Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý dạy học môn Ngữ văn theo hướng phát triển năng lực cho học sinh ở các trường Trung học cơ sở huyện Đông Anh - Hà Nội

Chia sẻ: Ganuongmuoilu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:153

Thêm vào BST

Báo xấu

45
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của đề tài là nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn ở các trường THCS huyện Đông Anh, đề xuất những biện pháp quản lý dạy học môn Ngữ văn theo hướng phát triển năng lực cho học sinh, nhằm nâng cao chất lượng dạy học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh Trung học cơ sở ở huyện Đông Anh, Hà Nội, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý dạy học môn Ngữ văn theo hướng phát triển năng lực cho học sinh ở các trường Trung học cơ sở huyện Đông Anh - Hà Nội

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC LÊ THỊ THANH NHÀN QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN NGỮ VĂN THEO HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN ĐÔNG ANH – HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI- NĂM 2020
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC LÊ THỊ THANH NHÀN QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN NGỮ VĂN THEO HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN ĐÔNG ANH – HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8 14 01 14 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN THỊ TUYẾT HẠNH HÀ NỘI- NĂM 2020
LỜI CẢM ƠN Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn đến TS. Nguyễn Thị Tuyết Hạnh, người đã hướng dẫn tác giả thực hiện đề tài này. TS đã tận tình chỉ bảo và dành nhiều thời gian đọc bản thảo, bổ sung, đóng góp những ý kiến quý báu trong suốt quá trình xây dựng đề cương và hoàn thành luận văn. Tác giả xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo trường Đại học Giáo dục, Khoa Quản lý giáo dục, các thầy cô giáo đã tận tình giảng dạy, các viên chức thuộc các phòng chức năng đã tạo mọi điều kiện thuận lợi trong quá trình học tập. Tác giả cũng xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo, các em học sinh các trường THCS Võng La, THCS Hải Bối, THCS Vĩnh Ngọc, THCS Bùi Quang Mại đã hỗ trợ cung cấp thông tin để giúp tác giả hoàn thành luận văn. Xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã ủng hộ, chia sẻ, động viên trong suốt quá trình học tập. Mặc dù đã có nhiều cố gắng, xong luận văn khó tránh khỏi những thiếu sót, rất mong quý Thầy Cô, các độc giả quan tâm góp ý để luận văn được hoàn thiện. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, 15 tháng 12 năm 2019 Tác giả luận văn Lê Thị Thanh Nhàn i
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT CBQL Cán bộ quản lý CNH Công nghiệp hóa CSVC Cơ sở vật chất GD Giáo dục GD&ĐT Giáo dục và đào tạo GV Giáo viên HĐH Hiện đại hóa HS Học sinh NV Ngữ văn PPDH Phương pháp dạy học PTDH Phương tiện dạy học QL Quản lý SGK Sách giáo khoa THCS Trung học cơ sở TTCM Tổ trưởng chuyên môn ii
MỤC LỤC MỞ ĐẦU................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ........................................................................... 3 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ...................................................... 3 4. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................. 3 5. Giả thuyết khoa học ............................................................................ 4 6. Nhiệm vụ nghiên cứu .......................................................................... 4 7. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ............................................................... 4 8. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................... 5 9. Những đóng góp của đề tài .................................................................. 6 10. Cấu trúc luận văn .............................................................................. 6 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN NGỮ VĂN THEO HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ .................................................... 8 1.1. Tổng quan nghiên cứu về dạy học và quản lý dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh ................................................................................ 8 111 C cn n c u về dạy học phát triển năn lực học sinh.............. 8 112 C cn n c u về quản lý dạy học phát triển năn lực học sinh 12 1.2. Một số khái niệm cơ bản liên quan đến đề tài................................... 15 1 2 1 Năn lực.................................................................................. 15 1.2.2. Dạy học................................................................................... 15 1.2.3. Hoạt động dạy học................................................................... 17 1.2.4. Dạy học phát triển năn lực ..................................................... 18 1.2.5. Quản lý ................................................................................... 18 1.2.6. Quản lý hoạt động dạy học....................................................... 19 1.3. Dạy học môn Ngữ văn theo hướng phát triển năng lực học sinh ở trường Trung học cơ sở............................................................................. 19 iii
1.3.1. Môn Ngữ văn tron c ươn trìn áo dục Trung học cơ sở ...... 19 1.3.2. Hoạt động dạy học môn Ngữ văn và y u cầu dạy học môn Ngữ văn t eo ướng phát triển năn lực cho học sinh cấp Trung học cơ sở ...... 23 1.4. Những nội dung quản lý dạy học môn Ngữ văn theo hướng phát triển năng lực học sinh ở trường Trung học cơ sở........................................... 25 1.4.1. Quản lý hoạt động dạy của giáo viên ........................................ 25 1.4.2. Quản lý hoạt động học của học sinh ......................................... 28 1.4.3. Quản lý p ươn t ện dạy học.................................................... 31 1.5. Những yếu tố ảnh hưởng tới quản lý dạy học môn Ngữ văn theo hướng phát triển năng lực cho học sinh cấp Trung học cơ sở ............................. 32 1 5 1 Năn lực triển khai hoạt động dạy học của độ n ũ o v n tron n à trường ............................................................................................... 32 1 5 2 Đặc đ ểm học sinh ................................................................... 33 1.5.3. Vai trò của các lực lượng giáo dục khác ................................... 33 1 5 4 Đ ều kiện trang thiết bị, CSVC ................................................. 33 TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 ......................................................................... 34 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN NGỮ VĂN THEO HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN ĐÔNG ANH, HÀ NỘI ........ 35 2.1. Khái quát về tình hình giáo dục huyện Đông Anh, Hà Nội ............... 35 2.2. Khái quát về các trường Trung học cơ sở huyện Đông Anh thuộc phạm vi khảo sát ................................................................................................ 35 2.3. Tổ chức hoạt động khảo sát............................................................. 37 2.3.1. Mục đíc k ảo sát.................................................................... 37 2.3.2. Nội dung khảo sát .................................................................... 38 2.3.3. Khách thể khảo sát................................................................... 38 2 3 4 P ươn p p k ảo sát ............................................................. 39 2.3.5. Xử lý kết quả ........................................................................... 39 iv
2.4. Thực trạng hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường Trung học cơ sở huyện Đông Anh, Hà Nội ............................................................................................................ 40 2.4.1. Thực trạng nhận th c về hoạt động dạy học môn Ngữ văn t eo ướng phát triển năn lực học sinh ở c c trường Trung học cơ sở huyện Đôn An , Hà Nội............................................................................. 40 2.4.2. Thực trạng hoạt động dạy của giáo viên ................................... 46 2.4.3. Thực trạng hoạt động học của học sinh .................................... 59 2.5. Thực trạng quản lý dạy học môn Ngữ văn theo hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường Trung học cơ sở huyện Đông Anh, Hà Nội...... 62 2.5.1. Thực trạng xây dựng kế hoạch dạy học môn Ngữ văn t eo định ướng phát triển năn lực học sinh của tổ trưởng chuyên môn............ 62 2.5.2. Thực trạng quản lý hoạt động dạy môn Ngữ văn ....................... 64 2.5.3. Thực trạng quản lý hoạt động học môn Ngữ văn ....................... 69 2.5.4. Thực trạng quản lý p ươn t ện dạy học môn Ngữ văn t eo định ướng phát triển năn lực học sinh của tổ trưởng chuyên môn............ 73 2.5.5. Thực trạng các yếu tố ản ưởn đến quản lý dạy học môn Ngữ văn ở c c trường THCS huyện Đôn An , Hà Nội .............................. 75 256 Đ n c un t ực trạng quản lý dạy học môn Ngữ văn t eo ướng phát triển năn lực cho học sinh ở c c trường THCS huyện Đôn Anh, Hà Nội ...................................................................................... 76 TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 ......................................................................... 81 CHƢƠNG 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN NGỮ VĂN THEO HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN ĐÔNG ANH, HÀ NỘI ........ 82 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp ................................................... 82 3 1 1 Đảm bảo mục tiêu dạy học ....................................................... 82 3 1 2 Đảm bảo tín đồng bộ.............................................................. 82 v
3.1.3. Đảm bảo tính kế thừa............................................................... 82 3 1 4 Đảm bảo tính khả thi................................................................ 83 3.2. Biện pháp quản lý dạy học môn Ngữ văn theo hướng phát triển năng lực cho học sinh ở các trường Trung học cơ sở huyện Đông Anh, Hà Nội 83 3.2.1. Tổ ch c bồ dưỡng cho giáo viên môn Ngữ văn n ận th c đún về tầm quan trọng, về những yêu cầu mới của dạy học và quản lý dạy học t eo ướng phát triển năn lực cho học sinh ...................................... 83 3.2.2. Chỉ đạo giáo viên môn Ngữ văn x c định mục tiêu, nội dung, p ươn p p dạy học t eo ướng phát triển năn lực cho học sinh..... 85 3.2.3. Chỉ đạo giáo viên sử dụng hình th c tổ ch c dạy học dưới dạng trải nghiệm để phát triển năn lực học sinh........................................ 87 3.2.4. Tổ ch c thực hiện tốt công tác kiểm tra, đ n kết quả học tập của học sinh trong quá trình dạy học môn Ngữ văn t eo ướng phát triển năn lực cho học sinh................................................................ 89 3.2.5. Quản lý chặt chẽ nề nếp, kỷ cươn tron dạy và học ................. 91 3.2.6. Hỗ trợ Ban giám hiệu quản lí cơ sở vật chất phục vụ dạy học môn Ngữ văn t eo ướng phát triển năn lực cho học sinh ........................ 93 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ...................................................... 94 3.4. Khảo nghiệm mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ...... 94 3.4.1. Mục đíc k ảo nghiệm ............................................................. 94 3.4.2. Khách thể khảo nghiệm............................................................ 95 3 4 4 P ươn p p k ảo nghiệm....................................................... 95 3.4.5. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết ........................................... 96 3.4.6. Tính khả thi của các biện p p đề xuất ..................................... 97 TIỂU KẾT CHƢƠNG 3 ......................................................................... 99 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ........................................................ 100 TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................................... 103 PHỤ LỤC vi
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1.1. So sánh dạy học định hướng nội dung và dạy học phát triển năng lực phẩm chất người học [4] ............................................. 10 Bảng 2.1. Tổng hợp về các trường Trung học cơ sở huyện Đông Anh thuộc phạm vi khảo sát năm học 2018-2019............................... 36 Bảng 2.2. Đội ngũ giáo viên Ngữ văn ở các trường Trung học cơ sở huyện Đông Anh thuộc phạm vi khảo sát năm học 2018-2019 .... 36 Bảng 2.3. Tổng hợp kết quả học tập môn Ngữ văn của học sinh các trường Trung học cơ sở huyện Đông Anh thuộc phạm vi khảo sát ............................................................................................ 37 Bảng 2.4. Khách thể khảo sát .................................................................... 38 Bảng 2.5. Quy ước tiêu chí và điểm đánh giá ............................................. 39 Bảng 2.6. Khoảng điểm đánh giá dựa trên điểm trung bình theo các mức độ ............................................................................................ 40 Bảng 2.7. Kết quả đánh giá của CBQL, GV về tầm quan trọng của hoạt động dạy học môn Ngữ văn ở trường THCS .............................. 41 Bảng 2.8. Kết quả đánh giá của CBQL, GV về vị trí và vai trò của môn Ngữ văn ở trường THCS ........................................................... 41 Bảng 2.9. Kết quả đánh giá của CBQL, GV về việc xác định mục tiêu của môn Ngữ văn ở trường THCS ................................................... 42 Bảng 2.10. Kết quả đánh giá của CBQL, GV về nội dung môn Ngữ văn được GV giảng dạy tại trường THCS ........................................ 43 Bảng 2.11. Đánh giá của CBQL và GV về mức độ sử dụng hình thức dạy học môn Ngữ văn của giáo viên ................................................ 46 Bảng 2.12. Đánh giá của HS về mức độ sử dụng hình thức dạy học môn Ngữ văn của giáo viên .............................................................. 47 vii
Bảng 2.13. Đánh giá của CBQL và GV về kết quả sử dụng hình thức dạy học môn Ngữ văn của giáo viên ................................................ 48 Bảng 2.14. Đánh giá của CBQL và GV về mức độ sử dụng phương pháp dạy học môn Ngữ văn của giáo viên .......................................... 49 Bảng 2.15. Đánh giá của HS về mức độ sử dụng phương pháp dạy học môn Ngữ văn của giáo viên....................................................... 50 Bảng 2.16. Đánh giá của CBQL và GV về kết quả sử dụng phương pháp dạy học môn Ngữ văn của giáo viên .......................................... 52 Bảng 2.17. Đánh giá của CBQL và GV về mức độ sử dụng phương tiện dạy học môn Ngữ văn của giáo viên .......................................... 53 Bảng 2.18. Đánh giá của HS về mức độ sử dụng phương tiện dạy học môn Ngữ văn của giáo viên....................................................... 54 Bảng 2.19. Đánh giá của CBQL và GV về kết quả sử dụng phương tiện dạy học môn Ngữ văn của giáo viên .......................................... 55 Bảng 2.20. Đánh giá của CBQL và GV về mức độ thực hiện kiểm tra, đánh giá dạy học môn Ngữ văn của giáo viên ............................ 56 Bảng 2.21. Ý kiến của HS về mức độ thực hiện kiểm tra, đánh giá dạy học môn Ngữ văn của giáo viên ................................................ 57 Bảng 2.22. Đánh giá của CBQL và GV về kết quả thực hiện kiểm tra, đánh giá dạy học môn Ngữ văn của giáo viên ............................ 58 Bảng 2.23. Đánh giá của CBQL và GV về hoạt động học môn Ngữ văn của học sinh ............................................................................. 59 Bảng 2.24. Đánh giá của HS về hoạt động học môn Ngữ văn của học sinh .. 61 Bảng 2.25. Đánh giá của CBQL và GV về quản lý hoạt động lên lớp của GV dạy môn Ngữ văn của tổ trưởng chuyên môn....................... 64 Bảng 2.26. Đánh giá của CBQL và GV về hoạt động sinh hoạt tổ chuyên môn, bồi dưỡng chuyên môn của GV dạy môn Ngữ văn theo viii
định hướng phát triển năng lực học sinh của tổ trưởng chuyên môn ......................................................................................... 65 Bảng 2.27. Đánh giá của CBQL và GV về hoạt động kiểm tra đánh giá hoạt động học môn Ngữ văn của học sinh theo định hướng phát triển năng lực học sinh của tổ trưởng chuyên môn .............. 67 Bảng 2.28. Đánh giá của CBQL và GV về quản lý giáo dục nề nếp, động cơ, thái độ học tập tích cực của học sinh trong quá trình dạy học môn Ngữ văn theo định hướng phát triển năng lực học sinh của tổ trưởng chuyên môn ......................................................... 69 Bảng 2.29. Đánh giá của CBQL và GV về quản lý quá trình học tập trên lớp của HS trong quá trình dạy học môn Ngữ văn theo định hướng phát triển năng lực học sinh của tổ trưởng chuyên môn .... 70 Bảng 2.30. Đánh giá của CBQL và GV về quản lý hoạt động học tập ngoài giờ lên lớp của HS trong quá trình dạy học môn Ngữ văn theo định hướng phát triển năng lực học sinh của tổ trưởng chuyên môn.............................................................................. 72 Bảng 2.31. Đánh giá của CBQL và GV về quản lý phương tiện dạy học môn Ngữ văn theo định hướng phát triển năng lực học sinh của tổ trưởng chuyên môn ............................................................... 73 Bảng 2.32. Đánh giá của CBQL và GV về các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học môn Ngữ văn ........................................................... 75 Bảng 3.1. Khách thể khảo nghiệm ............................................................. 95 Bảng 3.2. Kết quả khảo sát tính cần thiết của các biện pháp ........................ 96 Bảng 3.3. Kết quả khảo sát tính khả thi của các biện pháp .......................... 97 ix
DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1. Nhận định của HS về việc thích/không thích học môn Ngữ văn ....................................................................................... 45 Biểu đồ 2.2. Nhận định của HS về tầm quan trọng của môn Ngữ văn .......... 45 Biểu đổ 2.3. Ý kiến HS về mức độ sử dụng phương pháp dạy học môn Ngữ văn của giáo viên ........................................................... 51 Biểu đồ 2.4. Ý kiến của HS về mức độ thực hiện kiểm tra, đánh giá dạy học môn Ngữ văn của giáo viên ............................................. 57 Biểu đồ 2.5. Đánh giá của CBQL về việc xây dựng kế hoạch dạy học môn Ngữ văn theo định hướng phát triển năng lực học sinh của tổ trưởng chuyên môn ............................................................... 62 Biểu đồ 2.6. Đánh giá của GV về việc xây dựng kế hoạch dạy học môn Ngữ văn theo định hướng phát triển năng lực học sinh của tổ trưởng chuyên môn ............................................................... 63 Biểu đồ 2.7. Đánh giá của CBQL và GV về các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học môn Ngữ văn................................................ 76 x
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Bước sang thế kỷ XXI, thế giới biến động không ngừng bởi sự ra đời và phát triển mạnh mẽ của cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ Tư. Để đáp ứng những yêu cầu của tình hình mới, mỗi quốc gia phải chuẩn bị thật tốt nguồn lực cho mình. Vậy làm thế nào để hội nhập toàn cầu, vững vàng bước vào một thế giới với những biến động của cuộc cách mạng Công nghiệp 4.0? Thực tế trên đòi hỏi mỗi công dân cần phải chuẩn bị cho mình đầy đủ những “hành trang” thiết yếu như sức khỏe, tri thức, phẩm chất, năng lực, ... Và đào tạo nên những công dân toàn cầu ấy là nhiệm vụ then chốt của ngành Giáo dục. Nhận thức được tình hình phát triển chung của thế giới, Đảng và Nhà nước ta đã chỉ đạo định hướng chiến lược phát triển giáo dục – đào tạo, coi “Giáo dục là quốc sách hàng đầu”. Hội nghị Trung ương 8 khóa XI đã ra Nghị quyết số 29 ngày 4/11/2013 “về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu CNH, HĐH trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng XHCN và hội nhập quốc tế”. Việc thực hiện Nghị quyết 29 cùng các chủ trương của Đảng, Nhà nước được triển khai sâu rộng toàn ngành: giáo dục đổi mới đồng bộ, mạnh mẽ từ mục tiêu, phương pháp đến nội dung. Trước tình hình chung như vậy, giáo dục phổ thông luôn đổi mới để đạt được mục tiêu đào tạo con người mới. Mỗi cấp học đảm bảo mục tiêu của từng giai đoạn giáo dục phổ thông. Đối với cấp THCS, trong những năm gần đây ngoài mục tiêu giáo dục kiến thức, thể lực, phẩm chất, kỹ năng, hướng nghiệp cho học sinh thì mục tiêu hình thành năng lực là vô cùng cần thiết. Học sinh sau khi tốt nghiệp THCS không chỉ được trang bị những kiến thức nền, những phẩm chất cơ bản mà còn phải đạt được những năng lực thiết yếu để tồn tại, hòa nhập và cống hiến. Môn Ngữ văn có lợi thế giúp học sinh hình thành phẩm chất và năng lực bởi Văn học là Nhân học, học văn là học làm Người. Trong phạm vi môn học của mình, Ngữ văn giúp học sinh gần gũi với 1
cuộc sống, thêm yêu cuộc sống, suy nghĩ và hành động tích cực; tự tin, tự trọng, sống có trách nhiệm, biết cảm thông, chia sẻ, biết yêu thương, ... Vai trò giáo dục của môn Ngữ văn là rất lớn, tuy nhiên việc quản lí dạy học môn Ngữ văn theo hướng phát triển năng lực cho học sinh gặp không ít khó khăn. Nội dung chương trình dù đã có điều chỉnh nhưng vẫn chưa phù hợp với mục tiêu. Do vậy việc đổi mới căn bản, toàn diện theo định hướng của Nghị quyết 29 chưa thực sự đem lại hiệu quả mong muốn. Một khó khăn không thể không kể đến là tư duy truyền thống rất khó thay đổi của giáo viên, phụ huynh và học sinh: giáo viên ngại thay đổi phương pháp dạy học mới, phụ huynh không coi trọng việc học các môn Xã hội trong đó có môn Ngữ văn, ... Họ cho rằng môn học không giúp phát triển tư duy, không bồi dưỡng khả năng tính toán nhanh nhạy để đáp ứng được những yêu cầu của xã hội thời kỳ hội nhập. Đó cũng là tâm lý chung của nhiều giáo viên, phụ huynh, học sinh vùng nông thôn như Đông Anh – Hà Nội. Ở các trường THCS của huyện Đông Anh- Hà Nội, việc dạy học môn Ngữ văn theo định hướng phát triển năng lực góp phần phát hiện, bồi dưỡng tài năng cho HS; giúp HS phát triển toàn diện phần nào đáp ứng nhiệm vụ đặt ra. Trong những năm qua ở các trường THCS thuộc huyện Đông Anh- Hà Nội, các cán bộ quản lý đã thực hiện nhiệm vụ quản lý dạy học trong đó có quản lý dạy học môn Ngữ văn, và đã có những thành công nhất định. Tuy nhiên, quản lý dạy học vẫn còn những hạn chế trong chỉ đạo tổ chức đa dạng hoá các hình thức dạy học. Trước yêu cầu triển khai chương trình giáo dục phổ thông 2018, với yêu cầu được nhấn mạnh là thực hiện dạy học tích hợp kết hợp với dạy học phân hoá, định hướng nghề nghiệp cho học sinh THCS, đòi hỏi quản lý dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh cần có những đổi mới nhất định. Thời gian gần đây đã có một số nghiên cứu về quản lý dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh. Tuy nhiên, những nghiên cứu quản lý dạy học môn Ngữ văn nhằm phát triển năng lực học sinh chưa nhiều, hơn nữa 2
chưa có công trình nào nghiên cứu về vấn đề này gắn với cấp THCS trên địa bàn huyện Đông Anh. Xuất phát từ những yêu cầu cả về mặt lý luận và thực tiễn trên, cùng với những trăn trở về chất lượng dạy học môn Ngữ văn theo hướng phát triển năng lực cho học sinh, tác giả chọn nghiên cứu đề tài “Quản lý dạy học môn Ngữ văn theo hướng phát triển năng lực cho học sinh ở các trường Trung học cơ sở huyện Đông Anh - Hà Nội” làm luận văn tốt nghiệp. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Ngữ văn ở các trường THCS huyện Đông Anh, đề xuất những biện pháp quản lý dạy học môn Ngữ văn theo hướng phát triển năng lực cho học sinh, nhằm nâng cao chất lượng dạy học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh Trung học cơ sở ở huyện Đông Anh, Hà Nội, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Dạy học và quản lí dạy học môn Ngữ văn theo hướng phát triển năng lực cho học sinh cấp THCS. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý dạy học môn Ngữ văn theo hướng phát triển năng lực cho học sinh ở trường THCS huyện Đông Anh – Hà Nội. 4. Câu hỏi nghiên cứu - Dạy học môn Ngữ văn theo hướng phát triển năng lực cho học sinh khác dạy học tiếp cận nội dung thế nào? Quản lý dạy học môn Ngữ văn theo hướng phát triển năng lực học sinh ở trường Trung học cơ sở theo tiếp cận nào là phù hợp và theo đó các nhà QL cần thực hiện những hoạt động nào? 3
- Thực trạng dạy học và quản lý dạy học môn Ngữ văn ở các trường THCS huyện Đông Anh hiện nay đã đáp ứng được yêu cầu đổi mới giáo dục chưa? Thực trạng ấy chịu ảnh hưởng của những yếu tố nào? - Cần có những biện pháp quản lý nào để tác động đến hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo hướng phát triển năng lực cho học sinh ở các trường THCS huyện Đông Anh, Hà Nội nhằm nâng cao chất lượng dạy học, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục? 5. Giả thuyết khoa học Nếu đánh giá đúng thực trạng và đề xuất những biện pháp quản lý phù hợp với yêu cầu đổi mới, điều kiện cụ thể của nhà trường và địa phương, triển khai đồng bộ sẽ góp phần nâng cao chất lượng hoạt động dạy học môn Ngữ văn theo hướng phát triển năng lực cho học sinh ở các trường THCS huyện Đông Anh, Hà Nội, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 6. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa cơ sở lý luận của quản lý dạy học môn Ngữ văn theo hướng phát triển năng lực cho học sinh ở các trường THCS. - Tiến hành điều tra khảo sát thực trạng dạy học và quản lý dạy học môn Ngữ văn theo hướng phát triển năng lực cho học sinh ở một số trường THCS huyện Đông Anh, Hà Nội: phân tích các số liệu thu thập được, từ đó đánh giá thực trạng dạy học và quản lý dạy học môn Ngữ văn theo hướng phát triển năng lực cho học sinh ở các trường thuộc phạm vi khảo sát. - Đề xuất các biện pháp quản lý dạy học môn Ngữ văn theo hướng phát triển năng lực cho học sinh ở các trường THCS huyện Đông Anh, Hà Nội. 7. Giới hạn phạm vi nghiên cứu Để đảm bảo tính khả thi trong khuôn khổ luận văn và thời gian nghiên cứu, tác giả tập trung nghiên cứu biện pháp quản lý dạy học môn Ngữ văn theo hướng phát triển năng lực cho học sinh ở các trường THCS huyện Đông 4
Anh- Hà Nội của chủ thể quản lý chính là Tổ trưởng chuyên môn trong mối quan hệ với các chủ thể quản lý khác. Các dữ liệu khảo sát thực trạng lấy trong năm học: 2018-2019. Phạm vi lấy ý kiến khảo sát qua phiếu hỏi đối với Cán bộ quản lý và Giáo viên giảng dạy môn Ngữ văn ở 4 trường THCS huyện Đông Anh – Hà Nội: trường THCS Võng La, trường THCS Hải Bối, trường THCS Bùi Quang Mại, trường THCS Vĩnh Ngọc, cụ thể: + Cán bộ quản lý: 8 người (gồm 4 hiệu trưởng, 4 phó hiệu trưởng) + Tổ trưởng chuyên môn: 4 người + Giáo viên: 30 người - Học sinh 4 trường THCS huyện Đông Anh – Hà Nội: 320 hs + Khối lớp 6: 80 hs + Khối lớp 7: 80 hs + Khối lớp 8: 80hs + Khối lớp 9: 80 hs 8. Phƣơng pháp nghiên cứu 8.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Hồi cứu, phân tích, tổng hợp hoá, khái quát hoá, ... các tài liệu khoa học về dạy học, dạy học môn Ngữ văn, chương trình giáo dục phổ thông, quản lý hoạt động dạy học ở trường phổ thông, các quy định của ngành về dạy học và quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học để xác lập cơ sở lí luận của đề tài nghiên cứu. 8.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn + Phương pháp quan sát: tiến hành quan sát hoạt động dạy học của giáo viên, đồng thời quan sát cách thức quản lý hoạt động dạy học của cán bộ quản lý nhà trường. + Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: sử dụng phiếu hỏi để điều tra các đối tượng khảo sát như: Hiệu trưởng, các phó hiệu trưởng, tổ trưởng 5
chuyên môn, giáo viên, học sinh về tình hình dạy và học theo định hướng phát triển năng lực học sinh, quản lý dạy học môn Ngữ văn của các trường THCS thuộc phạm vi khảo sát. + Phương pháp tọa đàm (trò chuyện, phỏng vấn): trò chuyện, trao đổi với các đối tượng liên quan nhằm thu thập các ý kiến sâu hơn của giáo viên và học sinh về tình hình dạy, học và quản lý dạy học môn Ngữ văn theo định hướng phát triển năng lực học sinh. 8.3. Phương pháp xử lý số liệu Sử dụng phương pháp thống kê toán học để phân tích, xử lý các số liệu thu được từ khảo sát thực tế, từ đó rút ra kết luận khoa học. 9. Những đóng góp của đề tài 9.1. Đóng góp về mặt lý luận Góp phần làm rõ cơ sở lý luận về quản lý dạy học Ngữ văn theo hướng phát triển năng lực cho học sinh ở trường Trung học cơ sở. 9.2. Đóng góp về mặt thực tiễn Cung cấp những dữ liệu cụ thể về thực trạng dạy học và quản lý dạy học môn Ngữ văn ở các trường THCS huyện Đông Anh, TP. Hà Nội trong năm học 2018-2019; Đề xuất những biện pháp quản lý dạy học Ngữ văn theo hướng phát triển năng lực cho học sinh ở một số trường Trung học cơ sở huyện Đông Anh. Luận văn có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo trong đào tạo, bồi dưỡng CBQL trường học giai đoạn hiện nay. 10. Cấu trúc luận văn Chương 1: Cơ sở lý luận của quản lí dạy học môn Ngữ văn theo hướng phát triển năng lực cho học sinh ở các trường Trung học cơ sở Chương 2: Thực trạng quản lý dạy học môn Ngữ văn theo hướng phát triển năng lực cho học sinh ở các trường Trung học cơ sở huyện Đông Anh, Hà Nội. 6
Chương 3: Biện pháp quản lý dạy học môn Ngữ văn theo hướng phát triển năng lực cho học sinh ở các trường Trung học cơ sở huyện Đông Anh, Hà Nội. 7
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN NGỮ VĂN THEO HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Tổng quan nghiên cứu về dạy học và quản lý dạy học theo hƣớng phát triển năng lực học sinh 1.1.1. Các nghiên cứu về d học phát triển n ng ực học sinh Dạy học phát triển năng lực, phẩm chất người học là một xu hướng tất yếu của giáo dục Việt Nam và của các nước trên thế giới hiện nay. Trước sự thay đổi mạnh mẽ của khoa học, công nghệ thì dạy học định hướng nội dung, kinh viện, nặng về truyền thụ kiến thức bộc lộ nhiều điểm bất cập. Chính vì vậy đã có nhiều nghiên cứu về dạy học phát triển năng lực học sinh. Có thể nhận định rằng tư tưởng dạy học phát triển năng lực đã có từ thời cổ đại. “Vạn thế sư biểu” – người thầy của muôn đời Khổng Tử (551-479 TCN) đã khẳng định: giáo dục là một thành tố không thể thiếu được của mỗi dân tộc, mỗi quốc gia, và là việc cần thiết đối với mỗi người. Quan điểm của ông vẫn là bài học cho những người đang công tác trong ngành Giáo dục và Đào tạo. Nhà giáo dục vĩ đại người Séc (Tiệp Khắc) J.A. Comenxki (1592- 1670), người cống hiến cả cuộc đời cho sự nghiệp giáo dục đã cho ra đời tác phẩm “Phép giáo huấn vĩ đại” (1632). Đây là tác phẩm kiệt xuất mang những tư tưởng giáo dục vượt thời đại về lý luận dạy học và giáo dục. Trong tác phẩm, J.A. Comenxki đã khái quát kinh nghiệm dạy học của loài người bằng cách đưa ra một hệ thống các nguyên tắc chỉ đạo công tác dạy học như: dạy học phát huy tính tích cực của học sinh, dạy học vừa sức, đảm bảo tính trực quan, đảm bảo độ bền vững của tri thức, dạy học phải đảm bảo tính hệ thống, liên tục, …[31, tr.50] Quan điểm của J.A. Comenxki vẫn còn giá trị đến hôm nay. 8