Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Hoàn thiện công tác quản lý thu bảo hiểm phi nhân thọ tại Công ty bảo hiểm Pjico Quảng Ninh

Chia sẻ: Phạm Gia Hưng | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:110

Thêm vào BST

Báo xấu

27
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn nghiên cứu,đánh giá thực trạng để tìm ra các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu bảo hiểm phi nhân thọ tại Công ty Bảo hiểm Pjico Quảng Ninh, góp phần nâng cao năng lực tài chính của công ty và tăng nguồn thu ngân sách cho tỉnh Quảng Ninh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Hoàn thiện công tác quản lý thu bảo hiểm phi nhân thọ tại Công ty bảo hiểm Pjico Quảng Ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH TRỊNH MINH VINH HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM PHI NHÂN THỌ TẠI CÔNG TY BẢO HIỂM PJICO QUẢNG NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Chuyên ngành: Quản lý kinh tế THÁI NGUYÊN - NĂM 2017
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH TRỊNH MINH VINH HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM PHI NHÂN THỌ TẠI CÔNG TY BẢO HIỂM PJICO QUẢNG NINH Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: TS. ĐỖ THÙY NINH THÁI NGUYÊN - NĂM 2017
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn được thực hiện nghiêm túc, trung thực và mọi số liệu trong này được trích dẫn có nguồn gốc rõ ràng. Tác giả Trịnh Minh Vinh
ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn này, tôi đã nhận được sự quan tâm, giúp đỡ tận tình từ phía tập thể và cá nhân: Tôi xin trân trọng bày tỏ lòng biết ơn tới tất cả các thầy, cô giáo trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh Thái Nguyên, Phòng Đào tạo đã giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với TS.Đỗ Thùy Ninh, người đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt thời gian nghiên cứu đề tài. Tôi xin chân thành cảm ơn Công ty Bảo hiểm Pjico Quảng Ninh, các đơn vị, các phòng ban và cán bộ nhân viên đã giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình nghiên cứu đề tài. Tác giả Trịnh Minh Vinh
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ...................................................................... vii DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................. viii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ VÀ HÌNH ........................................................ ix MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Mục tiêu của đề tài ........................................................................................ 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 2 4. Ý nghĩa khoa học của luận văn ..................................................................... 3 5. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 3 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ BẢO HIỂM PHI NHÂN THỌ VÀ QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM PHI NHÂN THỌ ............ 4 1.1. Cơ sở lý luận về bảo hiểm phi nhân thọ và quản lý thu bảo hiểm phi nhân thọ ............................................................................................................. 4 1.1.1. Khái niệm và đặc trưng của bảo hiểm phi nhân thọ ............................... 4 1.1.2. Các loại hình bảo hiểm phi nhân thọ....................................................... 8 1.1.3. Vai trò của bảo hiểm phi nhân thọ ........................................................ 12 1.1.4. Nội dung công tác quản lý thu bảo hiểm phi nhân thọ ......................... 13 1.1.5. Những nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý thu bảo hiểm phi nhân thọ tại doanh nghiệp bảo hiểm ............................................................... 18 1.2. Cơ sở thực tiễn về công tác quản lý thu bảo hiểm phi nhân thọ .............. 19 1.2.1. Kinh nghiệm của một số công ty bảo hiểm phi nhân thọ tại thị trường Việt Nam ............................................................................................. 19
iv 1.2.2. Bài học kinh nghiệm về công tác quản lý thu bảo hiểm phi nhân thọ cho công ty bảo hiểm Pjico Quảng Ninh ........................................................ 24 Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................................. 26 2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 26 2.2. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 26 2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................ 26 2.2.2. Phương pháp tổng hợp và phân tích thông tin ...................................... 28 2.3. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu ............................................................. 31 Chương 3: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM PHI NHÂN THỌ TẠI CÔNG TY BẢO HIỂM PJICO QUẢNG NINH............................................................................................... 34 3.1. Giới thiệu khái quát về Công ty Bảo hiểm Pjico Quảng Ninh................. 34 3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển công ty ........................................... 34 3.1.2. Chức năng và nhiệm vụ của công ty ..................................................... 35 3.1.3. Cơ cấu và chức năng của bộ máy quản lý công ty................................ 37 3.2. Thực trạng công tác thu và quản lý thu bảo hiểm phi nhân thọ tại Công ty Bảo hiểm Pjico Quảng Ninh.............................................................. 38 3.2.1. Thực trạng công tác quản lý đối tượng tham gia bảo hiểm phi nhân thọ .......................................................................................................... 38 3.2.2. Công tác quản lý phương thức và mức đóng ........................................ 42 3.2.3. Công tác quản lý mức thu bảo hiểm phi nhân thọ tại công ty .............. 45 3.2.4. Quy trình thu bảo hiểm phi nhân thọ tại công ty .................................. 46 3.2.5. Thực trạng công tác tổ chức thu bảo hiểm phi nhân thọ tại công ty ........... 48 3.3. Những nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý thu bảo hiểm phi nhân thọ tại công ty Bảo hiểm Pjico Quảng Ninh .......................................... 61 3.3.1. Thu nhập của người tham gia................................................................ 61 3.3.2. Nhận thức của người tham gia .............................................................. 62 3.3.3. Mức đóng và phương thức đóng ........................................................... 64
v 3.3.4. Chất lượng nguồn nhân lực làm công tác thu bảo hiểm phi nhân thọ của công ty ...................................................................................................... 66 3.3.5. Quy trình quản lý thu bảo hiểm phi nhân thọ của công ty .................... 67 3.3.6. Hình thức, nội dung của công tác tuyên truyền về bảo hiểm phi nhân thọ của công ty ....................................................................................... 68 3.3.7. Uy tín, hình ảnh của công ty ................................................................. 70 3.4. Những kết quả đạt được, hạn chế và nguyên nhân hạn chế trong công tác quản lý thu bảo hiểm phi nhân thọ tại công ty .......................................... 73 3.4.1. Những kết quả đạt được ........................................................................ 73 3.4.2. Những hạn chế ...................................................................................... 74 3.4.3. Nguyên nhân của hạn chế ..................................................................... 75 Chương 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM PHI NHÂN THỌ TẠI CÔNG TY BẢO HIỂM PJICO QUẢNG NINH............................................................ 77 4.1. Quan điểm, phương hướng và mục tiêu về công tác quản lý thu bảo hiểm phi nhân thọ tại công ty Bảo hiểm Pjico Quảng Ninh ........................... 77 4.1.1. Quan điểm, phương hướng ................................................................... 77 4.1.2. Mục tiêu................................................................................................. 78 4.2. Một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu bảo hiểm phi nhân thọ tại công ty Bảo hiểm Pjico Quảng Ninh .......................................... 78 4.2.1. Phát triển nhiều sản phẩm mới .............................................................. 78 4.2.2.Phát triển kênh phân phối sản phẩm ...................................................... 79 4.2.3. Tăng cường công tác Marketing ........................................................... 86 4.2.4. Công tác tuyển dụng và đào tạo đội ngũ cán bộ, công nhân viên......... 88 4.2.5. Tăng cường công tác tuyên truyền quảng cáo ...................................... 89 4.2.6. Giải pháp khác....................................................................................... 90 4.3. Kiến nghị .................................................................................................. 92 4.3.1. Đối với Cơ quan quản lý nhà nước ....................................................... 92
vi 4.3.2. Đối với ngành bảo hiểm Việt Nam ....................................................... 93 4.3.3. Đối với Tổng công ty Bảo hiểm Pjico .................................................. 94 KẾT LUẬN .................................................................................................... 95 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 97 PHỤ LỤC ....................................................................................................... 98
vii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BH : Bảo hiểm BPKT : Bộ phận kiểm tra BTC : Bộ Tài chính CNKH : Công nghệ khoa học DN : Doanh nghiệp ĐVT : Đơn vị tính GCNBH : Giấy chứng nhận bảo hiểm GDP : Tổng sản phẩm quốc nội GPĐC : Giấy phép điều chỉnh GP-UB : Giấy phép - Ủy ban HĐQT : Hội đồng quản trị HSGV : Học sinh,giáo viên KDBH : Kinh doanh bảo hiểm KTV : Kiểm tra viên KT-XH : Kinh tế - xã hội MIC : Bảo hiểm Quân đội NĐ-CP : Nghị định-Chính phủ NNL : Nguồn nhân lực P&I : bảo hiểm trách nhiệm dân sự chủ tàu PBH : Phí bảo hiểm TC-KT : Tài chính - kế toán TCLĐ : Tổ chức lao động TGĐ : Tổng giám đốc TMCP : Thương mại cổ phần TP : Thành phố TP : Trưởng phòng TT : Thông tư TTPC : Thanh tra pháp chế UBND : Ủy ban nhân dân VAT : Thuế giá trị gia tăng WTO : Tổ chức kinh tế thế giới XNK : Xuất nhập khẩu
viii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1: Danh mục sản phẩm phi nhân thọ và doanh thu phí của Công ty bảo hiểm Pjico Quảng Ninh qua các năm 2014-2016 .................... 39 Bảng 3.2: Các đối tượng tham gia bảo hiểm phi nhân thọ của Công ty bảo hiểm Pjico Quảng Ninh qua các năm 2014 - 2016 ......................... 41 Bảng 3.3: Tình hình thực hiện công tác lập kế hoạch thu bảo hiểm tại Công ty Pjico Quảng Ninh .............................................................. 50 Bảng 3.4: Giá trị bồi thường cho khách hàng phân loại theo danh mục sản phẩm tại Công ty Pjico Quảng Ninh ............................................... 51 Bảng 3.5: Nhận thức của khách hàng về BHPNT tại Công ty bảo hiểm Pjico Quảng Ninh ............................................................................ 63 Bảng 3.6: Đánh giá của khách hàng về mức đóng và phương thức đóng tại Công ty bảo hiểm Pjico Quảng Ninh .............................................. 65 Bảng 3.7: Trình độ nguồn nhân lực làm công tác thu bảo hiểm phi nhân thọ của Công ty bảo hiểm Pjico Quảng Ninh ................................. 66 Bảng 3.8: Quy trình thu bảo hiểm phi nhân thọ của Công ty bảo hiểm Pjico Quảng Ninh ............................................................................ 67 Bảng 3.9: Hình thức tuyên truyền về bảo hiểm phi nhân thọ của Công ty bảo hiểm Pjico Quảng Ninh ............................................................ 69 Bảng 3.10: Nội dung tuyên truyền về bảo hiểm phi nhân thọ của Công ty bảo hiểm Pjico Quảng Ninh ............................................................ 70 Bảng 3.11: Tổng hợp ý kiến đánh giá uy tín hình ảnh công ty ....................... 71
ix DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ VÀ HÌNH Biểu đồ 3.1: Danh mục sản phẩm phi nhân thọ và doanh thu phí của Công ty bảo hiểm Pjico Quảng Ninh qua các năm 2014-2016 ................ 40 Biểu đồ 3.2: Các đối tượng tham gia bảo hiểm phi nhân thọ của Công ty bảo hiểm Pjico Quảng Ninh qua các năm 2014-2016 .................... 42 Biểu đồ 3.3: Nhận thức của khách hàng về BHPNT tại Công ty bảo hiểm Pjico Quảng Ninh ............................................................................ 63 Biểu đồ 3.4: Trình độ nguồn nhân lực làm công tác thu bảo hiểm phi nhân thọ của Công ty bảo hiểm Pjico Quảng Ninh ................................. 67 Biểu đồ 3.5: Quy trình thu bảo hiểm phi nhân thọ của Công ty bảo hiểm Pjico Quảng Ninh ............................................................................ 68 Bảng 3.6: Tổng hợp ý kiến đánh giá uy tín hình ảnh công ty ......................... 71 Biều đồ 3.7: Tổng điểm quy đổi của Top 10 công ty bảo hiểm phi nhân thọ uy tín năm 2016 ........................................................................ 72 Hình 1.1: Quy trình thu phí bảo hiểm phi nhân thọ tại các doanh nghiệp bảo hiểm .......................................................................................... 16 Hình 3.1: Sơ đồ tổ chức của Công ty PJICO Quảng Ninh.............................. 37 Hình 3.2: Sơ đồ quy trình khai thác bảo hiểm phi nhân thọ tại Công ty Bảo hiểm Pijco Quảng Ninh ........................................................... 47 Hình 3.3: Sơ đồ quy trình khai thác bảo hiểm xe cơ giới trên phân cấp tại Công ty Bảo hiểm Pijco Quảng Ninh ............................................. 48 Hình 3.4: Quy trình quản lý công nợ phí bảo hiểm phi nhân thọ tại Công ty bảo hiểm Pjico Quảng Ninh ........................................................ 52
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Sự ra đời của bảo hiểm phi nhân thọ đã đáp ứng nhu cầu và sự đòi hỏi cấp thiết của nhiều đối tượng tham gia, cũng như nhiều đối tượng bảo hiểm, đồng thời có tác dụng lớn trong việc phát triển thị trường bảo hiểm phi nhân thọ. Mục đích của bảo hiểm phi nhân thọ là sự đảm bảo cho cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp an tâm về tài chính và tinh thần khi không may gặp rủi ro. Thị trường bảo hiểm nói chung và thị trường bảo hiểm phi nhân thọ nói riêng đã vượt qua những khó khăn nhất định, nỗ lực hoàn thành mục tiêu đề ra, góp phần quan trọng vào việc hoàn thành các mục tiêu Chiến lược phát triển thị trường bảo hiểm Việt Nam giai đoạn 2011-2015.Tuy nhiên, lãnh đạo cơ quan quản lý về bảo hiểm cũng thừa nhận, quản trị tài chính của một số doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ vẫn phi tập trung, phân cấp cho các chi nhánh dẫn đến hiệu quả quản lý tài sản, chi phí kinh doanh thấp. Qua đó dẫn đến việc tuân thủ pháp luật còn chưa cao; hoạt động kinh doanh vẫn còn chạy theo mục tiêu doanh thu trước mắt làm cho nguồn thu bảo hiểm phi nhân thọ giảm đảng kể. Thực tế cho thấy, ngoài việc bảo vệ con người, bảo hiểm còn có thể bảo vệ tài sản, phương tiện của con người,…tuy mức phí thấp nhưng bảo hiểm phi nhân thọ chưa thu hút được sự tham gia đông đảo của người dân nguyên nhân một phần còn do đối tượng tham gia chưa thực sự quan tâm và chưa thấy được sự quan trọng của nó đối với tài sản của mình, dẫn đến các doanh nghiệp bảo hiểm có số thu từ bảo hiểm phi nhân thọ ở mức thấp, quá trình doanh nghiệp bảo hiểm khai thác phí bị đe dọa bởi khả năng tài chính chưa đủ lớn mạnh, quản lý doanh nghiệp bảo hiểm chưa tốt, nhiều hành vi trục lợi diễn ra ngày càng tinh vi hơn làm cho công tác thu gặp nhiều khó khăn. Bên cạnh đóm trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh đã có nhiều doanh nghiệp bảo hiểm như BIC, MIC, AGRIBIC, PVI,…triển khai nhiều sản phẩm bảo hiểm phi nhân thọ cạnh tranh với công ty về khách hàng, thị phần, mức phí, năng lực tư vấn
2 bán hàng,…Từ thực tế nêu trên, để hiểu rõ hơn về quá trình kiểm soát công tác thu và quản lý thu bảo hiểm phi nhân thọ, đòi hỏi doanh nghiệp bảo hiểm cần có sự chuyển biến nhằm định hướng thị trường phát triển an toàn, bền vững, phù hợp với thông lệ quốc tế. Xuất phát từ lý do đó, tác giả đã chọn đề tài: “Hoàn thiện công tác quản lý thu bảo hiểm phi nhân thọ tại Công ty bảo hiểm Pjico Quảng Ninh” làm luận văn thạc sĩ, đề tài có ý nghĩa lý luận và thực tiễn to lớn nhằm góp phần thúc đẩy đối tượng tham gia đông đảo hơn, góp phần tăng thu ngân sách cho tỉnh Quảng Ninh và nâng cao năng lực tài chính cho công ty trong điều kiện kinh doanh cạnh tranh đầy khốc liệt. 2. Mục tiêu của đề tài 2.1. Mục tiêu chung Nghiên cứu, đánh giá thực trạng để tìm ra các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu bảo hiểm phi nhân thọ tại Công ty Bảo hiểm Pjico Quảng Ninh, góp phần nâng cao năng lực tài chính của công ty và tăng nguồn thu ngân sách cho tỉnh Quảng Ninh. 2.2. Mục tiêu cụ thể Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý thu bảo hiểm phi nhân thọ; Phân tích thực trạng công tác quản lý thu bảo hiểm phi nhân thọ tại Công ty Bảo hiểm Pjico Quảng Ninh trong giai đoạn 2014 - 2016; Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu bảo hiểm phi nhân thọ tại Công ty Bảo hiểm Pjico Quảng Ninh. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu là công tác quản lý thu bảo hiểm phi nhân thọ tại Công ty Bảo hiểm Pjico Quảng Ninh. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về thời gian: Luận văn nghiên cứu số liệu thứ cấp từ năm 2014-2016, số liệu sơ cấp được điều tra năm 2016 và khuyến nghị một số giải pháp đến năm 2020.
3 - Về không gian: Luận văn nghiên cứu tại công ty Bảo hiểm Pjico Quảng Ninh. - Về nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu công tác thu và quản lý thu bảo hiểm phi nhân thọ tại Công ty Bảo hiểm Pjico Quảng Ninh, chỉ ra những kết quả đạt được và những hạn chế tồn tại và nguyên nhân, cũng như những nhân tố ảnh hưởng đến công tác thu và quản lý thu bảo hiểm phi nhân thọ tại công ty. 4. Ý nghĩa khoa học của luận văn Kết quả nghiên cứu đề tài “Hoàn thiện công tác quản lý thu bảo hiểm phi nhân thọ tại Công ty bảo hiểm Pjico Quảng Ninh” giúp cho lãnh đạo công ty có cơ sở trong việc hoạch định các chính sách có liên quan đến công tác thu và quản lý thu bảo hiểm phi nhân thọ. Góp phần đẩy mạnh công tác thu và quản lý thu, làm rõ nguyên nhân vì sao tỷ lệ tham gia còn thấp khi mà bảo hiểm phi nhân thọ có ý nghĩa rất lớn trong cuộc sống của đối tượng tham gia. Kết quả nghiên cứu của luận văn là cơ sở để các nhà hoạch định chính sách tham khảo đề ra các chính sách về bảo hiểm phi nhân thọ phù hợp với điều kiện thực tế của từng đối tượng khách hàng, với xu thế cạnh tranh của thị trường bảo hiểm phi nhân thọ. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục các tài liệu tham khảo, luận văn có kết cấu 4 chương, bao gồm: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về bảo hiểm phi nhân thọ và quản lý thu bảo hiểm phi nhân thọ. Chương 2:Phương pháp nghiên cứu Chương 3:Thực trạng công tác quản lý thu bảo hiểm phi nhân thọ tại Công ty Bảo hiểm Pjico Quảng Ninh Chương 4: Một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý thu bảo hiểm phi nhân thọ tại Công ty Bảo hiểm Pjico Quảng Ninh
4 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ BẢO HIỂM PHI NHÂN THỌ VÀ QUẢN LÝ THU BẢO HIỂM PHI NHÂN THỌ 1.1. Cơ sở lý luận về bảo hiểm phi nhân thọ và quản lý thu bảo hiểm phi nhân thọ 1.1.1. Khái niệm và đặc trưng của bảo hiểm phi nhân thọ 1.1.1.1. Khái niệm a. Bảo hiểm “Bảo hiểm là một sự thỏa thuận hợp pháp thông qua đó một cá nhân hay tổ chức (Người tham gia bảo hiểm) chấp nhận đóng góp một khoản tiền nhất định (Phí bảo hiểm) cho tổ chức khác (Người bảo hiểm) để đổi lấy những cam kết về những khoản bồi thường hoặc chi trả khi có sự kiện quy định trong hợp đồng xảy ra.”[6] Thỏa thuận hợp pháp về chủ thể tham gia ký kết hợp đồng và hợp pháp về các nội dung ký kết trong hợp đồng. Ví dụ các điều kiện bảo hiểm, mức phí phù hợp với quy định của pháp luật.Các bên tham gia ký kết hợp đồng phải có đầy đủ tư cách pháp lý. Người tham gia bảo hiểm và người bảo hiểm đại diện cho cả cá nhân hoặc tổ chức (hội, nhóm, công ty…có đăng ký chính thức).Ở Việt Nam, chỉ có các công ty có đăng ký và được cấp phép thì mới được kinh doanh bảo hiểm.Bởi vậy, người bảo hiểm ở đây chỉ bao gồm các công ty bảo hiểm. b. Bảo hiểm phi nhân thọ Bảo hiểm phi nhân thọ là một trong hai loại hình bảo hiểm thương mại. Bảo hiểm nhân thọ là loại hình bảo hiểm qua đó công ty bảo hiểm cam kết sẽ trả một số tiền thỏa thuận khi có sự kiện quy định xảy ra liên quan đến sinh mạng và sức khỏe của con người. Thì “Bảo hiểm phi nhân thọ là các nghiệp vụ bảo hiểm thương mại khác không phải là bảo hiểm nhân thọ, là loại hình
5 bảo hiểm qua đó công ty bảo hiểm cam kết sẽ chi trả bồi thường khi có sự kiện bảo hiểm xảy ra liên quan đến tổn thất về vật chất và tai nạn con người, trách nhiệm của người tham gia bảo hiểm”.[6] 1.1.1.2. Đặc trưng của bảo hiểm phi nhân thọ a. Đặc điểm chung Bảo hiểm phi nhân thọ nói riêng và bảo hiểm nói chung có đặc trưng là ngành dịch vụ đặc biệt. Bởi vì: - Sản phẩm của bảo hiểm là sản phẩm vô hình: Sản phẩm bảo hiểm, về bản chất là một dịch vụ, một lời hứa, một lời cam kết mà công ty bảo hiểm đưa ra với khách hàng.Khách hàng đóng phí để đổi lấy những cam kết bồi thường hoặc chi trả trong tương lai. Khác với sản phẩm vật chất mà người mua có thể cảm nhận được qua các giác quan, người mua sản phẩm bảo hiểm không thể chỉ ra mầu sắc, hình dáng, kích thước hay mùi vị của sản phẩm. Họ cũng không thể cảm nhận được bằng các giác quan như cầm nắm, sờ mó, ngủi hoặc nếm thử… Để khắc phục những khó khăn đó, cũng là để củng cố lòng tin của khách hàng, các doanh nghiệp bảo hiểm tìm cách tăng tính hữu hình của sản phẩm: chú ý những lợi ích có liên quan đến dịch vụ: sử dụng những người nổi tiếng, có uy tín tuyên truyền dịch vụ; phát triển hệ thống đại lý chuyên nghiệp; xây dựng uy tín của công ty bảo hiểm; tăng cường vai trò quan trọng của hoạt động marketing. Như vậy, lòng tin và chất lượng dịch vụ khách hàng chính là chìa khóa để bán sản phẩm bảo hiểm - Bảo hiểm có chu trình kinh doanh ngược: Khác với chu trình sản xuất hàng hóa thông thường, khi giá cả được quyết định sau khi đã biết được chi phí sản xuất ra hàng hóa đó. Như vậy, các doanh nghiệp sản xuất hàng hóa hữu hình phải bỏ vốn ra trước, mua các máy móc, nguyên vật liêu, thuê nhân công thì mới sản xuất ra sản phẩm và thực hiện quy trình đưa sản phẩm đến người tiêu dùng, khi sản phẩm đó bán được
6 doanh nghiệp mới thu tiền về, trong khoản tiền này bao gồm cả vốn doanh nghiệp bỏ ra và lãi doanh nghiệp nhận được. Còn doanh nghiệp bảo hiểm không phải bỏ vốn trước, họ nhận phí bảo hiểm trước của người tham gia bảo hiểm đóng góp và thực hiện nghĩa vụ sau với bên được bảo hiểm khi xảy ra sự cố bảo hiểm. Do vậy, không thể tính được chính xác hiệu quả của một sản phẩm bảo hiểm vào thời điểm bán sản phẩm. Thông thường, hợp đồng bảo hiểm được coi là có hiệu lực ngay sau khi có sự chấp nhận của Người bảo hiểm và người tham gia bảo hiểm đã đóng phí bảo hiểm đầy đủ theo hợp đồng. Phí bảo hiểm mà khách hàng đóng khi ký hợp đồng chính là giá bán một hợp đồng bảo hiểm. Ví dụ, công ty bảo hiểm B bán bảo hiểm tai nạn con người. Người tham gia bảo hiểm đóng phí để mua dịch vụ bảo hiểm vào ngày đầu năm. Công ty bảo hiểm B có ngay doanh thu từ đầu năm. Các hợp đồng bảo hiểm này sẽ kết thức vào ngày cuối năm, khi đó trách nhiệm của các công ty bảo hiểm B trước các tổn thất - theo như thỏa thuận trong hợp đồng - sẽ chấm dứt. Đến ngày cuối năm, công ty bảo hiểm B mới có thể tính được chi phí triển khai dịch vụ bảo hiểm này.Tương tự như vậy là chi phí hoạt động của công ty.Chu trình kinh doanh của bảo hiểm có đặc điểm là công ty bảo hiểm định giá bán dịch vụ của mình trước khi tính toán được chi phí mình bỏ ra. Đặc điểm này ảnh hưởng rất lớn đến quyết định đưa loại sản phẩm nào ra thị trường. Nếu một sản phẩm đưa ra được đông đảo người mua chấp nhận, công ty bảo hiểm sẽ thu về một khoản tổng phí bảo hiểm rất lớn. Khi rủi ro xảy ra cho một số khách hàng nào đó, công ty bảo hiểm có đủ khả năng chi trả mà không bị bội chi. Ngược lại, nếu chỉ có một số ít khách hàng chấp nhận, tổng phí thu được nhỏ bé. Công ty bảo hiểm sẽ dễ rơi vào tình trạng thu không đủ chi nếu như nhóm khách hàng đó có tỷ lệ rủi ro quá cao trong khoảng thời gian các hợp đồng bảo hiểm còn có hiệu lực. Mặt khác, chu trình kinh doanh ngược còn có tác dụng chi phối trách nhiệm đề phòng hạn chế tổn thất của người được bảo hiểm khi họ đã được
7 một hợp đồng bảo hiểm bảo vệ. Bởi lẽ nếu tổn thất xảy ra ít, giá bán của các hợp đồng bảo hiểm năm sau đó sẽ được giảm đi (hay nói cách khác, khách hàng sẽ được giảm phí), ngược lại, nếu tỷ lệ tổn thất lớn, khách hàng sẽ phải trả phí cao hơn vào những năm sau. - Tâm lý người mua hàng không muốn tiêu dùng dịch vụ này: Người mua bảo hiểm không mong muốn có sự kiện rủi ro xảy ra để được nhận quyền lợi bảo hiểm dù rằng quyền lợi đó có thể nhiều hơn gấp bội lần so với số phí phải đóng. Quá trình mua sản phẩm bảo hiểm chịu sự chi phối của các yếu tố tâm lý. Do chi phối bởi những tập tục, quan niệm có thể mang nặng yếu tố tâm linh, nên nói chung người mua không muốn nói đến rủi ro, không muốn thấy cụ thể những hậu quả của rủi ro có thể được bảo hiểm, điểm hình nhất trong bảo hiểm tử vong hay thương tật. Nhưng ngược lại, người mua coi việc mua một sản phẩm bảo hiểm như một chiếc bùa hộ mệnh, giúp họ yên tâm hơn về mặt tinh thần đồng thời có sự đảm bảo về mặt vật chất khi điều không may xảy ra. Người bán cũng dễ bị ý nghĩ chiều lòng, thỏa mãn nhu cầu của khách hàng mà thiếu sự cân nhắc cần thiết cho việc lực chọn và đánh giá những rủi ro có thế đảm nhận. Trong khi tiến hành giao dịch chào bán dịch vụ, cán bộ bảo hiểm phải chú ý tới đặc điểm này để thuyết phục khách hàng khi họ nói không quan tâm đến rủi ro và không mong muốn rủi ro xảy ra đối với họ. Bởi lẽ, tất cả đều không mong muốn những tai nạn, tổn thất xảy ra. Mặt khác, bảo hiểm là tấm lá chắn cho những điều không mong muốn này. Thông qua thực tế tình hình thiên tai, tai nạn, cũng như giải quyết bồi thường tổn thất tại địa phương, để minh chứng về lợi ích của bảo hiểm và sự cần thiết tham gia bảo hiểm.[6] b. Đặc điểm riêng Ngoài những đặc điểm chung của bảo hiểm đã đề cập ở trên, bảo hiểm phi nhân thọ còn có những đặc điểm riêng cơ bản sau:
8 Thứ nhất: Hợp đồng bảo hiểm phi nhân thọ là một hợp đồng có thời hạn bảo hiểm thường là một năm hoặc ngắn hơn (như bảo hiểm cho một chuyến hoạt động từ A đến B hoặc một chuyến du lịch ngắn ngày…); Thứ hai: Hợp đồng bảo hiểm phi nhân thọ chỉ bồi thường và chi trả tiền bảo hiểm khi có rủi ro được bảo hiểm xảy ra trong thời gian hợp đồng còn hiệu lực; Thứ ba: Phí bảo hiểm phi nhân thọ được tính cho thời hạn bảo hiểm, thông thường phí tính cho từng năm bảo hiểm hoặc từng chuyến. Phí bảo hiểm cho những năm tiếp theo sẽ có sự thay đổi. Phí bảo hiểm phi nhân thọ còn phụ thuộc mức độ rủi ro. Ví dụ với điều khoản bảo hiểm nếu Người tham gia bảo hiểm giới hạn phạm vi bảo hiểm một vài rủi ro không tham gia thì phí bảo hiểm được xem xét giảm đi, ngược lại nếu mở rộng bảo hiểm thêm một số rủi ro phụ khác thì phí bảo hiểm sẽ tăng lên. Hoặc cùng một thời gian đi du lịch là 2 ngày nhưng nếu tới khu du lịch có mức độ rủi ro lớn hơn, như vùng núi rừng nguy hiểm thì phí bảo hiểm cao hơn; Thứ tư: Trừ các nghiệp vụ bảo hiểm con người phi nhân thọ, còn các nghiệp vụ khác như tài sản, trách nhiệm dân sự giữa Người bảo hiểm, Người được bảo hiểm và Người thứ ba có liên quan tới rủi ro bảo hiểm đều có mối quan hệ về quyền lợi và trách nhiệm bồi thường thiệt hại.[8] 1.1.2. Các loại hình bảo hiểm phi nhân thọ 1.1.2.1. Bảo hiểm tài sản Bảo hiểm tài sản là thể loại bao gồm những nghiệp vụ có đối tượng là tài sản có thể tính được giá trị bằng tiền. Có nhiều loại tài sản: những tài sản hữu hình, tồn tại dưới hình thể vật chất (như nhà cửa, phương tiện vận chuyển, hàng hóa…) và tài sản vô hình (như phát minh, sáng chế, bản quyền, giọng hát…) Bảo hiểm thiệt hại do hậu quả tài sản được bảo hiểm bị tổn thất. Thực tế, khi tài sản bảo hiểm bị tổn thất thì hậu quả để lại không chỉ thiệt hại đối với chính tài sản đó mà còn làm ngưng trệ, dẫn tới thiệt hại kinh doanh sản xuất và thiệt hại tài chính do phải giải quyết hậu quả tổn thất. Các nghiệp vụ của loại hình bảo hiểm tài sản:
9 - Bảo hiểm hàng hóa vận chuyển; - Bảo hiểm thân tàu thủy; - Bảo hiểm xây dựng lắp đặt; - Bảo hiểm hoạt động thăm dò và khai thác dầu khí; - Bảo hiểm cháy; - Bảo hiểm tiền gửi tiền cất trữ trong kho và trong quá trình vận chuyển; - Bảo hiểm vật chất các phương tiện; - Bảo hiểm trong nông nghiệp.[6] 1.1.2.2. Bảo hiểm trách nhiệm dân sự Theo nghĩa rộng có thể hiểu, trách nhiệm dân sự là trách nhiệm phát sinh do vi phạm nghĩa vụ dân sự. * Nghĩa vụ trách nhiệm dân sự thường có 2 loại: - Trách nhiệm dân sự trong hợp đồng: Đây là trách nhiệm nghĩa vụ mà các bên đã cam kết thỏa thuận trong một hợp đồng. Ví dụ: Hợp đồng vận chuyển hàng hóa từ cảng A đến cảng B. Hợp đồng vận chuyển hành khách (vé là hợp đồng). Hợp đồng thuê thuyền viên làm việc trên tàu. - Trách nhiệm dân sự ngoài hợp đồng: Đây là trách nhiệm phát sinh do pháp luật quy định mà người gây ra thiệt hại phải chịu trách nhiệm bồi thường. Ví dụ: lái xe ô tô đâm vào nhà dân, đâm phải người đang đi trên hè phố. Do đóng cọc móng nhà làm rung nứt đổ nhà bên cạnh. * Trách nhiệm dân sự là một loại trách nhiệm pháp lý, do đó nó mang đặc tính chung của trách nhiệm pháp lý. + Thứ nhất, được coi là biện pháp cưỡng chế bắt buộc phải thực hiện nghĩa vụ trách nhiệm đã thỏa thuận (trong hợp đồng). + Thứ hai, có nghĩa vụ thực hiện trách nhiệm theo quy định của luật pháp vì đã có những hành vi vi phạm pháp luật. Thông thường thực hiện nghĩa vụ trách nhiệm này bằng 2 hình thức tự nguyện tham gia thương lượng thỏa thuận và hình thức cưỡng chế của luật pháp tòa án.