Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh năng khiếu ở một số trường trung học phổ thông tỉnh Bình Phước

Chia sẻ: Matroinho | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:183

Thêm vào BST

Báo xấu

50
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh năng khiếu ở một số trường trung học phổ thông tỉnh Bình Phước" được hoàn thành với mục tiêu nhằm tìm hiểu lý luận về hoạt động bồi dưỡng học sinh năng khiếu và quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh năng khiếu, tiến hành khảo sát và đánh giá thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh năng khiếu ở một số trường THPT tại tỉnh Bình Phước, từ đó đề xuất các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh năng khiếu ở các trường THPT tại tỉnh Bình Phước.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh năng khiếu ở một số trường trung học phổ thông tỉnh Bình Phước

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH BÌNH DƢƠNG TRƢỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT DƢƠNG THỊ THẢO QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƢỠNG HỌC SINH NĂNG KHIẾU Ở MỘT SỐ TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỈNH BÌNH PHƢỚC CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC MÃ SỐ: 60140114 LU N VĂN THẠC S KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƢỜI HƢỚNG D N KHOA HỌC: TS. NGUYỄN ĐỨC DANH BÌNH DƢƠNG – Năm 2017 i
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, những gì mà tôi trình bày trong luận văn là do sự tìm hiểu và nghiên cứu của bản thân trong suốt quá trình học tập và công tác. Mọi kết quả nghiên cứu cũng nhƣ ý tƣởng của các tác giả khác nếu có trong đề tài đều đƣợc trích dẫn nguồn gốc cụ thể. Luận văn này cho đến nay chƣa đƣợc bảo vệ tại bất kỳ một hội đồng bảo vệ luận văn thạc sỹ nào và chƣa đƣợc công bố trên bất kỳ một phƣơng tiện thông tin nào. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về những gì tôi đã cam đoan ở trên đây. Bình Dương, tháng 10 năm 2017 Tác giả luận văn Dương Thị Thảo ii
LỜI CẢM ƠN Xin đƣợc bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Nguyễn Đức Danh, ngƣời luôn tận tình chỉ bảo, hƣớng dẫn, giúp đỡ trong suốt quá trình nghiên cứu để giúp tác giả hoàn thành luận văn này. Xin gửi lời cảm ơn đến quý thầy giáo, cô giáo là giảng viên lớp Cao học Quản lý giáo dục, khóa 1, Trƣờng đại học Thủ Dầu Một đã tận tình giảng dạy trong quá trình học tập. Cảm ơn Ban Giám hiệu và phòng đào tạo Sau đại học Trƣờng đại học Thủ Dầu Một đã tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả trong quá trình học tập và nghiên cứu. Tác giả cũng xin cảm ơn sự giúp đỡ và ủng hộ của Ban Giám hiệu, đội ngũ tổ trƣởng, tổ phó chuyên môn và giáo viên ở các trƣờng THPT Đồng Xoài, THPT Đồng Phú, THPT Nguyễn Khuyến, THPT Thị xã Phƣớc Long, THPT Thanh Hòa, THPT Nguyễn Huệ và cán bộ lãnh đạo sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Bình Phƣớc. Cuối cùng, xin cảm ơn quý anh, chị, em đồng nghiệp; các bạn học và những ngƣời thân trong gia đình đã luôn động viên, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu luận văn này. Dù đã hết sức cố gắng trong quá trình thực hiện đề tài, song chắc chắn luận văn không tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót. Tác giả rất mong nhận đƣợc những ý kiến đóng góp quý báu từ quý thầy giáo, cô giáo và sự chia sẻ của các bạn đọc để luận văn này đƣợc hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn! Tác giả luận văn Dương Thị Thảo iii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... ii LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ iii MỤC LỤC .................................................................................................................. iv DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT........................................................................... x DANH MỤC BẢNG .................................................................................................. xi DANH MỤC CÁC ĐỒ THỊ, HÌNH ẢNH ............................................................... xiii TÓM TẮT ................................................................................................................ xiv MỞ ĐẦU ..................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ........................................................................................... 3 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu ..................................................................... 3 3.1. Khách thể nghiên cứu ................................................................................... 3 3.2. Đối tƣợng nghiên cứu ................................................................................... 3 4. Giả thuyết khoa học ............................................................................................. 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................................... 3 6. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................. 4 6.1. Về không gian .............................................................................................. 4 6.2. Về nội dung .................................................................................................. 4 7. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu .................................................. 4 7.1. Phƣơng pháp luận ......................................................................................... 4 7.1.1. Quan điểm hệ thống - cấu trúc.................................................................. 4 7.1.2. Quan điểm lịch sử - logic.......................................................................... 5 7.1.3. Quan điểm thực tiễn.................................................................................. 5 7.2. Phƣơng pháp nghiên cứu .............................................................................. 5 7.2.1. Phƣơng pháp nghiên cứu lý luận .............................................................. 5 7.2.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn .................................................... 5 7.2.2.1. Phƣơng pháp điều tra bằng bảng hỏi .................................................... 5 7.2.2.2. Phƣơng pháp phỏng vấn ....................................................................... 6 7.2.2.3. Phƣơng pháp thống kê toán học ............................................................ 6 iv
8. Cấu trúc của Luận văn ......................................................................................... 6 9. Đóng góp của đề tài ............................................................................................. 6 NỘI DUNG ................................................................................................................. 8 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG BỒI DƢỠNG HỌC SINH NĂNG KHIẾU VÀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƢỠNG HỌC SINH NĂNG KHIẾU Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ........................... 8 1.1. Khái quát lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................ 8 1.1.1. Tổng quan về các nghiên cứu ở nƣớc ngoài ............................................. 8 1.1.2. Tổng quan về các nghiên cứu trong nƣớc .............................................. 11 1.2. Những khái niệm cơ bản ............................................................................ 13 1.2.1. Quản lý.................................................................................................... 13 1.2.2. Bồi dƣỡng, hoạt động bồi dƣỡng ............................................................ 15 1.2.2.1. Bồi dƣỡng............................................................................................ 15 1.2.2.2. Hoạt động bồi dƣỡng .......................................................................... 15 1.2.3. Học sinh năng khiếu, học sinh giỏi ........................................................ 16 1.2.4. Hoạt động bồi dƣỡng học sinh năng khiếu trong trƣờng phổ thông ...... 18 1.2.5. Quản lý hoạt động bồi dƣỡng học sinh năng khiếu trong trƣờng phổ thông.. ................................................................................................................ 19 1.3. Lý luận về hoạt động bồi dƣỡng HSNK ở trƣờng Phổ thông .................... 19 1.3.1. Tầm quan trọng của hoạt động bồi dƣỡng HSNK .................................. 19 1.3.2. Mục đích của hoạt động bồi dƣỡng HSNK ............................................ 20 1.3.3. Mục tiêu, nội dung, phƣơng pháp, hình thức bồi dƣỡng HSNK và hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học bồi dƣỡng của HSNK ............................... 21 1.3.3.1. Mục tiêu bồi dƣỡng HSNK ................................................................. 21 1.3.3.2. Nội dung bồi dƣỡng HSNK ................................................................ 21 1.3.3.3. Phƣơng pháp bồi dƣỡng HSNK .......................................................... 22 1.3.3.4. Hình thức bồi dƣỡng HSNK ............................................................... 23 1.3.3.5. Kiểm tra, đánh giá kết quả học BD của HSNK .................................. 24 1.4. Các nội dung quản lý hoạt đồng bồi dƣỡng HSNK ở trƣờng phổ thông ... 25 1.4.1. Quản lý kế hoạch và chƣơng trình bồi dƣỡng HSNK ............................ 25 v
1.4.2. Quản lý việc tuyển chọn HSNK ............................................................. 26 1.4.3. Quản lý giờ dạy BD HSNK của GV trên lớp ......................................... 26 1.4.4. Quản lý HĐ kiểm tra, đánh giá kết quả học BD của HSNK .................. 27 1.4.5. Quản lý hoạt động sinh hoạt tổ chuyên môn về công tác BD HSNK .... 27 1.4.6. Quản lý hoạt động đào tạo, bồi dƣỡng cho GV tham gia BD HSNK .... 27 1.4.7. Quản lý HĐ học BD của HSNK ............................................................. 28 1.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến QL HĐ BD HSNK .......................................... 29 1.5.1. Các yếu tố khách quan ............................................................................ 29 1.5.2. Các yếu tố chủ quan................................................................................ 29 TIỂU KẾT CHƢƠNG 1............................................................................................ 32 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƢỠNG HỌC SINH NĂNG KHIẾU Ở MỘT SỐ TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TẠI TỈNH BÌNH PHƢỚC ................................................................................................ 34 2.1. Khái quát tình hình kinh tế - xã hội, giáo dục tỉnh Bình Phƣớc................. 34 2.1.1. Khái quát về tình hình kinh tế - xã hội tỉnh Bình Phƣớc ........................ 34 2.1.2. Khái quát về tình hình GD-ĐT tỉnh Bình Phƣớc.................................... 35 2.1.2.1. Khái quát chung về tình hình GD-ĐT tỉnh Bình Phƣớc ..................... 35 2.1.2.2. Tình hình chất lƣợng HSNK của tỉnh Bình Phƣớc qua kỳ thi HSG các cấp…….. ............................................................................................................ 35 2.2.1. Đối với phƣơng pháp điều tra bằng bảng hỏi ......................................... 37 2.2.1.1. Mẫu khảo sát ....................................................................................... 37 2.2.1.2. Thiết kế bảng hỏi ................................................................................ 38 2.2.1.3. Phƣơng pháp xử lý số liệu thu đƣợc từ bảng hỏi ................................ 39 2.2.2. Đối với phƣơng pháp phỏng vấn ............................................................ 42 2.2.2.1. Mẫu khảo sát ....................................................................................... 42 2.2.2.2. Thiết kế bộ câu hỏi phỏng vấn ............................................................ 42 2.2.2.3. Phƣơng pháp xử lý số liệu phỏng vấn................................................. 42 2.3. Thực trạng hoạt động bồi dƣỡng học sinh năng khiếu ở một số trƣờng THPT tỉnh Bình Phƣớc .......................................................................................... 43 2.3.1. Thực trạng đội ngũ GV tham gia BD HSNK ở 6 trƣờng khảo sát ......... 43 vi
2.3.2. Kết quả BD HSNK ở 6 trƣờng khảo sát ................................................. 44 2.3.3. Nhận thức của CBQL, GV và HS về HĐ BD HSNK ............................ 45 2.3.4. Mức độ thực hiện và hiệu quả đạt đƣợc của nội dung, phƣơng pháp, hình thức BD HSNK .................................................................................................. 49 2.3.4.1. Mức độ thực hiện và kết quả đạt đƣợc của các nội dung BD HSNK . 49 2.3.4.2. Mức độ sử dụng và hiệu quả đạt đƣợc của các phƣơng pháp bồi dƣỡng HSNK…............................................................................................................. 50 2.3.4.3. Mức độ sử dụng và kết quả đạt đƣợc của các hình thức BD HSNK .. 51 2.3.5. Thực trạng việc phát hiện và tuyển chọn HSNK .................................... 52 2.3.6. Thực trạng cơ sở vật chất đáp ứng cho HĐ BD HSNK ......................... 54 2.4. Thực trạng quản lý hoạt động bồi dƣỡng học sinh năng khiếu ở các trƣờng THPT tỉnh Bình Phƣớc .......................................................................................... 55 2.4.1. Nhận thức của CBQL và GV về tầm quan trọng và mục đích quản lý hoạt động bồi dƣỡng học sinh năng khiếu ......................................................... 55 2.4.2. Thực trạng quản lý kế hoạch và chƣơng trình BD HSNK ..................... 56 2.4.3. Thực trạng quản lý việc tuyển chọn HSNK ........................................... 59 2.4.4. Thực trạng quản lý giờ dạy HSNK của GV trên lớp .............................. 61 2.4.5. Thực trạng quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học bồi dƣỡng của HSNK .......................................................................................................... 63 2.4.6. Thực trạng quản lý hoạt động sinh hoạt tổ chuyên môn về công tác BD HSNK ………………………………………………………………………….65 2.4.7. Thực trạng quản lý hoạt động bồi dƣỡng, đào tạo cho giáo viên tham gia bồi dƣỡng HSNK ............................................................................................... 66 2.4.8. Thực trạng quản lý hoạt động học bồi dƣỡng của HSNK ...................... 68 2.4.9. Thực trạng QL một số yếu tố ảnh hƣởng đến HĐ BD HSNK ............... 71 2.5. Nhận định đánh giá chung về thực trạng.................................................... 77 2.5.1. Ƣu điểm .................................................................................................. 77 2.5.2. Hạn chế, tồn tại ....................................................................................... 77 2.5.3. Nguyên nhân của những hạn chế, tồn tại................................................ 79 2.5.3.1. Nguyên nhân khách quan: ................................................................... 79 vii
2.5.3.2. Nguyên nhân chủ quan: ...................................................................... 79 TIỂU KẾT CHƢƠNG 2............................................................................................ 80 CHƢƠNG 3: BIỆN PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƢỠNG HỌC SINH NĂNG KHIẾU Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TẠI TỈNH BÌNH PHƢỚC ......................................................................... 82 3.1. Cơ sở xác lập biện pháp ............................................................................. 82 3.1.1. Chủ trƣơng của Đảng, Nhà nƣớc về BD HSNK..................................... 82 3.1.2. Chỉ đạo của ngành GD-ĐT về công tác BD HSNK ............................... 82 3.2. Các nguyên tắc xây dựng biện pháp ........................................................... 83 3.2.1. Nguyên tắc đảm bảo tính pháp lý ........................................................... 83 3.2.2. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học ........................................................ 83 3.2.3. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ........................................................... 83 3.2.4. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ......................................................... 84 3.2.5. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ............................................................ 84 3.2.6. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ......................................................... 84 3.3. Các nhóm biện pháp cụ thể ........................................................................ 84 3.3.1. Nhóm biện pháp 1: Nâng cao nhận thức cho đội ngũ CBQL, GV, NV, HS và CMHS về vị trí, vai trò và tầm quan trọng của HĐ BD HSNK và QL HĐ BD HSNK .......................................................................................................... 84 3.3.2. Nhóm biện pháp 2: Tổ chức, chỉ đạo thực hiện hiệu quả các nội dung QL HĐ BD HSNK ................................................................................................... 87 3.3.2.1. Chỉ đạo, thực hiện việc phân công, phân nhiệm hợp lý trong QL HĐ BD HSNK .......................................................................................................... 87 3.3.2.2. Phát huy vai trò của Ban chỉ đạo xây dựng kế hoạch, chƣơng trình nhằm nâng cao hiệu quả quản lý kế hoạch và chƣơng trình BD HSNK ........... 89 3.3.2.3. Tổ chức hiệu quả việc thi tuyển để thành lập các đội tuyển HSNK ... 91 3.3.2.4. Tổ chức tốt việc QL giờ dạy bồi dƣỡng HSNK của GV trên lớp ....... 93 3.3.2.5. Chỉ đạo tổ chuyên môn thực hiện tốt sinh hoạt TCM về công tác BD HSNK…............................................................................................................. 95 viii
3.3.2.6. Chỉ đạo và tổ chức thực hiện tốt công tác đào tạo, bồi dƣỡng cho GV tham gia BD HSNK ........................................................................................... 96 3.3.3. Nhóm biện pháp 3: Nhóm biện pháp hỗ trợ, tạo động lực cho GV và HS tham gia HĐ BD HSNK .................................................................................. 100 3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp ................. 105 TIỂU KẾT CHƢƠNG 3.......................................................................................... 109 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ......................................................................... 110 1. Kết luận ............................................................................................................ 110 2. Khuyến nghị ..................................................................................................... 112 2.1. Đối với Ủy Ban Nhân dân tỉnh Bình Phƣớc............................................. 112 2.2. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo Bình Phƣớc .......................................... 113 2.3. Đối với các trƣờng THPT tại tỉnh Bình Phƣớc ........................................ 113 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................... 114 DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC .................................................................................... 1 ix
DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT STT NỘI DUNG CHỮ VIẾT TẮT 1 Bồi dƣỡng BD 2 Cán bộ quản lý CBQL 3 Cha mẹ học sinh CMHS 4 Cơ sở vật chất CSVC 5 Độ lệch chuẩn ĐLC 6 Giáo dục GD 7 Giáo dục Đào tạo GD-ĐT 8 Giáo viên GV 9 Giáo viên bồi dƣỡng GVBD 10 Hoạt động HĐ 11 Học sinh HS 12 Học sinh giỏi HSG 13 Học sinh giỏi quốc gia HSGQG 14 Học sinh năng khiếu HSNK 15 Hiệu trƣởng HT 16 Kiểm tra, đánh giá KTĐG 17 Nhà trƣờng NT 18 Nhân viên NV 19 Phó Hiệu trƣởng PHT 20 Quản lý QL 21 Số lƣợng SL 22 Thời khóa biểu TKB 23 Tổ chuyên môn TCM 24 Tổ trƣởng chuyên môn TTCM 25 Trị trung bình TTB 26 Trung học phổ thông THPT x
DANH MỤC BẢNG Trang Bảng 2.1. Nhận thức của CBQL và GV về tầm quan trọng của HĐ BD HSNK ..... 45 Bảng 2.2. Nhận thức của CBQL và GV về mục đích BD HSNK ............................ 46 Bảng 2.3. Nhận thức của HS về HĐ BD HSNK ...................................................... 47 Bảng 2.4. Đánh giá của GV về các nội dung BD HSNK ....................................... 49 Bảng 2.5. Đánh giá của GV về phƣơng pháp BD HSNK ...................................... 50 Bảng 2.6. Đánh giá của GV về hình thức BD HSNK .............................................. 51 Bảng 2.7. Đánh giá của CBQL và GV về hình thức phát hiện và tuyển chọn HSNK ................................................................................................................................... 53 Bảng 2.8. Đánh giá của CBQL và GV về CSVC đáp ứng cho HĐ BD HSNK ....... 54 Bảng 2.9a. Nhận thức của CBQL và GV về tầm quan trọng của QL HĐ BD HSNK ................................................................................................................................... 55 Bảng 2.9b. Nhận thức của CBQL và GV về mục đích QL HĐ BD HSNK ............. 56 Bảng 2.10. Đánh giá của CBQL và GV về các nội dung QL kế hoạch và chƣơng trình BD HSNK ......................................................................................................... 57 Bảng 2.11. Đánh giá của CBQL và GV về các nội dung QL việc tuyển chọn HSNK ................................................................................................................................... 60 Bảng 2.12. Đánh giá của CBQL và GV về các nội dung QL giờ dạy HSNK của GV trên lớp ...................................................................................................................... 62 Bảng 2.13. Đánh giá của CBQL và GV về các nội dung QL HĐ KTĐG kết quả học BD của HSNK ........................................................................................................... 64 Bảng 2.14a. Đánh giá của CBQL và GV về mức độ thực hiện và hiệu quả đạt đƣợc các nội dung QL HĐ sinh hoạt TCM về công tác BD HSNK .................................. 65 Bảng 2.14b. Đánh giá của GV về mức độ sinh hoạt TCM về HĐ BD HSNK ........ 65 Bảng 2.15. Đánh giá của CBQL và GV về các nội dung QL HĐ BD, đào tạo GV..67 Bảng 2.16a. Đánh giá của CBQL và GV về các nội dung QL HĐ học BD của HSNK ........................................................................................................................ 69 Bảng 2.16b. Thời gian học BD ở trƣờng của HSNK ............................................... 70 Bảng 2.17a. Đánh giá của GV về những thuận lợi trong HĐ BD HSNK ................ 71 xi
Bảng 2.17b. Đánh giá của GV về những khó khăn trong HĐ BD HSNK ............... 72 Bảng 2.17c. Đánh giá của HS về mức độ thỏa đáng của các hình thức khen thƣởng HSNK ........................................................................................................................ 73 Bảng 2.18. Đánh giá về các nội dung QL công tác phối hợp trong HĐ BD HSNK . 76 Bảng 3.1. Tính cấp thiết và tính khả thi của các nhóm biện pháp ........................... 106 xii
DANH MỤC CÁC ĐỒ THỊ, HÌNH ẢNH Trang Hình 1.1. Sơ đồ mối quan hệ giữa các chức năng quản lý ....................................... 15 Biểu đồ 2.1. Số lƣợng HSGQG của tỉnh Bình Phƣớc qua các năm ......................... 36 Biểu đồ 2.2. Số lƣợng HSG cấp tỉnh của Bình Phƣớc qua các năm......................... 37 Biểu đồ 2.3. Tỉ lệ % tuổi GV tham gia BD HSNK ở 6 trƣờng khảo sát .................. 43 Biểu đồ 2.4. So sánh số lƣợng HSG cấp tỉnh của các trƣờng khảo sát qua các năm ................................................................................................................................... 44 Hình 2.1. Mức độ quan tâm của gia đình đến việc học BD HSNK của HS ............ 48 Biểu đồ 3.1. So sánh TTB giữa tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất .......................................................................................................................... 108 xiii
TÓM TẮT Đề tài nhằm khảo sát và đánh giá thực trạng QL HĐ BD HSNK ở một số trƣờng THPT tại tỉnh Bình Phƣớc, từ đó đề xuất các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả QL HĐ BD HSNK ở các trƣờng THPT tại tỉnh Bình Phƣớc. Đề tài sử dụng kết hợp hai phƣơng pháp nghiên cứu, đó là phƣơng pháp nghiên cứu lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn. Luận văn đã thực hiện các nhiệm vụ nghiên cứu và đạt đƣợc những quả sau: - Góp phần làm rõ cơ sở lý luận của HĐ BD HSNK và QL HĐ BD HSNK ở các trƣờng phổ thông. Trong đề tài nghiên cứu, chúng tôi nghiên cứu HĐ BD HSNK trên cơ sở các nội dung của HĐ dạy học bao gồm: Mục đích, nhiệm vụ BD HSNK; Nội dung BD HSNK; Phƣơng pháp BD HSNK; Hình thức BD HSNK và Phƣơng pháp kiểm tra đánh giá (KTĐG) kết quả học BD của HSNK; nghiên cứu QL HĐ BD HSNK theo hƣớng tiếp cận các nội dung QL bao gồm: QL kế hoạch và chƣơng trình BD HSNK, QL việc tuyển chọn HSNK, QL HĐ dạy BD HSNK của GV trên lớp, QL việc KTĐG kết quả học BD của HSNK, QL sinh hoạt TCM về công tác BD HSNK, QL hoạt động đào tạo, BD cho GV tham gia BD HSNK, QL việc học BD của HSNK và QL một yếu tố ảnh hƣởng đến HĐ BD HSNK. - Khảo sát và đánh giá thực trạng QL HĐ BD HSNK ở các trƣờng THPT tại tỉnh Bình Phƣớc. Kết quả nghiên cứu cho thấy: HT các trƣờng THPT tại tỉnh Bình Phƣớc đã thực hiện các chức năng QLGD với nhiều biện pháp cụ thể để QL HĐ BD HSNK, một số biện pháp đã mang lại hiệu quả QL cao, bên cạnh đó, một số biện pháp vẫn chƣa đƣợc quan tâm, chỉ đạo thực hiện một cách đồng bộ và triệt để. Công tác QL HĐ BD HSNK còn một số hạn chế nhƣ: + Phân công, phân nhiệm trong QL HĐ BD HSNK chƣa rõ ràng, chƣa phát huy đƣợc hiệu quả. + Hiệu quả QL kế hoạch và chƣơng trình BD HSNK chƣa cao; thiếu sự chỉ đạo, kiểm tra, giám sát và duy trì việc thực hiện kế hoạch, chƣơng trình BD HSNK. + Việc tuyển chọn HSNK chƣa bài bản, chƣa khoa học và chƣa chƣa đồng bộ giữa các trƣờng. + BGH ít dự giờ tiết dạy BD HSNK và các buổi sinh hoạt TCM về công tác xiv
BD HSNK. + Các hình thức tổ chức BD, đào tạo cho GV tham gia BD HSNK chƣa đa dạng, chƣa phong phú. + Việc tạo động lực cho GV đã đƣợc các trƣờng quan tâm, tuy nhiên còn chƣa tƣơng xứng với công sức của GV và HS; công tác thi đua khen thƣởng đôi khi còn chƣa kịp thời; công tác xã hội hóa giáo dục còn hạn chế, chƣa huy động đƣợc mạnh mẽ nguồn kinh phí chăm lo cho HĐ BD HSNK. - Từ nghiên cứu lý luận và kết quả khảo sát, đánh giá thực trạng HĐ BD HSNK và QL HĐ BD HSNK ở một số trƣờng THPT tại tỉnh Bình Phƣớc, đề tài đã đề xuất 3 nhóm biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả QL HĐ BD HSNK, đó là: (1) Nâng cao nhận thức cho đội ngũ CBQL, GV, NV, HS và CMHS về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của HĐ BD HSNK và QL HĐ BD HSNK. (2) Tổ chức, thực hiện hiệu quả các nội dung QL HĐ BD HSNK với 6 biện pháp cụ thể nhƣ sau: + Chỉ đạo, tổ chức việc phân công, phân nhiệm hợp lý trong QL HĐ BD HSNK; + Phát huy vai trò của Ban chỉ đạo xây dựng kế hoạch, chƣơng trình nhằm nâng cao hiệu quả QL kế hoạch và chƣơng trình BD HSNK; + Tổ chức hiệu quả việc thi tuyển để thành lập các đội tuyển HSNK; + Tổ chức tốt việc QL giờ dạy BD HSNK của GV trên lớp; + Chỉ đạo TCM thực hiện tốt sinh hoạt TCM về công tác BD HSNK; + Chỉ đạo và tổ chức thực hiện tốt công tác đào tạo, BD cho GV tham gia BD HSNK. (3) Nhóm biện pháp hỗ trợ, tạo động lực cho GV và HS tham gia HĐ BD HSNK xv
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Bàn về kiến thiết đất nƣớc, tác giả Hồ Chí Minh (1945) cho rằng: Kiến thiết cần có nhân tài; nhân tài nƣớc ta dù chƣa có nhiều nhƣng chúng ta khéo lựa chọn, khéo phân phối, khéo dùng thì nhân tài càng ngày càng phát triển, càng thêm nhiều. Ngƣời còn khẳng định: Bồi dƣỡng (BD) nhân tài là một quá trình liên tục và việc BD nhân tài này không chỉ nhằm mục đích giải phóng đất nƣớc, giải phóng con ngƣời, mà còn phát triển năng lực của mỗi con ngƣời [44]. Nhận thức đƣợc tính chất quyết định của nguồn lực con ngƣời trong quá trình công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nƣớc, Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8, Ban Chấp hành Trung ƣơng Đảng khóa XI (Nghị quyết số 29-NQ/TW) ngày 4-11-2013 về đổi mới căn bản, toàn diện Giáo dục – Đào tạo (GD-ĐT), đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trƣờng định hƣớng Xã hội Chủ nghĩa và hội nhập quốc tế đã xác định rõ: Đầu tƣ cho giáo dục (GD) là đầu tƣ cho sự phát triển, phải đƣợc ƣu tiên đi trƣớc trong các chƣơng trình, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, …; phát triển GD – ĐT là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, BD nhân tài [2]. Nhƣ vậy, BD nhân tài là một nhiệm vụ quan trọng của ngành GD – ĐT. Nghiên cứu của Kim Ngọc Minh (2013), đã chứng minh GD năng khiếu (gifted) và tài năng (talented) phải đƣợc xem nhƣ là một hƣớng ƣu tiên thực sự với ba lý do sau: (1) Bồi dƣỡng, phát triển nguồn nguyên khí quốc gia, “gia cố lại” một trong ba chân kiềng quan trọng mà ngành GD đã chỉ ra trong mục tiêu của mình là: Nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực và BD nhân tài. (2) Tập trung một nguồn lực hữu hạn nhất định để làm đầu tầu, hoa tiêu, thí điểm cho công cuộc cải tổ GD trên diện rộng. (3) GD năng khiếu và tài năng không phải là một “đặc ân” cho một số nhỏ “tinh hoa”, mà thực sự là việc đáp ứng quyền và nhu cầu đƣợc phát triển theo khả năng và đặc điểm riêng trong học tập và rèn luyện của các HS, sinh viên có năng lực và cố gắng vƣợt trội [46]. Nghiên cứu của Newfoundland và Bộ Giáo dục Labrador (2013), đã chỉ ra một trong bảy quan niệm sai về GD HS năng khiếu và tài năng là: HSNK sẽ tốt dù 1
có hay không có chƣơng trình đặc biệt [43]. Điều này khẳng định, HSNK cần có một chƣơng trình đặc biệt, cần đƣợc BD riêng để đạt đƣợc trình độ tƣơng ứng với năng lực đặc biệt của các em. Nhƣ vậy, hoạt động bồi dƣỡng học sinh năng khiếu (HĐ BD HSNK) trong trƣờng phổ thông là phù hợp với mục tiêu phát triển chung của ngành GD-ĐT, là nhiệm vụ chuyên môn của các nhà trƣờng nói chung và các trƣờng Trung học Phổ thông (THPT) nói riêng nhằm phát hiện, BD nhân tài đáp ứng nhu cầu về nguồn nhân lực chất lƣợng cao của địa phƣơng và đất nƣớc. Quản lý (QL) chuyên môn nói chung trong đó có QL HĐ BD HSNK là một trong những nhiệm vụ cơ bản của Hiệu trƣởng (HT) trƣờng Phổ thông đƣợc quy định trong khoản đ, điều 19 của Điều lệ trƣờng Trung học cơ sở, THPT và trƣờng Phổ thông có nhiều cấp học [3]. Ở tỉnh Bình Phƣớc, trong những năm qua, HĐ BD HSNK đã đƣợc các nhà trƣờng quan tâm thực hiện và đã đạt đƣợc những thành công nhất định. Tuy nhiên, HĐ BD HSNK ở các trƣờng THPT trong tỉnh còn rất nhiều khó khăn và không ít những hạn chế, yếu kém nhƣ: nhận thức của một số cán bộ quản lý (CBQL), giáo viên (GV), học sinh (HS) và cha mẹ học sinh (CMHS) về HĐ BD HSNK còn chƣa đầy đủ và sâu sắc; năng lực BD HSNK của đội ngũ GV chƣa đồng đều, lực lƣợng GV trẻ tham gia BD HSNK chƣa nhiều; cơ sở vật chất (CSVC), trang thiết bị phục vụ cho HĐ BD HSNK chƣa đƣợc đầu tƣ đúng mức; chƣơng trình, sách giáo khoa, tài liệu tham khảo còn thiếu thốn, chƣa phong phú; chế độ chính sách của Nhà nƣớc, Nhà trƣờng dành cho giáo viên bồi dƣỡng (GVBD) và HSNK chƣa tƣơng xứng với công sức bỏ ra và thành tích đạt đƣợc; kết quả BD HSNK ở các trƣờng THPT trong tỉnh chƣa đồng đều: có những trƣờng luôn đạt thành tích rất tốt trong tất cả các kỳ thi chọn HSG, HSNK cấp tỉnh; bên cạnh đó, cũng có những trƣờng chất lƣợng của HĐ BD HSNK lại rất thấp, không tƣơng xứng với nguồn lực sẵn có của nhà trƣờng; đặc biệt, còn có sự chênh lệch lớn trong kết quả BD HSNK giữa những cặp trƣờng có điều kiện tƣơng đồng về hầu hết các nguồn lực nhƣ chất lƣợng đầu vào, chất lƣợng đội ngũ, CSVC, trang thiết bị dạy học, …vv [31], [32], [33]. Chúng tôi cho rằng, hiệu quả QL HĐ BD HSNK của HT là nguyên nhân quan trọng quyết định sự chênh lệch về thành tích đạt đƣợc trong HĐ BD HSNK giữa các trƣờng. Hiện nay, 2
chƣa có bất kỳ một đề tài khoa học nào nghiên cứu công tác QL HĐ BD HSNK ở các trƣờng THPT tỉnh Bình Phƣớc. Vì vậy, chúng tôi muốn nghiên cứu, khảo sát, đánh giá thực trạng QL HĐ BD HSNK ở một số trƣờng THPT tại tỉnh Bình Phƣớc để làm rõ giả thuyết trên. Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài: “Quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh năng khiếu ở một số trường trung học phổ thông tỉnh Bình Phước” để thực hiện luận văn tốt nghiệp thạc sỹ chuyên ngành Quản lý giáo dục (QLGD) của mình. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở tìm hiểu lý luận về HĐ BD HSNK và QL HĐ BD HSNK, tiến hành khảo sát và đánh giá thực trạng QL HĐ BD HSNK ở một số trƣờng THPT tại tỉnh Bình Phƣớc, từ đó đề xuất các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả QL HĐ BD HSNK ở các trƣờng THPT tại tỉnh Bình Phƣớc. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý hoạt động dạy học ở trƣờng THPT 3.2. Đối tƣợng nghiên cứu Quản lý HĐ BD HSNK ở các trƣờng THPT tại tỉnh Bình Phƣớc 4. Giả thuyết khoa học Công tác QL HĐ BD HSNK ở các trƣờng THPT tại tỉnh Bình Phƣớc trong thời gian qua có thể đã đạt đƣợc một số kết quả nhất định. Tuy nhiên, công tác này có thể vẫn còn những hạn chế, bất cập trong mỗi nội dung quản lý và còn thiếu sự đồng bộ. Nếu khảo sát và đánh giá đúng thực trạng QL HĐ BD HSNK ở các trƣờng THPT tại tỉnh Bình Phƣớc thì ngƣời nghiên cứu có thể đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả QL HĐ BD HSNK. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu Hệ thống hóa cơ sở lý luận về HĐ BD HSNK và QL HĐ BD HSNK ở trƣờng Phổ thông. 3
Khảo sát và đánh giá thực trạng QL HĐ BD HSNK ở một số trƣờng THPT tại tỉnh Bình Phƣớc. Đề xuất các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả QL HĐ BD HSNK ở các trƣờng THPT tại tỉnh Bình Phƣớc. 6. Phạm vi nghiên cứu 6.1. Về không gian Do hạn chế về mặt thời gian, đề tài chỉ chọn nghiên cứu công tác QL HĐ BD HSNK của HT ở 6 trƣờng THPT tại tỉnh Bình Phƣớc, bao gồm: Trƣờng THPT Đồng Xoài, trƣờng THPT Đồng Phú, trƣờng THPT Nguyễn Khuyến, trƣờng THPT thị xã Phƣớc Long, trƣờng THPT Thanh Hoà và trƣờng THPT Nguyễn Huệ. 6.2. Về nội dung Công tác QL đƣợc thực hiện bởi nhiều đối tƣợng nhƣ QL của Sở GD-ĐT, HT, phó hiệu trƣởng (PHT), tổ trƣởng chuyên môn (TTCM) và tổ phó chuyên môn. Trong đề tài chỉ nghiên cứu công tác QL HĐ BD HSNK của HT trƣờng THPT. Đối tƣợng HSNK rất đa dạng, phong phú. Do hạn chế về thời gian, trong đề tài này tôi chỉ tập trung nghiên cứu HSNK là đối tƣợng HS đƣợc lựa chọn vào các đội tuyển HSNK để ôn tập, bồi dƣỡng và tham gia kỳ thi chọn HSG các môn khoa học do Sở GD-ĐT, Bộ GD-ĐT tổ chức. 7. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Phƣơng pháp luận Để thực hiện mục đích và nhiệm vụ của đề tài, ngƣời viết dựa trên các phƣơng pháp luận là quan điểm hệ thống - cấu trúc, quan điểm lịch sử - logic và quan điểm thực tiễn. 7.1.1. Quan điểm hệ thống - cấu trúc Vận dụng quan điểm hệ thống cấu trúc vào phạm nghi nghiên cứu của đề tài, chúng tôi nhận thấy mối quan hệ chặt chẽ giữa QL HĐ BD HSNK với QL các HĐ sƣ phạm khác trong trƣờng. Nghiên cứu QL HĐ BD HSNK cần nghiên cứu một số nội dung cụ thể nhƣ: QL kế hoạch và chƣơng trình BD HSNK, QL việc tuyển chọn HSNK, QL HĐ dạy BD HSNK của GV trên lớp, QL việc KTĐG kết quả học BD của HSNK, QL sinh hoạt TCM về công tác BD HSNK, QL hoạt động đào tạo, BD 4
cho GV tham gia BD HSNK, QL một số yếu tố ảnh hƣởng đến HĐ BD HSNK, QL việc học BD của HSNK. Khi đề xuất nhóm biện pháp, các biện pháp phải đƣợc nghiên cứu trong mối quan hệ chặt chẽ với nhau nhằm tạo ra sự hỗ trợ hợp lý giữa các biện pháp trong việc nâng cao hiệu quả QL HĐ BD HSNK. 7.1.2. Quan điểm lịch sử - logic Vận dụng quan điểm lịch sử - logic vào phạm vi đề tài, nhằm nghiên cứu thực trạng QL HĐ BD HSNK bằng cách tìm hiểu, phát hiện sự nảy sinh, phát triển vào những khoảng thời gian, không gian và điều kiện cụ thể. Việc này giúp cho công tác khảo sát, đánh giá thực trạng đƣợc chính xác, phù hợp với mục đích nghiên cứu. 7.1.3. Quan điểm thực tiễn Vận dụng quan điểm thực tiễn vào phạm vi đề tài, chúng tôi nghiên cứu và đánh giá thực trạng QL HĐ BD HSNK trong điều kiện cụ thể ở các trƣờng THPT tại tỉnh Bình Phƣớc. Việc đề xuất các biện pháp phải dựa vào điều kiện thực tế của nhà trƣờng, của địa phƣơng về nhân lực, tài lực, vật lực, tin lực, …vv, để đạt đƣợc tính cấp thiết, tính khả thi và tính hiệu quả. 7.2. Phƣơng pháp nghiên cứu Đề tài kết hợp việc sử dụng phƣơng pháp nghiên cứu lý luận, phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn và phƣơng pháp thống kê toán học dựa trên cơ sở khoa học về phƣơng pháp nghiên cứu khoa học giáo dục của tác giả Dƣơng Thiệu Tống (2005) [34], cụ thể nhƣ sau: 7.2.1. Phƣơng pháp nghiên cứu lý luận Sử dụng phƣơng pháp nghiên cứu lý luận nhằm phân tích, tổng hợp và hệ thống hóa lý luận có liên quan về HĐ BD HSNK và QL HĐ BD HSNK ở trƣờng Phổ thông để làm cơ sở xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài. 7.2.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.2.1. Phƣơng pháp điều tra bằng bảng hỏi Mục đích điều tra: Đây là phƣơng pháp chính để thu thập số liệu, dữ liệu về thực trạng QL HĐ BD HSNK ở một số trƣờng THPT tại tỉnh Bình Phƣớc nhằm chứng minh cho giả thuyết khoa học của đề tài; đồng thời để khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất. 5