Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk

Chia sẻ: Tomhum999 Tomhum999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:95

Thêm vào BST

Báo xấu

35
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của đề tài là trên cơ sở lý luận và thực tiễn về tình hình khiếu nại hành chính và giải quyết giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk; phân tích, đánh giá được tổng quan thực trạng khiếu nại hành chính và giải quyết khiếu nại hành chính tại địa phương. Qua đó, đề xuất một số Quan điểm và giải pháp nhằm bảo đảm việc thực hiện có hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ………../………. …./… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN VĂN TRƢỜNG GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG ĐẮK LẮK – NĂM 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ………../………. …./… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN VĂN TRƢỜNG GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 8 34 04 03 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. PHAN VĂN HÙNG ĐẮK LẮK - NĂM 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là đề tài nghiên cứu của cá nhân tôi dưới sự hướng dẫn của Tiến sĩ Phan Văn Hùng. Các thông tin, số liệu được sử dụng trong Luận văn là chính xác, có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng. Tác giả luận văn Nguyễn Văn Trƣờng
LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến người hướng dẫn khoa học TS. Phan Văn Hùng đã tận tình hướng dẫn và đóng góp nhiều ý kiến khoa học trong quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn này. Tôi xin gửi lời cảm ơn Ban Giám đốc Học viện Hành chính, Khoa Sau đại học cùng toàn thể các thầy, cô giáo đã nhiệt tình giảng dạy và tạo điều kiện cho tôi hoàn thành nhiệm vụ học tập của mình. Tôi xin gửi lời cảm ơn tới các đồng nghiệp tại Thanh tra tỉnh Đắk Lắk đã hỗ trợ về thời gian, tạo điều kiện thuận lợi để giúp tôi hoàn thành khóa học và luận văn. Mặc dù tôi đã cố gắng để hoàn thiện luận văn, tuy nhiên không thể tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận được sự đóng góp của các Thầy, Cô và các bạn. Một lần nữa tôi xin chân thành cảm ơn! Đắk Lắk, tháng 02 năm 2019 Học viên Nguyễn Văn Trƣờng 4
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Số hiệu bảng Tên bảng Trang Tình hình tiếp công dân trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk Bảng 1.1 43 từ năm 2014 đến năm 2018 Số vụ khiếu nại hành chính đông người trên địa Sơ đồ 2.1 45 bàn tỉnh Đắk Lắk từ năm 2014 đến năm 2018 Tổng hợp các vụ khiếu nại hành chính thuộc thẩm Bảng 2.2 quyền giải quyết của các cơ quan hành chính ở 49 tỉnh Đắk Lắk từ năm 2014 đến năm 2018 Tổng hợp kết quả giải quyết các vụ khiếu nại hành chính thuộc thẩm quyền giải quyết của các cơ Bảng 2.3 60 quan hành chính ở tỉnh Đắk Lắk từ năm 2014 đến năm 2018 Tỷ lệ khiếu nại hành chính đúng; sai; vừa đúng, Sơ đồ 2.4 61 vừa sai năm 2018 5
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Chữ cái viết tắt Chữ viết đầy đủ QĐHC Quyết định hành chính HVHC Hành vi hành chính UBND Ủy ban nhân dân KN Khiếu nại TC Tố cáo KNPA Kiến nghị, phản ánh 6
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU .................................................................. iiii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................... iiiii MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................ 1 2. Tình hình nghiên cứu đề tài ................................................................ 3 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ..................................................... 4 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...................................................... 5 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu ................................. 5 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn .......................................... 6 7. Kết cấu của luận văn ........................................................................... 6 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH ........................................................................................ 7 1.1 Những khái niệm cơ bản ................................................................... 7 1.2. Nội dung về giải quyết khiếu nại hành chính ............................... 12 1.3. Những yếu tố bảo đảm cho giải quyết khiếu nại hành chính ....... 27 1.4. Kinh nghiệm giải quyết khiếu nại của một số địa phương và một số bài học kinh nghiệm có thể áp dụng cho tỉnh Đắk Lắk ........................................ 31 Tiểu kết chƣơng 1 ............................................................................... 35 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK ............................................................. 36 2.1. Những yếu tố ảnh hưởng đến giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk .......................................................................................................... 36 7
2.2. Thực trạng giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk trong 5 năm ................................................................................................................... 41 2.3. Đánh giá chung về giải quyết khiếu nại hành chính của công dân ở tỉnh Đắk Lắk ......................................................................................................................... 62 Tiểu kết chƣơng 2 ............................................................................... 68 Chƣơng 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM CHẤT LƢỢNG CÔNG TÁC GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK.................................................................................. 69 3.1. Quan điểm bảo đảm chất lượng công tác giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk ...................................................................... 69 3.2. Giải pháp bảo đảm chất lượng giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk ....................................................................................... 70 Tiểu kết chƣơng 3 ............................................................................... 81 KẾT LUẬN .......................................................................................... 82 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................... 84 8
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Khiếu nại là một trong những quyền cơ bản của công dân được ghi nhận tại điều 30 của Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013: ―Mọi người có quyền khiếu nại, tố cáo với cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền về những việc làm trái pháp luật của cơ quan, tổ chức, cá nhân‖. Bên cạnh đó, trong chỉ đạo và hành động thực tiễn, Đảng, Nhà nước ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn luôn khẳng định khiếu nại là một quyền cơ bản của công dân thực hiện quyền dân chủ, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của công dân và lợi ích của nhà nước; vì vậy, các cơ quan nhà nước, những cán bộ, công chức có thẩm quyền phải xem xét giải quyết. Tuy nhiên, quyền khiếu nại của công dân được thực hiện, bảo đảm như thế nào là tùy thuộc vào việc thực hiện công tác giải quyết khiếu nại của các cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền mà chủ yếu là cơ quan hành chính nhà nước. Từ sau ngày thành lập Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đến nay, quyền khiếu nại của công dân luôn được pháp luật Việt Nam không ngừng hoàn thiện và được hệ thống hóa ở hình thức pháp điển hóa cao nhất bằng Luật Khiếu nại ban hành năm 2011. Bên cạnh đó, công tác giải quyết khiếu nại luôn được Đảng và Nhà nước quan tâm thông qua việc ban hành các chủ trương, chính sách, pháp luật nhằm thực hiện tốt công tác này. Qua đó đã tạo cơ sở pháp lý vững chắc, tạo điều kiện thuận lợi để công dân thực hiện quyền khiếu nại của mình và làm cơ sở để các cơ quan hành chính nhà nước giải quyết khiếu nại của công dân. Trong bối cảnh hội nhập và toàn cầu hóa hiện nay, cùng với các địa phương trên cả nước, tỉnh Đắk Lắk đã và đang chung tay thực hiện công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Do vậy, trong thời gian qua tỉnh Đắk 1
Lắk đã tiến hành thu hồi đất, bồi thường, giải phóng mặt bằng, tái định cư để xây dựng mới, nâng cấp, mở rộng cơ sở hạ tầng; triển khai thực hiện các dự án để nâng cao chất lượng, phát triển đô thị, triển khai các dự án trồng cây cao su, trồng rừng, bảo vệ rừng.... Đây chính là những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến phát sinh tình trạng khiếu nại trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. Bên cạnh đó, quá trình thực hiện công tác quản lý nhà nước thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk cũng phát sinh các khiếu nại của người dân, với nhiều nguyên nhân khác nhau như: người dân chưa nắm rõ các chính sách của Đảng và quy định, pháp luật của Nhà nước; việc thực hiện công vụ của các cơ quan nhà nước, những cán bộ, công chức có thẩm quyền trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk còn bộc lộ những sai sót, hạn chế. Trong những năm qua, công tác giải quyết khiếu nại hành chính tại các địa phương trên cả nước và trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk tuy đã đạt được những kết quả nhất định nhưng vẫn còn những hạn chế, hiệu quả giải quyết chưa cao. Nhiều vụ việc khiếu nại hành chính đã được giải quyết nhưng chưa được thi hành dứt điểm. Những bất cập và vướng mắc trong hoạt động giải quyết khiếu nại hành chính đã ảnh hưởng tới quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, làm giảm niềm tin của nhân dân vào chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước. Bên cạnh đó, trước những yêu cầu mới của công cuộc đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế cũng đặt ra nhiều yêu cầu mới đối với công tác giải quyết khiếu nại hành chính. Do vậy, làm thế nào để giải quyết có hiệu quả các khiếu nại, tố cáo trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk là một vấn đề lớn, có ý nghĩa hết sức quan trọng cả về lý luận và thực tiễn. Với những đặc điểm tình hình cụ thể tại tỉnh Đắk Lắk, tác giả chọn đề tài: “Giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk” làm luận văn thạc sỹ. 2
2. Tình hình nghiên cứu của đề tài Khiếu nại hành chính và giải quyết khiếu nại hành chính là những vấn đề được nhiều nhà khoa học pháp lý quan tâm, nghiên cứu. Bởi vậy, trong thời gian qua có nhiều công trình khoa học nghiên cứu trực tiếp hay gián tiếp, ở góc độ này hay góc độ khác, ở góc độ lý thuyết và thực tiễn đã đề cập đến những vấn đề này. Trong đó phải kể đến: - Khiếu nại, tố cáo hành chính và giải quyết khiếu nại, tố cáo hành chính ở Việt Nam hiện nay, sách chuyên khảo của tác giả TS. Lê Tiến Hào và TS Nguyễn Quốc Hiệp, Nxb Chính trị - Hành chính, Hà Nội, 2012),[14]. - Giáo trình Thanh tra và giải quyết khiếu nại, Khoa Hành chính nhà nước, Trường Đại học Luật Hà Nội năm 2008, [9]. - Giáo trình Thanh tra và giải quyết khiếu nại hành chính, Học viện Hành chính quốc gia năm 2011 [10]. - Giáo trình lý luận chung về Nhà nước và pháp luật của Lê Minh Tâm (Chủ biên) (2005), Nxb Tư pháp, Hà Nội, [11]. - Giáo trình Pháp luật về khiếu nại, tố cáo năm 2003 của GS.TS Phạm Hồng Thái và đồng nghiệp, Nxb Thành phố Hồ Chí Minh, [12]. - Bài viết “Một số vấn đề về đổi mới cơ chế giải quyết khiếu kiện hành chính ở Việt Nam”, Tạp chí Toà án nhân dân của PTS. Vũ Thư (năm 2004),[39]. - Bài viết “Đổi mới cơ chế giải quyết khiếu nại, khiếu kiện hành chính ở nước ta hiện nay”, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật của PGS. TS. Bùi Xuân Đức số 05/2008,[04]. - Bài viết “Việc thụ lý giải quyết khiếu nại hành chính – từ lý luận đến thực tiễn”, Tạp chí Thanh tra của Nguyễn Quốc Tuấn số 06/2005,[17]. - Luận án Tiến sĩ năm 2013 của tác giả Nguyễn Tuấn Khanh đề tài ―Đảm bảo pháp lý thực hiện quyền khiếu nại hành chính của công dân ở nước ta 3
hiện nay‖,[16]. - Luận án Tiến sĩ năm 2015 của tác giả Hoàng Ngọc Dũng đề tài ―giải quyết khiếu nại hành chính trong công cuộc cải cách hành chính ở Việt Nam‖,[13]. - Luận văn thạc sĩ năm 2017 của tác giả Ung Thị Minh Trang đề tài ―giải quyết khiếu nại hành chính của Chủ tịch Ủy ban nhân dân Quận Tân Bình, thành phố Hồ Chí Minh [43]. - Luận văn thạc sĩ năm 2017 của tác giả Trần Thị Minh Tuyền đề tài ―giải quyết khiếu nại ở tỉnh Quảng Ngãi[37]. Những luận văn cao học nêu trên đã hướng tới các nội dung: - Công tác giải quyết khiếu nại của các cơ quan nhà nước nhằm đảm bảo các quyền công dân; -Tăng cường năng lực của đội ngũ công chức làm công tác giải quyết khiếu nại hành chính; - Thủ tục giải quyết khiếu nại hành chính; Tuy nhiên, cho đến nay vẫn chưa có nhiều đề tài nghiên cứu thực sự cập nhật những vấn đề liên quan đến giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên, đặc biệt là thông qua thực tế trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk là một tỉnh trung tâm của vùng Tây Nguyên có điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội, chính trị đặc thù, tình hình phát sinh các vụ việc về khiếu nại hành chính diễn ra đa dạng, phức tạp . Các công trình trên sẽ là các tư liệu để luận văn tham khảo và kế thừa. Do vậy, việc chọn đề tài “Giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk” là một hướng nghiên cứu mới và có tính thực tiễn cao. 3. Mục đích và nhiệm vụ của đề tài 3.1 Mục đích của đề tài Trên cơ sở lý luận và thực tiễn về tình hình khiếu nại hành chính và giải quyết giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk; phân tích, đánh 4
giá được tổng quan thực trạng khiếu nại hành chính và giải quyết khiếu nại hành chính tại địa phương. Qua đó, đề xuất một số Quan điểm và giải pháp nhằm bảo đảm việc thực hiện có hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. 3.2 Nhiệm vụ của đề tài - Làm rõ những vấn đề lý luận và pháp lý về khiếu nại hành chính và giải quyết khiếu nại hành chính ở 03 cấp: tỉnh, huyện, xã. - Phân tích, đánh giá thực trạng về giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn và đề xuất phương hướng, giải pháp bảo đảm công tác giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu Hoạt động giải quyết khiếu nại hành chính. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Không gian: Trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. Thời gian: Từ năm 2014 đến năm 2018. Nội dung: Tác giả luận văn tập trung nghiên cứu về thẩm quyền giải quyết khiếu nại hành chính của các cơ quan hành chính trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk tại 03 cấp: tỉnh, huyện, xã. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn 5.1. Phương pháp luận Trong quá trình nghiên cứu, tác giả luận văn dựa trên cơ sở vận dụng phương pháp luận của chủ nghĩa Mác-Lênin, quán triệt các quan điểm, chủ trương và chính sách của Đảng và Nhà nước về công tác giải quyết khiếu nại. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Tác giả sử dụng các phương pháp nghiên cứu cơ bản trong đề tài như: phương pháp thống kê; phương pháp phân tích, tổng hợp; phương pháp lịch 5
sử để hoàn thiện luận văn, cụ thể như sau: + Phương pháp thống kê được sử dụng để đưa ra các số liệu thực tế, cần thiết phản ánh thực trạng giải quyết KNHC. + Phương pháp phân tích, tổng hợp được sử dụng xuyên suốt trong luận văn để giải quyết những vấn đề mang tính lý luận như các quan niệm của KNHC và GQ KNHC; đánh giá thực trạng GQ KNHC, chỉ ra ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của nó. + Phương pháp lịch sử được sử dụng trong việc đánh giá thực trạng GQ KNHC. Qua điều kiện cụ thể của tỉnh Đắk Lắk để tác giả đánh giá đúng thực trạng GQ KNHC trên địa bàn tỉnh. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Kết quả nghiên cứu của Luận văn: “Giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk” góp phần vào cơ sở lý luận tiếp tục bổ sung, hoàn thiện Luật Khiếu nại 2011, Luật Đất đai 2013 và các văn bản pháp luật khác liên quan đến việc giải quyết khiếu nại của công dân, góp phần vào việc xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, thực hiện mục tiêu xây dựng nền hành chính dân chủ, trong sạch, hiện đại và chuyên nghiệp; nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. Luận văn này còn có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo cho nghiên cứu, giảng dạy và cho người làm công tác giải quyết khiếu nại. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài Lời mở đầu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo, kết cấu của luận văn gồm 3 Chương như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận và pháp lý về giải quyết khiếu nại hành chính. Chương 2: Thực trạng giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. Chương 3: Quan điểm và giải pháp bảo đảm công tác giải quyết khiếu nại hành chính trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. 6
Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI HÀNH CHÍNH 1.1. Những Khái niệm cơ bản 1.1.1. Khái niệm về khiếu nại hành chính Khiếu nại là một hiện tượng phát sinh trong đời sống xã hội như là sự phản ứng hoàn toàn tự nhiên hay nói cách khác là một hình thức tự vệ của con người khi bị một quyết định hoặc hành vi mà người khiếu nại cho rằng không phù hợp với các quy tắc chuẩn mực chung trong đời sống cộng đồng được Nhà nước hoặc xã hội thừa nhận, xâm phạm tới các quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Trong khoa học, thuật ngữ “ khiếu nại” được xem xét dưới nhiều góc độ khác nhau. Như sau: - Khiếu nại theo tiếng Latinh được giải nghĩa tương ứng với từ “ Complaint” có nghĩa là sự phàn nàn, ca thán, phản ứng, bất bình của người nào đó về vấn đề liên quan đến bản thân họ. - Theo Đại Từ điển Tiếng Việt do Nguyễn Như Ý làm Chủ biên thì: ―khiếu nại là thắc mắc, đề nghị xem xét lại những kết luận, quyết định do cấp có thẩm quyền đã làm, đã chuẩn y‖ [18]. Quan niệm này chưa thật đầy đủ vì công dân thắc mắc, đề nghị xem xét lại không chỉ đối với kết luận, quyết định mà còn cả với hành vi của người có thẩm quyền trong cơ quan, tổ chức. - Theo quan điểm của TS Phạm Hồng Thái và TS. Đinh Văn Mậu cho rằng: ―khiếu nại là một hình thức công dân hướng đến các cơ quan nhà nước, hay tổ chức xã hội, tổ chức kinh tế, đơn vị vũ trang khi thấy quyết định hay hành vi xâm phạm tới quyền, lợi ích của mình‖. [23] Hướng tới ở đây cũng chính là sự phản ứng trước những quyết định hay hành vi khi xâm phạm tới quyền, lợi ích của mình. 7
- Trên thực tế, khiếu nại rất phong phú đa dạng, có thể phân loại theo những tiêu chí sau: + Nếu căn cứ vào chủ thể khiếu nại thì phân chia thành: khiếu nại cá nhân và khiếu nại của cơ quan, tổ chức. + Nếu căn cứ vào lĩnh vực của đời sống xã hội thì phân chia thành khiếu nại trong lĩnh vực kinh tế, khiếu nại trong lĩnh vực văn hóa, giáo dục, y tế…. + Nếu căn cứ vào hình thức khiếu nại thì được phân chia thành : khiếu nại bằng văn bản và khiếu nại bằng lời nói (hay còn gọi là khiếu nại trực tiếp). + Nếu căn cứ vào tính chất của quyết định, hành vi và các quan hệ pháp luật phát sinh, khiếu nại được phân chia thành : khiếu nại hành chính và khiếu nại tư pháp. Đây là loại phân chia khá phổ biến hiện nay. Trong hoạt động hành chính nhà nước, khiếu nại thường phát sinh bởi những tranh chấp pháp lý giữa một bên là chủ thể có thẩm quyền (chủ yếu là các cơ quan hành chính nhà nước) tiến hành các hoạt động quản lý nhà nước ( thực hiện hành vi hành chính, ban hành quyết định hành chính) và một bên là đối tượng quản lý (cá nhân, tổ chức) phải thực thi các quyết định, chịu sự tác động của các hành vi hành chính đó, khi họ ( cá nhân, tổ chức) cho rằng hành vi hành chính, quyết định hành chính của chủ thể quản lý (cơ quan hành chính nhà nước hoặc của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước) là trái pháp luật, xâm hại trực tiếp đến quyền, lợi ích của họ thì họ có quyền phản ứng, có quyền “ khiếu nại”. - Hiện nay theo quy định tại Khoản 1, Điều 2 của Luật Khiếu nại năm 2011 định nghĩa về khiếu nại hành chính như sau: “Khiếu nại là việc công dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ, công chức theo thủ tục do Luật này quy định, đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính Nhà nước, của người 8
có thẩm quyền trong cơ quan hành chính Nhà nước hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức khi có căn cứ cho rằng quyết định hoặc hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình” [34]. Pháp luật khiếu nại hiện hành chỉ quy định chủ yếu những vấn đề liên quan tới khiếu nại phát sinh trong quản lý nhà nước; đối tượng khiếu nại là “ quyết định hành chính, hành vi hành chính hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức”; chủ thể thực hiện quyền khiếu nại là công dân, cơ quan, tổ chức hoặc của cán bộ, công chức. Tuy nhiên, trường hợp khiếu nạị phát sinh trong hoạt động quản lý nội bộ của các cơ quan nhà nước khác như (Văn phòng Quốc hội, Văn phòng Chủ tịch nước, Tòa án nhân dân, Viện Kiểm sát nhân dân); khiếu nại của các đơn vị sự nghiệp; khiếu nại của các tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội nghề - nghề nghiệp, tổ chức kinh tế; cơ quan, tổ chức, cá nhân nước ngoài tại Việt Nam ( trừ trường hợp mà Điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ký kết hoặc tham gia có quy định khác) cũng được áp dụng những quy định về khiếu nại, giải quyết khiếu nại mà pháp luật khiếu nại hiện hành ở Việt Nam quy định. Như vậy, khiếu nại hành ch nh c th được hi u ở g c độ rộng hơn, toàn diện hơn, khái quát hơn: hiếu nại là việc cá nhân, tổ chức yêu cầu tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại những quyết định, hành vi khi c căn cứ cho rằng quyết định hoặc hành vi đ là trái pháp luật xâm phạm tới quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Với một cách hiểu bao quát như vậy, có thể nhận diện được tính đa dạng và phổ biến của khiếu nại. Khiếu nại phải được đề cập vượt ra ngoài khuôn khổ bộ máy nhà nước, đáp ứng yêu cầu xã hội dân sự. 1.1.2. Giải quyết khiếu nại hành chính 1.1.2.1. Khái niệm về giải quyết khiếu nại hành chính 9
Khi có hành vi khiếu nại hành chính của cá nhân, cơ quan, tổ chức thì tất yếu sẽ dẫn đến hoạt động giải quyết khiếu nại của cơ quan nhà nước, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền. Thông qua việc giải quyết khiếu nại một mặt bảo đảm quyền dân chủ của công dân, mặt khác còn đề cao ý thức, trách nhiệm của cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức trước nhân dân. Giải quyết khiếu nại hành chính do các cơ quan hành chính nhà nước thực hiện cho nên nó được tiến hành dựa trên những nguyên tắc, trình tự, thủ tục do pháp luật khiếu nại hành chính quy định. Theo quy định tại Khoản 11, Điều 2 của Luật Khiếu nại năm 2011 định nghĩa về giải quyết khiếu nại được hiểu là: việc thụ lý, xác minh, kết luận và ra quyết định giải quyết khiếu nại [34]. Giải quyết khiếu nại là qúa trình cơ quan nhà nước có thẩm quyền xem xét đánh giá đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính, quyết định kỷ luật có đúng pháp luật hay không từ đó đưa ra giải pháp xử lý phù hợp. Hoạt động giải quyết khiếu nại bằng con đường hành chính được tiến hành theo một trình tự, thủ tục do pháp luật khiếu nại quy định. Thủ tục giải quyết khiếu nại là một loại thủ tục hành chính được các quy phạm thủ tục hành chính điều chỉnh, bao gồm các giai đoạn: từ thụ lý vụ việc; thẩm tra, xác minh, thu thập các chứng cứ; lập hồ sơ giải quyết khiếu nại; ra quyết định giải quyết khiếu nại và thi hành quyết định giải quyết khiếu nại. Trong giải quyết khiếu nại, các chủ thể tham gia quan hệ này (bao gồm các cá nhân, cơ quan, tổ chức khiếu nại và các cơ quan hành chính nhà nước, cá nhân có thẩm quyền giải quyết khiếu nại) phải nghiêm chỉnh chấp hành các quy định của pháp luật về thủ tục giải quyết khiếu nại. Mọi vi phạm các quy định về thủ tục có thể ảnh hưởng đến sự chính xác, minh bạch trong giải quyết khiếu nại. Như vậy, việc giải quyết khiếu nại là cả một quá tr nh thụ l , em t, đánh giá vụ, việc từ đ đưa ra những quyết định nhân danh quyền lực nhà 10
nước của các chủ th được pháp luật khiếu nại quy định chủ yếu là những người c thẩm quyền trong các cơ quan hành ch nh nhà nước 1.1.2.2. Đặc đi m của giải quyết khiếu nại hành chính Trên cơ sở phân tích khái niệm về giải quyết khiếu nại hành chính có thể nhận thấy giải quyết khiếu nại có những đặc điểm sau: - Một là, cơ sở của giải quyết khiếu nại chỉ được triển khai khi có khiếu nại hành chính. Và giải quyết khiếu nại hành chính cũng là nhiệm vụ, trách nhiệm của cơ quan nhà nước có thẩm quyền nhằm bảo vệ kịp thời quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức. Mặt khác việc giải quyết khiếu nại hành chính còn bảo đảm cho công dân được tham gia vào giám sát hoạt động quản lý nhà nước, đồng thời cũng giúp cơ quan nhà nước có thẩm quyền kịp thời sửa chữa những bất hợp lý, sai sót trong quá trình quản lý; từ đó ý thức trách nhiệm của chủ thể quản lý cũng được nâng cao khi có sự giám sát của nhân dân. - Hai là, đối tượng xem xét khi giải quyết khiếu nại là quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khiếu nại.Trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước, các chủ thể quản lý thực hiện quản lý hành chính nhà nước dựa trên trách nhiệm, quyền hạn mà pháp luật quy định nhằm duy trì, bảo vệ và củng cố trật tự quản lý hành chính nhà nước. Việc ban hành quyết định hành chính, hành vi hành chính hợp pháp là một trong những hoạt động quản lý của chủ thể quản lý vừa là biểu hiện của việc thiết lập trật tự quản lý vừa là biểu hiện duy trì trật tự quản lý hành chính nhà nước. Quyết định hành chính, hành vi hành chính bất hợp pháp không những không thiết lập, duy trì trật tự quản lý, phá vỡ trật tự quản lý mà còn xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức. Vì thế khi giải quyết khiếu nại hành chính, đối tượng xem xét chính là các quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khiếu nại. Kết quả giải quyết khiếu nại chính là việc khẳng định tính hợp pháp của quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khiếu nại. 11
- Ba là, giải quyết khiếu nại được thực hiện theo trình tự, thủ tục pháp luật quy định về giải quyết khiếu nại. Giải quyết khiếu nại là việc xác minh, kết luận và ra quyết định giải quyết về tính hợp pháp hay không hợp pháp của quyết định hành chính, hành vi hành chính do cơ quan nhà nước ban hành khi thực hiện hoạt động quản lý nhà nước. Đây là một quá trình phức tạp và đòi hỏi khách quan trong quá trình giải quyết, vì vậy, cần phải được tiến hành theo trình tự, thủ tục pháp luật quy định về giải quyết khiếu nại. - Bốn là, kết quả giải quyết khiếu nại là một quyết định hành chính của chủ thể giải quyết khiếu nại về việc xem xét lại tính hợp pháp của quyết định hành chính, hành vi hành chính hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức. Quyết định hành chính của chủ thể giải quyết khiếu nại chính là kết quả của việc đối chiếu, xem xét một cách toàn diện giữa yêu cầu của người khiếu nại và kết quả thẩm tra, xác minh, thu thập chứng cứ của cơ quan giải quyết khiếu nại. Vì vậy, việc ra quyết định giải quyết khiếu nại là một hoạt động đặc biệt quan trọng vì chính thông qua hoạt động này mà các yêu cầu của người khiếu nại được thỏa mãn toàn bộ hay từng phần hoặc bị bác bỏ, ngoài ra, thông qua việc giải quyết khiếu nại cơ quan nhà nước đảm bảo quyền khiếu nại cho công dân, phát hiện những sơ hở trong cơ chế quản lý để kịp thời bổ sung, sửa đổi, tạo niềm tin trong nhân dân. 1.2. Nội dung về giải quyết khiếu nại hành chính 1.2.1. Đối tượng của khiếu nại hành chính Theo quy định tại Khoản 8,9,10 của Luật Khiếu nại năm 2011 đối tượng của khiếu nại hành chính bao gồm: quyết định hành chính, hành vi hành chính và quyết định kỷ luật buộc thôi việc đối với cán bộ, công chức [34]. 1.2.1.1. Quyết định hành chính “ Quyết định hành chính” được hiểu là: quyết định bằng văn bản của cơ quan hành chính nhà nước hoặc của người có thẩm quyền trong cơ quan hành 12