Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học sinh THCS huyện Thanh Ba - Tỉnh Phú Thọ theo định hướng giáo dục kỹ năng sống

Chia sẻ: Tomcangxanh90 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:130

Thêm vào BST

Báo xấu

26
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là giáo dục ngoài giờ lên lớp ở các trường THCS huyện Thanh Ba, tỉnh Phú Thọ, đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học sinh THCS theo định hướng giáo dục kỹ năng sống, nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện ở các trường THCS trên địa bàn huyện

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học sinh THCS huyện Thanh Ba - Tỉnh Phú Thọ theo định hướng giáo dục kỹ năng sống

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC LÊ THANH HUYỀN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC NGOÀI GIỜ LÊN LỚP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN THANH BA - TỈNH PHÚ THỌ THEO ĐỊNH HƢỚNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2017
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC LÊ THANH HUYỀN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC NGOÀI GIỜ LÊN LỚP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN THANH BA - TỈNH PHÚ THỌ THEO ĐỊNH HƢỚNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 8.14.01.14 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. TRẦN VĂN TÍNH HÀ NỘI - 2017
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm và lòng biết ơn sâu sắc, tác giả xin trân trọng cảm ơn sự dạy bảo tâm huyết của các thầy cô giáo trường Đại học Quốc Gia, Đại học Giáo dục. Xin cảm ơn sự hợp tác, giúp đỡ của các cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh các trường THCS huyện Thanh Ba, tỉnh Phú Thọ. Tôi xin chân thành cảm ơn lãnh đạo và chuyên viên huyện ủy huyện Thanh Ba, phòng giáo dục và đào tạo Thanh Ba đã giúp đỡ và cung cấp nguồn thông tin giúp tôi trong quá trình nghiên cứu đề tài. Đặc biệt, tác giả xin được trân trọng cảm ơn Tiến sĩ Trần Văn Tính đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ và tạo mọi điều kiện thuận lợi để tôi được học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong quá trình thực hiện nghiên cứu đề tài, song những thiếu sót và hạn chế trong luận văn là không thể tránh khỏi. Tác giả kính mong nhận được sự đóng góp ý kiến và chỉ dẫn của các thầy cô và đồng nghiệp để luận văn được hoàn chỉnh, ứng dụng hiệu quả trong thực tiễn quản lý nhà trường. Hà Nội, ngày 01 tháng 11 năm 2017 Tác giả luận văn Lê Thanh Huyền i
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Đọc là BGH Ban giám hiệu CBQL Cán bộ quản lý CSVC Cơ sở vật chất ĐTB Điểm trung bình GD Giáo dục GD&ĐT Giáo dục và đào tạo GDKNS Giáo dục kỹ năng sống GDNGLL Giáo dục ngoài giờ lên lớp GV Giáo viên HĐ Hoạt động HS Học sinh HSG Học sinh giỏi HSNK Học sinh năng khiếu KNS Kỹ năng sống QL Quản lý THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông TP Thành phố UNESCO Tổ chức Giáo dục, khoa học và văn hoá Liên hợp quốc UNICEF Quỹ Cứu trợ nhi đồng Liên hiệp quốc XHCN Xã hội chủ nghĩa ii
MỤC LỤC Lời cảm ơn ..................................................................................................................... i Danh mục các ký hiệu và các chữ viết tắt ..................................................................................ii Danh mục các bảng ....................................................................................................vii Danh mục các biểu đồ, sơ đồ ......................................................................................ix MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC NGOÀI GIỜ LÊN LỚP THEO ĐỊNH HƢỚNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ .................................................... 6 1.1. Sơ lƣợc các nghiên cứu về vấn đề ....................................................................................6 1.1.1. Những nghiên cứu ngoài nước .................................................................. 6 1.1.2. Những nghiên cứu trong nước ..................................................................7 1.2. Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp và giáo dục kỹ năng sống ...................8 1.2.1. Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ....................................................... 8 1.2.2. Hoạt động giáo dục kỹ năng sống ...........................................................10 1.3. Quản lý hoạt động ngoài giờ lên lớp ............................................................... 15 1.3.1. Quản lý và các chức năng của quản lý .................................................... 15 1.3.2. Quản lý HĐNGLL theo định hướng giáo dục KNS ............................... 17 1.4. Nội dung quản lý hoạt động GDNGLL theo định hƣớng giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THCS ................................................................................ 20 1.4.1. Quản lí việc xây dựng kế và việc giám sát thực hiện kế hoạch.............. 20 1.4.2. Quản lí việc đào tạo bồi dưỡng đội ngũ giáo viên thực hiện hoạt động GDNGLL theo định hướng giáo dục KNS .............................................. 20 1.4.3. Quản lý cơ sở vật chất phục vụ hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp theo định hướng giáo dục kĩ năng sống ......................................................20 1.4.4. Quản lý các hình thức và phương pháp giáo dục ngoài giờ lên lớp theo định hướng giáo dục kĩ năng sống ............................................................21 1.4.5. Quản lý sự tham gia của các lực lượng giáo dục ngoài giờ lên lớp theo định hướng giáo dục kĩ năng sống ............................................................21 1.4.6. Quản lí việc tổ chức triển khai hoạt động GDNGLL theo định hướng giáo dục KNS ......................................................................................... 22 1.4.7. Quản lí chỉ đạo thực hiện hoạt động GDNGLL theo định hướng giáo dục KNS ..................................................................................................... 22 iii
1.4.8. Quản lý kiểm tra đánh giá kết quả giáo dục ngoài giờ lên lớp theo định hướng giáo dục kĩ năng sống ....................................................................22 1.5. Những yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý hoạt động GDNGLL theo định hƣớng giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THCS............................................................ 23 1.5.1. Đặc điểm tâm lý- xã hội của lứa tuổi HS THCS ....................................23 1.5.2. Trình độ, năng lực đội ngũ giáo viên đối với hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp theo định hướng giáo dục kĩ năng sống ................................24 1.5.3. Sự tham gia của các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường ......25 1.5.4. Nhận thức của hiệu trưởng và các lực lượng giáo dục ...........................25 1.5.5. Nội dung chương trình hoạt động ...........................................................26 1.5.6. Cơ sở vật chất của nhà trường.................................................................29 1.5.7. Phương pháp kiểm tra đánh giá và cơ chế động viên khen thưởng .......29 Tiểu kết chƣơng 1 ..................................................................................................... 30 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC NGOÀI GIỜ LÊN LỚP THEO ĐỊNH HƢỚNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG Ở CÁC TRƢỜNG THCS, HUYỆN THANH BA, TỈNH PHÚ THỌ.......................... 31 2.1. Khái quát tình hình kinh tế - xã hội và giáo dục của huyện................................... 31 2.1.1. Tình hình kinh tế - xã hội ........................................................................31 2.1.2. Tình hình giáo dục ...................................................................................31 2.1.3. Giáo dục THCS .......................................................................................32 2.2. Tổ chức khảo sát ................................................................................................ 35 2.2.1. Mục đích khảo sát.................................................................................... 35 2.2.2. Đối tượng khảo sát .................................................................................. 35 2.3. Thực trạng hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp theo định hƣớng giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THCS huyện Thanh Ba .............................. 35 2.3.1. Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về việc đưa nội dung giáo dục KNS vào hoạt động GDNGLL ...........................................................35 2.3.2. Nhận thức của CBQL và giáo viên về vai trò và tầm quan trọng của hoạt động GDGNLL theo định hướng GDKNS ........................................36 2.3.3. Thực trạng chương trình giáo dục ngoài giờ lên lớp theo định hướng giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THCS............................................38 2.3.4. Giáo dục kỹ năng sống của học sinh các trường THCS .........................39 2.3.5. Đánh giá của học sinh về thực trạng hoạt động GDNGLL theo định hướng giáo dục KNS ở các trường THCS ................................................41 iv
2.4. Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp theo định hƣớng giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THCS ......................................................................... 42 2.4.1. Thực trạng quản lí việc xây dựng kế hoạch và việc giám sát thực hiện kế hoạch ..................................................................................................... 42 2.4.2. Thực trạng quản lí việc đào tạo bồi dưỡng đội ngũ giáo viên thực hiện hoạt động GDNGLL theo định hướng giáo dục KNS .............................. 47 2.4.3. Thực trạng quản lý kinh phí, cơ sở vật chất phục vụ hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp theo định hướng giáo dục kĩ năng sống ................. 49 2.4.4. Thực trạng quản lý các hình thức và phương pháp giáo dục ngoài giờ lên lớp theo định hướng giáo dục kĩ năng sống .......................................... 51 2.4.5. Thực trạng quản lý sự tham gia của các lực lượng giáo dục ngoài giờ lên lớp theo định hướng giáo dục kĩ năng sống .......................................... 53 2.4.6. Thực trạng quản lí việc tổ chức triển khai hoạt động GDNGLL theo định hướng giáo dục KNS ........................................................................ 55 2.4.7. Thực trạng quản lí việc tổ chức chỉ đạo thực hiện hoạt động GDNGLL theo định hướng giáo dục KNS ........................................................ 56 2.4.8. Thực trạng quản lý kiểm tra đánh giá kết quả giáo dục ngoài giờ lên lớp theo định hướng giáo dục kĩ năng sống ................................................ 62 2.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý hoạt động GDNGLL theo định hƣớng GDKNS ..........................................................................................................63 2.6. Đánh giá chung về thực trạng HĐ GDGNLL theo định hƣớng giáo dục KNS cho học sinh THCS ở huyện Thanh Ba, tỉnh Phú Thọ ........................64 2.6.1. Những thành công và hạn chế .................................................................64 2.6.2. Những thuận lợi và khó khăn ..................................................................66 2.6.3. Nguyên nhân của những khó khăn ..........................................................67 Tiểu kết chƣơng 2 ..................................................................................................... 69 Chƣơng 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC NGOÀI GIỜ LÊN LỚP THEO ĐỊNH HƢỚNG GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƢỜNG THCS HUYỆN THANH BA, TỈNH PHÚ THỌ .................................................................................................................. 70 3.1. Định hƣớng và các nguyên tắc đề xuất biện pháp .................................................... 70 3.1.1. Định hướng đề xuất biện pháp ................................................................70 3.1.2. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ...........................................................71 v
3.2. Một số biện pháp quản lý hoạt động GDNGLL theo định hƣớng kỹ năng sống cho học sinh ...................................................................................................................... 74 3.2.1. Thành lập ban chỉ đạo hoạt động GDNGLL theo định hướng GDKNS .......74 3.2.2. Kế hoạch hóa hoạt động giáo dục NGLL theo định hướng giáo dục KNS.............................................................................................................75 3.2.3. Nâng cao nhận thức cho GVCN, TPT Đội về ý nghĩa và tầm quan trọng của HĐ GDNGLL theo định hướng giáo dục KNS cho học sinh...........76 3.2.4. Tổ chức bồi dưỡng về KNS và tập huấn kỹ năng tổ chức hoạt động GDNGLL theo định hướng GDKNS cho đội ngũ giáo viên, cộng tác viên ...............................................................................................................79 3.2.5. Phối hợp chặt chẽ các lực lượng giáo dục tạo môi trường thuận lợi cho hoạt động GDNGLL theo định hướng giáo dục KNS cho học sinh ..........81 3.2.6. Đầu tư cơ sở vật chất và tạo nguồn kinh phí phục vụ hoạt động giáo dục NGLL theo định hướng giáo dục KNS cho học sinh .........................82 3.2.7. Thực hiện đa dạng các hình thức, phương pháp tổ chức hoạt động GDNGLL theo định hướng giáo dục KNS ......................................................84 3.2.8. Đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục NGLL theo định hướng giáo dục KNS cho học sinh .................................................................... 86 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................................... 88 3.4. Đánh giá về tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp ................................ 88 Tiểu kết chƣơng 3 ..................................................................................................... 93 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .......................................................................... 94 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................ 97 PHỤ LỤC ................................................................................................................ 100 vi
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. HĐNGLL theo chủ điểm các tháng ..................................................... 26 Bảng 2.1. Tình hình giáo dục của huyện Thanh Ba năm học 2016 - 2017 ......... 32 Bảng 2.2. Đội ngũ CBQL, giáo viên cấp THCS năm học 2016-2017 ............... 33 Bảng 2.3a. Kết quả xếp loại hạnh kiểm của học sinh năm học 2016-2017 .......... 34 Bảng 2.3b. Kết quả xếp loại học lực của học sinh năm học 2016-2017 ............... 34 Bảng 2.4. Kết quả thi HSG, HS năng khiếu năm học 2016- 2017 ...................... 34 Bảng 2.5. Đánh giá của CBQL và GV về tính cần thiết của việc đưa nội dung giáo dục KNS vào hoạt động GDNGLL .................................... 35 Bảng 2.6. Nhận thức của CBQL và GV về vai trò, bản chất và mức độ cần thiết của hoạt động GDNGLL theo định hướng GDKNS ................... 36 Bảng 2.7. Chương trình GDGNLL theo định hướng GDKNS trong các trường ..... 38 Bảng 2.7a. Bảng đánh giá của CBQL, GV về mức độ KNS của học sinh............ 39 Bảng 2.7b. Đánh giá về một số KNS cụ thể của học sinh THCS .......................... 40 Bảng 2.8. Hứng thú và mức độ tham gia của HS đối với các hoạt động GDNGLL theo định hướng giáo dục KNS.......................................... 41 Bảng 2.9. Ý kiến của CBQL và GV về mức độ thực hiện việc xây dựng kế hoạch chủ nhiệm của GVCN ............................................................... 46 Bảng 2.10. Các hình thức bồi dưỡng ...................................................................... 48 Bảng 2.11. Ý kiến về hiệu quả thực hiện các công tác quản lý HĐ GDNGLL ở trường THCS ..................................................................................... 49 Bảng 2.12. Ý kiến của HS về nguồn quỹ dành cho HĐ GDNGLL ....................... 50 Bảng 2.13. Các hình thức hoạt động NGLL trong nhà trường diễn ra như thế nào...... 51 Bảng 2.14. Thực trạng các phương pháp HĐNGLL đã triển khai ........................ 52 Bảng 2.15. Phối hợp các lực lượng trong và ngoài nhà trường ............................. 54 Bảng 2.16. Thực trạng việc tổ chức triển khai kế hoạch HĐNGLL theo định hướng giáo dục KNS cho học sinh ...................................................... 55 Bảng 2.17a. Biện pháp tổ chức thực hiện HĐ GDNGLL theo định hướng GDKNS của CBQL.............................................................................. 56 Bảng 2.17b. Biện pháp chỉ đạo thực hiện HĐ GDNGLL của CBQL ..................... 57 Bảng 2.17c. Biện pháp khi tiến hành tổ chức HĐ GDNGLL của GV(20) ............. 58 Bảng 2.17d. Biện pháp tổ chức thực hiện HĐ GDNGLL của GVCN .................... 59 vii
Bảng 2.18. Ý kiến của GV về công tác kiểm tra đánh giá HĐ GDNGLL của BGH ..... 62 Bảng 2.19. Ý kiến của CBQL về những yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý hoạt động GDNGLL theo định hướng GDKNS ở trường THCS .......... 63 Bảng 2.20. Ý kiến của CBQL về những thuận lợi cơ bản khi đưa giáo dục KNS vào hoạt động GDNGLL ở cấp THCS ....................................... 66 Bảng 2.21. Ý kiến của CBQL về những khó khăn khi đưa giáo dục KNS vào hoạt động GDNGLL ở cấp THCS ....................................................... 67 Bảng 3.1. Ý kiến đánh giá tính cấp thiết của các biện pháp ................................ 89 Bảng 3.2. Ý kiến đánh giá tính khả thi của các biện pháp ................................... 90 viii
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ Biểu đồ 2.1. So sánh ý kiến của CBQL và GV về việc có thành lập Ban chỉ đạo HĐ GDNGLL hay không............................................................ 42 Biểu đồ 2.2. So sánh ý kiến của CBQL và GV về việc xây dựng kế hoạch và thực hiện kế hoạch của CBQL ........................................................... 45 Biểu đồ 2.3. Về ý kiến của CBQL và GV về mức độ thực hiện việc xây dựng kế hoạch HĐNGLL theo định hướng GD KNS chủ nhiệm của GVCN .......................................................................................... 46 Sơ đồ 1.1. Sơ đồ mô tả các chức năng trong quá trình quản lý .......................... 16 ix
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Việt Nam đang trong thời kỳ hội nhập với quốc tế ngày càng sâu rộng và ở đó chúng ta có sự giao thoa và cơ hội tiếp nhận những giá trị tinh hoa của nhân loại, nhưng hơn lúc nào hết chúng ta cũng đang phải đối mặt với những thách thức không nhỏ của hiện tượng toàn cầu hóa, biến đổi khí hậu... Bên cạnh đó cuộc cách mạng khoa học và công nghệ tiếp tục phát triển với quy mô ngày càng sâu rộng với trình độ ngày càng cao, đòi hỏi mỗi quốc gia phải đổi mới toàn diện hệ thống giáo dục quốc dân theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa và toàn cầu hóa. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng, phần IV, điểm 9 đã xác định “Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu. Đổi mới căn bản toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế, trong đó đổi mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý là khâu then chốt”. [9, 76] Hiện nay, đã có hơn 155 nước trên thế giới quan tâm đến việc đưa KNS vào nhà trường dưới hình thức một môn học riêng, tích hợp vào tất cả các môn học riêng biệt hoặc tích hợp vào một số môn học chính. Tại Việt Nam, hoạt động GDNGLL là một trong những môn học có nhiều đóng góp cho việc hình thành và rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh đặc biệt là ở cấp THCS. Với mục tiêu hướng tới đào tạo Công dân toàn cầu đặt ra cho giáo dục Việt Nam nhiệm vụ không chỉ cung cấp tri thức, rèn luyện kỹ năng các môn học mà còn phải hình thành và rèn luyện kỹ năng sống và năng lực xã hội cho người học theo hướng hòa nhập, thân thiện. Ngày 15 tháng 5 năm 2008, tại trường THCS Vạn Phúc- Hà Đông, Phó Thủ tướng Chính phủ - Bộ trưởng Bộ Giáo dục - Đào tạo Nguyễn Thiện Nhân đã phát động phong trào thi đua “ Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” trong các trường phổ thông giai đoạn 2008-2013 bao gồm 5 nội dung: 1. Xây dựng trường, lớp xanh, sạch, đẹp, an toàn. 2. Dạy và học có hiệu quả, phù hợp với đặc điểm lứa tuổi của học sinh ở mọi địa phương, giúp các em tự tin trong học tập. 3. Rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh. 4. Tổ chức các hoạt động tập thể vui tươi, lành mạnh 1
5. Học sinh tham gia tìm hiểu, chăm sóc và gìn giữ giá trị các di tích lịch sử, văn hoá, cách mạng ở địa phương Việc giáo dục kĩ năng sống là nhiệm vụ cần thiết, trực tiếp của các nhà trường THCS. Ngoài các môn học trong chương trình giáo dục phổ thông thì HĐ NGLL là hoạt động nối tiếp của các môn học trên lớp, giúp các em học sinh rèn luyện các kỹ năng cơ bản và cần thiết cho cuộc sống hàng ngày. HĐ GDNGLL giúp các em có điều kiện để khẳng định sở trường, năng lực và phát triển năng khiếu của bản thân như rèn luyện kỹ năng, hợp tác nhóm, giao tiếp, tự tin trước đám đông... Việc giáo dục như thế nào để học sinh đáp ứng được các yêu cầu của cuộc sống là vấn đề đặt ra cho tất cả các nhà trường trong hệ thống giáo dục quốc dân. Đối với cấp trung học cơ sở (THCS) lứa tuổi học sinh đang lớn, các em dễ bị tác động bởi môi trường bên ngoài xã hội. Cái tốt thì ảnh hưởng khó nhưng cái xấu thì dễ bị lây lan, tiêm nhiễm. Vì vậy, giáo dục cho các em những kỹ năng cần thiết để có đủ sức đề kháng với những cái xấu là trách nhiệm đặt ra đối với người cán bộ quản lý trường phổ thông nói chung, đối với cán bộ quản lý cấp THCS nói riêng. Tuy nhiên, qua tìm hiểu, chúng tôi nhận thấy chưa có đề tài nào nghiên cứu một cách sâu sắc và thiết thực đối với việc quản lý hoạt động GDNGLL theo định hướng giáo dục KNS cho học sinh THCS. Từ các lý do về lý luận và thực tiễn trên đây, chúng tôi chọn nghiên cứu đề tài: “Quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học sinh THCS huyện Thanh Ba - Tỉnh Phú Thọ theo định hướng giáo dục kỹ năng sống”. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở lý luận và thực tiễn giáo dục ngoài giờ lên lớp ở các trường THCS huyện Thanh Ba, tỉnh Phú Thọ, đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học sinh THCS theo định hướng giáo dục kỹ năng sống, nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện ở các trường THCS trên địa bàn huyện. 3. Đối tƣợng, khách thể nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp theo định hướng giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THCS huyện Thanh Ba, tỉnh Phú Thọ. 2
3.2. Khách thể nghiên cứu Hoạt động quản lý giáo dục ngoài giờ lên lớp theo định hướng giáo dục KNS ở trường THCS huyện Thanh Ba. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu 4.1. Hệ thống hóa những vấn đề lý luận về quản lý hoạt động GDNGLL, giáo dục KNS và tổ chức hoạt động NGLL theo định hướng giáo dục KNS ở trường THCS. 4.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động GDNGLL theo hướng tiếp cận giáo dục KNS ở các trường THCS, huyện Thanh Ba, tỉnh Phú Thọ. 4.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động GDNGLL theo định hướng giáo dục kĩ năng sống cho học sinh ở các trường THCS huyện Thanh Ba, tỉnh Phú Thọ. 5. Câu hỏi nghiên cứu 1. Thực trạng hiện nay việc tổ chức hoạt động GDNGLL đã và đang diễn ra theo định hướng giáo dục KNS tại các trường THCS huyện Thanh Ba, tỉnh Phú Thọ như thế nào? 2. Những biện pháp quản lý nào giúp cho hoạt động GDNGLL theo định hướng giáo dục kĩ năng sống cho học sinh tại các trường THCS huyện Thanh Ba, tỉnh Phú Thọ có hiệu quả? 6. Giả thuyết nghiên cứu Hoạt động GDNGLL ở các trường THCS trên địa bàn huyện Thanh Ba đã đạt được những thành công nhất định, tuy nhiên hoạt động GDNGLL theo định hướng giáo dục KNS còn mờ nhạt và chưa hiệu quả, chưa phát huy được vai trò hết vai trò của hoạt động này trong giáo dục toàn diện cho học sinh. Công tác quản lý hoạt động GDNGLL theo định hướng giáo dục KNS của các CBQL trên địa bàn huyện Thanh Ba còn bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập. Nguyên nhân chủ yếu của sự yếu kém bất cập là do các trường chưa có biện pháp quản lý phù hợp với sự thay đổi trong tổ chức thực hiện hoạt động GDNGLL theo định hướng giáo dục KNS hiện nay. Nếu phân tích rõ cơ sở lý luận và những hạn chế trong quản lý thì có thể đề xuất được biện pháp quản lý có hiệu quả hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp theo định hướng giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THCS ở huyện Thanh Ba thì sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh. 7. Phạm vi nghiên cứu Nội dung: Quản lý hoạt động NGLL theo định hướng giáo dục kĩ năng sống của các trường THCS ở huyện Thanh Ba, Phú Thọ 3
Về địa bàn: Đề tài khảo sát thực trạng vấn đề quản lý giáo dục ngoài giờ lên lớp theo định hướng giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THCS trên 04 trường THCS huyện Thanh Ba - Tỉnh Phú Thọ: THCS Thanh Hà, THCS Yển Khê, THCS Sơn Cương, THCS Chí Tiên. Về thời gian: Đề tài chỉ sử dụng các số liệu thống kê về các trường THCS và hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp theo định hướng giáo dục kĩ năng sống của các trường từ năm 2016 trở lại đây. 8. Phƣơng pháp nghiên cứu 8.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Sử dụng phương pháp này để phân tích, tổng hợp các tài liệu khoa học, các đề tài có liên quan để khái quát cơ sở lý luận, xây dựng khung lý luận của đề tài. 8.2. Phƣơng pháp nghiên cứu (Nghiên cứu lý luận, nghiên cứu thực tiễn, công cụ nghiên cứu, phụ lục nghiên cứu (đối tượng khảo sát) - Phương pháp quan sát sư phạm: Quan sát các hoạt động của trường khi triển khai thực hiện các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp theo hướng giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THCS. - Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi để nhận định, đánh giá rõ các mặt mạnh, mặt yếu và tìm ra nguyên nhân của hạn chế, yếu kém trong tổ chức hoạt động giáo dục NGLL, hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học sinh ở các trường THCS huyện Thanh Ba, tỉnh Phú Thọ; thăm dò ý kiến đánh giá của cán bộ quản lý và giáo viên về mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động GDNGLL theo định hướng giáo dục kỹ năng sống cho học sinh THCS huyện Thanh Ba, tỉnh Phú Thọ. - Phương pháp chuyên gia nhằm đánh giá các kết quả giáo dục kỹ năng sống và kết quả quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp của các trường THCS. - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm để tiến hành sưu tầm, nghiên cứu, phân tích các kinh nghiệm tổ chức, quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp và giáo dục kỹ năng sống ở trường THCS để có cơ sở tích hợp hai hoạt động này và đưa ra các biện pháp quản lý phù hợp. - Phụ lục nghiên cứu: Khảo sát thực trạng quản lý hoạt động NGLL theo định hướng GD KNS của 4
4 trường đại diện cho 4 vùng: miền núi, nông thôn, trung tâm và bán trung tâm của huyện Thanh Ba - Khảo sát 8 CBQL của 4 trường - Khảo sát 20 GV của 4 trường - Khảo sát 200 học sinh của 4 trường 8.3. Xử lý số liệu thu được bằng thống kê toán học Xử lý số liệu thu được bằng thống kê toán học và lập các bảng thống kê và biểu đồ để biểu diễn các số liệu thu được. Kết quả khảo sát được tính bằng điểm trung bình, hệ số thứ bậc. 9. Cấu trúc của luận văn Mở đầu Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp theo định hướng giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THCS. Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp theo định hướng giáo dục kĩ năng sống ở các trường THCS ở huyện Thanh Ba, tỉnh Phú Thọ Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp theo định hướng giáo dục kĩ năng sống cho học sinh ở các trường THCS huyện Thanh Ba - Tỉnh Phú Thọ. Kết luận và khuyến nghị 5
Chƣơng 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC NGOÀI GIỜ LÊN LỚP THEO ĐỊNH HƢỚNG GIÁO DỤC KỸ NĂNG SỐNG CHO HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Sơ lƣợc các nghiên cứu về vấn đề 1.1.1. Những nghiên cứu ngoài nước Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp hay thường gọi là hoạt động ngoại khoá là một phần quan trọng trong chương trình giáo dục phổ thông ở hầu hết tất cả các nước trên thế giới. Hoạt động ngoài giờ lên lớp được chú trọng nghiên cứu và thực hiện một cách hữu ích để giúp học sinh có kết quả học tập tốt hơn và giúp các em phát triển toàn diện về nhân cách, phẩm chất, năng lực. Trong cuốn “Nói chuyện giáo dục thế giới đời xưa” tác giả Võ Quang Phúc viết: Ở Pháp, thời kỳ phục hưng có Rabơle (1494-1553) yêu cầu giáo dục phải bao gồm các nội dung: “trí dục, đạo đức, thể chất và thẩm mĩ và đã có sáng kiến tổ chức các hình thức giáo dục như ngoài việc học ở lớp và ở nhà, còn có các buổi tham quan các xưởng thợ, các cửa hàng, tiếp xúc với các nhà văn, các nghị sĩ, đặc biệt là mỗi tháng một lần thầy và trò về sống ở nông thôn một ngày” [24,39] Cơrúpxcaia (1869-1939) là nhà hoạt động chính trị xuất sắc của Đảng và Nhà nước Xô Viết vừa là một nhà tâm lí học, giáo dục học có những đóng góp kiệt xuất cả về lý luận lẫn thực tiễn. Ông cho rằng muốn đào tạo một người phát triển toàn diện cần phải giáo dục cả đức, trí, thể, mĩ, lao động, quân sự và coi trọng giáo dục qua các hoạt động tập thể như cắm trại,sinh hoạt văn hóa, lao động tại các lâm trường. Trong cuốn “Giáo trình hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp” tác giả Ngô Dục Quang đã viết: “Tại Anh, gần 7 triệu học sinh hàng năm được tham gia hoạt động ngoài giờ lên lớp và các hoạt động ngoại khoá, hàng tuần có hàng nghìn em được đi tham quan hay tham gia vào các câu lạc bộ học tập. Theo các nhà giáo dục Anh, các hoạt động này giúp học sinh gắn kiến thức trên lớp với cuộc sống. Chính phủ Anh cho rằng, cần xem các hoạt động này là một phần quan trọng của công tác giáo dục thế hệ trẻ. Để nâng cao chất lượng và tăng cường số lượng các hoạt động này, chính phủ Anh đã đưa ra các qui định về trách nhiệm của giáo viên và nhà 6
trường, tăng cường các nguồn lực và các điều kiện cho việc tổ chức hoạt động ngoài giờ lên lớp và các hoạt động ngoại khóa khác” [26,16] Vào những năm 60-70, trên con đường xây dựng CNXH Đảng cộng sản và Nhà nước Liên Xô coi trọng việc giáo dục con người phát triển toàn diện do đó HĐ GDNGLL được đẩy mạnh. Công tác giáo dục ngoại khoá bổ sung và làm sâu thêm hoạt động giáo dục trên lớp, trước tiên hoạt động ngoại khóa là phương tiện để phát hiện năng khiếu và năng lực của trẻ em, làm cho hứng thú của học sinh trỗi dậy và là nơi rèn luyện về hành vi đạo đức cho học sinh. Các nghiên cứu của các nhà giáo dục trên đều nhấn mạnh tầm quan trọng của giáo dục ngoại khoá. Các thầy cô giáo cung cấp tri thức trong các môn học cho học sinh chưa đủ để học sinh phát triển toàn diện mà còn cần phải coi trọng các hoạt động ngoài giờ lên lớp. 1.1.2. Những nghiên cứu trong nước Hoạt động GDNGLL là một phần hoạt động giáo dục không thể thiếu trong chương trình giáo dục phổ thông ở Việt Nam. Hoạt động GDNGLL đang được chú trọng và được nghiên cứu để trở thành một công cụ hữu ích giúp nâng cao kết quả học tập của HS và phát triển toàn diện hơn về nhân cách, phẩm chất. Hoạt động GDNGLL giúp các em HS đưa kiến thức học được trong nhà trường vào thực tiễn cuộc sống. Hoạt động GDNGLL là vấn đề mới được nghiên cứu, tuy nhiên thực tiễn giáo dục gần đây đã xác định rõ muốn thực hiện hiệu quả chất lượng giáo dục các môn học cần tổ chức tốt các hoạt động ngoại khóa. Trong quá trình giáo dục, hoạt động GDNGLL là một trong những hoạt động trọng tâm, quyết định sự thành công của quá trình giáo dục. Vì vậy việc quản lý hoạt động GDNGLL là một vấn đề quan trọng của ngành giáo dục và của cả xã hội. Hiện nay có nhiều tài liệu, nhiều luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ nghiên cứu vấn đề quản lý hoạt động GDNGLL như: Các tác giả Hà Thế Ngữ - Đặng Vũ Hoạt trong cuốn “Giáo dục học” [21,15] đã nhấn mạnh vai trò và tác dụng của hoạt động ngoại khóa, coi hoạt động ngoại khóa là một hình thức dạy học có khả năng tạo hứng thú cho học sinh, giúp các em mở rộng, khắc sâu, nâng cao kiến thức. Trong cuốn “Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp” của tác giả Nguyễn Dục 7
Quang [25,20], đã đề cập đến những nội dung cơ bản xoay quanh những vấn đề của hoạt động GDNGLL cung cấp cho giáo sinh làm cơ sở cho công tác thực tập sư phạm và công tác chủ nhiệm lớp sau này. Tác giả Hà Nhật Thăng viết cuốn “Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp” [32, 26] đã nêu lên mục tiêu giáo dục, nội dung chương trình, phương thức tổ chức, CSVC thiết bị cho việc tổ chức, đánh giá kết quả hoạt động của HS và hướng dẫn thực hiện theo các chủ điểm giáo dục. Tác giả Đặng Thị Chính Thao với đề tài nghiên cứu “ Biện pháp quản lí hoạt động NGLL ở trường THCS quận Hoàn Kiếm thành phố Hà Nội” [31,67] đã đưa ra một số biện pháp quản lí như nâng cao nhận thức cho cán bộ, giáo viên, giáo viên chủ nhiệm, phụ huynh HS về vị trí, vai trò, tác dụng của hoạt động GDNGLL trong quá trình giáo dục toàn diện học sinh, đổi mới phương pháp tổ chức, phối hợp và huy động các lực lượng... Tác giả Nguyễn Thị Hoa với công trình nghiên cứu “Quản lý hoạt động NGLL ở trường THCS Hải Toàn, Hải Hậu, Nam Định” [12,75] đã khẳng định tổ chức hoạt động GDNGLL có hiệu quả sẽ phát huy vai trò chủ thể trong quá trình hình thành nhân cách của mỗi học sinh, đáp ứng nhu cầu của xã hội trong xu thế hội nhập, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của mỗi nhà trường. Trong công trình nghiên cứu tác giả đã đưa ra các biện pháp như; xây dựng kế hoạch quản lý HĐNGLL phù hợp và hiệu quả, đa dạng các hình thức và nội dung quản lý HĐNGLL, đề cao vai trò chủ thể của học sinh........ Nhìn chung các tác giả đã đề cao vai trò của hoạt động GDNGLL trong quá trình giáo dục học sinh, khẳng định tính cần thiết việc tổ chức các hoạt động GDNGLL ở các trường phổ thông trong hệ thống giáo dục quốc dân ở Việt Nam hiện nay. 1.2. Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp và giáo dục kỹ năng sống 1.2.1. Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp 1.2.1.1. Khái niệm về hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp Hoạt động GDNGLL là những hoạt động giáo dục được tổ chức ngoài giờ học các môn văn hóa. Đây là những hoạt động nối tiếp các hoạt động giáo dục trong giờ lên lớp. Nói một cách hình ảnh thì hoạt động GD kỹ năng là chiếc cầu nối giữa 8
công tác giảng dạy trên lớp với công tác giáo dục học sinh ngoài lớp để giúp học sinh phát triển một cách toàn diện. Hoạt động GDNGLL theo chương trình của bộ giáo dục và đào tạo, do nhà trường quản lí theo các chủ điểm của từng tháng đã quy định hay xen kẽ trong các môn học, trong nhà trường hoặc có quy mô lớn hơn là ngoài xã hội, diễn ra trong cả năm học Theo tác giả Đặng Vũ Hoạt: “HĐ GDNGLL là việc tổ chức giáo dục thông qua hoạt động thực tiễn của HS về khoa học kỹ thuật, lao động công ích, hoạt động xã hội, hoạt động nhân văn, văn hóa văn nghệ, thẩm mỹ, thể dục thể thao, vui chơi giải trí... giúp các em hình thành và phát triển nhân cách” [14,16] HĐ GDNGLL ở trường THPT giúp các em HS có cơ hội tham gia vào các hoạt động thực tiễn. Các em HS tham gia vào HĐ GDNGLL là hòa mình trải nghiệm vào đời sống thực của xã hội và qua đó cũng học hỏi được nhiều kinh nghiệm như hợp tác nhóm, giao tiếp, kiềm chế cảm xúc….để rèn luyện kỹ năng sống hình thành nhân cách. Hoạt động GDNGLL là hoạt động tiếp nối của hoạt động trên lớp, gắn lí thuyết đến gần với thực tiễn, giữa nhận thức đi đôi với việc làm, hình thành thái độ, niềm tin, giúp học sinh phát triển một cách nhân cách toàn diện. 1.2.1.2. Vị trí, vai trò của hoạt động GDNGLL ở trường THCS Chương trình THCS ban hành theo quyết định số 03/2002/QĐ-BGD&ĐT ngày 14-01-2002 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo đã nêu: “Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp là những hoạt động được tổ chức ngoài giờ học của các môn học trên lớp, là sự tiếp nối các hoạt động dạy và học trên lớp, là con đường gắn lý thuyết với thực tiễn, tạo sự thống nhất giữa nhận thức và hành động của học sinh” [2,3]. Hoạt động GDNGLL là một trong hai hình thức giáo dục cơ bản, được thực hiện có tổ chức, có mục đích theo kế hoạch của nhà trường, thông qua hoạt động thực tiễn của học sinh, nhằm giúp các em hình thành và phát triển nhân cách theo mục tiêu đào tạo, đáp ứng yêu cầu đa dạng của xã hội. Vị trí của hoạt động GDNGLL là một bộ phận trong quá trình đào tạo được tổ chức thực hiện theo chương trình giáo dục, đáp ứng tinh thần đổi mới của nghị 9