Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Phát triển đội ngũ giảng viên tại Trường Đại học Bách khoa Hà Nội

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:104

Thêm vào BST

Báo xấu

14
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn hướng tới mục đích đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ giảng viên tại Trường Đại học Bách khoa Hà Nội đáp ứng yêu cầu mà Đảng và Nhà nước đặt ra đối với các cơ sở giáo dục, đào tạo đại học trong giai đoạn hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Phát triển đội ngũ giảng viên tại Trường Đại học Bách khoa Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA BÙI THỊ THU HƯƠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG HÀ NỘI - NĂM 2023
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA BÙI THỊ THU HƯƠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: QUẢN LÝ CÔNG Mã số: 8 34 04 03 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. HOÀNG MAI HÀ NỘI - NĂM 2023
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan các nội dung nghiên cứu, số liệu, kết quả trong luận văn này là trung thực và chưa công bố dưới bất kỳ hình thức nào. Những số liệu trong luận văn, bảng biểu phục vụ phân tích đánh giá được tác giả thu thập từ nhiều nguồn tài liệu khác nhau, có ghi nguồn gốc trích rõ ràng. Nếu phát hiện có bất kỳ sự gian lận nào tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về nội dung luận văn của mình. Hà Nội, ngày tháng năm 2023 Tác giả luận văn Bùi Thị Thu Hương
LỜI CẢM ƠN Để có thể hoàn thành bài luận văn này, tác giả xin bày tỏ lòng tôn kính và biết ơn chân thành sâu sắc tới Ban Giám đốc, Ban Quản lý đào tạo, Khoa Hành chính học và Khoa Quản trị nhân lực cùng các quý thầy, cô trong Học viện Hành chính Quốc gia đã tạo những điều kiện tốt nhất, giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài luận văn. Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn đến tập thể lãnh đạo và các đồng nghiệp Phòng Tổ chức cán bộ, Đại học Bách khoa Hà Nội đã giúp đỡ, cung cấp cho tác giả những thông tin, tài liệu quý giá và tạo điều kiện để tác giả hoàn thành luận văn này. Đặc biệt, tác giả xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến người hướng dẫn khoa học - PGS.TS Hoàng Mai đã quan tâm chỉ bảo, hướng dẫn và giúp đỡ tận tình về nội dung và phương pháp nghiên cứu khoa học trong suốt quá trình thực hiện luận văn này. Xin được bày tỏ lời cảm ơn chân thành tới gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã luôn hỗ trợ, động viên, chia sẻ và tạo điều kiện thuận lợi giúp tác giả vượt qua những khó khăn để hoàn thành luận văn. Do những điều kiện chủ quan, khách quan, chắc chắn kết quả nghiên cứu của luận văn còn những điều thiếu sót. Tác giả rất mong tiếp tục nhận được những ý kiến đóng góp để hoàn thiện, nâng cao chất lượng vấn đề được lựa chọn nghiên cứu. Hà Nội, ngày tháng năm 2023 Tác giả luận văn Bùi Thị Thu Hương
MỤC LỤC STT NỘI DUNG TRANG Mở đầu 1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI 14 NGŨ GIẢNG VIÊN CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM 1.1 Khái niệm và đặc điểm về phát triển đội ngũ giảng viên các 14 trường đại học công lập 1.2 Nội dung cơ bản của phát triển đội ngũ giảng viên các trường 22 đại học công lập 1.3 Các yếu tố tác động đến phát triển đội ngũ giảng viên các 31 trường đại học công lập ở Việt Nam Tiểu kết Chương 1 38 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ 39 GIẢNG VIÊN TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI GIAI ĐOẠN 2016-2021 2.1 Khái quát quá trình xây dựng và phát triển đội ngũ giảng viên 39 tại Trường Đại học Bách khoa Hà Nội 2.2 Phân tích thực trạng phát triển đội ngũ giảng viên Trường 43 Đại học Bách khoa Hà Nội giai đoạn 2016-2021 2.3 Những bất cập, hạn chế trong phát triển đội ngũ giảng viên 56 tại Trường Đại học Bách khoa Hà Nội giai đoạn 2016-2021 2.4 Nguyên nhân của những bất cập, hạn chế trong phát triển đội 59 ngũ giảng viên tại Trường Đại học Bách khoa Hà Nội giai đoạn 2016-2021 Tiểu kết Chương 2 62
CHƯƠNG 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN 63 ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI TRONG THỜI GIAN TỚI 3.1 Quan điểm và mục tiêu phát triển đội ngũ giảng viên Trường 63 Đại học Bách khoa Hà Nội trong thời gian tới 3.2 Giải pháp phát triển đội ngũ giảng viên Trường Đại học Bách 76 khoa Hà Nội trong thời gian tới 3.3 Đề xuất, kiến nghị 83 Tiểu kết Chương 3 90 KẾT LUẬN 91 TÀI LIỆU THAM KHẢO 93 CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐỀ TÀI 98
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài luận văn Trong hệ thống giáo dục quốc dân ở Việt Nam, các trường đại học có nhiệm vụ chính là cung cấp nguồn nhân lực có chất lượng cho nền sản xuất để tạo ra của cải vật chất và tinh thần của xã hội. Sự nghiệp giáo dục nói chung và giáo dục đại học nói riêng ở Việt Nam từ sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đến nay đã đạt được những thành tựu to lớn, góp phần xây dựng nguồn lực con người Việt Nam - nhân tố quyết định thắng lợi của sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc và xây dựng chủ nghĩa xã hội. Trong thời đại cách mạng khoa học công nghệ hiện nay, xu hướng toàn cầu hóa và phát triển nền kinh tế tri thức, các trường đại học ở Việt Nam tiếp tục giữ vai trò chủ đạo trong việc đào tạo nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực có chất lượng cao; nhân lực trình độ đại học và sau đại học có phẩm chất chính trị, đạo đức, có kiến thức, kỹ năng thực hành nghề nghiệp, năng lực nghiên cứu và ứng dụng khoa học công nghệ. Các trường đại học ở Việt Nam nói chung, Trường Đại học Bách khoa Hà Nội nói riêng đã có những đóng góp rất to lớn cho công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Trong giai đoạn đổi mới và hội nhập quốc tế sâu rộng hiện nay, đội ngũ giảng viên nói riêng của các trường đại học nói chung, Trường Đại học Bách khoa Hà Nội nói riêng đã bộc lộ những bất cập và hạn chế, chưa tương xứng với sự phát triển về kinh tế, văn hóa và xã hội ở Việt Nam. Đó là sự thiếu hụt về số lượng, chưa cân đối về cơ cấu đội ngũ giảng viên. Sự phát triển của nền kinh tế tri thức, xu thế toàn cầu hóa và tốc độ tiến nhanh như vũ bão của khoa học - công nghệ, yếu tố con người trong cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đã và đang đặt ra thách thức không nhỏ trên mọi lĩnh 1
vực và mọi ngành nghề, đặc biệt là đối với sự nghiệp giáo dục và đào tạo nước nhà. Trường Đại học Bách khoa Hà Nội cũng không nằm ngoài những cơ hội và thách thức đó. Trong những năm gần đây, Trường Đại học Bách khoa Hà Nội đã có những đổi mới toàn diện, đưa vị thế của Nhà trường từng bước được nâng cao trong khu vực và trên thế giới, khẳng định vị trí tiên phong trong hệ thống giáo dục đại học Việt Nam. Để trở thành một đại học nghiên cứu hàng đầu với nòng cốt là kỹ thuật và công nghệ; tác động quan trọng vào phát triển nền kinh tế tri thức và phát triển đất nước; đi tiên phong trong hệ thống giáo dục đại học Việt Nam thì một trong những yếu tố then chốt là phải có đội ngũ giảng viên là các nhà khoa học đầu ngành làm nòng cốt để dẫn dắt, thúc đẩy và phát triển công tác nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ ở tầm cao mới. Đây thực sự là thách thức đang đặt ra đối với Trường Đại học Bách khoa Hà Nội trong bối cảnh thực hiện việc chuyển đổi thành Đại học Bách khoa Hà Nội. Nghị quyết số 19/NQ-TW Hội nghị Trung ương lần thứ sáu, khóa XII về tiếp tục đổi mới hệ thống tổ chức và quản lý, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công lập đã xác định “Nhà nước tập trung đầu tư chiều sâu, cơ sở vật chất, nguồn nhân lực chất lượng cao đối với các trường đại học công lập ở một số lĩnh vực mang tầm cỡ khu vực và quốc tế”. Trường Đại học Bách khoa Hà Nội là một trong số các trường đại học công lập thuộc diện này, do đó cần thiết phải nghiên cứu, đánh giá thực trạng để có những giải pháp phát triển đội ngũ giảng viên của Nhà trường. Từ những lý do trên, và qua quá trình học tập hệ đào tạo cao học chuyên ngành Quản lý công tại Học viện Hành chính Quốc gia, tôi lựa chọn chủ đề: “Phát triển đội ngũ giảng viên tại Trường Đại học Bách khoa Hà Nội” để thực hiện đề tài luận văn thạc sĩ chuyên ngành Quản lý công. 2
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn SuYan Pan, Hong Kong University Press, 2009, “Tự chủ đại học, nhà nước và những thay đổi xã hội ở Trung Quốc”. Người dịch: Phạm Thị Ly, trong Thông tin Giáo dục quốc tế và so sánh của Đại học Hoa Sen, số 02/2010. Đây là cuốn sách trình bày khá chi tiết, sâu sắc về lược sử quyền tự chủ, các mô hình tự chủ đại học trên thế giới. Tài liệu cũng đề cập đến tự chủ đại học, một khái niệm, một hướng đi bắt đầu được quan tâm và thừa nhận ở Trung Quốc. Don Anderson Richard Johnson, Centre for Continuing Education The Australian National University, April 1998, “University Autonomy in Twenty Countries”. Báo cáo này nghiên cứu về mối quan hệ giữa nhà nước và các cơ sở giáo dục đại học ở 20 quốc gia trên thế giới, có liên hệ so sánh với thực tiễn Liên bang Australia. Báo cáo này đã đánh giá xem mức độ can thiệp pháp lý của nhà nước đến các trường đại học; phân tích thực trạng quyền tự chủ của 3 nhóm nước có truyền thống tự chủ khác nhau: nhóm Anh - Mỹ, nhóm Châu Âu và nhóm các nước châu Á; trong đó có nhiều phân tích, đánh giá về phát triển đội ngũ giảng viên tại các cơ sở giáo dục đại học ở 20 quốc gia. Hauptman, A.M, 2007, Four models of growth, International Higher Education. Đây là một báo cáo khoa học nhằm mục đích nghiên cứu và trình bày bốn kịch bản cho sự phát triển của giáo dục đại học trên thế giới dựa vào sự phụ thuộc về tài chính của các cơ sở giáo dục đại học vào nhà nước. Phạm Phụ, sách chuyên khảo “Về khuôn mặt mới của giáo dục đại học Việt Nam” phiên bản trực tuyến tại địa chỉ: http://voer.edu.vn/c/4c212f92. Cuốn sách trình bày nhiều nội dung về giáo dục đại học, đặc biệt là vai trò của quản lý nhà nước đối với giáo dục đại học. Tác giả cuốn sách cho rằng, vai trò quản lý của nhà nước chỉ nên tập trung vào chiến lược và chính sách, quy chế và tiêu chuẩn, đẩy mạnh phân cấp và ủy quyền, nâng cao tính tự chủ của các cơ sở giáo dục đại học; xây dựng cơ chế quản lý phát triển các cơ sở giáo dục 3
đại học (trong đó có nội dung về phát triển đội ngũ giảng viên) bằng pháp luật và chính sách, xây dựng và tổ chức thực hiện chiến lược, kế hoạch phát triển và đảm bảo công tác giám sát kiểm tra, phát huy quyền tự chủ của các trường đại học nhằm quản lý một cách có hiệu quả - hiệu suất, chất lượng và có khả năng cạnh tranh trong xu thế toàn cầu hóa. Cuốn sách có diện phổ quát khá rộng và sâu về cách tiếp cận hệ thể chế, với nền tảng lý luận là mối quan hệ giữa nhà nước và trường đại học. Phạm Thị Ly, “Xây dựng một hệ thống quản trị đại học hiệu quả. Kinh nghiệm của Hoa Kỳ và khả năng vận dụng tại Việt Nam”, trong sách “Đổi mới giáo dục đại học Việt Nam - hai thời khắc đầu thế kỷ”, [NXB Văn hóa TP Hồ Chí Minh, 2009, tr.211-243]. Trong bài viết này, tác giả Phạm Thị Ly đã phân tích sâu sắc về giáo dục đại học Hoa Kỳ, mô hình quản trị đại học ở Hoa Kỳ, vai trò của Hội đồng quản trị trong việc quyết định các vấn đề hệ trọng của nhà trường, như mục tiêu chiến lược phát triển, vấn đề tài chính, và vấn đề phát triển nhân sự (một cách nói khác về đội ngũ giảng viên) trong các trường đại học ở Hoa Kỳ. Nghiêm Đình Vỳ, “Một số quan điểm cơ bản của Đảng về giáo dục - đào tạo trong thời kỳ đổi mới”, đăng trên Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam năm 2016. Bài viết tập trung phân tích quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về giáo dục và đào tạo, trong đó có một số nội dung đề cập vấn đề phát triển đội ngũ giảng viên đại học ở Việt Nam nhằm đáp ứng yêu cầu của xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Đào Ngọc Nam, “Đổi mới quản trị cơ sở giáo dục đại học công lập hiện nay”, [Tạp chí Quản lý giáo dục số 76, 9/2015, tr.14]. Bài báo phân tích hiện trạng về quản trị nhân lực của các cơ sở giáo dục đại học công lập, những chính sách đối với giáo dục đại học công lập và những nhiệm vụ, giải pháp đổi mới quản trị nói chung, quản trị phát triển nhân lực nói riêng tại các cơ sở giáo dục đại học công lập ở Việt Nam. 4
Trần Ngọc Giao, “Quản lý nhà nước về giáo dục đại học - thực trạng trong sự so sánh và một số đề xuất” [trong Kỷ yếu Hội thảo khoa học “Giáo dục đại học - Chuẩn hóa và Hội nhập quốc tế” do Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội khóa XIII phối hợp Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức năm 2018]. Tác giả bài viết cho rằng bản chất của quản lý nhà nước về giáo dục đại học là sự đảm bảo thực hiện những cam kết của nhà nước đối với sự phát triển của giáo dục đại học (trong đó có phát triển đội ngũ giảng viên), đưa ra so sánh về thực hiện cam kết này trong mối tương quan với một số quốc gia ở khu vực châu Á, từ đó nhận xét sự tương đồng giữa Việt Nam và những quốc gia này trong tiếp cận thực hiện tự chủ đại học. Kỷ yếu Hội thảo cấp quốc gia “Tự chủ đại học và trách nhiệm xã hội của cơ sở giáo dục đại học”, do Hiệp hội các trường đại học, cao đẳng Việt Nam tổ chức năm 2016, bao gồm 56 bài viết của các tác giả trong nước. Trong đó có nhiều bài viết tập trung phân tích làm rõ các vấn đề lý luận và thực tiễn thực hiện tự chủ đại học tại Việt Nam và đề ra một số giải pháp hoàn thiện quyền tự chủ của các cơ sở giáo dục đại học, trong đó có nội dung tự chủ về nguồn nhân lực. Đặng Bá Lãm (chủ biên, 2005), sách chuyên khảo“Quản lý nhà nước về giáo dục - lý luận và thực tiễn” Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia. Cuốn sách tập hợp nhiều bài viết phân tích, đánh giá lý luận và thực tiễn về công tác quản lý giáo dục và đào tạo ở Việt Nam, trong đó có những nội dung về phát triển nhân lực ngành giáo dục và đào tạo nói chung, nhân lực tại các trường đại học nói riêng. Sách “Giáo dục Việt Nam những năm đầu thế kỷ XXI” [Nxb Giáo dục, 2009] đã tập hợp các bài viết của các nhà giáo, nhà khoa học, các nhà quản lý giáo dục nghiên cứu về hệ thống giáo dục quốc dân từ giáo dục mầm non, giáo 5
dục phổ thông, giáo dục nghề nghiệp, giáo dục đại học và sau đại học; mạng lưới trường lớp; quy mô học sinh, sinh viên; đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục; tài chính cho giáo dục; công bằng xã hội trong giáo dục; hợp tác quốc tế trong giáo dục. Các tác giả tập trung phân tích các mục tiêu phát triển giáo dục của Việt Nam đến năm 2020 bao gồm: quy mô, cơ cấu giáo dục được phát triển hợp lý, đảm bảo nguồn nhân lực cho đất nước thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và tạo cơ hội học tập suốt đời cho mỗi người dân; chất lượng và hiệu quả giáo dục được nâng cao, tiếp cận được với chất lượng giáo dục của khu vực và quốc tế. Hồ Viết Thịnh (2019), “Tăng cường quản lý giáo dục đại học ở Việt Nam từ góc độ kinh tế” [luận án tiến sĩ kinh tế, Trường Đại học Mỏ - Địa chất]. Tác giả đã hệ thống hóa và bổ sung cơ sở lý luận về quản lý giáo dục đại học từ góc độ kinh tế, trong đó, hoạt động quản lý giáo dục về kinh tế được tiếp cận từ góc độ quản lý nhà nước. Trên cơ sở nội dung quản lý nhà nước về giáo dục đại học, luận án đã đưa ra được những tiêu chí đánh giá quản lý giáo dục đại học từ góc độ kinh tế, đề xuất các giải pháp tăng cường quản lý giáo dục đại học từ góc độ kinh tế phù hợp với chiến lược phát triển giáo dục đại học của nước ta trong thời gian tới và phù hợp với xu hướng toàn cầu hóa giáo dục đại học. Đoàn Văn Dũng (2015), “Quản lý nhà nước về chất lượng giáo dục đại học” [Luận án tiến sĩ quản lý hành chính công, Học viện Hành chính Quốc gia]. Luận án đã nghiên cứu các vấn đề lý luận về giáo dục đại học, chất lượng giáo dục đại học, quản lý nhà nước về chất lượng giáo dục đại học, vai trò của nhà nước đối với chất lượng giáo dục đại học; đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về chất lượng giáo dục đại học ở nước ta hiện nay; chỉ ra những nguyên nhân của những bất cập, hạn chế trong quản lý nhà nước về chất lượng giáo dục đại học; kiến nghị các giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý nhà nước về chất lượng giáo dục đại học. 6
Phạm Văn Đại (2012), “Quản lý nhà nước các cơ sở giáo dục liên quan đến nước ngoài” [luận án tiến sĩ, Đại học Quốc gia Hà Nội]. Luận án nghiên cứu về quản lý nhà nước của các cơ sở giáo dục nước ngoài, đánh giá các chính sách quản lý các cơ sở giáo dục nước ngoài ở Việt Nam, nâng cao cơ cấu quản lý, hệ thống chính sách và chất lượng nguồn nhân lực của quản lý nhà nước về giáo dục (trong đó có đội ngũ giảng viên người Việt Nam) nhằm tăng cường công tác quản lý nhà nước đối với cơ sở giáo dục nước ngoài tại Việt Nam. Phan Huy Hùng (2011), “Quản lý nhà nước theo hướng đảm bảo quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các trường đại học ở Việt Nam” [luận án tiến sĩ quản lý công, Học viện Hành chính Quốc gia]. Luận án nghiên cứu lý luận về quản lý nhà nước đảm bảo tự chủ, tự chịu trách nhiệm của trường đại học; làm rõ khái niệm quản lý nhà nước từ góc độ lý luận chung, khoa học quản lý công và quản trị học; phân tích nội dung, phương thức quản lý nhà nước về giáo dục đại học đảm bảo quyền tự chủ đại học (trong đó có tự chủ về xây dựng, phát triển nguồn nhân lực quản lý và giảng dạy) thông qua bốn mô hình quản lý vĩ mô. Luận án nhấn mạnh vai trò “bà đỡ” của quản lý nhà nước đối với trường đại học và giới thiệu kinh nghiệm quản lý nhà nước đối với giáo dục đại học, đảm bảo quyền tự chủ ở các nước: Pháp, Trung Quốc, Singapore, Hoa Kỳ. Đỗ Minh Cương (2001), “Phát triển nguồn nhân lực giáo dục đại học Việt Nam” [sách chuyên khảo, Nxb Chính trị Quốc gia]. Tác giả nhấn mạnh quan điểm đội ngũ nhà giáo ở các trường đại học là nhân tố quan trọng và có ý nghĩa quyết định nhất đến chất lượng đào tạo nguồn nhân lực ở nước ta; phân tích vai trò của trí thức giáo dục đại học, đánh giá thực trạng nguồn nhân lực giáo dục đại học, luận chứng một số giải pháp xây dựng phát triển đội ngũ nhân lực giáo dục đại học trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế ở Việt Nam. 7
Nguyễn Đức Chính và Nguyễn Phương Nga, “Nghiên cứu xây dựng các tiêu chí đánh giá hoạt động giảng dạy đại học và nghiên cứu khoa học của giảng viên trong Đại học Quốc gia Hà Nội” [Đề tài trọng điểm cấp Đại học Quốc gia Hà Nội thời gian 2002-2003]. Đề tài nghiên cứu xem xét, phân tích các kinh nghiệm về đánh giá chất lượng giảng dạy và nghiên cứu khoa học của đội ngũ giảng viên ở một số trường đại học trên thế giới trong tương quan so sánh với thực trạng hoạt động giảng dạy và hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên một số trường thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội. Trên cơ sở đó, tập thể tác giả đã xây dựng các tiêu chí đánh giá hoạt động giảng dạy và hoạt động nghiên cứu khoa học của giảng viên một số trường thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội trong bối cảnh đổi mới giáo dục và hội nhập quốc tế. Phạm Văn Thuần (2009), “Quản lý đội ngũ giảng viên trong đại học đa ngành, đa lĩnh vực ở Việt Nam theo quan điểm tự chủ và trách nhiệm xã hội” [Luận án tiến sĩ chuyên ngành Quản lý giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội]. Luận án đã nghiên cứu lý luận và thực tiễn quản lý đội ngũ giảng viên trong các trường đại học đa ngành, đa lĩnh vực ở Việt Nam, từ đó đưa ra các giải pháp quản lý theo quan điểm tự chủ và trách nhiệm xã hội để nâng cao hiệu quả quản lý đội ngũ giảng viên đáp ứng nhu cầu đổi mới quản lý giáo dục đại học ở nước ta hiện nay. Luận án nêu ra sáu giải pháp quản lý đội ngũ giảng viên trong đại học đa ngành, đa lĩnh vực theo quan điểm tự chủ và trách nhiệm xã hội là: Xây dựng môi trường tự chủ và trách nhiệm xã hội; tuyển dụng, sử dụng đội ngũ giảng viên; Hoàn thiện quy trình đánh giá giảng viên; Đổi mới quy hoạch và đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giảng viên; xây dựng và hoàn thiện chính sách đãi ngộ đội ngũ giảng viên; Tạo lập hệ thống thông tin quản lý đội ngũ giảng viên. Nguyễn Văn Đệ (2010), “Phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học ở Vùng Đồng bằng sông Cửu Long đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục đại học” [Luận án tiến sĩ chuyên ngành Quản lý giáo dục, Đại học Quốc gia Hà 8
Nội]. Luận án nghiên cứu về thực trạng đội ngũ giảng viên các trường đại học ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long, đề xuất 5 nhóm giải pháp phát triển đội ngũ giảng viên của các trường đại học ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục đại học, bao gồm: Liên kết đội ngũ giảng viên giữa các trường đại học ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long; Phát triển số lượng đội ngũ giảng viên; Nâng cao phẩm chất và năng lực đội ngũ giảng viên; Điều chỉnh cơ cấu đội ngũ giảng viên; Tạo động lực làm việc cho đội ngũ giảng viên. Nguyễn Kim Hồng, “Nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên đại học - Tiền đề để giải bài toán chất lượng đại học Việt Nam” [bài viết trong Kỷ yếu Hội thảo khoa học “Giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý giáo dục đại học và cao đẳng Việt Nam” do Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức năm 2010]. Tác giả cho rằng khó khăn lớn nhất của đội ngũ giảng viên đại học ở Việt Nam hiện nay là mức lương thấp, cơ sở vật chất phục vụ giảng dạy, học tập còn thiếu thốn, thiếu phòng thí nghiệm, thiếu kinh phí nghiên cứu khoa học,... do đó các trường đại học hầu như không thu hút được người giỏi thật sự làm giảng viên. Tác giả nêu ra một số giải pháp để xây dựng đội ngũ giảng viên đại học là: Thay đổi cơ chế tuyển chọn và chế độ trả lương kèm theo; Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị, phòng thí nghiệm, tạo điều kiện cho giảng viên có điều kiện làm việc tốt hơn; tăng kinh phí nghiên cứu khoa học. Nguyễn Thị Thanh Hà (2014), “Đội ngũ trí thức giáo dục đại học việt nam trong đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa”, [luận án tiến sĩ triết học, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh]. Tác giả đã phân tích, làm rõ thực trạng và các giải pháp phát uy vai trò của đội ngũ trí thức giáo dục đại học trong đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở Việt Nam. Nguyễn Văn Phong và Nguyễn Thị Kim Ngân, “Thực trạng đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập ở Việt Nam”, tại địa chỉ 9
https://tcnn.vn/news/detail/41635/Thuc-trang-doi-ngu-giang-vien-cac-truong- dai-hoc-cong-lap-o-Viet-Nam.html. Bài báo đã phân tích, đánh giá hực trạng số lượng, chất lượng, tỷ lệ và cơ cấu đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập ở Việt Nam hiện nay, bài viết đưa ra một số khuyến nghị và giải pháp tiếp tục phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập nhằm đáp ứng trước yêu cầu đổi mới giáo dục đại học ở Việt Nam hiện nay. Ngoài các công trình nghiên cứu tiêu biểu nêu trên, còn có nhiều sách tham khảo, chuyên khảo, bài báo khoa học trên các tạp chí khoa học (cả tạp chí in và tạp chí điện tử), các công trình nghiên cứu cơ bản có tính chất khảo sát, đánh giá về công tác xây dựng đội ngũ viên chức nói chung, đội ngũ giảng viên đại học nói riêng. Song chưa có luận văn, luận án nào nghiên cứu riêng về chủ đề phát triển đội ngũ giảng viên tại Trường Đại học Bách khoa Hà Nội. Do đó, luận văn kế thừa được rất nhiều từ kết quả của các công trình nghiên cứu này, cũng như học hỏi được nhiều điều từ xem xét những thông tin phản ánh những bất cập, hạn chế trong công tác xây dựng đội ngũ viên chức nói chung, đội ngũ giảng viên đại học nói riêng để vận dụng vào quá trình viết luận văn “Phát triển đội ngũ giảng viên tại Trường Đại học Bách khoa Hà Nội”. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn 3.1. Mục đích nghiên cứu Thông qua việc triển khai nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về xây dựng đội ngũ viên chức nói chung, phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường đại học công lập và Trường Đại học Bách khoa Hà Nội; thông qua việc nghiên cứu, phân tích, đánh giá thực trạng phát triển đội ngũ giảng viên tại Trường Đại học Bách khoa Hà Nội từ năm 2016 đến hết năm 2021, luận văn hướng tới mục đích đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ giảng viên tại Trường Đại học Bách khoa Hà Nội đáp ứng yêu cầu mà Đảng và Nhà nước đặt ra đối với các cơ sở giáo dục, đào tạo đại học trong giai đoạn hiện nay. 10
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để thực hiện được mục đích nêu trên, luận văn có các nhiệm vụ nghiên cứu chủ yếu như sau: Một là, hệ thống hóa những vấn đề lý luận về phát triển đội ngũ viên chức nói chung, phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường đại học công lập nói riêng. Hai là, phân tích thực trạng và đưa ra đánh giá về những ưu điểm, hạn chế trong công tác phát triển đội ngũ giảng viên tại Trường Đại học Bách khoa Hà Nội từ năm 2016 đến hết năm 2021. Làm rõ những nguyên nhân chủ quan và nguyên nhân khách quan của những ưu điểm, hạn chế trong công tác phát triển đội ngũ giảng viên tại Trường Đại học Bách khoa Hà Nội từ năm 2016 đến hết năm 2021. Ba là, đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ giảng viên tại Trường Đại học Bách khoa Hà Nội đáp ứng yêu cầu mà Đảng và Nhà nước đặt ra đối với các cơ sở giáo dục, đào tạo đại học trong giai đoạn hiện nay. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là những vấn đề lý luận và thực tiễn về xây dựng, phát triển đội ngũ giảng viên trong các trường đại học công lập; thực trạng và những giải pháp phát triển đội ngũ giảng viên tại Trường Đại học Bách khoa Hà Nội trong thời gian tới. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Về phạm vi nội dung, luận văn khái quát kết quả chủ yếu của các công trình nghiên cứu trước đây về lý luận và thực tiễn phát triển đội ngũ viên chức, đội ngũ giảng viên trong các trường đại học công lập nói chung; thực trạng và giải pháp phát triển đội ngũ giảng viên tại các cơ sở giáo dục, đào tạo bậc đại học . Về phạm vi không gian, luận văn nghiên cứu về thực trạng phát triển đội ngũ giảng viên tại Trường Đại học Bách khoa Hà Nội. 11
Về phạm vi thời gian: luận văn nghiên cứu công tác phát triển đội ngũ giảng viên tại Trường Đại học Bách khoa Hà Nội từ năm 2016 đến hết năm 2021 (là giai đoạn triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội ĐBTQ lần thứ XII của Đảng và các văn bản quan trọng của Đảng, Nhà nước về phát triển nhân lực giai đoạn 2016-2021). 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn 5.1. Phương pháp luận Phương pháp luận của luận văn là chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử của triết học Mác - Lênin; tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nước ta về giáo dục và đào tạo, về phát triển nhân lực nói chung, phát triển đội ngũ giảng viên ở các trường đại học nói riêng. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Các phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, thống kê, hệ thống... được sử dụng cụ thể trong luận văn như sau: - Chương 1 chủ yếu sử dụng phương pháp nghiên cứu tài liệu thứ cấp, phương pháp phân tích và phương pháp tổng hợp để làm rõ, khái quát hóa thành hệ thống khung lý thuyết về các nội dung lý luận. Chương 1 cũng sử dụng phương pháp thống kê, tập hợp để làm rõ các công trình nghiên cứu khoa học có liên quan và phương pháp lịch sử cụ thể để bảo đảm tính khoa học, khách quan và toàn diện trong các đánh giá về kết quả và hạn chế của các công trình đã nghiên cứu trước. - Phương pháp nghiên cứu tài liệu thứ cấp, phương pháp so sánh và phương pháp thống kê sử dụng chủ yếu ở Chương 2 để làm rõ thực trạng và đưa ra đánh giá về những ưu điểm, hạn chế; những nguyên nhân chủ quan và nguyên nhân khách quan của những ưu điểm, hạn chế trong công tác phát triển đội ngũ giảng viên tại Trường Đại học Bách khoa Hà Nội giai đoạn từ năm 2016 đến năm 2021. 12
- Phương pháp hệ thống hóa được sử dụng chủ yếu trong Chương 3 để đảm bảo tính nhất quán, liên thông giữa các nội dung, giữa các chương, các tiết và tiểu tiết của luận văn. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Về lý luận: kết quả nghiên cứu của luận văn có thể có những đóng góp nhất định để bổ sung cho sự phát triển của khoa học quản lý công, góp phần nâng cao nhận thức lý luận về phát triển đội ngũ viên chức ngành giáo dục và đào tạo, đội ngũ giảng viên trong các trường đại học công lập. Về thực tiễn: luận văn có thể sử dụng làm làm tài liệu tham khảo cho các nhà nghiên cứu, giảng dạy, những người làm công tác thực tế và sinh viên, học viên cơ sở đào tạo cử nhân luật, cử nhân hành chính, các trường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ của Đảng và Nhà nước. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập ở Việt Nam. Chương 2: Thực trạng công tác phát triển đội ngũ giảng viên tại Trường Đại học Bách khoa Hà Nội giai đoạn từ năm 2016 dến năm 2021. Chương 3: Giải pháp phát triển đội ngũ giảng viên tại Trường Đại học Bách khoa Hà Nội trong thời gian tới. 13
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM 1.1. Khái niệm và đặc điểm của phát triển đội ngũ giảng viên các trường đại học công lập 1.1.1. Các khái niệm cơ bản 1.1.1.1. Khái niệm viên chức Trong đời sống hàng ngày, khái niệm (hoặc thuật ngữ) “viên chức” có nghĩa rất rộng. “Viên” trong tiếng Hán - Việt có nghĩa là “thành viên”, dùng để chỉ người làm việc nói chung trong các cơ quan, các tổ chức; “chức” nghĩa là người làm việc có một chức vụ, chức danh nào đó. Vì vậy, “viên chức” được hiểu là những người làm việc chuyên môn nghề nghiệp và những người giữ chức vụ trong các cơ quan, tổ chức công hoặc tư, được hưởng lương theo ngạch, bậc, trình độ và chức vụ. Theo cách hiểu như vậy, “viên chức” là khái niệm bao trùm lên cả khái niệm công chức, cũng có thể hiểu công chức là những viên chức làm việc trong bộ máy công quyền, trong các cơ quan, tổ chức nhà nước. Ở Việt Nam, khái niệm viên chức có sự thay đổi theo từng giai đoạn lịch sử; trải qua các thời kỳ khác nhau, nội hàm của khái niệm viên chức cũng có sự thay đổi lớn. Suốt một thời gian dài, khái niệm “cán bộ, công nhân, viên chức nhà nước” được dùng để chỉ những người phục vụ trong các tổ chức chính trị, tổ chức chính trị xã hội, nhà nước và một số tổ chức khác. Theo quy định hiện hành, viên chức là những người làm việc trong các đơn vị có nhiệm vụ phục vụ cho công tác quản lý nhà nước và trong các đơn vị sự nghiệp công lập về các lĩnh vực như: giáo dục và đào tạo, y tế, khoa học và công nghệ, văn hóa, thông tin, thể dục thể thao, lao động, thương binh - xã hội và các tổ chức sự nghiệp khác... nhằm cung cấp các dịch vụ cơ bản, thiết yếu cho nhân dân và xã 14