Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn tỉnh Nam Định

Chia sẻ: ViLijen ViLijen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:140

Thêm vào BST

Báo xấu

46
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sĩ Quản lý công "Quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn tỉnh Nam Định" trình bày các nội dung chính sau: Cơ sở lý luận và thực tiễn của quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy; Thực trạng quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn tỉnh Nam Định; Phương hướng và giải pháp quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn tỉnh Nam Định.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn tỉnh Nam Định

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………./…………. ………/……… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HOÀNG THỊ THANH TÚ QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ PHÒNG CHÁY, CHỮA CHÁY TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH NAM ĐỊNH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG HÀ NỘI – NĂM 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………./…………. ………/……… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HOÀNG THỊ THANH TÚ QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ PHÒNG CHÁY, CHỮA CHÁY TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH NAM ĐỊNH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ CÔNG MÃ SỐ: 8340403 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN VIẾT ĐỊNH HÀ NỘI – NĂM 2019
LỜI CAM ĐOAN Em xin cam đoan luận văn thạc sỹ chuyên ngành Quản lý công với đề tài “Quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn tỉnh Nam Định” là sản phẩm nghiên cứu của em, được thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Nguyễn Viết Định và hoàn thành tại Học viện Hành chính quốc gia năm 2019. Số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và không trùng lặp với các luận văn khác trong cùng lĩnh vực. Các thông tin, tài liệu trình bày trong luận văn đã được ghi rõ nguồn gốc. Em xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan này./. HỌC VIÊN Hoàng Thị Thanh Tú
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành đề tài “Quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn tỉnh Nam Định”, bên cạnh sự tự nghiên cứu của bản thân, em đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ, động viên, hướng dẫn tận tình của các thầy cô, bạn bè, đồng nghiệp và gia đình trong suốt khóa học cũng như trong thời gian nghiên cứu để làm luận văn này. Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Nguyễn Viết Định, người thầy đã tận tình hướng dẫn khoa học và giúp đỡ em trong quá trình nghiên cứu, viết luận văn. Em cũng xin gửi lời cảm ơn đến các cơ quan, ban ngành của tỉnh Nam Định cùng bạn bè, đồng nghiệp... đã cung cấp tài liệu để em nghiên cứu và viết luận văn này. Đề tài “Quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn tỉnh Nam Định” có phạm vi rất rộng. Vì vậy, luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót và hạn chế nhất định. Em rất mong nhận được ý kiến đóng góp của các thầy cô và những ai quan tâm đến đề tài này để luận văn được hoàn thiện hơn nữa. Em xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, năm 2019.
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ANTT An ninh, trật tự CNCH Cứu nạn, cứu hộ CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa GDP Tổng sản phẩm nội địa GRDP Tổng sản phẩm trên địa bàn HĐND Hội đồng nhân dân PC&CC Phòng cháy và chữa cháy PCCC Phòng cháy, chữa cháy PCCC&CNCH Phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ QLNN Quản lý nhà nước UBND Ủy ban nhân dân XHCN Xã hội chủ nghĩa
DANH MỤC CÁC BẢNG, HÌNH VẼ Bảng 2.1. Thống kê tình hình cháy trên địa bàn tỉnh Nam Định………... 54 Bảng 2.2. Thống kê các cơ sở về PCCC trên địa bàn tỉnh Nam Định…... 74 Hình 2.1. Biểu đồ tỷ lệ nguyên nhân gây cháy………………………….. 53 Hình 2.2. Sơ đồ tổ chức bộ máy của Phòng Cảnh sát PCCC&CNCH Công an tỉnh Nam Định…………………………………………………. 61 Hình 2.3. Biểu đồ thống kê các cơ sở về PCCC tại tỉnh Nam Định…….. 75
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG, HÌNH VẼ MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ PHÒNG CHÁY, CHỮA CHÁY ........................................................................7 1.1. Một số vấn đề liên quan đến đề tài nghiên cứu ...............................................7 1.1.1. Một số khái niệm ...............................................................................................7 1.1.2. Tính chất và nguyên tắc hoạt động phòng cháy, chữa cháy ...........................19 1.2. Quản lý nhà nƣớc về phòng cháy, chữa cháy ................................................22 1.2.1. Đặc điểm của quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy ...........................22 1.2.2. Vai trò của quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy ...............................23 1.2.3. Nguyên tắc quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy ...............................26 1.2.4. Nội dung quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy ..................................28 1.2.5. Phương pháp quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy ............................32 1.3. Các yếu tố tác động đến hiệu quả quản lý nhà nƣớc về phòng cháy, chữa cháy ...........................................................................................................................34 1.3.1. Mức độ hoàn thiện hệ thống pháp luật về phòng cháy và chữa cháy .............34 1.3.2. Sự lãnh đạo, chỉ đạo đối với hoạt động quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy ...........................................................................................................................34 1.3.3. Tổ chức bộ máy, đội ngũ cán bộ và nguồn lực tài chính, trang bị phương tiện cho lực lượng Cảnh sát phòng cháy và chữa cháy ....................................................35 1.3.4. Ý thức của xã hội và các tổ chức, cá nhân có trách nhiệm trong việc thực hiện pháp luật về phòng cháy, chữa cháy .........................................................................36 1.4. Kinh nghiệm trong quản lý nhà nƣớc về phòng cháy, chữa cháy ở một số địa phƣơng và bài học thực tiễn rút ra cho tỉnh Nam Định ................................37 1.4.1. Kinh nghiệm ở một số địa phương ..................................................................37
1.4.2. Bài học kinh nghiệm cho tỉnh Nam Định .......................................................41 Tiểu kết Chƣơng 1 ...................................................................................................44 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ PHÒNG CHÁY, CHỮA CHÁY TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH NAM ĐỊNH ...........................................45 2.1. Tổng quan về điều kiện tự nhiên, kinh tế và xã hội của tỉnh Nam Định ....45 2.1.1. Khái quát chung điều kiện tự nhiên, kinh tế và xã hội của tỉnh Nam Định ....45 2.1.2. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế, xã hội và cơ sở hạ tầng của địa phương ảnh hưởng đến công tác quản lý nhà nước về phòng cháy và chữa cháy ........................47 2.2. Phân tích thực trạng quản lý nhà nƣớc về phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn tỉnh Nam Định ..................................................................................................52 2.2.1. Thực trạng cháy và thiệt hại do cháy gây ra trên địa bàn tỉnh Nam Định trong 05 năm (2014 - 2019) ................................................................................................52 2.2.2. Thực tiễn công tác quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn tỉnh Nam Định ...........................................................................................................55 2.2.3. Đánh giá tổng quát thực trạng quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn tỉnh Nam Định .......................................................................................85 Tiểu kết Chƣơng 2 ...................................................................................................97 Chƣơng 3: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ PHÒNG CHÁY, CHỮA CHÁY TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH NAM ĐỊNH .............98 3.1. Phƣơng hƣớng quản lý nhà nƣớc về phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn tỉnh Nam Định .........................................................................................................98 3.1.1. Về quan điểm ..................................................................................................98 3.1.2. Về mục tiêu ...................................................................................................103 3.1.3. Dự báo tình hình, xu hướng ..........................................................................104 3.2. Các giải pháp tăng cƣờng quản lý nhà nƣớc về phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn tỉnh Nam Định .........................................................................................106 3.2.1. Triển khai thực hiện, bổ sung pháp luật về phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn tỉnh Nam Định ..................................................................................................106
3.2.2. Kiện toàn tổ chức bộ máy lực lượng làm công tác quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn tỉnh Nam Định ..........................................................113 3.2.3. Nâng cao nhận thức trong công tác quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn tỉnh Nam Định ............................................................................117 3.2.4. Tăng cường cơ sở vật chất và ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn tỉnh Nam Định ...............................................118 3.2.5. Đẩy mạnh công tác giám sát, thanh tra, kiểm tra đối với công tác phòng cháy, chữa cháy; Thực hiện tốt công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm hành chính trong quản lý nhà nước về PCCC .........................................................120 Tiểu kết Chƣơng 3 .................................................................................................126 KẾT LUẬN ............................................................................................................127 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................129
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài luận văn Lĩnh vực phòng cháy, chữa cháy là một trong những lĩnh vực xã hội có tầm quan trọng đặc biệt và mang ý nghĩa thời sự. “Thủy, hỏa, đạo, tặc” - câu nói của ông cha ta từ ngày xưa đến nay vẫn nguyên giá trị, bởi vì, cháy là một trong những tai nạn, rủi ro gây nên những thiệt hại to lớn về người và của cải, vật chất; nguy cơ cháy luôn tiềm ẩn trong sinh hoạt, sản xuất thường ngày, là sự đe dọa lớn đến an toàn cuộc sống của người dân. Trên thực tế, các vụ cháy xảy ra khi không được kiểm soát đều gây thiệt hại rất lớn về người và tài sản, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển kinh tế, xã hội của đất nước. Theo số liệu của Cục Cảnh sát phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ (Bộ Công an), trong 06 tháng đầu năm 2019, trên cả nước đã xảy ra 1927 vụ cháy, làm chết 59 người, bị thương 64 người, thiệt hại về tài sản ước tính khoảng 654,94 tỷ đồng và 408 hecta rừng; trong đó đặc biệt có 27 vụ cháy lớn gây thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản. Những con số cho thấy rằng một khi đã xảy ra cháy thì hậu quả rất khó lường. Là một trong những nội dung quản lý trọng tâm của mọi Nhà nước cũng như mọi chính quyền địa phương; trong những năm qua, công tác phòng cháy và chữa cháy luôn được Đảng và Nhà nước quan tâm đặc biệt và được đặt lên hàng đầu. Hoạt động quản lý nhà nước, xây dựng mô hình tổ chức, nâng cao năng lực của các chủ thể quản lý, trong đó có quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy được Đảng và Nhà nước ta xác định là nhiệm vụ quan trọng và được đặt ra như những nhu cầu bức xúc của xã hội. Hiện nay, tình hình kinh tế, chính trị và biến đổi khí hậu trên thế giới cũng như khu vực còn nhiều diễn biến phức tạp. Trong nước, quá trình xây dựng và phát triển kinh tế, đảm bảo an ninh – quốc phòng, cùng với những điều kiện về tự nhiên và xã hội của mỗi địa phương luôn tiềm ẩn nguy cơ rất 1
lớn xảy ra cháy. Nam Định những năm qua là tỉnh có tốc độ đô thị hóa nhanh, nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội phát triển nóng, điều này dẫn đến hệ quả là nguồn nước tự nhiên bị thu hẹp; các hồ, ao bị san lấp lấy mặt bằng. Nguồn nước phục vụ chữa cháy mặc dù đã được bổ sung nhưng vẫn không đủ so với yêu cầu thực tế. Hệ thống đường giao thông phục vụ chữa cháy nhỏ, nhiều khu dân cư ngõ hẹp, dài hàng trăm mét và lưu lượng phương tiện tham gia giao thông đông. Hệ thống đường điện lắp đặt phức tạp, câu móc chằng chịt, nhất là ở khu vực thành phố và các thị trấn tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ chập, chạm… Những thực trạng này đang tác động trực tiếp hàng ngày, hàng giờ đến công tác phòng cháy, chữa cháy và đặt ra những yêu cầu bức thiết, cấp bách cho hoạt động quản lý nhà nước nhằm bảo đảm an toàn phòng cháy, chữa cháy phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa của tỉnh Nam Định nói riêng và cả nước nói chung. Trước yêu cầu cao của thực tiễn, công tác phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn tỉnh Nam Định đứng trước đòi hỏi cần thiết phải có sự thay đổi mạnh mẽ cả về tổ chức và phương thức hoạt động dựa trên cơ sở các quy định của pháp luật nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước. Cấp ủy, chính quyền tỉnh Nam Định luôn ý thức đầy đủ, rõ ràng, sâu sắc về trách nhiệm, nhiệm vụ, quyền hạn của mình trong việc thực hiện chức năng quản lý nhà nước về PCCC tại địa phương; coi đây là một công việc thường xuyên đối với mọi tổ chức trong hệ thống chính trị của tỉnh. Những năm gần đây, tình hình cháy, nổ về cơ bản đã được kiềm chế cả về số vụ và mức độ thiệt hại; đời sống của người dân trong tỉnh được giữ vững; nhận thức về công tác PCCC trong cơ quan, doanh nghiệp và cộng đồng dân cư không ngừng được nâng lên, góp phần quan trọng vào sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội chung của tỉnh. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả quan trọng đã đạt được, do nhiều nguyên nhân khác nhau nên công tác PCCC của tỉnh Nam Định vẫn còn những hạn chế, bất 2
cập; ý thức của một bộ phận cán bộ, Nhân dân về PCCC chưa cao, đòi hỏi cần phải được hết sức tăng cường, đặc biệt là trong bối cảnh những năm tới, khi tốc độ công nghiệp hóa và đô thị hóa trên địa bàn tỉnh đang tăng rất nhanh. Theo đó, xuất phát từ tình hình thực tế của địa phương, luận văn đã lựa chọn vấn đề “Quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn tỉnh Nam Định” để làm đề tài tốt nghiệp thạc sĩ chuyên ngành Quản lý công, góp phần đưa ra các giải pháp, hệ thống hóa các vấn đề về lý luận và thực tiễn nhằm nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn tỉnh Nam Định. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Ở Việt Nam hiện nay, vấn đề quản lý nhà nước về PCCC đã được đề cập đến trong một số cuốn sách và các công trình nghiên cứu khoa học có liên quan trực tiếp cùng các đề tài luận văn thạc sĩ quản lý công về phòng cháy, chữa cháy, như: - Giáo trình của PGS.TS Đào Hữu Dân - Trường Đại học PCCC: “Quản lý nhà nước về PCCC” - NXB Giao thông vận tải, Hà Nội, 2012. - Đề tài khoa học của các tác giả: Nguyễn Ngọc Sơn, Nguyễn Thế Từ, Kiều Hồng Mai: “Một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động PCCC trong các cơ sở sản xuất công nghiệp ở nước ta hiện nay” - Hà Nội, 2004. - Đề tài khoa học cấp cơ sở của PGS.TS Đào Hữu Dân - Trường Đại học PCCC: “Nghiên cứu chức năng quản lý nhà nước trong lĩnh vực PCCC của lực lượng Cảnh sát PC&CC trước yêu cầu đòi hỏi của sự nghiệp đổi mới đất nước hiện nay” - Hà Nội, 2001. - Luận văn tốt nghiệp thạc sĩ chuyên ngành Quản lý hành chính công của tác giả Nguyễn Chấn Nam với đề tài “Quản lý nhà nước trong lĩnh vực PCCC của lực lượng Cảnh sát PC&CC” tại Hà Nội năm 2008. 3
- Luận văn thạc sĩ với đề tài “Quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn quận Liên Chiểu, thành phố Đà Nẵng” năm 2016 của tác giả Phạm Tấn Quốc. Ngoài ra, trên ấn phẩm Tạp chí PC&CC còn một số bài viết và công trình nghiên cứu khoa học đã được công bố của một số tác giả có đề cập đến nội dung quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy. Kết quả nghiên cứu từ các công trình khoa học nêu trên là rất quan trọng để thực hiện luận văn này. Các công trình đều có nội dung liên quan mật thiết đến đề tài; ở một mức độ nhất định đã đề cập đến quản lý nhà nước về PCCC và phân tích, đánh giá nhiều khía cạnh khác nhau của công tác phòng cháy, chữa cháy cả về lý luận lẫn thực tiễn, những ưu điểm và tồn tại. Tuy nhiên, hiện nay chưa có đề tài nào tập trung nghiên cứu toàn diện lĩnh vực quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn tỉnh Nam Định. Qua đây, luận văn “Quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn tỉnh Nam Định” hy vọng sẽ phần nào làm sáng tỏ và giải quyết được vấn đề cần nghiên cứu. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn - Mục đích: Hệ thống hóa một số lý luận cơ bản của quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy; phân tích, đánh giá thực trạng và nguyên nhân của những tồn tại trong công tác quản lý nhà nước về PCCC ở tỉnh Nam Định để từ đó đề xuất các giải pháp góp phần tăng cường quản lý nhà nước về PCCC trên địa bàn tỉnh Nam Định. - Nhiệm vụ: Từ mục đích trên, luận văn có nhiệm vụ: + Hệ thống hóa một số lý luận cơ bản của quản lý nhà nước về PCCC. + Phân tích thực trạng tình hình cháy và quản lý nhà nước về PCCC trên địa bàn tỉnh Nam Định; đánh giá kết quả đạt được, các mặt còn hạn chế, thiếu sót và nguyên nhân của những hạn chế, thiếu sót đó. 4
+ Đề xuất các giải pháp, kiến nghị nhằm nâng cao quản lý nhà nước về PCCC trên địa bàn tỉnh Nam Định trong giai đoạn hiện nay. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn - Đối tượng, nội dung nghiên cứu: + Đối tượng nghiên cứu của luận văn là quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn tỉnh Nam Định. + Nội dung nghiên cứu của luận văn là các nội dung quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy ở tỉnh Nam Định theo quy định của pháp luật. - Phạm vi nghiên cứu: + Địa bàn nghiên cứu: Tỉnh Nam Định. + Thời gian nghiên cứu: 05 năm (từ năm 2014 đến nay) và định hướng đến năm 2025. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn - Phương pháp luận: Luận văn sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử dựa trên cơ sở lý luận của Chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; các quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam, chính sách, pháp luật của Nhà nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam về lĩnh vực PCCC và quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy trong thời kỳ đổi mới để làm sáng tỏ vấn đề nghiên cứu. - Phương pháp nghiên cứu: Để thực hiện được nhiệm vụ và đạt được mục tiêu của đề tài này, trong quá trình triển khai nghiên cứu, luận văn đã sử dụng các phương pháp như: phương pháp phân tích và tổng hợp, phương pháp so sánh, phương pháp kế thừa lịch sử, phương pháp khảo sát thực tế, thống kê. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Về lý luận, luận văn góp phần hệ thống hóa một số lý luận cơ bản của quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy ở Việt Nam; trên cơ sở đó vận 5
dụng vào phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn tỉnh Nam Định thời gian qua và đề xuất một số giải pháp nhằm tiếp tục hoàn thiện quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy ở tỉnh Nam Định thời gian tới. Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể đóng góp phần nào cho thực tiễn hoạt động quản lý nhà nước về PCCC trên địa bàn tỉnh Nam Định trong thời kỳ mở cửa hội nhập. Về thực tiễn, luận văn cũng có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo phục vụ trong học tập, giảng dạy, nghiên cứu khoa học về một số lĩnh vực, môn học liên quan tới phòng cháy, chữa cháy, quản lý rủi ro, quản lý tình huống khẩn cấp và tài liệu tham khảo cho các nhà quản lý về phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn tỉnh Nam Định. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn có cấu trúc, kết cấu gồm 03 chương: - Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy; - Chương 2: Thực trạng quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn tỉnh Nam Định; - Chương 3: Phương hướng và giải pháp quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy trên địa bàn tỉnh Nam Định. 6
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ PHÒNG CHÁY, CHỮA CHÁY 1.1. Một số vấn đề liên quan đến đề tài nghiên cứu 1.1.1. Một số khái niệm 1.1.1.1. Khái niệm cháy Theo Từ điển Bách khoa Công an nhân dân Việt Nam năm 2005, “cháy” được hiểu là: “Phản ứng oxy hóa có kèm theo tỏa nhiệt và phát sáng. Sự cháy chỉ xảy ra khi có đầy đủ điều kiện cháy, đó là sự kết hợp giữa chất cháy, chất oxy hóa (thường là oxy trong không khí) và nguồn gây cháy. Thiếu một trong ba yếu tố đó thì không có sự cháy” [2]. Trong Tiêu chuẩn Việt Nam 5303:1990 An toàn cháy - thuật ngữ và định nghĩa, cũng nêu rõ: “Sự cháy là phản ứng oxy hóa, tỏa nhiệt và phát sáng”. Như vậy, xét về bản chất, cháy là một phản ứng hóa học giữa các chất cháy với oxy của không khí hoặc với một chất oxy hóa khác kèm theo sự tỏa nhiệt và phát sáng. Sự cháy chỉ có thể xảy ra khi có sự kết hợp những điều kiện nhất định giữa chất cháy (hơi, khí, bụi cháy) với chất oxy hóa có tác động của nguồn gây cháy. Các yếu tố cần cho sự cháy bao gồm: chất cháy, nguồn gây cháy và chất oxy hóa, thiếu một trong ba yếu tố trên thì không có sự cháy xảy ra (điều kiện cần). Tuy nhiên, không phải lúc nào cứ có đủ ba yếu tố trên là sự cháy xảy ra mà phải có sự kết hợp các yếu tố trong những điều kiện nhất định (điều kiện đủ). Các điều kiện gây cháy ở đây có thể là thời gian tiếp xúc, khoảng cách giữa chất cháy với nguồn gây cháy; giới hạn nồng độ bốc cháy của chất cháy; cường độ nguồn gây cháy, nhiệt độ môi trường v.v... Vì vậy, trong lĩnh vực PCCC phải nghiên cứu các nguyên nhân và điều kiện gây cháy để phục vụ công tác phòng cháy cũng như dập tắt đám cháy. Việc nghiên cứu xác định bản chất, quy luật hình thành sự cháy có ý nghĩa quan trọng không chỉ trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học PCCC mà 7
còn có ý nghĩa tích cực trong quản lý nhà nước về PCCC. Tuy nhiên giữa nghiên cứu khoa học PCCC với quản lý nhà nước về PCCC không đồng nhất với nhau về phạm vi khái niệm “cháy”. Theo quy định tại Khoản 1, Điều 3, Luật PC&CC, “cháy” được hiểu là: “Trường hợp xảy ra cháy không kiểm soát được có thể gây thiệt hại về người, tài sản và ảnh hưởng môi trường”. Như vậy, phạm vi điều chỉnh của Luật PC&CC là phạm vi quản lý nhà nước về PCCC không tác động đến mọi trường hợp gây cháy nói chung mà chỉ giới hạn trong trường hợp sự cháy không kiểm soát được (đám cháy). Quan niệm về cháy như vậy là tiền đề để xem xét các hoạt động của con người trong phòng ngừa cháy, nổ cũng như trong hoạt động chữa cháy và các hoạt động khác có liên quan đến công tác phòng cháy, chữa cháy. 1.1.1.2. Khái niệm phòng cháy Việc nghiên cứu tìm ra bản chất, quy luật của quá trình phát sinh, phát triển đám cháy đối với mỗi chất, mỗi quá trình công nghệ sản xuất và trong các hoạt động bình thường khác của đời sống xã hội v.v… là để tìm ra các giải pháp phòng ngừa có hiệu quả, đó chính là hoạt động phòng cháy. Theo Tiêu chuẩn Việt Nam 5303:1990 An toàn cháy - thuật ngữ và định nghĩa đã nêu rõ: “An toàn cháy là tình trạng hoặc tính chất của các sản phẩm, các phương pháp, phương tiện sản xuất và các khu vực đảm bảo loại trừ được khả năng phát sinh cháy và hạn chế được hậu quả khi cháy xảy ra nhờ các biện pháp tổ chức, các giải pháp kỹ thuật và công nghệ”. Hoạt động đó có thể là sự tác động tích cực từ phía Nhà nước (bằng việc ban hành các quy định bảo đảm yêu cầu phòng chống cháy, nổ; tổ chức công tác kiểm tra, tuyên truyền, xử lý vi phạm…) và sự tự giác thực hiện của cơ quan, tổ chức, hộ gia đình, cá nhân và toàn xã hội. 8
Theo đó, trên quan điểm phòng ngừa tích cực, phòng ngừa chủ động, có thể chỉ ra rằng: Phòng cháy là hệ thống các biện pháp, giải pháp về tổ chức, kỹ thuật nhằm loại trừ hoặc hạn chế các điều kiện và nguyên nhân gây cháy, tạo điều kiện thuận lợi cho việc cứu người, cứu tài sản, chống cháy lan khi xảy ra cháy và cho việc tổ chức dập tắt đám cháy [4, tr.34]. Biện pháp cơ bản trong hoạt động phòng cháy là quản lý chặt chẽ và sử dụng an toàn các chất cháy, chất nổ, nguồn lửa, nguồn nhiệt, thiết bị và dụng cụ sinh lửa, sinh nhiệt; bảo đảm các điều kiện an toàn về phòng cháy. Thường xuyên, định kỳ kiểm tra, phát hiện các sơ hở, thiếu sót về phòng cháy và có biện pháp khắc phục kịp thời. Hoạt động phòng cháy bao gồm: Thẩm duyệt thiết kế về PCCC; tuyên truyền, xây dựng phong trào PCCC; thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm về PCCC; tạm đình chỉ, đình chỉ hoạt động khi không đảm bảo an toàn về PCCC. 1.1.1.3. Khái niệm chữa cháy Từ sự cháy (trong phạm vi kiểm soát) phát sinh và phát triển thành đám cháy là một quá trình có thể do nguyên nhân khách quan và chủ quan, trong đó có những nguyên nhân do sơ xuất, bất cẩn hoặc ngoài sự kiểm soát của con người đã và sẽ tiếp tục tồn tại, gây nên những đám cháy có thể gây tổn hại lớn về người và tài sản. Vì vậy, việc phòng ngừa cháy, nổ phải đi đôi với chữa cháy; hoạt động chữa cháy tồn tại như là một tất yếu trong các hoạt động chung của xã hội. Điều 3 Luật PC&CC đã quy định: “Chữa cháy bao gồm các công việc huy động, triển khai lực lượng, phương tiện chữa cháy, cắt điện, tổ chức thoát nạn, cứu người, cứu tài sản, chống cháy lan, dập tắt đám cháy và các hoạt động khác có liên quan đến chữa cháy”. Chữa cháy là huy động nhanh nhất lực lượng, phương tiện để dập tắt ngay đám cháy; tập trung cứu người, cứu tài sản và chống cháy lan; thống nhất chỉ huy, điều hành trong chữa cháy. Hoạt động chữa cháy bao gồm các 9
công việc như: xây dựng và tổ chức thực tập phương án chữa cháy; thông tin báo cháy và chữa cháy; huy động, triển khai lực lượng, phương tiện chữa cháy, cắt điện, tổ chức thoát nạn, cứu người, cứu tài sản, chống cháy lan, dập tắt đám cháy và các hoạt động khác có liên quan đến chữa cháy [Điều 3, Luật PC&CC]. Hoạt động phòng cháy và hoạt động chữa cháy tuy là hai khái niệm có nội hàm khác nhau nhưng lại có quan hệ chặt chẽ với nhau, tạo nên một thể thống nhất trong việc chủ động phòng ngừa cháy, nổ và sẵn sàng dập tắt đám cháy. Vì vậy, có thể khái quát chung về hoạt động PC&CC như sau là: Tổng hợp các biện pháp, giải pháp về tổ chức, chiến thuật và kỹ thuật nhằm loại trừ hoặc hạn chế nguyên nhân, điều kiện gây cháy; tạo điều kiện thuận lợi cho việc chủ động cứu người, cứu tài sản, chống cháy lan và chữa cháy kịp thời, có hiệu quả khi có cháy xảy ra [13, tr.30]. 1.1.1.4. Khái niệm quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy Về quản lý nhà nước, khái niệm này thường được hiểu theo nghĩa hẹp là hoạt động thực thi quyền hành pháp của Nhà nước, là sự tác động có tổ chức và điều chỉnh bằng quyền lực nhà nước trên cơ sở pháp luật đối với các quá trình xã hội và hành vi của con người, do các cơ quan trong hệ thống hành chính từ Trung ương đến cơ sở tiến hành để thực hiện những mục tiêu, chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước. Từ những nội dung nêu trên có thể rút ra một số điểm chú ý sau: Một là, quản lý hành chính nhà nước có tư cách là quyền lực nhà nước hay còn gọi là quyền hành pháp trong hành động; Hai là, quản lý hành chính nhà nước với tư cách là hoạt động thực hiện hàng ngày, tổ chức và điều chỉnh các quan hệ xã hội và hành vi hoạt động của công dân bằng việc ra các quyết định quản lý hành chính mang tính quy phạm hay tính cá biệt và tiến hành các hành vi quản lý cụ thể; Ba là, quản lý hành chính nhà 10
nước được thực hiện bởi hệ thống pháp nhân công quyền - thiết chế tổ chức hành chính nhà nước. Từ những trình bày kể trên về các quan niệm về PCCC và quản lý hành chính nhà nước, có thể hiểu: “Quản lý nhà nước về PCCC là sự tác động có tổ chức của các cơ quan nhà nước, bằng pháp luật do Nhà nước ban hành, tác động tới hoạt động PCCC trong các cơ quan, tổ chức, hộ gia đình và cá nhân của các chủ thể có thẩm quyền, hướng tới mục đích ngăn ngừa, hạn chế đến mức thấp nhất các vụ cháy xảy ra và thiệt hại do cháy gây ra góp phần bảo vệ tính mạng con người, bảo vệ tài sản của Nhà nước, của tổ chức và cá nhân, bảo vệ môi trường, bảo đảm an ninh và trật tự an toàn xã hội” [14]. Đó là một bộ phận nằm trong quản lý nhà nước về an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội. * Cơ quan quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy Mục tiêu của quản lý nhà nước về PCCC là nhằm giảm thiểu tối đa và hạn chế đến mức thấp nhất các vụ cháy xảy ra (nhất là các vụ cháy lớn) và thiệt hại do cháy gây ra; góp phần bảo vệ tính mạng, sức khỏe con người, bảo vệ tài sản của Nhà nước, tổ chức và cá nhân, bảo vệ môi trường, bảo đảm an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội; đưa nhiệm vụ PCCC từng bước đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế xã hội, phục vụ đắc lực sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa của đất nước. + Chủ thể của quản lý nhà nước về phòng cháy, chữa cháy Chủ thể quản lý nhà nước về PCCC là các cơ quan hành chính nhà nước có thẩm quyền và các cá nhân được bầu, bổ nhiệm hoặc được trao một quyền hạn nhất định trong quá trình thực hiện nhiệm vụ quản lý. Theo quy định tại Điều 58 Luật PC&CC, chủ thể quản lý nhà nước về PCCC bao gồm: Chính phủ, Bộ Công an, các Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và Ủy ban nhân dân các cấp [13, tr.36]. 11