Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Thủ tục hành chính trong lĩnh vực Bảo hiểm xã hội - Từ thực tiễn huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị

Chia sẻ: Mucong999 Mucong999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:130

Thêm vào BST

Báo xấu

10
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu đề tài là lý luận và thực tiễn thủ tục hành chính trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội tại huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị. Trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện TTHC trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội tại huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Thủ tục hành chính trong lĩnh vực Bảo hiểm xã hội - Từ thực tiễn huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HOÀNG VĂN THÁNH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC BẢO HIỂM XÃ HỘI - TỪ THỰC TIỄN HUYỆN HƢỚNG HÓA, TỈNH QUẢNG TRỊ LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HOÀNG VĂN THÁNH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC BẢO HIỂM XÃ HỘI - TỪ THỰC TIỄN HUYỆN HƢỚNG HÓA, TỈNH QUẢNG TRỊ LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: QUẢN LÝ CÔNG Mã số: 8 34 04 03 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TRỊNH THANH HÀ THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn này là công trình nghiên cứu độc lập của riêng tôi, dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Trịnh Thanh Hà. Các số liệu sử dụng trong luận văn là khách quan, trung thực, có nguồn góc rõ ràng. Các kết luận, nhận định của luận văn chưa được công bố ở các công trình khoa học nào. Tác giả Hoàng Văn Thánh
MỤC LỤC DANH MỤC CÁC BẢNG SỐ LIỆU DANH MỤC CÁC HÌNH DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỦ TỤC HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC BẢO HIỂM XÃ HỘI ......................................................................................9 1.1. Nội dung cơ bản về bảo hiểm xã hội ...............................................................9 1.1.1. Khái niệm bảo hiểm xã hội .......................................................................9 1.1.2. Đặc điểm của bảo hiểm xã hội ...............................................................10 1.1.3. Vai trò của bảo hiểm xã hội ....................................................................11 1.1.4. Nguyên tắc bảo hiểm xã hội ...................................................................13 1.1.5. Đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội ......................................................14 1.1.6. Các chế độ bảo hiểm xã hội ....................................................................17 1.2. Thủ tục hành chính trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội ......................................18 1.2.1. Khái quát về thủ tục hành chính .............................................................18 1.2.2. Nội dung thủ tục hành chính trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội ................24 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG THỦ TỤC HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC BẢO HIỂM XÃ HỘI TẠI HUYỆN HƢỚNG HÓA, TỈNH QUẢNG TRỊ ........37 2.1. Tổng quan về huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị .........................................37 2.1.1. Vị trí địa lý ..............................................................................................37 2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội .......................................................................37 2.2. Khái quát hoạt động của bảo hiểm xã hội huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị ...............................................................................................................................38 2.3. Thực trạng thực hiện thủ tục hành chính trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội tại huyện Hướng Hoá, tỉnh Quảng Trị .......................................................................44 2.3.1. Tình hình tiếp nhận, giải quyết và trả kết quả thủ tục hành chính trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội tại bảo hiểm xã hội huyện Hướng Hóa ....................44
2.3.2. Khảo sát đánh giá thủ tục hành chính trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội trên địa bàn huyện Hướng Hóa .........................................................................56 2.4. Đánh giá thực trạng về thủ tục hành chính trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội tại huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị .......................................................................65 2.4.1. Những kết quả đạt được .........................................................................65 2.4.2. Một số hạn chế và nguyên nhân .............................................................66 Chƣơng 3: GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN THỦ TỤC HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC BẢO HIỂM XÃ HỘI TẠI HUYỆN HƢỚNG HÓA, TỈNH QUẢNG TRỊ.................................................................................................72 3.1. Định hướng cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội..........72 3.1.1. Cải cách thủ tục hành chính....................................................................72 3.1.2. Những định hướng trong cải cách, đơn giản hóa thủ tục hành chính của ngành bảo hiểm xã hội. .....................................................................................74 3.2. Giải pháp nhằm hoàn thiện thủ tục hành chính trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội .........................................................................................................................76 3.2.1. Về đội ngũ công chức, viên chức, lao động bảo hiểm xã hội huyện. .....76 3.2.2. Về cải cách, đơn giản hóa thủ tục hành chính. .......................................79 3.2.3. Về hoạt động của Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả thủ tục hành chính. ....81 3.2.4. Về công tác kiểm soát thủ tục hành chính trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội...82 3.2.5. Về khả năng tiếp cận của cá nhân, tổ chức về chính sách bảo hiểm xã hội và thủ tục hành chính trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội. ..............................83 3.2.6. Về giao dịch thủ tục hành chính qua dịch vụ bưu chính công ích. ........84 KẾT LUẬN ..............................................................................................................86 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC BẢNG SỐ LIỆU Bảng 2.1: Tình hình tham gia bảo hiểm xã hội trên địa bàn huyện Hướng Hóa ......42 Bảng 2.2: Kết quả TNHS thu, cấp sổ BHXH qua các năm.......................................47 Bảng 2.3: Kết quả TNHS lĩnh vực thực hiện chính sách và chi trả các chế độ BHXH qua các năm (Đơn vị tính: bộ) .................................................................48 Bảng 2.4: Kết quả giải quyết TTHC lĩnh vực thu, cấp sổ BHXH qua các năm .......49 Bảng 2.5: Kết quả giải quyết TTHC lĩnh vực thực hiện chính sách và chi trả các chế độ bảo hiểm xã hội (Đơn vị tính: bộ) ................................................50 Bảng 2.6: Kết quả trả kết quả TTHC trong lĩch vực bảo hiểm xã hội ......................51 Bảng 2.7: Tình hình giao dich điện từ tại bảo hiểm xã hội huyện Hướng Hóa .......54 Bảng 2.8: Tình hình thực hiện giao dịch qua dịch vụ bưu chính công ích tại Bảo hiểm xã hội huyện Hướng Hóa ................................................................55
DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 2.1: Cơ cấu tham gia bảo hiểm xã hội ..............................................................43 Hình 2.2: Ý kiến đánh giá về thành phần hồ sơ trong lĩnh vực BHXH ....................57 Hình 2.3: Ý kiến đánh giá về sự minh bạch thông tin của TTHC trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội.................................................................................................58 Hình 2.4: Ý kiến đánh giá sự hài lòng với kết quả giải quyết TTHC của bảo hiểm xã hội ..............................................................................................................59 Hình 2.5: Ý kiến đánh giá về sự thay đổi TTHC (cải các TTHC) trong thời gian vừa qua ..............................................................................................................60 Hình 2.6: Ý kiến đánh giá về việc phải thực hiện GDĐT trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội ..............................................................................................................61 Hình 2.7: Ý kiến đánh giá về việc phải thực hiện giao dịch qua dịch vụ bưu chính công ích ......................................................................................................62 Hình 2.8: Ý kiến đánh giá về thái độ phục vụ của nhân viên bảo hiểm xã hội.........63 Hình 2.9: Ý kiến đánh giá về thái độ phục vụ của nhân viên Bảo hiểm xã hội huyện so với các ban ngành khác trên địa bàn huyện ..........................................64
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT BHXH: Bảo hiểm xã hội BHYT: Bảo hiểm y tế BHTN: Bảo hiểm thất nghiệp BHTNLĐ, BNN: Bải hiểm tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp GDĐT: Giao dịch điện tử NLĐ : Người lao động TTHC: Thủ tục hành chính
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Bảo hiểm xã hội là sự đảm bảo thay thế được bù đắp một phần thu nhập cho người lao động khi họ bị mất hoặc giảm thu nhập do bị ốm đau, thai sản, tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp, tàn tật, thất nghiệp, tuổi già, tử tuất, dựa trên cơ sở một quỹ tài chính do sự đóng góp của các bên tham gia BHXH, có sự bảo hộ của Nhà nước theo pháp luật, nhằm bảo đảm an toàn đời sống cho người lao động và gia đình họ, đồng thời góp phần bảo đảm an toàn xã hội. Ở Việt Nam, chính sách BHXH ra đời như là một tất yếu khách quan đáp ứng nhu cầu của thực tiễn của xã hội và rất được Đảng và Nhà nước quan tâm. Nghị quyết Hội nghị lần thứ bảy Ban chấp hành trung ương khoá XII số 28-NQ/TW ngày 23/05/2018 đã nêu rõ quan điểm “Bảo hiểm xã hội là một trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, góp phần quan trọng thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội, bảo đảm ổn định chính trị - xã hội, đời sống nhân dân, phát triển bền vững đất nước” và xác định mục tiêu “Cải cách chính sách bảo hiểm xã hội để bảo hiểm xã hội thực sự là một trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội, từng bước mở rộng vững chắc diện bao phủ bảo hiểm xã hội, hướng tới mục tiêu BHXH toàn dân. Phát triển hệ thống BHXH linh hoạt, đa dạng, đa tầng, hiện đại và hội nhập quốc tế theo nguyên tắc đóng - hưởng, công bằng, bình đẳng, chia sẻ và bền vững. Nâng cao năng lực, hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước và phát triển hệ thống thực hiện chính sách bảo hiểm xã hội tinh gọn, chuyên nghiệp, hiện đại, tin cậy và minh bạch”. Với tầm quan trọng của chính sách BHXH mà Đảng và Nhà nước ta đã khẳng định, đồng thời để phù hợp với sự phát triển đời sống, kinh tế, xã hội trong xu thế hội nhập toàn cầu, cũng như nguyện vọng của người dân và các tổ chức trong xã hội, trong những năm qua ngành BHXH tập trung tối đa 1
nguồn lực, ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, không ngừng cải cách thủ tục hành chính và ứng dụng công nghệ thông tin trong việc giải quyết TTHC trong mọi lĩnh và kết quả đạt được là: năm 2011, số TTHC là 263 thủ tục, thì đến năm 2016 đã cắt giảm còn 32 thủ tục và đến nay chỉ còn 28 thủ tục. Nhờ ứng dụng công nghệ thông tin trong nhiều lĩnh vực hoạt động quản lý của ngành, mà nhiều TTHC đã được rút ngắn thời gian giải quyết. Vì thế đã cắt giảm tối đa thời gian, chi phí cho các đơn vị và ngày càng đáp ứng tốt mục tiêu phục vụ đơn vị, người lao động và người dân. Những kết quả đó không chỉ góp phần đưa ngành BHXH trở thành một điểm sáng trong triển khai thực hiện nghị quyết 19/NQ-CP của Chính phủ về cải cách TTHC, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, mà còn được người dân và các đơn vị sử dụng lao động cũng như Chính phủ ghi nhận, đánh giá cao. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được thì TTHC trong lĩnh vực BHXH còn nhiều hạn chế cần phải khắc phục, hoàn thiện, nhằm đáp ứng được nhu cầu của thực tiễn. Hướng Hóa là huyện miền núi, vùng cao, biên giới nằm về phía tây tỉnh Quảng Trị, có Cửa khẩu Quốc tế Lao Bảo, nằm trên trục đường Quốc lộ 9 nối liền với các nước trong khu vực. Trong những năm qua, thực tiễn thực hiện TTHC trong lĩnh vực BHXH tại huyện Hướng Hóa đã đạt được những kết quả đáng khích lệ, một số thủ tục hành chính gần như đã hoàn thiện… Bên cạnh đó vẫn còn một số tồn tại, hạn chế, bất cập, dẫn đến gây phiền hà và chưa thu hút người lao động, người sử dụng lao động và người dân tham gia BHXH, như: việc nhận và trã kết quả giải quyết TTHC qua dịch vụ bưu chính công chưa đáp ứng được yêu cầu của người tham gia BHXH và đơn vị sử dụng lao động (đã xảy ra trường hợp thất lạc hồ sơ khi chuyển qua dịch vụ bưu chính công ích và rất nhiều hồ sơ chuyển chậm so với thời gian quy định…); Nhiều TTHC chưa phân cấp về BHXH cấp huyện giải quyết mà giải 2
quyết tại BHXH cấp tỉnh, nên ảnh hưởng đến thời gian giải quyết thủ tục hành chính; Việc ban hành nhiều văn bàn thay đổi quy trình, cách thực thực hiện, thành phần hồ sơ, biểu mẫu đã ảnh hưởng đến việc thực hiện TTHC trong lĩnh BHXH của các tổ chức, cá nhận; Nhiều thủ tục hồ sơ còn yêu cầu nhiều loại giấy tờ… Xuất phát từ những lý do đó, tác giả lựa chọn đề tài: “Thủ tục hành chính trong lĩnh vực Bảo hiểm xã hội - Từ thực tiễn huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị” làm luận văn tốt nghiệp thạc sỹ Quản lý công. 2. Tình hình nguyên cứu liên quan đến đề tài Trong thời gian qua lĩnh vực Bảo hiểm xã hội, thủ tục hành chính, cải cách thủ tục hành chính có rất nhiều người quan tâm và nghiên cứu ở nhiều phía cạnh khác nhau và sau đây là một số công trình đã nghiên cứu: - “Thủ tục hành chính - Lý luận và thực tiễn” do Nguyễn Văn Thâm và Võ Kim Sơn biên soạn (Nxb Chính trị Quốc gia, 2002). Trong cuốn sách này, hai tác giả đã trình bày những vấn đề lý luận cơ bản liên quan đến TTHC được minh chứng bằng thực tiễn không chỉ trong TTHC ở nước ta mà cả một số nước trên thế giới. - “Cải cách Thủ tục hành chính” do Nguyễn Văn Thâm và Võ Kim Sơn biên soạn (Nxb Chính trị Quốc gia, 2003). Đã khẳng định cải cách thủ tục hành chính là một nội dung quan trọng trong cải cách hành chính nói chung và cải cách thể chế hành chính nói riêng. Ở Việt Nam hiện nay, cải cách thủ tục hành chính mặc dù đã có nhiều chuyển biến tích cực song vẫn còn hạn chế như: Số lượng thủ tục nhiều, chấp lượng thủ tục thấp, nhiều phiền hà trong giải quyết thủ tục hành chính, hiệu quả cải cách thủ tục chưa tốt. Để khắc phục những hạn chế này cần phải đẩy mạnh đơn giản hóa nội dung thủ tục hành chính, mở rộng liên thông thủ tục hành chính nhằm giảm bớt số lượng thủ tục hành chính, tăng cường tính phục vụ thực thi trong thủ tục hành chính; 3
- Trần Văn Tuấn (2010), bài viết “Cải cách thủ tục hành chính và cơ chế “một cửa, một cửa liên thông” ” đăng trên Tạp chí Cộng sản số 6 (198). Tác giả đã trình bày một cách khái quát về quá trình cải cách hành chính tại Việt Nam, nêu lên thực trạng của vấn đề cải cách TTHC theo cơ chế “một cửa, một cửa liên thông”, đặc biệt là từ khi có Quyết định số 93/2007/QĐ-TTg; đồng thời bài viết cũng đã đưa ra những hạn chế và đề xuất một số giải pháp nhằm tiếp tục nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của cơ chế “một cửa”, “một cửa liên thông” trong thời gian sắp tới. - Đề tài “Xây dựng bộ quy tắc ứng xử đối với viên chức làm tiếp nhận hồ sơ và trả kết quả giải quyết TTHC theo cơ chế 1 cửa” do BHXH Việt Nam thực hiện; Chủ nhiệm đề tài Ông Trần Phi, Văn phòng thực hiện năm 2013, nghiệm thu năm 2014. Đề tài đã đánh giá, chỉ ra những mặt đã đạt được cùng những hạn chế, trong quá trình tổ chức thực hiện việc tiếp nhận hồ sơ và giải quyết các TTHC theo cơ chế "một cửa", từ phân công cán bộ; xây dựng quy định; tổ chức tiếp nhận hồ sơ và giải quyết TTHC đến việc trả kết quả cho tổ chức, cá nhân. Đề tài đã đưa ra các tiêu chí đánh giá sự hài lòng của khách hàng đối với sự phục vụ của cán bộ tiếp nhận hồ sơ của Ngành BHXH, từ đó phân tích cụ thể các tiêu chí và thiết lập hệ thống câu hỏi phỏng vấn theo các tiêu chí và phù hợp với đối tượng khảo sát. Những đánh giá này có tính thuyết phục bằng những số liệu tương đối cụ thể ở các bảng biểu và kết quả khảo sát tại BHXH một số tỉnh, thành phố. Đề tài cũng đã xây dựng được bộ quy tắc ứng xử của viên chức làm việc tại bộ phận tiếp nhận hồ sơ và trả kết quả giải quyết TTHC về BHXH, BHYT theo cơ chế một cửa. Tuy nhiên đề tài viết căn cứ theo Quyết định số 884/QĐ-BHXH có hiệu lực thi hành từ ngày 25/8/2011, đến nay đã cũ và được thay thế bằng Quyết định số 999/QĐ- BHXH hiệu lực từ ngày 01/10/2015. 4
- Đề tài: “Đề xuất quy định về giao dịch điện tử trong việc thực hiện thủ tục đăng ký tham gia bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp và đề nghị cấp sổ bảo hiểm xã hội, thẻ bảo hiểm y tế” do BHXH Việt Nam thực hiện; Chủ nhiệm đề tài: Bà Nguyễn Thị Thanh Hương, Ban Pháp chế; Thực hiện năm 2014, nghiệm thu năm 2015. Trong đó đề tài đã đề xuất những quy định về giao dịch điện tử trong việc thực hiện thủ tục đăng ký tham gia BHXH, BHYT, BHTN và đề nghị cấp sổ BHXH, thẻ BHYT nhằm quản lý giao dịch và đảm bảo tính chính xác, thuận tiện, nhanh chóng của việc giao dịch điện tử. Đề tài cũng đã nghiên cứu các quy trình thực hiện giao dịch điện tử, từ đó rút ra những nội dung, vấn đề cần được quy định trong giao dịch điện tử. Tuy nhiên đề tài còn những hạn chế như chưa có những quan điểm luận cứ rõ ràng về việc đề ra các quy định. Đặc biệt đề tài không có các luận cứ được nghiên cứu tại tuyến quận, huyện. - Vũ Thị Thanh Hương, “Cải cách thủ tục hành tại UBND huyện Kim Đồng, tỉnh Hưng Yên” Luận văn Thạc sỹ Quản lý công, Học viện hành chính quốc gia, năm 2017. Luận văn nghiên cứu lý luận chung về cải cách TTHC, trên cơ sở đánh giá thực trạng, phân tích nguyên nhân, xác định rõ tầmquan trọng, cần thiết của việc cải cách TTHC tại UBND huyện Kim Đồng, luận văn đã mạnh dạn đề xuất, kiến nghị một hệ thống gồm ba nhóm giải pháp sắp xếp theo trình tự các khâu soạn thảo, ban hành, thực hiện và kiểmtra, giám sát việc thực hiện TTHC. - Nguyễn Sỹ Quý, “Ứng dụng công nghệ thông tin vào thực hiện thủ tục hành chính của UBND Quận 3, TP Hồ Chí Minh) Luận văn Thạc sỹ Quản lý công, Học viện hành chính quốc gia, năm 2017. Luận văn nghiên cứu cơ sở lý luận và pháp lý, kết hợp với việc đánh cơ sở lý luận và pháp lý, kết hợp với việc đánh giá thực trạng ứng dụng CNTT vào thực hiện TTHC trên địa bàn quận 3, Tp. Hồ Chí Minh, đặc biệt là dựa trên những nguyên nhân của hạn chế, luận văn đã đề xuất các giải pháp nhằm đẩy mạnh ứng dụng CNTT vào thực hiện TTHC trên địa bàn quận 3 - Tp. Hồ Chí Minh. Các giải pháp mà luận văn 5
đề xuất thể hiện nhiều phương diện khác nhau của ứng dụng CNTT vào thực hiện TTHC. Để thực hiện được các giải pháp này đòi hỏi các CQNN trên địa bàn quận 3 - Tp. Hồ Chí Minh phải tiến hành thực hiện một cách đồng bộ. - Nguyễn Thị Hồng Nhung, "Pháp luật về bảo hiểm xã hội – Từ thực tiễn thị xã Sông Công, tỉnh Thái Nguyên" Luận văn Thạc sỹ Quản lý công, Học viện hành chính quốc gia, năm 2017. Luận văn đã đưa ra việc hoàn thiện pháp luật về bảo hiểm xã hội, củng cố và bổ sung văn bản quy phạm pháp luật về bảo hiểm xã hội là hết sức cần thiết. Với mục đích nghiên cứu đã đặt ra, dựa trên cơ sở nghiên cứu pháp luật bảo hiểm xã hội từ thực tiễn thị xã Sông Công tỉnh Thái Nguyên, kết hợp với những kinh nghiệm thực tiễn, luận văn đã đề xuất những giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về bảo hiểm xã hội tại Thị xã Sông Công tỉnh Thái Nguyên. - Một số bài báo trong nước liên quan: + Bài “Thực hiện nhiều giải pháp đẩy mạnh cải cách TTHC” của tác giả Lê Phan Nam đăng trên Tạp chí BHXH kỳ 01, tháng 7/2015 tại trang số 31. + Bài “Nhìn lại công tác cải cách hành chính giai đoạn 2011-2015” của tác giả Tùng Anh đăng trên Tạp chí BHXH kỳ 01, tháng 11/2015 tại trang số 32. Mặc dù đã có nhiều công trình nghiên cứu về BHXH, TTHC, cải cách TTHC, nhưng từ trước đến nay chưa có công trình nào nghiên cứu Thủ tục hành chính trong lĩnh vực Bảo hiểm xã hội từ thực tiễn huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn thủ tục hành chính trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội tại huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị. Trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện TTHC trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội tại huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị. 6
3.2. Nhiệm vụ Nghiên cứu, hệ thống hóa cơ sở lý luận về BHXH, TTHC trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội. Phân tích, đánh giá thực tiển TTHC trong lĩnh vực BHXH tại huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị. Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện TTHC trong lĩnh vực BHXH tại địa bàn huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Thủ tục hành chính trong lĩnh vực BHXH – Từ thực tiễn huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị 4.2. Phạm vi nghiên cứu Về không gian: huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị Về thời gian: từ năm 2015 đến nay. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Luận văn được nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng, duy vật lịch sử của Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Vận dụng quan điểm, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, Pháp luật của Nhà nước về BHXH. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Trong quá trình nghiên cứu, tác giả đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau: Phương pháp nghiên cứu tài liệu; phương pháp phân tích, đánh giá; phương pháp so sánh; phương pháp thống kê; phương pháp điều tra, khảo sát. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn - Ý nghĩ lý luận: Luận văn nghiên cứu, làm rõ quan điểm, đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách Pháp luật của Nhà nước về BHXH, cơ sở lý luận về BHXH, thủ tục hành chính trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội. 7
- Ý nghĩa thực tiễn: Luận văn phân tích, đánh giá thực tiễn TTHC trong lĩnh vực BHXH tại huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị; Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện thủ tục hành chính trong lĩnh vực BHXH tại địa bàn huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận luận văn gồm có 3 chương, cụ thể: Chương 1: Cơ sở lý luận về thủ tục hành chính trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội Chương 2: Thực trạng thủ tục hành chính trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội tại huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị Chương 3: Giải pháp nhằm hoàn thiện thủ tục hành chính trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội tại huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị. 8
Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỦ TỤC HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC BẢO HIỂM XÃ HỘI 1.1. Nội dung cơ bản về bảo hiểm xã hội 1.1.1. Khái niệm bảo hiểm xã hội BHXH mặc dù ra đời khá lâu và đã có nhiều thay đổi về chất với nhiều mô hình phong phú, được thực hiện ở hầu hết nước trên thế giới. Tuy nhiên, cho đến nay, định nghĩa thế nào là BHXH vẫn là vấn đề còn nhiều tranh luận vì được tiếp cận từ nhiều góc độ khác nhau với những quan điểm khác nhau. Điều này cho thấy tính đa dạng và phong phú của BHXH. Theo từ điển bách khoa Việt Nam: “Bảo hiểm xã hội là sự đảm bảo thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập đối với nguời lao động khi họ gặp phải những biến cố làm giảm hoặc mất khả năng lao động như: ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, tử tuất, già yếu, mất việc làm, trên cơ hình thành một quỹ tài chính do sự đóng góp của các bên tham gia Bảo hiểm xã hội, có sự bảo hộ của Nhà nước theo đúng pháp luật. Nhằm bảo đảm an toàn, ổn định đời sống cho NLĐ và gia đình họ, đồng thời góp phần đảm bảo xã hội” [58]. Theo Luật BHXH số 58/2014/QH13 ngày 20/11/2014 của Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam: “Bảo hiểm xã hội là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội”. [50, tr.2] Như vậy, với qui định trên được coi là khái niệm về BHXH trong nghiên cứu của đề tài luận văn. 9
1.1.2. Đặc điểm của bảo hiểm xã hội BHXH có một số đặc điểm sau: - Người lao động khi tham gia BHXH được đảm bảo thu nhập cả trong và sau quá trình lao động. Nói cách khác, khi đã tham gia vào hệ thống BHXH, người lao động được bảo hiểm cho đến lúc chết. Khi còn làm việc, người lao động được đảm bảo khi bị ốm đau, lao động nữ được trợ cấp thai sản khi sinh con; người bị tai nạn lao động được trợ cấp tai nạn lao động; khi không còn làm việc nữa thì được hưởng tiền hưu trí (ở Việt nam còn gọi là lương hưu), khi chết thì được tiền chôn cất và gia đình được hưởng trợ cấp tuất... - Quỹ BHXH là quỹ tài chính độc lập với ngân sách nhà nước, được hình thành từ đóng góp của đơn vị sử dụng lao động đóng, người lao động đóng, hỗ trợ của Nhà nước, Tiền sinh lời của hoạt động đầu tư từ quỹ và các nguồn thu hợp pháp khác. Quỹ BHXH dùng để chi trả trợ cấp cho các chế độ và hoạt động của BHXH. Số tiền tạm thời nhàn rỗi của quỹ được đầu tư sinh lời nhằm bảo toàn và tăng trưởng quỹ (chỉ đầu tư vào những lĩnh vực an toàn). - Mục tiêu hoạt động của BHXH không vì mục đích lợi nhuận và nhằm mục đích an sinh xã hội. Bởi vì, hoạt động của BHXH là thực hiện chính sách xã hội của Đảng, Nhà nước nhằm góp phần ổn định và đảm bảo an toàn xã hội. Các chính sách, chế độ BHXH tác động trực tiếp đến không chỉ bản thân người lao động mà còn tác động cả đến những thành viên trong gia đình của họ. Các cơ quan quản lý nhà nước về BHXH, các tổ chức khác có liên quan theo quy định của pháp luật và tổ chức BHXH có trách nhiệm bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng, hợp pháp của người lao động tham gia BHXH - Người lao động muốn được quyền hưởng trợ cấp BHXH phải có nghĩa vụ đóng BHXH. Người chủ sử dụng lao động cũng phải có nghĩa vụ đóng BHXH cho người lao động mà mình thuê mướn. - Các hoạt động của BHXH được thực hiện trong khuôn khổ phát luật, các chế độ BHXH cũng do luật định. Nhà nước quản lý và bảo hộ các hoạt động của BHXH. 10
1.1.3. Vai trò của bảo hiểm xã hội - Vai trò của BHXH đối với người lao động: BHXH có vai trò ổn định thu nhập cho người lao động và gia đình họ. Khi tham gia BHXH, người lao động phải trích một khoản phí nộp vào quỹ BHXH, khi gặp rủi ro, bất hạnh như: ốm đau, thai sản, tai nạn lao động làm cho chi phí gia đình tăng lên hoặc phải ngừng làm việc tạm thời. Do vậy thu nhập của gia đình bị giảm, đời sống kinh tế lâm vào tình cảnh khó khăn, túng quẫn. Nhờ có chính sách BHXH mà họ được nhận một khoản tiền trợ cấp đã bù đắp lại phần thu nhập bị mất hoặc bị giảm để đảm bảo ổn định thu nhập, ổn định đời sống. Ngoài việc đảm bảo đời sống kinh tế, BHXH tạo được tâm lý an tâm, tin tưởng. Tham gia BHXH góp phần nâng cao đời sống tinh thần cho người lao động đem lại cuộc sống bình yên, hạnh phúc cho nhân dân lao động. - Vai trò của BHXH đối với người sử dụng lao động: Bảo hiểm xã hội là tấm lá chắn giúp họ trong quá trình sản xuất kinh doanh, mở rộng sản xuất và thu hút được lao động, khi những người lao động không may gặp rủi ro thì đã được chuyển giao cho cơ quan BHXH chi trả. Nhờ vậy tình hình tài chính của các doanh nghiệp được ổn định hơn - Vai trò của BHXH đối với nhà nước và xã hội: Tăng cường mối quan hệ giữa Nhà nước, người sử dụng lao động và người lao động, mối quan hệ ràng buộc, chặt chẽ, chia sẻ trách nhiệm, chia sẻ rủi ro chỉ có được trong quan hệ của BHXH. Tuy nhiên mối quan hệ mối quan hệ này thể hiện trên góc độ khác nhau. Người lao động tham gia BHXH với vai trò bảo vệ quyền lợi cho chính mình đồng thời phải có trách nhiệm đối với cộng đồng và xã hội. Người sử dụng lao động tham gia BHXH là để tăng cường tình đoàn kết và cùng chia sẻ rủi ro cho người lao động nhưng đồng thời cũng bảo vệ, ổn định cuộc sống cho các thành viên trong xã hội. Mối quan hệ này thể hiện tính nhân sinh, nhân văn sâu sắc của BHXH. 11
BHXH thể hiện chủ nghĩa nhân đạo cao đẹp, tạo cho những người bất hạnh có thêm những điều kiện, lực đẩy cần thiết để khắc phục những biến cố xã hội, hoà nhập vào cộng đồng, kích thích tính tích cực của xã hội trong mỗi con người giúp họ hướng tới những chuẩn mực của chân-thiện-mỹ nhờ đó có thể chống lại tư tưởng “Đèn nhà ai nhà ấy rạng”. BHXH là yếu tố tạo nên sự hoà đồng mọi người, không phân biệt chính kiến, tôn giáo chủng tộc, vị thế xã hội đồng thời giúp mọi người hướng tới một xã hội nhân ái, cuộc sống công bằng, bình yên. BHXH thể hiện truyền thống đoàn kết, giúp đỡ lẫn nhau tương thân tương ái của cộng đồng: Sự đoàn kết, giúp đỡ lẫn nhau trong cộng đồng là nhân tố quan trọng cộng đồng, giúp đỡ những người bất hạnh là nhằm hoàn thiện những giá trị nhân bản của con người, tạo điều kiện cho một xã hội phát triển lành mạnh và bền vững. BHXH góp phần thực hiện bình đẳng xã hội trên góc độ xã hội, là một công cụ để nâng cao điều kiện sống cho người lao động. Trên góc độ kinh tế, BHXH là một công cụ phân phối lại thu nhập giữa các thành viên trong cộng đồng. Nhờ sự điều tiết này người lao động được thực hiện bình đẳng không phân biệt các tầng lớp trong xã hội. - Vai trò BHXH đối với nền kinh tế thị trường: Khi chuyển sang cơ chế thị trường, thì sự phân tầng giữa các lớp trong xã hội trở nên rõ rệt. Đồng thời tạo ra sự bất bình đẳng về thu nhập giữa các ngành nghề khác nhau trong xã hội. Nhưng rủi ro xãy ra trong cuộc sống không loại trừ một ai, nếu rơi vào những người có hoàn cảnh kinh tế khó khăn thì cuộc sống của họ trở nên bần cùng, túng quẫn. BHXH đã góp phần ổn định đời sống cho họ và gia đình họ. Đối với các doanh nghiệp, khi những người lao động không may gặp rủi ro thì đã được chuyển giao cho cơ quan BHXH chi trả. Nhờ vậy tình hình tài chính của các doanh nghiệp được ổn định hơn. Hệ thống BHXH đã bảo đảm ổn định xã hội tạo tiền đề để phát triển kinh tế thị trường. 12