều tra bổ sung, trong đó có quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung. Bên cạnh đó, tại phiên tòa, khi đang xét xử giải quyết vụ án hình sự nếu có một trong các căn cứ để trả hồ sơ điều tra bổ sung theo luật định thì Tòa án cũng tiến hành hoạt động này. Theo từ điển tiếng Việt phổ thông thì “trả” có nghĩa là “đưa lại cho người khác cái đã lấy đi hoặc nhận được từ người ấy”[37], “bổ sung” có nghĩa là “việc làm đầy đủ cái gì đó”[37]. Có thể hiểu theo cách thông thường thì trả hồ sơ để điều tra bổ sung là việc trao lại toàn bộ hồ sơ vụ án cho cơ quan, cá nhân có thẩm quyền để làm đầy đủ, hoàn thiện hồ sơ. Hiện nay, trong hệ thống khoa học pháp lý Việt Nam, về vấn đề trả hồ sơ để điều tra bổ sung cũng chưa có một khái niệm cụ thể nào. Theo đó, để nghiên cứu về khái niệm này, cần dựa trên mô hình TTHS Việt Nam. Là một quốc gia đi theo mô hình TTHS pha trộn thiên về thẩm vấn, TTHS Việt Nam phân chia quá trình giải quyết một vụ án hình sự thành các giai đoạn tố tụng, bao gồm: khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử 9
  16. và thi hành án. Quá trình giải quyết vụ án hình sự phải trả qua các giai đoạn tố tụng và ở mỗi giai đoạn các cơ quan THTT có chức năng, nhiệm vụ tương ứng khác nhau. Tuy nhiên, các cơ quan đều nhằm thực hiện mục đích chung là phát hiện, xử lý nghiêm minh, kịp thời các hành vi phạm tội, người phạm tội hay pháp nhân thương mại phạm tội. Do đó, việc giải quyết vụ án hình sự tất yếu phát sinh mối quan hệ chặt chẽ giữa các cơ quan THTT nhằm đảm bảo việc chứng minh tội phạm, tìm ra diễn biến sự việc phạm tội. Mối quan hệ giữa các cơ quan này là quan hệ pháp luật do pháp luật TTHS quy định, tức là quan hệ xã hội được xác lập, tồn tại, phát triển hoặc chấm dứt trên cơ sở quy định của pháp luật. Thẩm quyền điều tra vụ án được Nhà nước giao cho CQĐT. CQĐT với chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của mình, tiến hành thu thập, kiểm tra, đánh giá chứng cứ chứng minh tội phạm và người thực hiện hành vi phạm tội, phục vụ cho việc truy tố của VKS, việc xét xử của Tòa án. CQĐT được pháp luật cho phép tiến hành các hoạt động tố tụng do BLTTHS quy định để thu thập tài liệu, chứng cứ, xác định sự thật của vụ án, như khởi tố bị can, hỏi cung bị can, triệu tập, lấy lời khai người làm chứng, bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án,… Chứng cứ trong một vụ án hình sự là yếu tố quyết định để xác định có hay không có hành vi phạm tội, người thực hiện hành vi phạm tội và những tình tiết khác có ý nghĩa trong việc giải quyết vụ án. Việc chứng minh sự kiện phạm tội, người phạm tội không có con đường nào khác ngoài việc dựa vào những chứng cứ đã thu thập được. Trong quá trình điều tra, CQĐT phải thu thập cả chứng cứ buộc tội và chứng cứ gỡ tội, làm rõ tình tiết tăng nặng và tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự của bị can, từ đó tìm ra 10
  17. nguyên nhân, điều kiện phạm tội. Mục đích chủ đạo và xuyên suốt của hoạt động điều tra là chứng minh tội phạm và người phạm tội. Nếu trong giai đoạn điều tra vụ án có thiếu sót, chứng cứ chưa đầy đủ và còn có nhiều mâu thuẫn, phát sinh những chứng cứ mới có ý nghĩa đối với việc đánh giá toàn diện vụ án, có dấu hiệu bỏ lọt tội phạm hoặc làm oan người vô tội, có biểu hiện vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng, hoặc một số lý do khác như có sự khác nhau về quan điểm đánh giá chứng cứ vụ án giữa các cơ quan THTT, người THTT, thì trong giai đoạn truy tố hoặc giai đoạn xét xử, các cơ quan THTT có thể tự khắc phục được hoặc trả hồ sơ vụ án lại cho CQĐT để tiến hành điều tra bổ sung. Nhiệm vụ điều tra bổ sung được đặt ra cho CQĐT, CQĐT phải thực hiện theo đúng yêu cầu đã nêu trong Quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung của VKS hoặc của Tòa án. Thẩm quyền trả hồ sơ điều tra bổ sung được pháp luật quy định cho VKS và Tòa án. VKS bảo đảm hoạt động điều tra được tiến hành một cách khách quan, toàn diện, đầy đủ, kịp thời phát hiện các vi phạm quá trình điều tra và đề ra các biện pháp khắc phục, bảo đảm mọi hoạt động điều tra được tiến hành theo đúng quy định của pháp luật. Sau khi nhận được hồ sơ vụ án kèm theo bản kết luận điều tra đề nghị truy tố của CQĐT, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra chuyển đến, VKS tiến hành các hoạt động xem xét quyết định truy tố và giai đoạn này kết thúc khi VKS ra bản cáo trạng (hoặc quyết định truy tố theo thủ tục rút gọn) chuyển Tòa án hoặc ra quyết định đình chỉ vụ án. Đây được gọi là giai đoạn “truy tố” của VKS. Trong giai đoạn này, VKS sử dụng các quyền năng luật định để bảo đảm cơ sở cho việc định tội danh, ban hành cáo trạng (hay quyết định truy tố theo thủ tục rút gọn) truy tố bị can ra trước Tòa án để xét xử. 11
  18. Trả hồ sơ vụ án để điều tra bổ sung của VKS trong giai đoạn truy tố là hoạt động thực hiện chức năng thực hành quyền công tố của VKS. Trả hồ sơ để yêu cầu CQĐT tiến hành điều tra bổ sung trong giai đoạn truy tố thể hiện ý kiến đánh giá của VKS về công tác điều tra vụ án chưa đầy đủ, có dấu hiệu bỏ lọt tội phạm hoặc vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng mà CQĐT đã tiến hành trong giai đoạn khởi tố, điều tra trước đó. Hoạt động này được phân biệt với các nhiệm vụ khi kiểm sát trong giai đoạn truy tố nhằm tạo cơ sở pháp lý rõ ràng cho việc thực hiện hiệu quả chức năng của VKS. . Quyền tư pháp theo nghĩa rộng bao hàm cả điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án được giao cho các cơ quan: CQĐT, VKS, Tòa án, thi hành án thực hiện. Tòa án là cơ quan được Quốc hội phân công trực tiếp thực hiện quyền tư pháp, có chức năng xét xử để bảo vệ pháp luật, bảo đảm lẽ phải và công bằng xã hội. Tòa án có thẩm quyền xét xử và nhân danh Nhà nước đề ra bản án giải quyết vụ án. Xét xử là giai đoạn của TTHS, tiếp theo giai đoạn truy tố, được tiến hành sau khi nhận được quyết định truy tố của VKS kèm theo hồ sơ vụ án và Tòa án thụ lý vụ án. Chỉ có Tòa án mới có quyền xét xử, với chức năng “cầm cân, nảy mực” của mình, Tòa án sử dụng hết mức sự công tâm, bản lĩnh, nghiêm minh, khách quan, lắng nghe, phân xử, phán xét công minh tại phiên tòa. Hoạt động xét xử của Tòa án có vai trò hết sức to lớn trong việc bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ Nhà nước, tập thể và nhân dân, tránh những xâm hại của tội phạm. Vì vậy, đòi hỏi Tòa án phải thật chính xác, công minh, thể hiện được ý chí nguyện vọng của nhân dân trong việc xét xử của mình. Tuy nhiên, không phải vụ án nào Tòa án cũng có thể xét xử phù hợp với quy định của pháp luật nếu chỉ dựa trên hồ sơ vụ án, tài liệu, chứng cứ mà CQĐT, VKS thu thập, cung cấp, 12
  19. qua thẩm vấn công khai tại phiên tòa mà còn rất nhiều trường hợp không thu thập được đầy đủ tài liệu, chứng cứ để kết luận tội phạm, người phạm tội hoặc trong quá trình điều tra, truy tố có sự vi phạm quy định pháp luật TTHS hoặc có căn cứ khởi tố bị can về một tội phạm khác, có người đồng phạm khác. Do vậy, Tòa án với tư cách là cơ quan xét xử phải trả hồ sơ để điều tra bổ sung nhằm khắc phục những thiếu sót, những tồn tại trong các giai đoạn trước, không làm oan người vô tội, không bỏ lọt tội phạm, đảm bảo quyền con người, quyền công dân. . Điều 280 BLTTHS 2015 có quy định cụ thể về việc Tòa án trả hồ sơ để điều tra bổ sung cho VKS, theo đó Tòa án có quyết định trả hồ sơ cho VKS mà không trả trực tiếp cho CQĐT. Sở dĩ có quy định như vậy là vì VKS là cơ quan truy tố bị can ra trước Tòa án, Tòa án nhận hồ sơ từ VKS chuyển đến chứ không phải từ CQĐT. Bên cạnh đó, VKS là cơ quan có quyền quyết định tự mình điều tra bổ sung hay chuyển hồ sơ cho CQĐT để điều tra bổ sung. Từ những vấn đề đã trình bày ở trên, tác giả đưa ra định nghĩa trả hồ sơ điều tra bổ sung như sau: “Trả hồ sơ để điều tra bổ sung là một hoạt động tố tụng được quy định trong Bộ luật Tố tụng hình sự do cơ quan có thẩm quyền (Viện kiểm sát, Tòa án) thực hiện khi có căn cứ cho rằng bỏ lọt tội phạm, người phạm tội, thiếu chứng cứ quan trọng hoặc chưa tuân thủ đúng quy trình tố tụng của vụ án mà VKS không tự bổ sung được hoặc Tòa án không thể làm rõ được khi xét xử vụ án, nhằm đảm bảo việc xử lý vụ án hình sự được đúng đắn và có căn cứ pháp luật. Viện kiểm sát trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn truy tố hoặc giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự, Toà án thực hiện trong giai đoạn chuẩn bị xét xử.” 13
  20. Căn cứ vào đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu, tác giả chỉ đề cập đến thẩm quyền trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự của Tòa án và thực tiễn áp dụng của Tòa án nhân dân quận Hoàng Mai, thành phố Hà Nội. 1.1.2. Khái niệm giai đoạn xét xử sơ thẩm hình sự Hiến pháp nước ta qua các thời kỳ đều quy định TANDTC, TAND địa phương, Tòa Quân sự là các cơ quan xét xử của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Xét xử chính là chức năng của Tòa án và không có cơ quan nào khác ngoài Tòa án được thực hiện chức năng này. Tòa án xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật, Tòa án xét xử về hình sự, dân sự, kinh tế, lao động, hành chính và các lĩnh vực khác do pháp luật quy định. Xét dưới góc độ TTHS, xét xử là một giai đoạn trong quá trình giải quyết vụ án hình sự, do Tòa án có thẩm quyền tiến hành . Theo quy định của pháp luật TTHS, có hai cấp xét xử là xét xử sơ thẩm và xét xử phúc thẩm, theo đó mỗi cấp Tòa án sẽ có thẩm quyền xét xử nhất định đối với các vụ án hình sự. Việc xét xử của Tòa án nói chung được thực hiện theo chế độ hai cấp xét xử, đó là chế độ xét xử sơ thẩm và chế độ xét xử phúc thẩm. Qua nghiên cứu các công trình và tài liệu chuyên ngành TTHS đã công bố cho thấy, khái niệm “xét xử sơ thẩm” trong TTHS được tiếp cận ở nhiều góc độ khác nhau: Góc độ tiếp cận thứ nhất, xét xử sơ thẩm là lần đầu tiên đưa vụ án ra xét xử tại một Tòa án có thẩm quyền [4.tr. 869.].. Như vậy, trong khoa học pháp lý hình sự về xét xử sơ thẩm vụ án hình sự có nhiều góc độ tiếp cận khác nhau đối với khái niệm này. 14
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2