Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Cải cách thủ tục hành chính về đăng ký hộ tịch tại UBND phường Xuân La, quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội

Chia sẻ: Nhumbien999 Nhumbien999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:92

Thêm vào BST

Báo xấu

87
lượt xem 27
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của luận văn nhằm phân tích và đánh giá thực trạng cải cách thủ tục hành chính về đăng ký hộ tịch tại phường Xuân La, quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội. Chỉ ra những mặt đạt được, những hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế trong thực tiễn cải cách thủ tục hành chính về đăng ký hộ tịch tại phường Xuân La, quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội. Đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả cải cách thủ tục hành chính về đăng ký hộ tịch tại phường Xuân La, quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Cải cách thủ tục hành chính về đăng ký hộ tịch tại UBND phường Xuân La, quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ------------/------------ ----/---- HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ THỊ HỒNG HẠNH CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH VỀ ĐĂNG KÝ HỘ TỊCH TẠI UBND PHƢỜNG XUÂN LA, QUẬN TÂY HỒ, THÀNH PHỐ HÀ NỘI Chuyên ngành: QUẢN LÝ CÔNG Mã số: 60 34 04 03 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG HÀ NỘI – NĂM 2017
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu trong luận văn là trung thực. Những kết luận khoa học trong luận văn chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Lê Thị Hồng Hạnh
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn về đề tài “Cải cách thủ tục hành chính về đăng ký hộ tịch tại UBND phường Xuân La, quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội”, trƣớc hết tôi xin đặc biệt cảm ơn thầy hƣớng dẫn TS. Vũ Hồng Huy đã quan tâm chỉ bảo, hƣớng dẫn và giúp đỡ tận tình về nội dung và phƣơng pháp nghiên cứu khoa học trong suốt quá trình thực hiện Luận văn này. Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám đốc, Khoa Sau đại học, Quý thầy, cô trong Học viện Hành chính Quốc gia đã tạo những điều kiện tốt nhất, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài luận văn. Tôi cũng xin trân trọng cảm ơn Lãnh đạo, đội ngũ cán bộ, công chức phƣờng Xuân La (Tây Hồ - Hà Nội) đã giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu, hoàn thành luận văn. Xin đƣợc bày tỏ lời cảm ơn chân thành tới gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã luôn hỗ trợ, động viên, chia sẻ và tạo điều kiện thuận lợi giúp tôi vƣợt qua những khó khăn để hoàn thành Luận văn này. Do những điều kiện chủ quan, khách quan, chắc chắn kết quả nghiên cứu của Luận văn còn những điểu thiếu sót. Tôi rất mong tiếp tục nhận đƣợc những ý kiến đóng góp để hoàn thiện, nâng cao chất lƣợng vấn đề đƣợc lựa chọn nghiên cứu. Hà Nội, ngày 11 tháng 07 năm 2017 Tác giả Luận văn Lê Thị Hồng Hạnh
MỤC LỤC DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU MỞ ĐẦU ..........................................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài luận văn .............................................................................1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn ...............................................2 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................5 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu .............................................................................6 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu......................................................7 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn. ...............................................................7 7. Kết cấu của luận văn ..................................................................................................8 Chƣơng 1.CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH VỀ ĐĂNG KÝ HỘ TỊCH ...................................................................9 1. 1. Khái quát về thủ tục hành chính và cải cách thủ tục hành chính ......................9 1.1.1. Khái quát về thủ tục hành chính .............................................................................9 1.1.2. Khái quát về cải cách thủ tục hành chính ............................................................13 1.2. Đăng kí hộ tịch và cải cách thủ tục hành chính trong đăng ký hộ tịch ............17 1.2.1. Đăng ký hộ tịch .....................................................................................................17 1.2.1.1. Khái niệm hộ tịch ...............................................................................................17 1.2.1.2. Đăng ký hộ tịch ..................................................................................................19 1.2.1.3. Nguyên tắc đăng ký hộ tịch...............................................................................20 1.2.1.4. Mục đích đăng ký hộ tịch ...................................................................................21 1.2.2. Thủ tục hành chính về đăng ký hộ tịch thuộc thẩm quyền của UBND cấp xã .....21 1.2.3. Cải cách thủ tục hành chính về đăng ký hộ tịch ...................................................23 1.2.3.1. Tính cần thiết của cải cách thủ tục hành chính về đăng ký hộ tịch ...................23 1.2.3.2. Những nội dung cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực đăng kí hộ tịch tại UBND phường ................................................................................................................27 1.3. Các yếu tố ảnh hƣởng đến cải cách thủ tục hành chính về đăng ký hộ tịch ....28 1.3.1. Yếu tố thể chế ........................................................................................................28
1.3.2. Yếu tố con người ...................................................................................................28 1.3.3. Công tác lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức triển khai thực hiện nhiệm vụ về cải cách thủ tục hành chính về đăng ký hộ tịch ..................................................................................29 1.3.4. Mức độ ứng dụng công nghệ thông tin .................................................................30 1.4. Kinh nghiệm quốc tế về cải cách thủ tục hành chính về đăng kí hộ tịch và bài học cho Việt Nam ..........................................................................................................31 1.4.1. Kinh nghiệm của Hàn Quốc .................................................................................31 1.4.2. Kinh nghiệm của Áo..............................................................................................33 1.4.3. Kinh nghiệm của Nhật Bản ...................................................................................35 1.4.4. Bài học cho Việt Nam ...........................................................................................36 TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 ...............................................................................................38 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH VỀ ĐĂNG KÝ HỘ TỊCH TẠI UBND PHƢỜNG XUÂN LA, QUẬN TÂY HỒ, THÀNH PHỐ HÀ NỘI……. ........................................................................................................................39 2.1. Khái quát những đặc điểm tự nhiên, đặc điểm kinh tế xã hội có ảnh hƣởng tới hoạt động cải cách thủ tục hành chính về đăng kí hộ tịch của UBND phƣờng Xuân La, Tây Hồ, Hà Nội .......................................................................................................39 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên….. ...........................................................................................39 2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội ......................................................................................40 2.2. Thực trạng cải cách thủ tục hành chính về đăng kí hộ tịch tại UBND phƣờng Xuân La .........................................................................................................................42 2.2.1. Việc ban hành các văn bản chỉ đạo, tổ chức thực hiện cải cách thủ tục hành chính trong đăng kí hộ tịch .............................................................................................42 2.2.2. Phương thức quản lý, đăng kí hộ tịch ...................................................................43 2.2.3. Những cải cách cơ bản về thủ tục hành chính về đăng kí hộ tịch ........................45 2.2.3.1. Đơn giản hóa thủ tục hành chính về đăng kí hộ tịch .........................................45 2.2.3.2. Công khai các thủ tục hành chính về đăng kí hộ tịch ........................................47 2.2.3.3. Rút ngắn thời gian giải quyết thủ tục hành chính về đăng kí hộ tịch ................48 2.2.3.4. Đổi mới cách thức nộp hồ sơ đăng kí hộ tịch ....................................................49
2.2.3.5. Ứng dụng công nghệ thông tin vào cải cách thủ tục hành chính trong đăng kí hộ tịch… .........................................................................................................................51 2.2.3.6. Thực hiện cơ chế”một cửa” ..............................................................................52 2.2.4. Kết quả giải quyết thủ tục hành chính về đăng ký hộ tịch tại UBND phường Xuân La…. .............................................................................................................................53 2.3. Đánh giá chung về cải cách thủ tục hành chính về đăng ký hộ tịch tại UBND phƣờng Xuân La .............................................................................................................54 2.3.1. Những mặt đạt được .............................................................................................54 2.3.2. Những hạn chế ......................................................................................................55 2.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế..........................................................................57 TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 ...............................................................................................61 Chương 3:PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH VỀ ĐĂNG KÝ HỘ TỊCH TẠI UBND PHƢỜNG XUÂN LA, QUẬN TÂY HỒ, TP HÀ NỘI ..............................................62 3.1. Quan điểm, phƣơng hƣớng, mục tiêu về cải cách thủ tục hành chính về đăng ký hộ tịch .......................................................................................................................62 3.2. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả cải cách thủ tục hành chính về đăng kí hộ tịch tại UBND phƣờng Xuân La, Tây Hồ, Hà Nội .....................................................65 3.2.2. Nâng cao năng lực công chức làm công tác đăng kí hộ tịch................................ 66 3.2.3. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong đăng kí hộ tịch ..........................70 3.2.4. Tiếp tục thực hiện thủ tục hành chính về đăng kí hộ tịch theo cơ chế “một cửa”, “một cửa liên thông”, “một cửa điện tử” ......................................................................72 3.2.5. Tăng cường công tác tuyên truyền, công khai thủ tục hành chính về đăng kí hộ tịch…. .............................................................................................................................74 3.2.6. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát đối với quá trình giải quyết thủ tục hành chính về đăng kí hộ tịch .............................................................................76 3.3. Điều kiện để thực hiện các giải pháp ...................................................................77 TIỂU KẾT CHƢƠNG 3 ...............................................................................................79 KẾT LUẬN....................................................................................................................80 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................... 82
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT STT Chữ viết tắt Giải thích 1 BTP Bộ Tƣ pháp 2 CBCC Cán bộ công chức 3 HĐND Hội đồng nhân dân 4 KT-XH Kinh tế - xã hội 5 MTTQ Mặt trận tổ quốc 6 TTHC Thủ tục hành chính 7 UBND Ủy ban nhân dân
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU TT NỘI DUNG TRANG Sơ đồ: 1.1. Quy trình hoạt động của bộ phận “một cửa” của 1 27 UBND cấp xã 2 Hình 2.1. Bản đồ phƣờng Xuân La, Tây Hồ, Hà Nội 39 Bảng 2.1. Thời gian giải quyết hồ sơ về đăng ký hộ tịch tại 3 49 UBND phƣờng Xuân La, Tây Hồ, Hà Nội Bảng 2.2. Kết quả đăng ký hộ tịch trên địa bàn phƣờng 4 53 Xuân La từ năm 2011 đến năm 2015.
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài luận văn Thủ tục hành chính về hộ tịch đóng vai trò quan trọng trong lĩnh vực quản lý dân cƣ. Thông qua việc đăng ký hộ tịch, các sự kiện hộ tịch cơ bản của mỗi ngƣời từ khi sinh ra đến khi chết đƣợc xác nhận về mặt pháp lý. Việc đăng ký hộ tịch tạo cơ sở pháp lý để ngƣời dân hƣởng các quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, đồng thời tạo cơ sở để nhà nƣớc bảo hộ quyền, lợi ích hợp pháp đó. Thực hiện đăng ký hộ tịch tốt, hiệu quả, chính xác, đầy đủ, kịp thời, sẽ giúp Nhà Nƣớc quản lý dân cƣ một cách chính xác, từ đó có biện pháp xây dựng, hoạch định và phát triển những chính sách kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh của đất nƣớc một cách hợp lý, hiệu quả nhất. Thực hiện các quy định của pháp luật điều chỉnh trực tiếp và gián tiếp, trong những năm gần đây công tác đăng ký hộ tịch ở nƣớc ta đã đi vào nề nếp ổn định. Đặc biệt, Luật hộ tịch số 60/2014/QH13 có hiệu lực ngày 1/1/2016 là đạo luật quan trọng liên quan đến việc bảo đảm thực hiện quyền con ngƣời, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân đã đƣợc ghi nhận trong Hiến pháp năm 2013. Luật hộ tịch có nhiều nội dung mới mang tính đột phá, cải cách công tác đăng ký, quản lý hộ tịch nói riêng và quản lý dân cƣ nói chung, bảo đảm phục vụ nhân dân ngày một tốt hơn. Thủ tục hành chính về đăng ký hộ tịch gọn gàng hơn, ngƣời dân đăng ký hộ tịch nhanh chóng hơn, giảm bớt những thủ tục rƣờm rà….. Hiện nay, trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ của đất nƣớc, quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế diễn ra ngày càng sâu rộng, yêu cầu thực tiễn của công tác đăng ký hộ tịch, vì thế, càng đòi hỏi phải nâng cao chất lƣợng, hiệu quả. Tuy nhiên, còn một khoảng cách lớn giữa nhu cầu và khả năng đáp ứng trên thực tế nên hoạt động đăng kí hộ tịch còn bộc lộ một số bất cập, hạn chế, gây khó khăn, phức tạp đối với ngƣời dân và cơ quan quản lý đăng ký hộ tịch. Những bất cập nói trên gây ảnh hƣởng đến việc thực 1
hiện quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, ảnh hƣởng đến chất lƣợng đăng ký hộ tịch, làm giảm hiệu quả quản lý nhà nƣớc về dân cƣ. Phƣờng Xuân La trực thuộc quận Tây Hồ là một quận nội đô của thành phố Hà Nội. Trong những năm qua, dƣới sức ép của quá trình đô thị hóa, dân số của phƣờng rất đông, mật độ dân số cao nảy sinh nhiều phức tạp trong quản lý hộ tịch. Nhu cầu về đăng kí hộ tịch của phƣờng Xuân La ngày càng gia tăng cả về số lƣợng và chất lƣợng. Là cấp chính quyền gần dân nhất, là cầu nối giữa ngƣời dân và nhà nƣớc, có thể thấy, hoạt động cải cách hành chính nói chung và cải cách thủ tục hành chính về đăng kí hộ tịch nói riêng của chính quyền phƣờng sẽ tác động trực tiếp nhất đến đời sống cũng nhƣ mối quan hệ của nhân dân với chính quyền. Vì thế, phƣờng Xuân La đã có nhiều cố gắng trong cải cách hành chính nói chung, cải cách thủ tục hành chính về đăng ký hộ tịch nói riêng. Với sự chỉ đạo, quan tâm của các cấp ủy, chính quyền, hoạt động đăng ký hộ tịch tại phƣờng Xuân La từng bƣớc đƣợc thực hiện nghiêm túc, đầy đủ, chính xác. Song cũng nhƣ nhiều địa phƣơng khác, hoạt động cải cách hành chính về đăng ký hộ tịch ở phƣờng Xuân La cũng gặp phải những vƣớng mắc, hạn chế cần tháo gỡ. Vì vậy, nghiên cứu về cải cách thủ tục hành chính về đăng ký hộ tịch tại phƣờng Xuân La là rất cần thiết nhằm làm rõ hơn nữa cơ sở lý luận, thực tiễn về cải cách thủ tục hành chính về đăng ký hộ tịch của chính quyền phƣờng, chỉ ra những nguyên nhân của những hạn chế và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động này. Vì vậy, tôi chọn đề tài “Cải cách thủ tục hành chính về đăng ký hộ tịch tại UBND phường Xuân La, quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội” làm đề tài luận văn của mình. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Đăng kí hộ tịch là nội dung đƣợc nhiều công trình nghiên cứu đề cập đến hộ tịch trong thời gian qua. Có thể chia làm các nhóm nghiên cứu nhƣ sau: 2
2.1. Các nghiên cứu về quản lý nhà nước về hộ tịch nói chung Bài viết “Về hộ tịch và pháp luật về hộ tịch” [22] của tác giả Trần Duy Rô Nin (2008) đăng trên Tạp chí Nhà nƣớc và pháp luật số 5/2008 đã nghiên cứu hệ thống pháp luật về hộ tịch ở Việt Nam. Tác giả đã khẳng định pháp luật về hộ tịch của Việt Nam còn nhiều “kẽ hở”, chƣa “bám sát thực tiễn”, gây những khó khăn, bất cập trong thực hiện quản lý hộ tịch. Chính vì thế, tác giả kiến nghị cần hoàn thiện hệ thống pháp luật về hộ tịch, tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho quản lý hộ tịch, đáp ứng nhu cầu thực tế của nhà nƣớc và nhân dân. Bài viết “Thực trạng công tác đăng ký, quản lý hộ tịch và thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật về hộ tịch” [16] của Trần Lệ Hoa tại Diễn đàn đối thoại chính sách pháp luật lần thứ nhất năm 2014. Tác giả đã trình bày một cách tổng quát về việc thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật về hộ tịch cũng nhƣ thực trạng công tác đăng kí, quản lý hộ tịch. Thông qua đó, tác giả có đánh giá về những điểm đạt đƣợc và tồn tại của hoạt động này, đồng thời kiến nghị các giải pháp hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về hộ tịch và nâng cao hiệu quả công tác quản lý hộ tịch trong thời gian tới. Tác giả Đinh Ngọc Giang (2015) có nghiên cứu “Quản lý nhà nước về hộ tịch ở nước ta hiện nay” (Tạp chí Quản lý nhà nƣớc, số 228/2015) [14] đã phân tích một cách khái quát những kết quả đạt đƣợc trong công tác đăng kí và quản lý hộ tịch. Giá trị của nghiên cứu là hệ thống các giải pháp từ góc độ quản lý nhà nƣớc đã đƣợc đƣa ra nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nƣớc về hộ tịch. Nhìn nhận từ thực tiễn địa phƣơng, Luận văn cao học “Quản lý nhà nước về hộ tịch của UBND phường ở quận Đống Đa, thành phố Hà Nội” [8] của Nguyễn Thị Chính năm 2013, Luận văn cao học “Quản lý nhà nước về hộ tịch tại huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội” [23] của Nguyễn Thị Nga năm 2014, Luận văn cao học “Quản lý nhà nước về hộ tịch tại tỉnh Vĩnh Phúc” của Vũ Thị Bích Liên năm 2015” [20],... là những nghiên cứu về hoạt động 3
quản lý nhà nƣớc về hộ tịch tại các địa phƣơng. Trên cơ sở những đánh giá về thực trạng quản lý nhà nƣớc về hộ tịch ở cả mặt đạt đƣợc và hạn chế, các tác giả đều chỉ ra nguyên nhân của những hạn chế đó và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nƣớc về hộ tịch tại các địa phƣơng. Đây là những nghiên cứu thực tiễn có giá trị, có thể tham khảo cho công tác quản lý nhà nƣớc của các địa phƣơng khác. 2.2. Các nghiên cứu về cải cách thủ tục hành chính về đăng kí hộ tịch Trong nghiên cứu “Kỳ vọng về một nề nếp mới trong công tác hộ tịch”[12], đăng trên Tạp chí Dân chủ và Pháp luật, tháng 6 năm 2006, tác giả Phạm Trọng Cƣờng đã đánh giá thực trạng quản lý hộ tịch nói chung, chỉ ra những hạn chế, tồn tại cũng nhƣ những yêu cầu cần đổi mới đối với công tác này. Tác giả cũng đƣa ra các đề xuất, giải pháp với “kỳ vọng về một nề nếp mới trong công tác hộ tịch” để có thể đáp ứng đƣợc yêu cầu trong thực tiễn hiện nay. Tìm hiểu sâu về cải cách thủ tục hành chính về đăng kí hộ tịch dƣới góc độ kĩ thuật, Sở Tƣ pháp Thành phố Hồ Chí Minh (2013) có nghiên cứu “Áp dụng công nghệ thông tin trong đăng kí và quản lý hộ tịch tại thành phố Hồ Chí Minh” (Tạp chí Dân chủ pháp luật, Số chuyên đề pháp luật về hộ tịch 2013) [26]. Nghiên cứu này khẳng định tầm quan trọng của việc ứng dụng công nghệ thông tin trong đăng kí, quản lý hộ tịch và đã đánh giá thực trạng ứng dụng công nghệ thông tin trong đăng kí hộ tịch ở cả 3 cấp chính quyền trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh. Nghiên cứu về cải cách hộ tịch, tác giả Nam Minh (2013) có bài “Tiếp tục phân cấp thẩm quyền, cải cách phương thức quản lý và đăng kí hộ tịch” (Tạp chí Dân chủ và pháp luật, số chuyên đề pháp luật về hộ tịch 2013) [24]. Tác giả đã phân tích thực trạng phân cấp thẩm quyền và phƣơng thức quản lý, đăng kí hộ tịch. Trên cơ sở đánh giá những hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế, tác giả đề xuất các giải pháp về phân cấp thẩm quyền, cải 4
cách phƣơng thức quản lý và đăng kí hộ tịch, trong đó có đề cập đến số định danh cá nhân và xây dựng cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử toàn quốc. “Nâng chất lượng cán bộ làm công tác hộ tịch từ cấp cơ sở” của Tác giả Nguyễn Quỳnh Hoa (2015)[17], đăng trên tạp chí Tổ chức Nhà nƣớc điện tử 2015 tiếp cận trực tiếp vào đội ngũ công chức làm công tác hộ tịch ở cấp cơ sở. Trong bối cảnh hiện vẫn còn đến 30% công chức tƣ pháp - hộ tịch cấp xã chƣa đáp ứng đƣợc tiêu chuẩn do Chính phủ quy định, gây ra những tồn tại, hạn chế hiện nay trong công tác đăng ký, quản lý hộ tịch, vấn đề nâng cao chất lƣợng đội ngũ công chức làm công tác hộ tịch ở cấp xã càng trở nên bức thiết. Tác giả cho rằng, để cải cách thủ tục hành chính trong đăng kí hộ tịch thành công, cần chú trọng yếu tố con ngƣời bằng cách rà soát, đào tạo, bồi dƣỡng, tập huấn nghiệp vụ hộ tịch, kiện toàn đội ngũ công chức làm công tác hộ tịch từ cấp cơ sở trở lên, đáp ứng các tiêu chuẩn là nhiệm vụ hiện nay. * Từ tổng quan tình hình nghiên cứu trên, có thể thấy: Vấn đề thủ tục đăng kí hộ tịch và thủ tục đăng kí hộ tịch là vấn đề rộng, đƣợc trình bày trong nhiều công trình, đề tài nghiên cứu có giá trị. Trong đó, cải cách thủ tục hành chính về đăng kí hộ tịch là cũng là một trong những nội dung nghiên cứu, tuy nhiên chƣa đƣợc đậm nét, nhất là ở chính quyền cấp cơ sở cụ thể. Nhìn chung, các nghiên cứu, đề tài, bài viết về cải cách thủ tục hành chính về đăng kí hộ tịch còn khá tản mát, thiếu tính hệ thống. Các nghiên cứu về nội dung này là của địa phƣơng khác hay cấp chính quyền khác. Hiện chƣa có nghiên cứu nào nghiên cứu trực tiếp cải cách thủ tục hành chính về đăng kí hộ tịch của UBND phƣờng Xuân La, quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu - Mục đích nghiên cứu: Nghiên cứu hoạt động cải cách thủ tục hành chính về đăng ký hộ tịch tại phƣờng Xuân La, quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội. Từ đó đƣa ra các giải pháp 5
để nâng cao chất lƣợng hoạt động cải cách thủ tục hành chính về đăng ký hộ tịch tại phƣờng Xuân La, quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội. - Nhiệm vụ nghiên cứu: Đề tài Luận văn có một số nhiệm vụ nghiên cứu sau: + Khái quát và làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực tiễn về cải cách thủ tục hành chính về đăng ký hộ tịch tại UBND phƣờng. + Phân tích và đánh giá thực trạng cải cách thủ tục hành chính về đăng ký hộ tịch tại phƣờng Xuân La, quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội. Chỉ ra những mặt đạt đƣợc, những hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế trong thực tiễn cải cách thủ tục hành chính về đăng ký hộ tịch tại phƣờng Xuân La, quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội. + Đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả cải cách thủ tục hành chính về đăng ký hộ tịch tại phƣờng Xuân La, quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: là hoạt động cải cách thủ tục hành chính về đăng ký hộ tịch tại phƣờng Xuân La, quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội. - Phạm vi nghiên cứu: + Phạm vi về nội dung: cải cách thủ tục hành chính về đăng ký hộ tịch; + Phạm vi về thời gian: Giai đoạn 2014 - nay (năm 2014, Luật Hộ tịch (Số: 60/2014/QH13 ) đƣợc ra đời, đến ngày 01/01/2016, Luật chính thức có hiệu lực. Luận văn nghiên cứu trong khoảng thời gian từ 2014 - nay để đánh giá về quá trình cải cách thủ tục hành chính về đăng kí hộ tịch tại UBND phƣờng Xuân La (Tây Hồ, Hà Nội), đáp ứng những thay đổi trong quy định pháp luật của Luật Hộ tịch 2014; + Phạm vi về không gian: trên địa bàn phƣờng Xuân La, quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội. 6
5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Đề tài đƣợc nghiên cứu trên cơ sở phƣơng pháp luận của Chủ nghĩa Mác Lê nin; tƣ tƣởng Hồ Chí Minh và các quan điểm, chính sách của Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam về cải cách thủ tục hành chính về đăng ký hộ tịch. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Để thực hiện mục tiêu và nhiệm vụ của đề tài Luận văn, tác giả sử dụng một số phƣơng pháp cơ bản sau: + Phương pháp nghiên cứu tài liệu: nghiên cứu, tìm hiểu những tài liệu đã có bồi dƣỡng công chức hành chính nhằm cung cấp những luận cứ khoa học cho việc nghiên cứu cải cách thủ tục hành chính về đăng ký hộ tịch tại UBND phƣờng Xuân La (Tây Hồ, Hà Nội), đánh giá các quan điểm của các tác giả, những điểm hợp lý và chƣa hợp lý, đồng thời đƣa ra ý kiến của mình. Phƣơng pháp này đƣợc áp dụng nhằm giải quyết những vấn đề về lý luận và thực tiễn của cải cách thủ tục hành chính về đăng ký hộ tịch. - Các phương pháp nghiên cứu bổ trợ khác: * Phƣơng pháp phân tích, tổng hợp: Trên cơ sở các dữ liệu, tài liệu thu thập đƣợc, tác giả đã tiến hành phân tích, đánh giá và tổng hợp lại để tìm ra những luận điểm, kết luận có giá trị khoa học, hữu ích với đề tài luận văn. * Phƣơng pháp so sánh: Tác giả sử dụng phƣơng pháp này để so sánh, đối chiếu những quan niệm, tƣ duy, những biện pháp của các quốc gia, địa phƣơng trong cải cách thủ tục hành chính về đăng ký hộ tịch. Từ đó, rút ra những bài học kinh nghiệm phù hợp cho UBND phƣờng Xuân La nói riêng, cho các cơ quan hành chính nhà nƣớc ở địa phƣơng của Việt Nam nói chung 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn. Về mặt lý luận, sau khi hoàn thành vấn đề nghiên cứu sẽ góp phần bổ sung lý luận cải cách thủ tục hành chính về đăng ký hộ tịch, góp phần bổ sung 7
kiến thức thực tiễn về cải cách thủ tục hành chính về đăng ký hộ tịch tại UBND phƣờng Xuân La, quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội. Về mặt thực tiễn, luận văn sẽ góp phần hoàn thiện cải cách thủ tục hành chính về đăng ký hộ tịch tại UBND phƣờng Xuân La nói riêng và trên toàn quận Tây Hồ trong thời gian tới. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Phụ lục và Danh mục tài liệu tham khảo, nội dung Luận văn gồm 3 chƣơng: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của cải cách thủ tục hành chính về đăng ký hộ tịch Chương 2: Thực trạng cải cách thủ tục hành chính về đăng ký hộ tịch tại UBND phƣờng Xuân La, quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội Chương 3: Phƣơng hƣớng và giải pháp nâng cao hiệu quả cải cách thủ tục hành chính về đăng ký hộ tịch tại UBND phƣờng Xuân La, quận Tây Hồ, thành phố Hà Nội. 8
Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH VỀ ĐĂNG KÝ HỘ TỊCH 1. 1. Khái quát về thủ tục hành chính và cải cách thủ tục hành chính 1.1.1. Khái quát về thủ tục hành chính 1.1.1.1. Khái niệm thủ tục hành chính Để giải quyết một công việc nhất định đều cần có những thủ tục phù hợp. Theo nghĩa thông thƣờng, thủ tục có nghĩa là phƣơng thức giải quyết công việc theo một trình tự nhất định. Có thể đƣa ra quan niệm một cách đầy đủ: “Thủ tục hành chính là một quy phạm pháp luật quy định trình tự về thời gian và không gian khi thực hiện thẩm quyền của bộ máy Nhà nƣớc và là cách thức giải quyết các công việc giữa các cơ quan Nhà nƣớc với nhau và giữa cơ quan Nhà nƣớc với các tổ chức và công dân” [1]. Thủ tục hành chính đƣợc đặt ra để các cơ quan Nhà nƣớc có thể thực hiện mọi hình thức hoạt động cần thiết của mình trong đó bao gồm cả trình tự thành lập các công sở, trình tự bổ nhiệm, bãi nhiệm, điều động viên chức, trình tự lập quy, áp dụng quy phạm để đảm bảo các quyền của chủ thể và xử lý vi phạm, trình tự điều hành, tổ chức các hoạt động tác nghiệp hành chính. Đó chính là các quy tắc phải tuân thủ theo trong quá trình ra các quyết định hành chính của các cơ quan quản lý Nhà nƣớc. Thủ tục hành chính là một bộ phận chế định của Luật hành chính. Nói cách khác, thủ tục hành chính là một loại hình quy phạm mang tính công cụ để giúp các cơ quan Nhà nƣớc có điều kiện thực hiện chức năng của mình. Thủ tục hành chính do các cơ quan Nhà nƣớc ban hành để thực thi Hiến pháp và pháp luật nhằm thực hiện chức năng quản lý của nền hành chính Nhà nƣớc và hoàn thành nhiệm vụ của mình, đồng thời các cơ quan hành chính Nhà nƣớc có trách nhiệm thực thi các thủ tục đó. 9
1.1.1.2. Đặc điểm của thủ tục hành chính Thứ nhất, thủ tục hành chính đƣợc điều chỉnh bằng quy phạm thủ tục. Thủ tục hành chính là một bộ phận cấu thành của hệ thống quy phạm thủ tục. Hệ thống quy phạm thủ tục là toàn bộ các quy tắc pháp lý quy định về trình tự, trật tự thực hiện thẩm quyền của các cơ quan nhà nƣớc trong việc giải quyết công việc công việc nhà nƣớc và thực hiện nghĩa vụ hành chính đối với các cơ quan nhà nƣớc, tổ chức và công dân. Đó cũng chính là các hệ thống các nguyên tắc quản lý và điều hành bắt buộc các cơ quan nhà nƣớc cũng nhƣ các công chức phải tuân theo trong giải quyết công việc thuộc thẩm quyền của mình. Là quy phạm thủ tục, thủ tục hành chính có chức năng làm cho các quy phạm nội dung của luật pháp đƣợc thực hiện thuận lợi. Thiếu thủ tục hành chính việc thực thi luật pháp sẽ gặp khó khăn, thậm chí không có khả năng đi vào đời sống thực tế. Hoạt động quản lý chủ yếu là hoạt động áp dụng pháp luật mà ở đó, hành vi áp dụng pháp luật liên quan chủ yếu đến việc xác định tình trạng thực tế của vụ việc, lựa chọn quy phạm pháp luật tƣơng ứng và ra quyết định về vụ việc đó. Các hành vi áp dụng pháp luật này đƣợc tiến hành theo những thủ tục hành chinh nhất định. Nhƣ vậy nếu thiếu các thủ tục cần thiết thì quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia trọng hoạt động quản lý sẽ không đƣợc đảm bảo thực hiện. Thủ tục hành chính là một nhân tố bảo đảm cho sự hoạt động chặt chẽ, thuận lợi và đúng chức năng quản lý của cơ quan nhà nƣớc, vì nó là chuẩn mực hành vi cho công dân và công chức nhà nƣớc để họ tuân theo và thực hiện nghĩa vụ của mình đối với nhà nƣớc. Dựa vào các thủ tục hành chính các công việc hành chính sẽ đƣợc xử lý và đạt đƣợc những hiệu quả pháp luật đúng nhƣ dự định. Thứ hai, thủ tục hành chính là trình tự thực hiện thẩm quyền trong hoạt động quản lý hành chính nhà nƣớc. 10
Xét trong quá trình giải quyết công việc của các cơ quan hành chính nhà nƣớc thì thủ tục hành chính là cách thức, trình tự mà các cơ quan hành chính nhà nƣớc áp dụng để giải quyết các nhiệm vụ theo quy định của pháp luật. Trình tự này có thể từ dƣới lên, từ cấp trên xuống mà cũng có những trình tự thực hiện song hành. Thứ ba, thủ tục hành chính rất đa dạng và phức tạp. Tính đa dạng và phức tạp đƣợc biểu hiện nhƣ sau: - Do nhiều cơ quan và công chức nhà nƣớc thực hiện. - Quy định quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia mối quan hệ hành chính, trong đó bao gồm cả công việc của Nhà nƣớc và công dân; - Việc quy định thủ tục hành chính phải kết hợp với những khuôn mẫu ổn định tƣơng đối và chặt chẽ với các biện pháp thích ứng cho từng loại công việc và từng loại đối tƣợng; - Nền hành chính nhà nƣớc hiện nay đang chuyển từ hành chính cai quản sang hành chính phục vụ đã tác động mạnh mẽ vào thủ tục hành chính; - Thực hiện chủ yếu ở công sở nhà nƣớc, gắn liền với công tác văn thƣ và tổ chức ban hành, quản lý văn bản, giấy tờ; - Do chủ thể cơ quan hành chính nhà nƣớc xây dựng để giải quyết công việc nên phụ thuộc rất nhiều vào ý chí chủ quan của chủ thể ban hành. - Trong bối cảnh của quá trình hội nhập khu vực và quốc tế hiện nay, các thủ tục hành chính có yếu tố nƣớc ngoài cần phải phù hợp với thông lệ quốc tế. Thứ tư, thủ tục hành chính có tính năng động hơn so với các quy phạm nội dung của luật hành chính, đòi hỏi phải thay đổi nhanh hơn để thích ứng và phù hợp với nhu cầu thực tế của đời sống xã hội. Đây chính là yếu tố cần nhận thức đúng đắn giúp cho các nhà ban hành các quy định thủ tục hành chính ban hành các quy định phù hợp với thực tế khách quan và tiến trình phát triển kinh tế xã hội. 11
1.1.1.3. Vai trò của thủ tục hành chính Thủ tục hành chính với tƣ cách là bộ phận của thể chế hành chính ngày càng có vai trò quan trọng trong hoạt động quản lý hành chính nhà nƣớc. Điều này không những có ý nghĩa vai trò to lớn trong hoạt động lập pháp, lập quy mà còn hết sức cần thiết để có nhận thức đúng đắn trong hoạt động quản lý nhà nƣớc đặc biệt là trong tiến trình cải cách nền hành chính. Thủ tục hành chính đƣợc quy định nhằm tạo ra trật tự trong hoạt động quản lý của các cơ quan Nhà nƣớc khi tiến hành các hoạt động quản lý của mình. Có thể nói thủ tục hành chính là các quy phạm thủ tục của luật hành chính quy định cách thức tiến hành các hoạt động quản lý hành chính nên chúng tạo ra cơ sở và điều kiện cần thiết để các cơ quan quản lý nhà nƣớc giải quyết các công việc của ngƣời dân theo luật định, đảm bảo quyền, lợi ích hợp pháp của các tổ chức và công dân. Thủ tục hành chính có vai trò quan trọng trong quản lý hành chính nhà nƣớc. Nếu không có thủ tục hành chính thì mọi chính sách, chủ trƣơng của Đảng và Nhà nƣớc ban hành sẽ khó đƣợc thực thi. Có thể nói thủ tục hành chính là công cụ và phƣơng tiện để đƣa pháp luật vào đời sống. Ý nghĩa của thủ tục hành chính đƣơc biểu hiện qua những khía cạnh cơ bản: - Là những tiêu chuẩn hành vi cho công dân và cán bộ, công chức, viên chức hành chính thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình, bảo đảm sự hoạt động chặt chẽ, thuận lợi, đúng chức năng của bộ máy hành chính. - Đảm bảo các quyết định hành chính đƣợc đƣa vào thực tế đời sống xã hội. - Đảm bảo cho các quyết định hành chính đƣợc thi hành thống nhất và có thể kiểm tra đƣợc tính hợp pháp và hợp lý của quyết định hành chính thông qua thủ tục hành chính; - Là công cụ điều hành cần thiết của tổ chức hành chính; - Xây dựng thủ tục hành chính khoa học góp phần vào quá trình xây dựng và triển khai luật pháp; 12