Luận văn Thạc sĩ Luật học: Phòng ngừa các tội phạm xâm phạm tính mạng, sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm của con người trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:109

Thêm vào BST

Báo xấu

12
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của đề tài này nhằm làm rõ được tình hình các tội phạm xâm phạm tính mạng, sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm của con người; kết quả đấu tranh của các cơ quan bảo vệ pháp luật và đ-a ra các giải pháp nâng cao hiệu quả đấu tranh, phòng ngừa các tội phạm xâm phạm tính mạng, sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm của con người trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật học: Phòng ngừa các tội phạm xâm phạm tính mạng, sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm của con người trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh

®¹i häc quèc gia Hµ néi Khoa luËt Ph¹m thÞ hoµi ph-¬ng Phßng ngõa c¸c téi ph¹m x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc kháe, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi trªn ®Þa bµn tØnh b¾c ninh Chuyªn ngµnh: T- ph¸p h×nh sù M· sè: 60 38 40 Tãm t¾t LuËn v¨n th¹c sÜ luËt häc Ng-êi h-íng dÉn khoa häc: GS.TS §ç Ngäc Quang Hµ Néi - n¨m 2007
Môc Lôc Trang 1 Trang phô b×a 2 Lêi cam ®oan 3 Môc lôc 6 Danh môc c¸c b¶ng, biÓu vµ ®å thÞ 7 PhÇn më ®Çu Ch-¬ng 1. NhËn thøc chung vÒ c¸c téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi vµ ho¹t ®éng phßng ngõa c¸c téi ph¹m nµy 11 1.1. NhËn thøc chung vÒ c¸c téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù nh©n phÈm con ng-êi. 11 1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ c¸c téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi. 11 1.1.2. LÞch sö ph¸t triÓn ph¸p luËt h×nh sù cña nhµ n-íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam vÒ c¸c téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi. 16 1.1.3. C¸c dÊu hiÖu ph¸p lý cña c¸c téi x©m ph¹m ®Õn tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi. 22 1.2. NhËn thøc chung vÒ ho¹t ®éng phßng ngõa c¸c téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi. 26 1.2.1. Kh¸i niÖm ho¹t ®éng phßng ngõa c¸c téi x©m ph¹m ®Õn tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi. 26 1.2.2. Chñ thÓ trong ho¹t ®éng phßng ngõa c¸c téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm con ng-êi. 28 1.2.3. C¸c gi¶i ph¸p trong phßng ngõa c¸c téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm con ng-êi. 31 3
Ch-¬ng 2. T×nh h×nh vµ kÕt qu¶ phßng ngõa c¸c téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi t¹i tØnh B¾c Ninh tõ n¨m 2000 ®Õn n¨m 2005 35 2.1. Mét sè ®Æc ®iÓm chung cña tØnh B¾c Ninh 35 2.2. Sè liÖu t×nh h×nh c¸c téi ph¹m x©m ph¹m ®Õn tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi t¹i tØnh B¾c Ninh tõ n¨m 2000 ®Õn 2005. 38 2.2.1. Sè liÖu t×nh h×nh téi ph¹m ®· bÞ ph¸t hiÖn. 38 2.2.2. T×nh h×nh téi ph¹m Èn. 55 2.3. KÕt qu¶ phßng ngõa c¸c téi ph¹m x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi tõ n¨m 2000 ®Õn 2005. 58 2.2.1. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®-îc trong phßng ngõa c¸c téi ph¹m x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi trªn t¹i tØnh B¾c Ninh tõ n¨m 2000 ®Õn 2005. 58 2.2.2. Những tồn tại trong phòng ngừa các tội phạm xâm phạm tính mạng, sức khoẻ, danh dự, nhân phẩm của con người tại tỉnh Bắc Ninh. 63 2.2.3. Nh÷ng nguyªn nh©n g©y nªn nh÷ng tån t¹i trong ®Êu tranh phßng, chèng c¸c téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm 69 cña con ng-êi t¹i tØnh B¾c Ninh tõ 2000 ®Õn 2005 Ch-¬ng 3. nh÷ng gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ phßng ngõa c¸c téi ph¹m x©m ph¹m ®Õn tÝnh m¹ng, søc khoÎ, 85 danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi t¹i tØnh B¾c ninh. 3.1. Mét sè dù b¸o vÒ t×nh h×nh c¸c téi ph¹m x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi t¹i tØnh B¾c 85 Ninh ®Õn n¨m 2010. 3.2. C¸c gi¶i ph¸p phßng ngõa chung n©ng cao hiÖu qu¶ ®Êu 87 tranh phßng, chèng c¸c lo¹i téi ph¹m x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc 4
khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi trªn ®Þa bµn tØnh B¾c Ninh 3.2.1. T¨ng C-êng hiÖu lùc qu¶n lý c«ng t¸c ®Êu tranh, phßng ngõa c¸c lo¹i téi ph¹m x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, 87 nh©n phÈm cña con ng-êi. 3.2.2. T¨ng c-êng æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ ë ®Þa ph-¬ng. 90 3.2.3. Gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng-êi lao ®éng. 91 3.2.4. Chó träng ph¸t triÓn sù nghiÖp v¨n ho¸, gi¸o dôc. 93 3.2.5. T¨ng c-êng c«ng t¸c qu¶n lý trËt tù an toµn x· héi. 94 3.3. C¸c gi¶i ph¸p cô thÓ n©ng cao hiÖu qu¶ ®Êu tranh, phßng ngõa c¸c lo¹i téi ph¹m x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi trªn ®Þa bµn tØnh B¾c Ninh. 96 3.3.1. Nh÷ng gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ cña c¸c c¬ quan t- ph¸p. 96 3.3.2. Gi¶i ph¸p t¨ng c-êng c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa téi ph¹m x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi. 102 3.3.3. Nâng cao hiệu quả các biện pháp phòng ngừa nghiệp vụ. 103 3.3.4. Hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt. 106 KÕt luËn 109 111 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 5
PhÇn më ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi. Con ng-êi lu«n lµ vÊn ®Ò quan t©m hµng ®Çu cña mäi chÝnh s¸ch x· héi vµ ph¸p luËt. §Êu tranh b¶o vÖ quyÒn con ng-êi lµ tr¸ch nhiÖm cña nhµ n-íc vµ mäi c¸ nh©n trong x· héi. Do vËy, khi cã bÊt kú hµnh vi nµo x©m ph¹m ®Õn c¸c quyÒn con ng-êi ®Òu bÞ trõng ph¹t rÊt nghiªm kh¾c. Bé luËt h×nh sù n¨m 1999 ®· dµnh mét ch-¬ng riªng quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm h×nh sù ®èi víi c¸c téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi. Cïng víi qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ cña ®Êt n-íc, t×nh h×nh kinh tÕ ë B¾c Ninh còng cã nhiÒu thay ®æi. Lµ mét tØnh ®-îc t¸ch ra tõ tØnh Hµ B¾c cò, ®-îc t¸i lËp theo nghÞ quyÕt cña Quèc héi kho¸ IX, kú häp thø 10 ngµy 06 th¸ng 11 n¨m 1996, cã ®Æc ®iÓm lµ mét tØnh n»m ë vïng ®ång b»ng b¾c bé, nhiÒu lµng nghÒ truyÒn thèng, giao th«ng thuËn lîi, B¾c Ninh thu hót ®-îc rÊt nhiÒu nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi ®Òn ®Çu t-. NhiÒu khu c«ng nghiÖp ®· ®-îc x©y dùng vµ ®i vµo ho¹t ®éng nh- khu c«ng nghiÖp Tiªn S¬n, khu c«ng nghiÖp QuÕ Vâ, ngoµi ra mét sè khu c«ng nghiÖp kh¸c ®ang tiÕn hµnh triÓn khai, x©y dùng nh- khu c«ng nghiÖp §¹i §ång-Hoµn S¬n, khu c«ng nghiÖp Nam S¬n- H¹p LÜnh, khu c«ng nghiÖp Yªn Phong, khu c«ng nghiÖp D-îc phÈm, khu c«ng nghiÖp Kü thuËt cao. Ngoµi c¸c khu c«ng nghiÖp trªn cßn cã c¸c côm c«ng nghiÖp võa vµ nhá vµ lµ n¬i tËp trung c¸c lµng nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp truyÒn thèng. Tuy nhiªn, cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ nãi trªn th× bªn c¹nh ®ã còng xuÊt hiÖn c¸c lo¹i téi ph¹m trong mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng kinh tÕ x· héi trong ®ã cã sù gia t¨ng cña c¸c lo¹i téi ph¹m x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi. §©y lµ vÊn ®Ò ®-îc sù quan t©m cña c¸c cÊp, c¸c ngµnh trªn ®Þa bµn tØnh B¾c Ninh. TØnh uû, Uû ban nh©n d©n, Héi ®ång nh©n d©n tØnh B¾c Ninh ®· ra nhiÒu v¨n b¶n yªu cÇu c¸c ban, ngµnh, 7
®oµn thÓ, c¸c tæ chøc x· héi ®Ò ra vµ ¸p dông nhiÒu biÖn ph¸p cô thÓ nh»m ®Êu tranh víi c¸c lo¹i téi ph¹m x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi. C¸c c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt nh- C«ng an, ViÖn kiÓm s¸t, Toµ ¸n lµ nh÷ng c¬ quan ®-îc giao nhiÖm vô trùc tiÕp ®Êu tranh víi c¸c lo¹i téi ph¹m trªn, ®· ¸p dông c¸c biÖn ph¸p cã hiÖu qu¶ ®Ó ph¸t hiÖn, ®iÒu tra, truy tè nh÷ng kÎ ph¹m téi. Tuy nhiªn, trong thùc tiÔn c«ng t¸c ®Êu tranh phßng, chèng c¸c téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi cßn béc lé nhiÒu h¹n chÕ vµ ch-a mang l¹i kÕt qu¶ cao, nhiÒu khã kh¨n, v-íng m¾c vÒ thùc tiÔn ch-a ®-îc gi¶i quyÕt. C¸c biÖn ph¸p ®Êu tranh phßng, chèng ®èi víi c¸c lo¹i téi ph¹m nµy cßn mang tÝnh tæng qu¸t ch-a ®i vµo cô thÓ. Do vËy, nghiªn cøu “Phßng ngõa c¸c téi ph¹m x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi trªn ®Þa bµn tØnh B¾c Ninh” lµ cÇn thiÕt, b¶o ®¶m gi÷ g×n an ninh trËt tù vµ gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cña tØnh B¾c Ninh nãi riªng vµ c¶ n-íc nãi chung. 2. T×nh h×nh nghiªn cøu HiÖn nay, ®· cã rÊt nhiÒu c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ c¸c téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi. Tuy nhiªn, c¸c c«ng tr×nh ®Ò cËp ®Õn c¸c téi x©m ph¹m t Ýnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi nãi trªn nghiªn cøu trªn khÝa c¹nh quy ®Þnh cña luËt h×nh sù, hoÆc nghiªn cøu ®èi víi tõng téi ph¹m cô thÓ trong ph¹m vi toµn quèc, ch-a cã c«ng tr×nh nµo nghiªn cøu vÒ lo¹i téi ph¹m nµy trªn ®Þa bµn tØnh B¾c Ninh. V× lý do ®ã, ®Ò tµi “Phßng ngõa c¸c téi ph¹m x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi trªn ®Þa bµn tØnh B¾c Ninh” nh»m nghiªn cøu c¸c nguyªn nh©n, ®iÒu kiÖn, ®Æc ®iÓm nh©n th©n ng-êi ph¹m téi ®Ó tõ ®ã ®-a ra c¸c biÖn ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c phßng ngõa ®èi 8
víi c¸c téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi trªn ®Þa bµn tØnh B¾c Ninh. 3. Môc ®Ých, nhiÖm vô vµ ph¹m vi nghiªn cøu. Môc ®Ých nghiªn cøu cña ®Ò tµi nµy nh»m lµm râ ®-îc t×nh h×nh c¸c téi ph¹m x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi; kÕt qu¶ ®Êu tranh cña c¸c c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt vµ ®-a ra c¸c gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ ®Êu tranh, phßng ngõa c¸c téi ph¹m x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm c ña con ng-êi trªn ®Þa bµn tØnh B¾c Ninh. NhiÖm vô nghiªn cøu: - §¸nh gi¸ mét c¸ch ®óng ®¾n t×nh h×nh téi ph¹m x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi trªn ®Þa bµn tØnh B¾c Ninh trong 6 n¨m tõ n¨m 2000 ®Õn n¨m 2005. - §¸nh gi¸ chÝnh x¸c, hiÖu qu¶ cña c¸c biÖn ph¸p ®Êu tranh ®èi víi c¸c lo¹i téi ph¹m nµy. - X¸c ®Þnh nh÷ng nguyªn nh©n vµ ®iÒu kiÖn ph¹m téi; ph©n tÝch c¸c ¶nh h-ëng cña c¸c yÕu tè kinh tÕ - x· héi; tõ ®ã dù b¸o t×nh h×nh téi ph¹m trong thêi gian tíi. - KiÕn gi¶i vµ ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ ®Êu tranh, phßng ngõa ®èi víi c¸c lo¹i téi ph¹m trªn kh«ng chØ trong ®Þa bµn tØnh B¾c Ninh mµ ë ph¹m vi c¶ n-íc. Ph¹m vi nghiªn cøu: LuËn v¨n tËp trung nghiªn cøu gãc ®é téi ph¹m häc vÒ c¸c téi ph¹m x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm con ng-êi vµ kÕt qu¶ ®Êu tranh, phßng ngõa trªn ®Þa bµn tØnh B¾c Ninh tõ n¨m 2000 ®Õn 2005. 4. §iÓm míi cña luËn v¨n. LuËn v¨n nµy lµ c«ng tr×nh khoa häc ®Çu tiªn trong khoa häc h×nh sù, nghiªn cøu cô thÓ vÒ t×nh h×nh, nguyªn nh©n, ®iÒu kiÖn cña c¸c téi 9
ph¹m x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi trªn ®Þa bµn tØnh B¾c Ninh, ®ång thêi ®-a ra biÖn ph¸p kÞp thêi vµ cã hiÖu qu¶ ®Ó ®Êu tranh, phßng ngõa ®èi víi lo¹i téi ph¹m nµy. 5. C¬ së lý luËn vµ ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu. LuËn v¨n ®-îc thùc hiÖn dùa trªn ph-¬ng ph¸p luËn cña chñ nghÜa M¸c-Lª nin, t- t-ëng Hå ChÝ Minh vµ nh÷ng quan ®iÓm, nguyªn t¾c chØ ®¹o cña §¶ng vµ nhµ n-íc ta trong c«ng t¸c ®Êu tranh, phßng chèng c¸c lo¹i téi ph¹m. Trong qu¸ tr×nh thùc hiªn luËn v¨n, t¸c gi¶ ®· sö dông c¸c ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu cô thÓ nh-: thèng kª, ph©n tÝch, tæng hîp, so s¸nh ®èi chiÕu… 6. C¬ cÊu luËn v¨n. LuËn v¨n bao gåm: PhÇn më ®Çu, c¸c ch-¬ng vµ danh môc tµi liÖu tham kh¶o. Ch-¬ng 1: NhËn thøc chung vÒ c¸c téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi vµ ho¹t ®éng phßng ngõa c¸c téi ph¹m nµy. Ch-¬ng 2: T×nh h×nh vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng phßng ngõa c¸c téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi t¹i tØnh B¾c Ninh tõ n¨m 2000 ®Õn 2005 Ch-¬ng 3: Nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng phßng ngõa c¸c téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi trªn ®Þa bµn tØnh B¾c Ninh. 10
Ch-¬ng 1 NhËn thøc chung vÒ c¸c téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi vµ ho¹t ®éng phßng ngõa c¸c téi ph¹m nµy 1.1. NhËn thøc chung vÒ c¸c téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù nh©n phÈm con ng-êi 1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ c¸c téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi. Con ng-êi víi t- c¸ch lµ mét thùc thÓ cña tù nhiªn vµ x· héi, lu«n lµ ®èi t-îng ®-îc quan t©m vµ b¶o vÖ hµng ®Çu trong mäi nhµ n-íc, ®Æc biÖt lµ ë c¸c nhµ n-íc hiÖn ®¹i vÊn ®Ò con ng-êi cµng ®-îc quan t©m h¬n bao giê hÕt. X· héi ngµy cµng ph¸t triÓn th× viÖc b¶o vÖ con ng-êi vµ c¸c lîi Ých cña con ng-êi cµng ®-îc chó träng. §¶ng vµ nhµ n-íc ta ®· x¸c ®Þnh con ng-êi võa lµ môc tiªu, võa lµ ®éng lùc ph¸t triÓn cña sù nghiÖp c¸ch m¹ng. Mäi chñ tr-¬ng, ®-êng lèi, chÝnh s¸ch ph¸p luËt cña §¶ng vµ nhµ n-íc ®Òu phÊn ®Êu cho môc tiªu v× con ng-êi, tõng b-íc c¶i thiÖn ch¨m lo më réng c¬ héi lùa chän vµ t¨ng c-êng n¨ng lùc cho con ng-êi ®Ó b»ng trÝ tuÖ vµ tµi n¨ng cña m×nh ®ãng gãp cho x· héi, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cho b¶n th©n con ng-êi. V× vËy, ®Ó ®¹t ®-îc c¸c môc tiªu trªn, tr-íc hÕt lµ b¶o vÖ tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm vµ tù do cña hä, v× ®ã lµ nh÷ng ®iÒu cã ý nghÜa vµ quan träng hµng ®Çu ®èi víi con ng-êi. Nh÷ng hµnh vi x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi lµ x©m ph¹m vµo mét trong nh÷ng quyÒn thiªng liªng nhÊt - quyÒn ®-îc sèng, quyÒn ®-îc b¶o vÖ søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm. NÕu nh÷ng quyÒn nµy bÞ x©m ph¹m th× cã thÓ tÊt c¶ c¸c quyÒn kh¸c còng kh«ng thÓ tån t¹i vµ kh«ng thÓ ®-îc thùc hiÖn trªn thùc tÕ. ChÝnh 11
v× lÝ do ®ã mµ môc tiªu b¶o vÖ quyÒn sèng cña con ng-êi, quyÒn ®-îc b¶o vÖ søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm lu«n ®-îc ®Æt lªn hµng ®Çu ®èi víi mäi d©n téc, mäi quèc gia, mäi thêi k× vµ mäi chÕ ®é. ë ViÖt Nam, tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi ®-îc ph¸p l uËt b¶o vÖ trªn mäi ph-¬ng diÖn, lÜnh vùc liªn quan ®Õn cuéc sèng, lµm viÖc, häc tËp, sinh ho¹t cña con ng-êi. TÝnh m¹ng con ng-êi, theo gi¶i thÝch cña Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt lµ m¹ng sèng cña con ng-êi [38, tr965]. X©m ph¹m tÝnh m¹ng con ng-êi ®-îc hiÓu ®ã lµ x©m ph¹m cuéc sèng cña con ng-êi, lµm cho ng-êi bÞ x©m ph¹m kh«ng thÓ tiÕp tôc sèng. Do cuéc sèng cña con ng-êi ®-îc tÝnh tõ thêi ®iÓm sinh ra cho ®Õn lóc chÕt ®i mét c¸ch tù nhiªn nªn c¸c hµnh vi g©y nªn c¸i chÕt cho ng-êi kh¸c ®Òu ph¹m téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng con ng-êi. Tuy nhiªn, do tÇm quan träng cña cuéc sèng con ng-êi, ph¸p luËt h×nh sù cßn quy ®Þnh c¶ tr-êng hîp ch-a x©m ph¹m vµo tÝnh m¹ng con ng-êi, nh-ng cã hµnh vi ®e do¹ x©m ph¹m tÝnh m¹ng con ng-êi còng ph¶i bÞ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù vµ hµn h vi nµy còng ®-îc coi lµ x©m ph¹m tÝnh m¹ng con ng-êi, mÆc dï ch-a cã hµnh vi t¸c ®éng vµo th©n thÓ con ng-êi. Trong Bé luËt h×nh sù n¨m 1999 quy ®Þnh c¸c tr-êng hîp sau ®©y lµ ph¹m téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng con ng-êi: §iÒu 93 (Téi giÕt ng-êi); §iÒu 94 (Téi giÕt con míi ®Î), §iÒu 95 (Téi giÕt ng-êi trong tr¹ng th¸i tinh thÇn bÞ kÝch ®éng m¹nh), §iÒu 96 (Téi giÕt ng-êi do v-ît qu¸ giíi h¹n phßng vÖ chÝnh ®¸ng), §iÒu 97 (Téi lµm chÕt ng-êi trong khi thi hµnh c«ng vô), §iÒu 98 (Téi v« ý lµm chÕt ng-êi), §iÒu 99 (Téi v« ý lµm chÕt ng-êi do vi ph¹m quy t¾c nghÒ nghiÖp hoÆc quy t¾c hµnh chÝnh), §iÒu 100 (Téi bøc tö), §iÒu 101 (Téi kh«ng cøu gióp ng-êi ®ang trong t×nh tr¹ng nguy hiÓm ®Õn tÝnh m¹ng), §iÒu 103 (téi ®e do¹ giÕt ng-êi), §iÒu 117 (Téi l©y truyÒn HIV cho ng-êi kh¸c), §iÒu 118 (Téi cè ý truyÒn HIV cho ng-êi kh¸c). 12
Søc khoÎ cña con ng-êi, theo gi¶i thÝch cña Tõ ®iÓn B¸ch khoa ViÖt nam, lµ tr¹ng th¸i tho¶i m¸i ®Çy ®ñ vÒ thÓ chÊt, t©m thÇn mµ kh«ng chØ cã nghÜa lµ kh«ng cã bÖnh hay th-¬ng tËt, cho phÐp mçi ng-ê i thÝch øng nhanh chãng víi biÕn ®æi m«i tr-êng, gi÷ ®-îc l©u dµi kh¶ n¨ng lao ®éng vµ lao ®éng cã hiÖu qu¶ [39, tr835]. X©m ph¹m søc khoÎ con ng-êi lµ g©y nªn møc ®é th-¬ng tËt hoÆc lµm mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng trong mét chõng mùc nhÊt ®Þnh. Tuú theo tÝnh chÊt cña hµnh vi ph¹m téi vµ møc ®é lçi cña ng-êi ph¹m téi mµ LuËt h×nh sù quy ®Þnh møc ®é g©y th-¬ng tÝch cho ng-êi kh¸c ph¶i bÞ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù. Bé luËt h×nh sù n¨m 1999 quy ®Þnh c¸c téi x©m ph¹m søc khoÎ cña ng-êi kh¸c t¹i c¸c ®iÒu: §iÒu 104 (Téi cè ý g©y th-¬ng tÝch hoÆc g©y tæn h¹i cho søc khoÎ cña ng-êi kh¸c), §iÒu 105 (Téi cè ý g©y th-¬ng tÝch hoÆc g©y tæn h¹i cho søc khoÎ cña ng-êi kh¸c trong t×nh tr¹ng thÇn kinh bÞ kÝch ®éng m¹nh), §iÒu 106 (Téi cè ý g©y th-¬ng tÝch hoÆc g©y tæn h¹i cho søc khoÎ cña ng-êi kh¸c do v-ît qu¸ giíi h¹n phßng vÖ chÝnh ®¸ng), §iÒu 107 (Téi g©y th-¬ng tÝch hoÆc g©y tæn h¹i cho søc khoÎ cña ng-êi kh¸c trong khi thi hµnh c«ng vô), §iÒu 108 (Téi v« ý g©y th-¬ng tÝch hoÆc g©y tæn h¹i cho søc khoÎ cña ng-êi kh¸c), §iÒ u 109 (Téi v« ý g©y th-¬ng tÝch hoÆc g©y tæn h¹i cho søc khoÎ cña ng-êi kh¸c do vi ph¹m quy t¾c nghÒ nghiÖp hoÆc quy t¾c hµnh chÝnh), §iÒu 110 (Téi hµnh h¹ ng-êi kh¸c), Danh dù cña con ng-êi lµ ph¹m trï ®¹o ®øc, thÓ hiÖn lßng t«n träng ®èi víi c¸c tiªu chuÈn vÒ hµnh vi ®¹o ®øc, ý thøc b¶o vÖ vµ gi÷ g×n nh÷ng phÈm chÊt mµ b¶n th©n m×nh lÊy lµm tù hµo vµ ®-îc ng-êi kh¸c t«n träng. MÊt danh dù cã nghÜa lµ mÊt sù tin yªu, mÕn phôc cña ng-êi kh¸c vµ ®èi víi ng-êi cã danh dù th× ®Êy lµ tæn thÊt lín nhÊt [39,tr647]. Cßn nh©n phÈm cña con ng-êi lµ phÈm chÊt vµ gi¸ trÞ cña con ng-êi [38,tr688]. Nh- vËy, danh dù, nh©n phÈm con ng-êi lµ phÈm 13
chÊt vµ gi¸ trÞ thÓ hiÖn lßng t«n träng cña ng-êi kh¸c ®èi víi mét ng-êi. MÊt danh dù, nh©n phÈm cña mét ng-êi lµ mÊt ®i sù tin yªu, mÕn phôc, kÝnh träng cña ng-êi kh¸c vµ ®èi víi ng-êi ®ã. Hµnh vi x©m h¹i danh dù, nh©n phÈm cña ng-êi kh¸c trong nhiÒu tr-êng hîp cßn g©y thiÖt h¹i vÒ søc khoÎ cho ng-êi kh¸c. Ph¸p luËt ViÖt Nam kh«ng chØ b¶o vÒ tÝnh m¹ng, søc khoÎ, mµ cßn b¶o vÖ danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi. Bé luËt h×nh sù quy ®Þnh nh÷ng ®iÒu luËt sau ®©y x©m ph¹m danh dù, nh©n phÈm cña ng-êi kh¸c: §iÒu 111 (Téi hiÕp d©m), §iÒu 112 (Téi hiÕp d©m trÎ em), §iÒu 113 (Téi c-ìng d©m), §iÒu 114 (Téi c-ìng d©m trÎ em), §iÒu 115 (Téi giao cÊu víi trÎ em), §iÒu 116 (Téi d©m « ®èi víi trÎ em), §iÒu 119 (Téi mua b¸n phô n÷), §iÒu 120 (Téi mua b¸n, ®¸nh tr¸o hoÆc chiÕm ®o¹t trÎ em), §iÒu 121 (Téi lµm nhôc ng-êi kh¸c), §iÒu 122 (Téi vu khèng). Téi ph¹m x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, n h©n phÈm cña con ng-êi lµ lo¹i téi ph¹m cã c¸c ®Æc ®iÓm ph¸p lý riªng biÖt so víi c¸c lo¹i téi ph¹m kh¸c tuy nhiªn nã b¾t buéc ph¶i cã c¸c dÊu hiÖu ph¸p lý chung cña téi ph¹m, ®ã lµ: Thø nhÊt, c¸c téi ph¹m x©m ph¹m ®Õn tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi bao giê còng lµ nh÷ng hµnh vi nguy hiÓm cho x· héi, x©m ph¹m vµo quyÒn nh©n th©n cña con ng-êi, ®ã lµ quyÒn ®-îc sèng, quyÒn ®-îc b¶o vÖ tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm do ph¸p luËt quy ®Þnh. Thø hai, téi ph¹m x©m ph¹m ®Õn tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi bao giê còng ph¶i do ng-êi cã n¨ng lùc tr¸ch nhiÖm h×nh sù thùc hiÖn. Ng-êi cã n¨ng lùc tr¸ch nhiÖm h×nh sù lµ ng-êi khi thùc hiÖn hµnh vi nguy hiÓm cho x· héi cã kh¶ n¨ng nhËn thøc ®-îc tÝnh chÊt nguy hiÓm cho x· héi cña hµnh vi do m×nh g©y ra vµ cã kh¶ n¨ng ®iÒu khiÓn ®-îc hµnh vi Êy. Theo LuËt h×nh sù ViÖt Nam, ng-êi cã n¨ng lùc tr¸ch nhiÖm h×nh sù lµ ng-êi ®¹t ®é tuæi chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù (§iÒu 12 Bé luËt 14
h×nh sù) vµ kh«ng thuéc tr-êng hîp ë trong t×nh t r¹ng kh«ng cã n¨ng lùc tr¸ch nhiÖm h×nh sù (§iÒu 13 Bé luËt h×nh sù). Víi viÖc quy ®Þnh nh- vËy, LuËt h×nh sù ViÖt Nam mÆc nhiªn thõa nhËn nh÷ng ng-êi ®¹t ®é tuæi chÞu tr¸ch nhiÖm h×nh sù nãi chung lµ cã n¨ng lùc tr¸ch nhiÖm h×nh sù. Trong thùc tiÔn ¸p dông, c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông kh«ng ®ßi hái ph¶i ®¸nh gi¸ tõng tr-êng hîp lµ cã n¨ng lùc tr¸ch nhiÖm h×nh sù hay kh«ng mµ chØ cÇn x¸c ®Þnh ®é tuæi vµ c¸ biÖt, nÕu cã sù nghi ngê míi cÇn ph¶i kiÓm tra xem ng-êi ®ã cã thuéc tr-êng hîp trong t×nh tr¹ng kh«ng cã n¨ng lùc tr¸ch nhiÖm h×nh sù hay kh«ng. Thø ba, ng-êi thùc hiÖn hµnh vi cã lçi. Lçi lµ th¸i ®é chñ quan cña con ng-êi ®èi víi hµnh vi nguy hiÓm cho x· héi cña m×nh vµ ®èi víi hËu qu¶ cña hµnh vi ®ã, thÓ hiÖn d-íi d¹ng lçi cè ý hoÆc v« ý. Ng-êi bÞ coi lµ cã lçi khi ng-êi ®ã thùc hiÖn hµnh vi g©y thiÖt h¹i cho x· héi nÕu hµnh vi Êy lµ kÕt qu¶ cña sù tù lùa chän vµ quyÕt ®Þnh cña chñ thÓ trong khi cã ®ñ ®iÒu kiÖn quyÕt ®Þnh thùc hiÖn xö sù kh¸c phï hîp víi ®ßi hái cña x· héi. TÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm lµ nh÷ng ®iÒu cã ý nghÜa vµ quan träng hµng ®Çu ®èi víi con ng-êi, nã liªn quan ®Õn sù sèng, sù tån t¹i cña con ng-êi, ®Õn thÓ chÊt vµ tinh thÇn cña hä. Mäi sù ch¨m lo cña nhµ n-íc vµ x· héi giµnh cho con ng-êi chØ cã ý nghÜa khi con ng-êi sèng vµ tån t¹i trong thÕ giíi kh¸ch quan. T-íc ®o¹t tÝnh m¹ng cña mét con ng-êi hay lµm tæn h¹i ®Õn søc khoÎ cña hä hay lµm tæn th-¬ng ®Õn tinh thÇn cña hä ®Òu cã nghÜa lµ ®· x©m ph¹m ®Õn nh÷ng ®iÒu thiªng liªng, cã gi¸ trÞ v« cïng to lín kh«ng chØ ®èi víi ng-êi Êy mµ cßn ¶nh h-ëng ®Õn x· héi, ®Õn nh÷ng quan hÖ x· héi ®-îc ph¸p luËt b¶o vÖ nãi chung. B¶o vÖ con ng-êi chÝnh lµ b¶o vÖ tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña ng-êi ®ã. 15
Nh- vËy tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn ®©y, cã thÓ hiÓu c¸c téi x©m ph¹m ®Õn tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi lµ hµnh vi nguy hiÓm cho x· héi, do ng-êi cã n¨ng lùc tr¸ch nhiÖm h×nh sù thùc hiÖn víi lçi cè ý hoÆc v« ý x©m ph¹m ®Õn quyÒn sèng, quyÒn ®-îc b¶o hé vÒ søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi. 1.1.2. LÞch sö ph¸t triÓn ph¸p luËt h×nh sù cña nhµ n-íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam vÒ c¸c téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi. 1.1.2.1. Thêi k× 1945-1985 C¸ch m¹ng th¸ng 8 n¨m 1945 thµnh c«ng, nhµ n-íc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ ra ®êi. Cïng víi viÖc ra ®êi cña nhµ n-íc, nh©n d©n ta võa ph¶i x©y dùng cñng cè chÝnh quyÒn, võa ph¶i tiÕn hµnh cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m l-îc. NhiÖm vô quan träng hµng ®Çu cña §¶ng vµ nhµ n-íc ta trong giai ®o¹n nµy lµ x©y dùng vµ cñng cè chÝnh quyÒn, ®Êu tranh chèng thï trong giÆc ngoµi. §©y còng lµ giai ®o¹n ®¸nh dÊu b-íc ph¸t triÓn quan träng cña luËt h×nh sù ViÖt Nam. NhiÖm vô næi bËt cña luËt h×nh sù ë thêi k× nµy lµ phôc vô cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p cña d©n téc ®i ®Õn t h¾ng lîi, trõng trÞ bän viÖt gian ph¶n ®éng lµm tay sai cho thùc d©n Ph¸p b¶o vÖ chÝnh quyÒn non trÎ, b¶o vÖ c¸c quan hÖ x· héi míi ®-îc thiÕt lËp vµ duy tr×. Tuy nhiªn, trong ®iÒu kiÖn nh- vËy, nhµ n-íc ®· kÞp thêi ban hµnh mét sè v¨n b¶n ph¸p luËt phôc vô nh÷ng nhiÖm vô cÊp b¸ch. Ngµy 10 th¸ng 10 n¨m 1945, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ban hµnh S¾c lÖnh sè 47/SL quy ®Þnh t¹m thêi vÒ viÖc sö dông luËt lÖ cò hiÖn hµnh ë ViÖt Nam. Theo néi dung S¾c lÖnh, khi xÐt xö, Toµ ¸n xÐt xö theo luËt h×nh cò mµ thùc d©n phong kiÕn ®Ò ra nh-ng kh«ng ®-îc tr¸i nguyªn t¾c ®éc lËp cña nhµ n-íc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ. Do vËy, ë giai ®o¹n 1945 ®Õn 1954, viÖc xÐt xö c¸c téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm 16
cña con ng-êi vÉn dùa theo luËt h×nh cò ®Ó xÐt xö. §ã lµ B é h×nh luËt B¾c kú n¨m 1923, Bé h×nh luËt Nam kú 1912, Bé h×nh luËt Trung kú n¨m 1933. N¨m 1954, víi chiÕn th¾ng §iÖn Biªn Phñ trÊn ®éng ®Þa cÇu, cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p cña nh©n d©n ta hoµn toµn th¾ng lîi. Tuy nhiªn, c¸ch m¹ng ViÖt Nam ph¶i chuyÓn sang m«t giai ®o¹n míi, ®Êt n-íc bÞ chia c¾t lµm hai miÒn. MiÒn B¾c ®-îc hoµn toµn gi¶i phãng tiÕn hµnh x©y dùng chñ nghÜa x· héi, miÒn Nam tiÕp tôc cuéc kh¸ng chiÕn chèng ®Õ quèc Mü vµ bÌ lò tay sai. Do ®iÒu kiÖn kinh tÕ v¨n ho¸, x· héi ë miÒn B¾c ®· cã nh÷ng biÕn ®æi vÒ c¨n b¶n so víi tr-íc ®ã nªn toµn bé hÖ thèng ph¸p luËt cña chÕ ®é cò kh«ng ®-îc phÐp ¸p dông n÷a. N¨m 1955, Thñ t-íng ChÝnh phñ ban hµnh Th«ng t- 442/TTg ngµy 19/1/1955 vÒ viÖc trõng trÞ mét sè téi danh trªn c¬ së tæng kÕt viÖc ¸p dông luËt cò vµ ¸n lÖ. Néi dung cña Th«ng t- yªu cÇu toµ ¸n khi xÐt xö c¸c téi ph¹m nãi chung ph¶i theo ®-êng lèi chÝnh s¸ch cña §¶ng. Th«ng t- còng h-íng dÉn viÖc xÐt xö ®èi víi nh÷ng hµnh vi cè ý g©y th-¬ng tÝch hoÆc g©y tæn h¹i cho søc khoÎ cña con ng-êi. Cô thÓ “®¸nh bÞ th-¬ng ph¹t tï tõ 3 th¸ng ®Õn 5 n¨m; §¸nh bÞ th-¬ng cã tæ chøc g©y cè tËt hay chÕt ng-êi cã thÓ ph¹t ®Õn 20 n¨m; Cè ý giÕt ng-êi ph¹t tï tõ 5 n¨m ®Õn 20 n¨m; NÕu cã tr-êng hîp gi¶m nhÑ th× cã thÓ h¹ xuèng ®Õn 1 n¨m; GiÕt cã dù m-u cã thÓ ph¹t ®Õn tö h×nh”. TiÕp ®ã trong th«ng b¸o vÒ héi nghÞ Ban bÝ th- Trung -¬ng §¶ng ngµy 15 th¸ng 3 n¨m 1963 bµn vÒ ph-¬ng h-íng nhiÖm vô c«ng t¸c n¨m 1963 cña ngµnh toµ ¸n ë ®iÓm 3 cã chØ râ “§Êu tranh, chèng tÖ n¹n x· héi ®Æc biÖt ph¶i nghiªm trÞ téi giÕt n g-êi”. N¨m 1970, Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao ra b¶n chuyªn ®Ò tæng kÕt thùc tiÔn xÐt xö vÒ téi giÕt ng-êi (kÌm theo c«ng v¨n sè 452 ngµy 10 th¸ng 08 n¨m 1970). N¨m 1976, khi 17
n-íc nhµ thèng nhÊt, S¾c lÖnh sè 03 ngµy 15 th¸ng 03 n¨m 1976 do Héi ®ång ChÝnh phñ c¸ch m¹ng l©m thêi miÒn Nam ViÖt Nam ban hµnh, quy ®Þnh c¸c hµnh vi x©m ph¹m chÕ ®é chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi, tµi s¶n c«ng céng, th©n thÓ vµ c¸c quyÒn lîi kh¸c cña c«ng d©n. §iÒu 5 cña S¾c lÖnh nµy ®· quy ®Þnh “téi x©m ph¹m ®Õn th©n thÓ vµ nh©n phÈm cña c«ng d©n”, v¨n b¶n nµy ®· ®îc sö dông cho ®Õn khi Bé luËt h×nh sù 1985 ra ®êi vµ cã hiÖu lùc. Nãi tãm l¹i, tr-íc khi Bé luËt h×nh sù 1985 ®-îc ban hµnh th× viÖc quy ®Þnh c¸c téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi míi chØ ®-îc quy ®Þnh ë nh÷ng v¨n b¶n d-íi luËt nªn gi¸ trÞ ph¸p lý cña nh÷ng v¨n b¶n ®ã ch-a cao, ®ång thêi c¸c quy ®Þnh cßn qu¸ chung chung, kh«ng cô thÓ râ rµng dÉn ®Õn viÖc ¸p dông khã thèng nhÊt, viÖc xÐt xö gÆp nhiÒu v-íng m¾c vµ do vËy còng ¶nh h-ëng phÇn nµo ®Õn chÊt l-îng xÐt xö còng nh- hiÖu qu¶ cña c«ng cuéc ®Êu tranh phßng chèng lo¹i téi ph¹m nµy. 1.1.2.2. Thêi kú 1985-1999. Bé luËt h×nh sù 1985 ®-îc quèc héi th«ng qua ngµy 17/06/1985 vµ cã hiÖu lùc tõ ngµy 01/11/1986 lµ Bé luËt h×nh sù ®Çu tiªn cña nhµ n-íc ta. Sù ra ®êi cña Bé luËt nµy ®¸nh dÊu mét b-íc quan träng trong lÞch sö lËp ph¸p h×nh sù ViÖt Nam. Trong Bé luËt nµy, c¸c téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi ®-îc quy ®Þnh t¹i Ch-¬ng II víi nh÷ng chÕ tµi hÕt søc nghiªm kh¾c. C¸c ®iÒu luËt quy ®Þnh vÒ nhãm téi nµy bao gåm tõ ®iÒu 101 ®Õn ®iÒu 118. Nh»m ®¸p øng yªu cÇu cña c«ng cuéc ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m. Bé luËt h×nh sù n¨m 1985 ®· ®-îc söa ®æi bæ sung 4 lÇn vµo c¸c n¨m 1989, 1991, 1992 vµ 1997. ViÖc söa ®æi, bæ sung B é luËt h×nh sù liªn quan ®Õn nhãm téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi lµ nh»m ®iÒu chØnh kÞp thêi chÝnh s¸ch h×nh sù, 18
ph¸t huy hiÖu qu¶ cña ph¸p luËt h×nh sù trong c«ng cuéc ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m vÒ x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi tr-íc diÔn biÕn kh¸ phøc t¹p vµ cã chiÒu h-íng t¨ng cña nhãm téi ph¹m nµy. T¹i lÇn söa ®æi bæ sung thø nhÊt (n¨m 1989), ®iÒu 101, téi giÕt ng-êi t¨ng thªm møc h×nh ph¹t. §iÒu 109, téi cè ý g©y th-¬ng tÝch bæ sung thªm tr-êng hîp ph¹m téi. §iÒu 114, téi giao cÊu víi ng-êi d-íi 16 tuæi quy ®Þnh thªm mét khung h×nh ph¹t. Qua lÇn söa ®æi nµy, c¸c ®iÒu luËt ®-îc söa ®æi ®· ®-îc quy ®Þnh chÆt chÏ h¬n, sù ph©n ho¸ tr¸ch nhiÖm cao h¬n, phï hîp víi tÝnh chÊt vµ møc ®é cñ a kh¸ch thÓ bÞ x©m ph¹m. T¹i lÇn söa ®æi, bæ sung thø 2 (n¨m 1991), §iÒu 103, téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng søc khoÎ cña ng-êi kh¸c trong khi thi hµnh c«ng vô ®-îc söa ®æi nh- sau: Kho¶n 1 ®iÒu 103 (n¨m 1985) quy ®Þnh “Ngêi nµo trong khi thi hµnh c«ng vô mµ lµm chÕt ng-êi do sö dông vò khÝ ngoµi nh÷ng tr-êng hîp ph¸p luËt cho phÐp, th× bÞ ph¹t tï tõ 1 n¨m ®Õn 5 n¨m. Ph¹m téi lµm chÕt nhiÒu ng-êi th× bÞ ph¹t tï tõ 3 n¨m ®Õn 15 n¨m”. §-îc söa ®æi thµnh “ngêi nµo trong khi thi hµnh c«ng vô mµ lµm chÕt ng-êi do dïng vò lùc ngoµi nh÷ng tr-êng hîp ph¸p luËt cho phÐp th× bÞ ph¹t tï tõ 1 n¨m ®Õn 5 n¨m. Ph¹m téi lµm chÕt nhiÒu ng-êi hoÆc trong tr-êng hîp nghiªm träng kh¸c, th× bÞ ph¹t tï tõ 3 n¨m ®Õn 15 n¨m”. §iÒu luËt ®-îc söa ®æi nµy ®· më réng ph¹m vi h¬n so víi tr-íc vµ nh- vËy râ rµng nã phï hîp víi thùc tÕ kh¸ch quan h¬n. §iÒu 112 quy ®Þnh vÒ téi hiÕp d©m còng ®· ®-îc söa ®æi trong ®ã møc h×nh ph¹t cña khung h×nh ph¹t t¹i kho¶n 4 ®· ®îc t¨ng lªn “ Mäi tr-êng hîp giao cÊu víi trÎ em d-íi 13 tuæi ®Òu ph¹m téi hiÕp d©m vµ ng-êi ph¹m téi bÞ ph¹t tï tõ 7 n¨m ®Õn 15 n¨m. Ph¹m téi trong c¸c tr-êng hîp quy ®Þnh ë 19
kho¶n 2 vµ kho¶n 3 cña ®iÒu nµy th× bÞ ph¹t tï tõ 12 n¨m ®Õn 20 n¨m, tï chung th©n hoÆc tö h×nh”. Sau lÇn söa ®æi, bæ sung thø 3, ngµy 02 th¸ng 03 n¨m 1995, Toµ ¸n nh©n d©n Tèi cao ®· ban hµnh c«ng v¨n sè 73/TK vÒ viÖc xÐt xö lo¹i téi x©m ph¹m t×nh dôc trÎ em cã néi dung: “Ngêi nµo cã hµnh vi hiÕp d©m trÎ em, c-ìng d©m trÎ em hoÆc giao cÊu víi ng-êi d-íi 16 tuæi l¹i cã cïng dßng m¸u trùc hÖ víi n¹n nh©n hoÆc anh chÞ em cïng cha mÑ, anh chÞ em cïng cha kh¸c mÑ hoÆc anh chÞ em cïng mÑ kh¸c cha víi n¹n nh©n th× ngoµi viÖc xÐt xö bÞ c¸o theo quy ®Þnh t¹i ®iÒu 112, ®iÒu 113, ®iÒu 144 Bé luËt h×nh sù cßn ph¶i xÐt xö bÞ c¸o thªm téi lo¹n lu©n theo ®iÒu 146”. T¹i lÇn söa ®æi, bæ sung lÇn thø 4 (n¨m 1997) ®· chó träng ®Æc biÖt ®Õn c¸c téi x©m ph¹m t×nh dôc trÎ em. C¸c quy ®Þnh vÒ téi x©m ph¹m t×nh dôc trÎ em ®-îc söa ®æi, bæ sung mét c¸ch c¬ b¶n, cã hÖ thèng, thÓ hiÖn chÝnh s¸ch nhÊt qu¸n cña nhµ n-íc ta trong viÖc b¶o vÖ quyÒn trÎ em, ®¸p øng ®-îc yªu cÇu nguyÖn väng cã tÝnh thêi sù, bøc sóc cña nh©n d©n. Cô thÓ cã c¸c söa ®æi, bæ sung sau: - LuËt söa ®æi, bæ sung ®· t¸ch hµnh vi hiÕp d©m trÎ em ra khái téi hiÕp d©m nãi chung vµ quy ®Þnh thµnh téi danh riªng lµ téi hiÕp d©m trÎ em, ®-îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 112a. Téi hiÕp d©m trÎ em cã tÝnh nguy hiÓm cao h¬n so víi téi hiÕp d©m, do vËy ®-êng lèi xö lý cã tÝnh nghiªm kh¾c h¬n. ViÖc t¸ch riªng nh- vËy thÓ hiÖn râ nguyªn t¾c c¸ thÓ ho¸ hµnh vi ph¹m téi vµ c¸ thÓ ho¸ h×nh ph¹t theo hµ nh vi ph¹m téi t-¬ng øng, ®¸p øng ®-îc yªu cÇu cña cuéc ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m. - T-¬ng tù nh- vËy, LuËt söa ®æi, bæ sung còng t¸ch hµnh vi c-ìng d©m trÎ em ra khái téi c-ìng d©m nãi chung vµ quy ®Þnh thµnh téi danh riªng( §iÒu 113a). 20
- LuËt söa ®æi, bæ sung söa téi danh “Giao cÊu víi ngêi díi 16 tuæi” thµnh téi danh “Giao cÊu víi trÎ em” ( §iÒu 114). ViÖc söa ®æi nµy nh»m thÓ hiÖn râ h¬n chÝnh s¸ch h×nh sù cña nhµ n-íc ta trong viÖc trõng trÞ c¸c hµnh vi x©m h¹i t×nh dôc trÎ em. - LuËt söa ®æi, bæ sung quy ®Þnh thªm 2 téi danh míi nh»m b¶o vÖ trÎ em vÒ mÆt t×nh dôc. §ã lµ téi mua d©m ng-êi ch-a thµnh niªn vµ téi d©m « víi ®èi víi trÎ em. C¸ch söa ®æi, bæ sung trªn ®©y lµ c¬ së ph¸p lý hÕt søc quan träng cho viÖc b¶o vÖ quyÒn ®-îc t«n träng vµ b¶o vÖ cña trÎ em, lµ vò khÝ cÇn thiÕt cña cuéc ®Êu tranh kh«ng khoan nh-îng ®èi víi c¸c téi x©m ph¹m t×nh dôc trÎ em. §©y lµ b-íc tiÕn míi trong viÖc hoµn thiÖn hÖ thèng quy ph¹m ph¸p luËt h×nh sù n-íc ta nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ®Êu tranh phßng chèng nhãm téi x©m ph¹m t×nh dôc trÎ em. KÕ thõa vµ ph¸t triÓn nh÷ng nguyªn t¾c, chÕ ®Þnh ph¸p luËt h×nh sù cña nhµ n-íc ta, nhÊt lµ Bé luËt h×nh sù n¨m 1985, còng nh- nh÷ng bµi häc trong ho¹t ®éng tæng kÕt kinh nghiÖm tõ thùc tiÔn x©y dùng vµ b¶o vÖ tæ quèc trong nhiÒu thËp kû qua, dù kiÕn nh÷ng diÔn biÕn míi cña t×nh h×nh téi ph¹m trong thêi gian tíi, ngµy 21 th¸ng 12 n¨m 1999 Quèc héi kho¸ X, kú häp thø 6 ®· th«ng qua Bé luËt h×nh sù n¨m 1999. So víi Bé luËt h×nh sù n¨m 1985, Bé luËt h×nh sù n¨m 1999 ®· cã nhiÒu söa ®æi, bæ sung, trong ®ã cã nhiÒu ®iÒu luËt míi. §Æc biÖt riªng ch¬ng XII “c¸c téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ngêi” cña Bé luËt h×nh sù n¨m 1999 cã nhiÒu thay ®æi so víi ch-¬ng II cña Bé luËt h×nh sù n¨m 1985. NÕu nh- ë Bé luËt h×nh sù n¨m 1985 chØ gåm 20 ®iÒu luËt vÒ c¸c téi danh nµy. §Õn Bé luËt h×nh sù n¨m 1999 lµ 30 ®iÒu t-¬ng øng víi 30 téi danh kh¸c nhau, h¬n Bé luËt h×nh sù 1985 m-êi ®iÒu vµ thªm 20 téi míi. Mét sè téi ®-îc quy ®Þnh trong Bé luËt h×nh sù 1985 ®-îc t¸ch ra lµm nhiÒu ®iÒu luËt, mét 21
sè téi ph¹m ë c¸c ch-¬ng kh¸c ®-îc ®-a vÒ ch-¬ng c¸c téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi cho phï hîp víi lo¹i kh¸ch thÓ bÞ x©m ph¹m nh-: Téi d©m « ®èi víi trÎ em, Bé luËt h×nh sù 1985 quy ®Þnh t¹i ®iÒu 202b; téi mua, b¸n, ®¸nh tr¸o hoÆc chiÕm ®o¹t trÎ em-®iÒu 149... Cã hai téi ®-îc quy ®Þnh lÇn ®Çu ®ã lµ: “Téi l©y truyÒn HIV cho ngêi kh¸c” (§iÒu 117 B é luËt h×nh sù) vµ “Téi cè ý l©y truyÒn HIV cho ngêi kh¸c” (§iÒu 118 B é luËt h×nh sù). Nh×n chung, c¸c quy ®Þnh t¹i Bé luËt h×nh sù 1999 ®èi víi c¸c téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi so víi Bé luËt h×nh sù 1985 ®Çy ®ñ h¬n, chi tiÕt h¬n, ph¶n ¸nh thùc tr¹ng c«ng t¸c ®Êu tranh phßng, chèng ®èi víi lo¹i téi ph¹m nµy, gióp c ho c«ng t¸c ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö ®èi víi lo¹i téi ph¹m nµy thuËn lîi h¬n so víi nh÷ng g× mµ Bé luËt h×nh sù 1985 m¾c ph¶i. 1.1.3. C¸c dÊu hiÖu ph¸p lý cña c¸c téi x©m ph¹m ®Õn tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi. C¸c téi x©m ph¹m ®Õn tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi ®-îc quy ®Þnh t¹i ch-¬ng XII cña Bé luËt h×nh sù bao gåm 30 ®iÒu luËt quy ®Þnh c¸c lo¹i téi kh¸c nhau, tuy nhiªn c¨n cø vµo kh¸ch thÓ bÞ x©m h¹i cã thÓ chia thµnh 3 nhãm téi, ®ã lµ: Nhãm c¸c téi x©m ph¹m tÝnh m¹ng con ng-êi gåm 13 téi; Nhãm c¸c téi x©m ph¹m søc khoÎ gåm 7 téi; Nhãm c¸c téi x©m ph¹m danh dù, nh©n phÈm gåm 10 téi. C¸c téi x©m ph¹m ®Õn tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi tuy ®-îc chia thµnh 3 nhãm téi nh-ng chóng cã nh÷ng ®Æc ®iÓm ph¸p lý chung nh- sau: Kh¸ch thÓ cña c¸c téi ph¹m nµy x©m ph¹m ®Õn quyÒn sèng, quyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m vÒ th©n thÓ, quyÒn ®-îc b¶o hé vÒ søc khoÎ, danh dù, nh©n phÈm cña con ng-êi [37,tr46]. §èi t-îng cña c¸c téi ph¹m nµy lµ c¸c chñ thÓ cã quyÒn ®-îc t«n träng vµ b¶o vÖ vÒ tÝnh m¹ng, søc khoÎ, danh dù vµ nh©n 22