Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý rủi ro cho vay tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh Thái Thụy

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:100

Thêm vào BST

Báo xấu

34
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài hệ thống hóa các kiến thức về rủi ro cho vay và nghiệp vụ quản lý rủi ro cho vay; phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý rủi ro cho vay qua số liệu có được tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Chi nhánh Thái Thụy thời gian từ năm 2014 – 2018. Từ đó đánh giá kết quả đạt được và hạn chế còn tồn tại.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý rủi ro cho vay tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh Thái Thụy

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ NGUYỄN THỊ HỒNG NHUNG QUẢN LÝ RỦI RO CHO VAY TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM – CHI NHÁNH THÁI THỤY LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG Hà Nội – 2020
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ NGUYỄN THỊ HỒNG NHUNG QUẢN LÝ RỦI RO CHO VAY TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM – CHI NHÁNH THÁI THỤY Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. HOÀNG XUÂN LÂM XÁC NHẬN CỦA XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CÁN BỘ HƢỚNG DẪN CHẤM LUẬN VĂN TS. Hoàng Xuân Lâm PGS.TS Phạm Văn Dũng Hà Nội – 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết luận nghiên cứu trình bày trong luận văn này là trung thực và chính xác. Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình! Hà Nội, tháng 01 năm 2020 Tác giả luận văn
LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Hoàng Xuân Lâm - ngƣời đã tận tình hƣớng dẫn tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn tốt nghiệp. Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy, cô Trƣờng Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội đã tạo mọi điều kiện để tôi hoàn thành bài luận văn này. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến các anh chị cán bộ đồng nghiệp đã chia sẻ nhiều tài liệu và kinh nghiệm quý báu liên quan đến vấn đề nghiên cứu của luận văn. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, tháng 01 năm 2020 Tác giả luận văn
MỤC LỤC DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ....................................................................... i DANH MỤC BẢNG ........................................................................................ ii MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ RỦI RO CHO VAY CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI ......................................... 4 1.1 Tổng quan tình hình nghiên cứu ................................................................. 4 1.2. Cơ sở lý luận về quản lý rủi ro cho vay ..................................................... 6 1.2.1. Khái niệm rủi ro cho vay của ngân hàng thƣơng mại ............................. 6 1.2.1.1 Rủi ro và rủi ro trong kinh doanh.......................................................... 6 1.2.2. Quản lý rủi ro cho vay của ngân hàng thƣơng mại ............................... 11 1.2.3. Các nhân tố ảnh hƣởng tới quản lý rủi ro cho vay của ngân hàng thƣơng mại ............................................................................................... 22 1.3. Một số bài học kinh nghiệm quản lý rủi ro cho vay của một số ngân hàng... 26 1.3.1. Kinh nghiệm quản lý rủi ro cho vay ở một số ngân hàng thƣơng mại . 26 1.3.2. Bài học kinh nghiệm đối với các ngân hàng Agribank chi nhánh Thái Thụy................................................................................................................. 28 Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................................. 31 2.1 Phƣơng pháp thu thập thông tin ................................................................ 31 2.2.Phƣơng pháp xử lý số liệu......................................................................... 31 2.3 Phƣơng pháp thống kê mô tả..................................................................... 31 2.4 Phƣơng pháp so sánh ................................................................................. 31 2.5 Phƣơng pháp phân tích .............................................................................. 32 Chƣơng 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ RỦI RO CHO VAY TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM - CHI NHÁNH THÁI THỤY .......................................................................... 33
3.1. Khái quát về ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam - Chi nhánh Thái Thụy....................................................................................... 33 3.1.1 Giới thiệu về chi nhánh Thái Thụy ........................................................ 33 3.1.2. Thực trạng hoạt động cho vay tại Agribank Thái Thụy ........................ 43 3.2 Thực trạng công tác quản lý rủi ro cho vay tại Agribank Thái Thụy........ 48 3.2.1. Đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý cho vay ...................................... 48 3.2.2. Thực trạng nhận dạng rủi ro cho vay .................................................... 51 3.2.3. Thực trạng đo lƣờng rủi ro cho vay ...................................................... 53 3.2.4. Thực trạng kiểm soát, ngăn ngừa rủi ro cho vay .................................. 57 3.2.5. Thực trạng xử lý tổn thất khi xảy ra rủi ro cho vay .............................. 59 3.3. Đánh giá chung về thực trạng công tác quản lý rủi ro cho vay tại ngân hàng AgriBank chi nhánh Thái Thụy .............................................................. 60 3.3.1. Những kết quả đạt đƣợc ........................................................................ 60 3.3.2. Những hạn chế tồn tại và nguyên nhân ................................................. 63 Chƣơng 4. GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG QUẢN LÝ RỦI RO CHO VAY TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN CHI NHÁNH THÁI THỤY .......................................................................... 66 4.1. Định hƣớng hoạt động quản lý rủi ro cho vay tại ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam - chi nhánh Thái Thụy .............................. 66 4.1.1. Định hƣớng và mục tiêu hoạt động ....................................................... 66 4.1.2. Định hƣớng quản lý rủi ro cho vay ....................................................... 67 4.2. Giải pháp tăng cƣờng hiệu quả quản lý rủi ro cho vay tại ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam - chi nhánh Thái Thụy .................. 68 4.2.1. Xây dựng hạn mức tín dụng tại chi nhánh ............................................ 68 4.2.2. Quy trình cho vay phân rõ trách nhiệm từng khâu nghiệp vụ .............. 69 4.2.3. Nâng cao chất lƣợng công tác thu thập, xử lý thông tin khách hàng .... 71 4.2.4. Đo lƣờng rủi ro cho vay để xác định tổn thất ....................................... 73
4.2.5. Giải pháp phân tán rủi ro....................................................................... 74 4.2.6. Nâng cao năng lực và đạo đức đội ngũ cán bộ tín dụng ....................... 76 4.2.7. Tăng cƣờng công tác kiểm tra, kiểm soát nội bộ .................................. 78 4.2.8. Nâng cao hiệu quả các bảo đảm tiền vay .............................................. 78 4.2.9. Hoàn thiện các giải pháp xử lý rủi ro, nợ xấu ....................................... 79 4.3. Kiến nghị .................................................................................................. 82 4.3.1. Kiến nghị đối với các cơ quan Nhà nƣớc và Chính phủ ....................... 82 4.3.2. Kiến nghị đối với Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Thái Bình ......................................................................................................... 85 KẾT LUẬN .................................................................................................... 89 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 90
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Agribank : Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam CBTD : Cán bộ tín dụng DNNN : Doanh nghiệp Nhà nƣớc DNTN : Doanh nghiệp tƣ nhân NH : Ngân hàng NHNN : Ngân hàng Nhà nƣớc Việt Nam NHTM : Ngân hàng Thƣơng mại KH : Khách hàng KBNN : Kho bạc Nhà nƣớc TCTD : Tố chức tín dụng TCKT : Tổ chức kinh tế TNHH : Trách nhiệm hữu hạn i
DANH MỤC BẢNG TT Bảng Nội dung Trang Tình hình huy động vốn của Agribank Thái Thụy 1 Bảng 3.1 36 giai đoạn 2014 - 2018 Tình hình cho vay của Agribank Thái Thụy 2 Bảng 3.2 38 2014 -2018 Tình hình thanh toán quốc tế và kinh doanh 3 Bảng 3.3 ngoại tệ của Agribank Thái Thụy giai đoạn 40 2014-2018 Thu nhập từ hoạt động dịch vụ của Agribank 4 Bảng 3.4 41 Thái Thụy Kết quả kinh doanh của Agribank Thái Thụy 5 Bảng 3.5 42 giai đoạn 2014 Tình hình cho vay doanh nghiệp của 6 Bảng 3.6 43 Agribank Thái Thụy giai đoạn 2014 – 2018 Cho vay hộ gia đình và cá nhân tại chi nhánh 7 Bảng 3.7 45 Thái Thụy giai đoạn 2014 – 2018 Cho vay khách hàng theo loại hình sản xuất 8 Bảng 3.8 47 giai đoạn 2014 - 2018 Số lƣợng đội ngũ cán bộ quản lý rủi ro cho vay 9 Bảng 3.9 48 tại Chi nhánh Thái Thụy giai đoạn 2014 - 2018 Phân loại nhóm nợ theo kết quả chấm điểm và 10 Bảng 3.10 54 xếp hạng 11 Bảng 3.11 Tình hình nợ xấu tại Agribank Thái Thụy 56 12 Bảng 3.12 Tỷ lệ trích lập dự phòng của Agribak Thái Thụy 58 Kết quả sử dụng quỹ dự phòng để xử lý rủi ro 13 Bảng 3.13 cho vay tại Agribank Thái Thụy giai đoạn 60 2014 -2018 Tỷ lệ nợ xấu của Agribank Thái Thụy 2014 - 14 Bảng 3.14 61 2018 ii
MỞ ĐẦU 1. Sự cần thiết của đề tài nghiên cứu Ở nƣớc ta vấn đề rủi ro cho vay trong hoạt động kinh doanh ngân hàng và vấn đề quản lý rủi ro cho vay không còn mới lạ. Rủi ro cho vay ngân hàng là vấn đề đâu đầu của hệ thống ngân hàng tại Việt Nam và trên thế giới. Những bất ngờ luôn xẩy ra ngay cả đối với các ngân hàng có đội ngũ nhân sự giỏi nhất, nhiều kinh nghiệm nhất, vì thế nhận thức đƣợc rủi ro trong cho vay là những vấn đề thời sự cho hệ thống ngân hàng. Là chi nhánh của một ngân hàng thƣơng mại có quy mô lớn trong hệ thống ngân hàng thƣơng mại Việt Nam, nhận thức đƣợc sự quan trọng đó Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Chi nhánh Thái Thụy đã và đang rất quan tâm tới vấn đề quản lý rủi ro cho vay. Nhờ đó, hiệu quả công tác giảm rủi ro trong cho vay của chi nhánh trong những năm gần đây đƣợc phần nào cải thiện. Tuy hiệu quả hơn nhƣng so với yêu cầu quản lý rủi ro cho vay của chi nhánh vẫn còn nhiều thiếu sót, chƣa chặt chẽ. Để Agribank chi nhánh Thái Thụy phục vụ tốt hơn trên địa bàn huyện Thái Thụy, tỉnh Thái Bình đồng thời cũng là để chi nhánh phát triển bền vững trong môi trƣờng nhiều biến đổi, tăng cƣờng công tác quản lý rủi ro cho vay là một đòi hỏi tất yếu. Là một nhân viên đang công tác tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Chi nhánh Thái Thụy, tác giả nhận thức đƣợc tầm quan trọng của vấn đề trên nên đã lựa chọn đề tài “Quản lý rủi ro cho vay tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh Thái Thụy” làm đề tài luận văn thạc sĩ của mình. 2. Câu hỏi nghiên cứu Luận văn này nhằm trả lời cho câu hỏi nghiên cứu : - Khung lý thuyết về quản lý rủi ro cho vay là gì? 1
- Phân tích thực trạng về quản lý rủi ro cho vay tại địa bàn nghiên cứu nhƣ thế nào? - Đề xuất các giải pháp để tăng cƣờng quản lý rủi ro cho vay ra sao? 3. Mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ nghiên cứu Mục đích nghiên cứu: - Hệ thống hóa các kiến thức về rủi ro cho vay và nghiệp vụ quản lý rủi ro cho vay. - Phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý rủi ro cho vay qua số liệu có đƣợc tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Chi nhánh Thái Thụy thời gian từ năm 2014 – 2018. Từ đó đánh giá kết quả đạt đƣợc và hạn chế còn tồn tại. - Đề xuất giải pháp tăng cƣờng quản lý rủi ro cho vay tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Chi nhánh Thái Thụy dựa trên hạn chế. Nhiệm vụ nghiên cứu - Về mặt lý luận: + Hệ thống hóa các vấn đề lý thuyết về hoạt động quản lý rủi ro cho vay, xác định nội dung quản lý rủi ro cho vay, các yếu tố ảnh hƣởng đến hoạt động này. - Về mặt thực tiễn: + Tác giả phân tích thực trạng quản lý rủi ro trong hoạt động cho vay tại Agribank Thái Thụy dựa trên khung lý thuyết tại chƣơng 1, sau đó nhìn nhận các kết quả đạt đƣợc, hạn chế và nguyên nhân của hạn chế. + Đề xuất các giải pháp tăng cƣờng quản lý rủi ro cho vay cho trong bối cảnh mới hiện nay. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu - Đối tƣợng nghiên cứu: Công tác quản lý rủi ro cho vay của Agribank Thái Thụy. 2
- Phạm vi nghiên cứu: + Về không gian: Ngân hàng NN & PT Nông thôn Chi nhánh Thái Thụy; + Về thời gian: Giai đoạn 2014 - 2018 + Các công tác nâng cao chất lƣợng quản lý rủi ro cho vay tại chi nhánh. 5. Bố cục luận văn Ngоài рhần mở đầu, danh mục bảng biểu, danh mục từ viết tắt, kết luận và tài liệu tham khảo, luận văn gồm 4 chƣơng chính: Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ RỦI RO CHO VAY CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Chƣơng 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ RỦI RO CHO VAY TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM - CHI NHÁNH THÁI THỤY Chƣơng 4. GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG QUẢN LÝ RỦI RO CHO VAY TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN CHI NHÁNH THÁI THỤY 3
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ RỦI RO CHO VAY CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI 1.1 Tổng quan tình hình nghiên cứu Luận án tiến sĩ kinh tế “Quản lý rủi ro tín dụng tại ngân hàng thƣơng mại cổ phần công thƣơng Việt Nam” năm 2012 của tác giả Nguyễn Đức Tú đã nêu ra những mặt hạn chế của công tác quản lý rủi ro nhƣ: chiến lƣợc quản lý rủi ro tín dụng chƣa nhất quán , mô hình quản lý rủi ro tín dụng đã không còn phù hợp với tình hình kinh tế xã hội hiện nay, quy trình cấp tín dụng còn nhiều thủ tục rƣờm rà, hệ thống đo lƣờng rủi ro tín dụng thiếu đồng bộ, xuất hiện tình trạng tín dụng tập trung vào một số ngành hàng, nhóm khách hàng, ngân hàng chƣa xây dựng đƣợc hệ thống theo dõi cảnh báo sớm rủi ro tín dụng . Luận văn thạc sĩ kinh tế nghiên cứu về đề tài “Quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng đầu tƣ và phát triển Việt Nam” năm 2015 của tác giả Lê Thị Hồng Điều đã nêu rõ thực trạng của quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng đầu tƣ và phát triển Việt Nam dƣới các góc độ khác nhau. Thông qua hệ thống các chỉ tiêu đƣợc phân tích, luận văn đã tập trung đánh giá thực trạng hoạt động tín dụng, nguyên nhân dẫn đến rủi ro và các phƣơng pháp quản lý rủi ro. Từ đó, tác giả đánh giá hiệu quả công tác quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân hàng BIDV và đƣa ra các giải pháp, đề xuất kiến nghị để góp phần vào nâng cao chất lƣợng tín dụng tại Ngân hàng đầu tƣ và phát triển Việt Nam. Luận văn thạc sĩ kinh tế nghiên cứu về vấn đề “Quản lý rủi ro cho vay khách hàng cá nhân tại ngân hàng xuất nhập khẩu Việt Nam – chi nhành Hùng Vƣơng” năm 2016 của tác giả Nguyễn Quang Huy đã hệ thống hóa cơ sở lý thuyết về quản lý rủi ro trong cho vay khách hàng cá nhân, đƣa ra các yếu tố làm ảnh hƣởng đến hoạt động cho vay khách hàng cá nhân tại ngân 4
hàng thƣơng mại. Thông qua cơ sở lý thuyết đó, tác giả đã phân tích thực trạng hoạt động quản lý rủi ro trong cho vay khách hàng cá nhân tại ngân hàng xuất nhập khẩu Việt Nam – chi nhánh Hùng Vƣơng và đề xuất một số giải pháp phù hợp. Luận văn thạc sĩ “ Hoàn thiện công tác quản lý rủi ro cho vay dự án tại ngân hàng thƣơng mại cổ phần Bắc Á” năm 2015 của tác giả Phạm Thị Thuận đã đƣa ra các khái niệm về cho vay dự án, rủi ro cho vay, quản lý rủi ro cho vay dự án. Luận văn đã phân tích thực trạng cho vay dự án tại ngân hàng TMCP Bắc Á giai đoạn 2013 - 2015 và từ đó định hƣớng, đƣa ra giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý rủi ro cho vay dự án. Luận văn thạc sĩ “ Hoàn thiện công tác quản lý rủi ro cho vay doanh nghiệp tại ngân hàng thƣơng mại cổ phần Việt Nam Thịnh Vƣợng” năm 2014 của tác giả Đặng Thị Thanh Mai đã đƣa ra nội dung cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác quản lý rủi ro cho vay doanh nghiệp tại các ngân hàng thƣơng mại cổ phần. Dựa trên cơ sở đó phân tích thực trạng tại ngân hàng thƣơng mại cổ phần Việt Nam Thịnh Vƣợng giai đoạn 2012-2014. Luận văn đã đƣa ra đƣợc những hạn chế tồn tại, nguyên nhân của những hạn chế đó, từ đó đề xuất các giải pháp để khắc phục những hạn chế đó. Luận văn Thạc sĩ: “ Quản lý rủi ro tín dụng tại NHTM cổ phần đầu tƣ và phát triển chi nhánh Hƣng Yên”, năm 2015 của tác giả Lê Thị Thu Huyền đã phân tích thực trạng công tác Quản lý rủi ro tín dụng tại NHTM cổ phần đầu tƣ và phát triển chi nhánh Hƣng Yên giai đoạn 2013-2015, đƣa ra những giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng, nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro tín dụng tại địa điểm nghiên cứu. Luận văn Thạc sĩ: “ Quản lý rủi ro cho vay tiêu dùng tại NHTM cổ phần đầu tƣ và phát triển chi nhánh Bình Định”, năm 2013 của tác giả Nguyễn Diệu Thúy đã phân tích thực trạng công tác Quản lý rủi ro cho vay tiêu dùng 5
tại NHTM cổ phần đầu tƣ và phát triển chi nhánh Bình Định giai đoạn 2010- 2013, đƣa ra những giải pháp hạn chế rủi ro cho vay tín dụng dựa trên những khó khăn còn tồn tại trên địa bàn nghiên cứu. Các công trình nghiên cứu đã hệ thống hóa kiến thức, cơ sở lý luận về quản lý rủi ro cho vay trong các ngân hàng thƣơng mại, đã nêu thực trạng quản lý rủi ro cho vay tại các địa điểm nghiên cứu, chỉ ra đƣợc những hạn chế của quản lý rủi ro cho vay tại các cơ quan, tổ chức từ đó đƣa ra những giải pháp để giải quyết. Nhƣ vậy, các đề tài nghiên cứu chƣa có đề tài nào nghiên cứu chuyên sâu về ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn chi nhánh Thái Thụy, chƣa có đề tài nào nghiên cứu tổng thể hoạt động quản lý rúi ro cho vay để từ đó có những giải pháp nhằm giải quyết vấn đề này. Vào mỗi giai đoạn lại cần có những nghiên cứu mới để phù hợp với sự thay đổi của tình hình kinh tế xã hội, giúp các ngân hàng có những giải pháp hữu hiệu phù hợp với thực tế. Việc quản lý rủi ro cho vay, hạn chế thấp nhất rủi ro xảy ra trong hoạt động tín dụng là mục tiêu hàng đầu của Agribank chi nhánh Thái Thụy trong mọi thời kì. 1.2. Cơ sở lý luận về quản lý rủi ro cho vay 1.2.1. Khái niệm rủi ro cho vay của ngân hàng thương mại 1.2.1.1 Rủi ro và rủi ro trong kinh doanh Rủi ro là sự bất trắc, bất ngờ xảy ra trong hoạt động của doanh nghiệp gây thiệt hại, mất mát về vật chất, nguy hiểm và có thể lƣờng trƣớc đƣợc. Ngoài ra, rủi ro đƣợc hiểu là những yếu tố bất trắc xảy ra trong quá trình sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, tác động xấu đến phát triển của doanh nghiệp. Cũng có thể hiểu là sự giảm sút về tài sản hay giảm sút về lợi nhuận thực tế với lợi nhuận trong kế hoạch, hoặc là 6
Cũng có thể hiểu rằng, rủi ro trong kinh doanh là khả năng xảy ra các sự việc không lƣờng trƣớc, khi xảy ra sẽ làm cho kết quả kinh doanh không tốt nhƣ kết quả mong muốn, dự kiến. Do đó, trong kinh doanh cần chấp nhận là có xảy ra rủi ro và từ đó tìm ra giải pháp giảm bớt rủi ro là yêu cầu đòi hỏi chính đáng của mỗi công ty, doanh nghiệp. 1.2.1.2 Hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại 1.2.2.1.1. Khái quát về ngân hàng thương mại Ngân hàng thƣơng mại đã xuất hiện và phát triển từ lâu cùng với với sự phát triển của nền kinh tế thị trƣờng. Ngân hàng thƣơng mại là một tổ chức tài chính đặc biệt, chuyên kinh doanh loại hàng hóa đặc biệt đó là tiền tệ. Hoạt động kinh doanh của NHTM cũng từng bƣớc đƣợc củng cố và hoàn thiện, chuyển hóa theo hƣớng phù hợp với nền kinh tế đang phát triển không ngừng. Ngân hàng thƣơng mại có những đặc điểm: Thứ nhất, NHTM có hoạt động kinh doanh chủ yếu là nghiệp vụ huy động vốn dƣới các hình thức khác nhau để làm cơ sở cho các dịch vụ về tiền tệ. Còn các hoạt động dịch vụ khác đƣợc biểu hiện thông qua việc giao dịch lƣu thông tiền tệ, thanh toán, chứng khoán ….. để cam kết thực hiện công việc cho KH trong một thời hạn nhất định nhằm mục đích thụ hƣởng tiền công dịch vụ. Thứ hai, hoạt động NHTM là loại hình kinh doanh có điều kiện, nghĩa là chỉ khi nào NHTM thỏa mãn các điều kiện do nhà nƣớc quy định thì mới đƣợc phép kinh doanh trên thị trƣờng. Thứ ba, hoạt động tín dụng là loại hình kinh doanh có mức độ rủi ro cao và có ảnh hƣởng nghiêm trọng tới nền kinh tế nếu xảy ra nợ xấu. Bởi NHTM hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực tiền tệ, các NHTM phải tiến hành huy động vốn của khách hàng có nhu cầu gửi tiền lấy lãi suất để cấp tín dụng cho KH có nhu cầu vay và trên nguyên tắc NHTM chỉ có thể thu hồi tiền của 7
khách hàng vay sau một thời gian nhất định, nên khả năng rủi ro cao đồng thời kéo theo đó là sự rủi ro đối với ngƣời gửi tiền ở NHTM. Vì vậy, hoạt động kinh doanh của NH thƣờng đƣợc kiểm tra và kiểm soát hết sức chặt chẽ. 1.2.2.1.2. Hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại Khái niệm hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại Cho vay là hoạt động mang lại lợi nhuận chủ yếu và đặc trưng nhất của NHTM. Hoạt động cho vay sử dụng vốn của NHTM theo quy định trên hợp đồng tín dụng thông qua việc chuyển giao vốn cho các KH để họ sử dụng. Tín dụng đƣợc hiểu theo nghĩa đơn giản nhất là quan hệ thỏa thuận vay mƣợn trên nguyên tắc trả cả vốn lẫn lãi giữa bên đi vay và bên cho vay trong thời gian cố định. Thực chất, tín dụng là dựa vào việc bên cho vay tin tƣởng vào bên đi vay sẽ sử dụng tiền vay có hiệu quả và hoàn trả đúng thời hạn cả vốn lẫn lời. Đặc điểm hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại: - Cho vay là hoạt động sinh lời chủ yếu cho NHTM. Trong hoạt động kinh doanh của NH, cho vay là hoạt động mang lại lợi ích cao nhất trong NH. Ngoài cho vay, NH còn có nhiều hoạt động dịch vụ khác nhằm mang lại lợi nhuận nhƣ buôn bán ngoại tệ, kinh doanh chứng khoán… Những hoạt động này sinh lời cao cho NH nhƣng đi kèm với đó mức độ rủi ro cũng rất cao và tỷ trọng tài sản dành cho các hoạt động kinh doanh này thƣờng nhỏ hơn so với cho vay. Cho vay là hoạt động sinh lời lớn nên mức độ rủi ro trong hoạt động cho vay là đặc trƣng nhất. Chính vì vậy, nghiệp vụ rủi ro cho vay luôn đƣợc NH giám sát chặt chẽ nhằm hạn chế tổn thất. Trong hoạt động cho vay luôn tồn tại rủi ro kể cả với những dự án tốt nhất. Ngay cả khách hàng đi vay dùng khoản vay vào trong hoạt động sản xuất kinh doanh của chính mình cũng không thể nắm chắc kinh doanh có hiệu quả để chi trả vốn và lãi cho NH. Khi quyết định cho KH vay một món tiền, NH hy vọng khoản vay đƣợc sử dụng đúng mục đích là không gặp rủi ro, tức là NH thu đƣợc gốc và lãi 8
đúng hạn, nhƣng việc trả gốc và lãi đúng hạn còn phụ thuộc rất nhiều vào kết quả kinh doanh của KH hoặc có khi phụ thuộc vào ý thức trả nợ của KH. Cho vay luôn tồn tại tỉ lệ tổn thất nên với bất cứ khoản cho vay nào NH cũng cần phải kiếm soát chặt chẽ trong suốt thời gian cho vay tới khi thu hồi đƣợc gốc và lãi. 1.2.1.3. Rủi ro cho vay của ngân hàng thương mại 1.2.1.3.1. Khái niệm rủi ro cho vay của ngân hàng thương mại Trong hoạt động của ngân hàng thƣơng mai, hoạt động cho vay là hoạt động gây ra rủi ro nhiều nhất nhƣng cũng là mang lại lợi nhuận chủ yếu cho NH. Các nghiên cứu và thống kế cho thấy rủi ro hoạt động cho vay chiếm tới trên 60% rủi ro hoạt động của NH. Mặc dù hiện nay lợi nhuận từ hoạt động cho vay có xu hƣớng giảm xuống và các dịch vụ khác có xu hƣớng tăng lên nhƣng lợi nhuận từ cho vay vẫn chiếm tỷ trọng lớn trong hoạt động kinh doanh của NH. Khi thực hiện một hoạt động cho vay cụ thể, NH sẽ phân tích các yếu tố của KH vay sao cho nắm bắt đƣợc các yếu tố rủi ro từ phía khách hàng. NH chỉ quyết định cho vay khi nắm bắt đƣợc toàn bộ các sự cố có thể xảy ra với khoản vay, tuy nhiên không một NH nào có thể dự đoán chính xác các sự cố sẽ xảy ra. Khả năng trả gốc và lãi của KH có thể bị thay đổi do nhiều nguyên nhân. Hơn nữa, nhiều cán bộ NH có nghiệp vụ phân tích tín dụng một cách chƣa chuẩn xác. Theo khái niệm, cho vay là một hình thức cấp tín dụng vì thế rủi ro cho vay là một phần của rủi ro tín dụng. Có nhiều quan điểm mà chúng ta có thể dẫn ra là: Rủi ro trong hoạt động cho vay theo định nghĩa của Basel: “Rủi ro trong hoạt động cho vay là khả năng mà khách hàng vay hoặc bên đối tác không thực hiện đƣợc các nghĩa vụ của mình theo những điều khoản đã thoả thuận”. 9
Một định nghĩa khác có thể nêu ra của Ủy ban này là “Rủi ro thất thoát đối với một ngân hàng là sự vỡ nợ của ngƣời giao ƣớc trong hợp đồng”, trong đó sự vỡ nợ đƣợc xác định là bất kỳ sự vi phạm nghiêm trọng nào đối với nghĩa vụ hợp đồng khi hoàn trả gốc và/hoặc lãi. Theo quyết định 493/QĐ-NHNN của NHNN, có đề cập khái niệm “Rủi ro trong hoạt động cho vay của NH là khả năng xảy ra tổn thất trong hoạt động ngân hàng của tổ chức cho vay do KH không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện nghĩa vụ của mình theo cam kết” 1.2.1.3.2. Hậu quả khi xảy ra rủi ro cho vay của ngân hàng thương mại Rủi ro cho vay xảy ra có nghĩa là tổn thất về tài chính cho NHTM: đó là làm giảm thu nhập ròng và giảm giá trị thị trƣờng của vốn; trong trƣờng hợp nghiêm trọng sẽ dẫn tới thiệt hại lớn, nếu ở mức độ cao hơn có thể dẫn đến phá sản NH. Rủi ro cho vay gắn liền với chính hoạt động tín dụng của NHTM. Nguồn thu nhập từ hoạt động cho vay của NHTM phụ thuộc vào tình hình sử dụng vốn vay của ngƣời vay. Trƣờng hợp NH thu đƣợc nợ quá hạn thì cũng ảnh hƣởng tới sự thanh toán và rủi ro thanh khoản của NH do đó ảnh hƣởng trực tiếp tới doanh thu của NH. Còn trong những khoản cho vay gặp rủi ro gây cho NH những thiệt hại về mặt tài sản khi không thu đƣợc vốn và lãi trực tiếp làm giảm tài sản của NH. Các khoản đầu tƣ, cho vay thu hồi không thu hồi đƣợc hoặc quá hạn trong khi đó NH vẫn phải trả vốn huy động một cách đều đặn cả vốn, lãi đúng kỳ hạn. Chính vì thế nó đã làm giảm đáng kế nguồn thu của NH. Rủi ro cho vay nó đã ảnh hƣởng tới việc hoàn trả tiền gửi cho khách hàng gửi tiền. Rủi ro cho vay làm giảm uy tín của NH và hiệu quả kinh doanh của NH. NH nào xảy ra nhiều rủi ro là NH hoạt động kém hiệu quả. Nó sẽ ảnh hƣởng trực tiếp tới lƣợng tiền gửi cũng nhƣ số lƣợng khách sử dụng các dịch vụ của 10
NH do đó quy mô hoạt động của NH bị ảnh hƣởng và gây ra những tổn thất lớn về tài chính. Điều này cũng tác động mạnh tới uy tín của NH làm cho lòng tin của KH bị giảm. Mặt khác nếu NH nào gặp nhiều rủi ro thì khả năng phá sản của các NH đó là rất cao. Bởi vì khi mà NH gặp nhiều rủi ro trong hoạt động tín dụng thì khả năng thanh toán hay tính thanh khoản của NH là thấp. Mà khi NH hoạt động không hiệu quả sẽ gây tâm lý lo lắng cho ngƣời gửi tiền về khả năng chi trả của NH dẫn tới bên gửi rút tiền hàng loạt thì khả năng chi trả của NH sẽ gặp nhiều khó khăn dẫn đến có thể sẽ bị tạm dừng hoạt động phá sản. 1.2.2. Quản lý rủi ro cho vay của ngân hàng thương mại 1.2.2.1. Khái niệm và sự cần thiết quản lý rủi ro cho vay của ngân hàng thương mại 1.2.2.1.1. Khái niệm quản lý rủi ro cho vay của ngân hàng thương mại Rủi ro thƣờng tiềm ẩn và không phải lúc nào cùng xảy ra khi ngân hàng cho khách hàng vay vốn, nhƣng trong nhiều trƣờng hợp, do tính lặp lại của rủi ro nên ngân hàng có thể nhận biết đƣợc quy luật của nó. Chính vì điều này mà cán bộ tín dụng có thể tìm ra những biện pháp quản lý nhằm hạn chế khả năng xảy ra rủi ro cho vay và giảm thiểu tổn thất do rủi ro cho vay gây ra. Đây cũng chính là nguồn gốc hình thành lên ý tƣởng quản lý rủi ro cho vay mới. Quản lý rủi ro cho vay là quá trình ngân hàng quản lý theo quy trình hoạt động cho vay thông qua hệ thống của mình và công cụ quản lý để phòng ngừa, cảnh báo, đƣa ra các biện pháp nhằm giảm bớt thiệt hại việc không thu đƣợc đầy đủ cả gốc và lãi của khoản vay hoặc thu gốc và lãi đúng hạn. Quản lý rủi ro cho vay là việc hạn chế rủi ro ở mức thấp nhất mà nếu xảy ra ngân hàng có thể chấp nhận đƣợc; tổ chức, điều khiển và thực hiện các quy trình, quy định liên quan đến việc cấp tín dụng nhằm đảm bảo an toàn tín dụng. Công tác quản lý này đƣợc thực hiện ngay từ khi thực hiện hồ sơ xin 11