Luận văn Thạc sĩ Quản lý văn hóa: Bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa tộc người CơTu trên địa bàn huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:119

Thêm vào BST

Báo xấu

22
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận văn "Bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa tộc người CơTu trên địa bàn huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam" nhằm đánh giá thực trạng bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của người Cơ Tu ở huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam; Đề xuất một số giải pháp bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của người Cơ Tu ở huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý văn hóa: Bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa tộc người CơTu trên địa bàn huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH THANH HÓA BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HÓA THỂ THAO VÀ DU LỊCH HUỲNH NGỌC THANH BẢO VỆ VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN HÓA TỘC NGƯỜI CƠTU TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐÔNG GIANG, TỈNH QUẢNG NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ VĂN HÓA THANH HÓA, 2021
ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH THANH HÓA BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HÓA THỂ THAO VÀ DU LỊCH HUỲNH NGỌC THANH BẢO VỆ VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN HÓA TỘC NGƯỜI CƠTU TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐÔNG GIANG, TỈNH QUẢNG NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ VĂN HÓA Chuyên ngành: Quản lý Văn hóa Mã số: 8.319.042 Người hướng dẫn khoa học: TS. Lê Thị Thảo THANH HÓA, 2021
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi dưới sự hướng dẫn khoa học của TS. Lê Thị Thảo. Những nội dung trình bày trong luận văn là kết quả nghiên cứu của tôi, đảm bảo tính khách quan, trung thực, khoa học và dựa trên cơ sở số liệu từ các cơ quan chuyên ngành, tài liệu tham khảo đã được công bố. Những chỗ sử dụng kết quả nghiên cứu của người khác, tôi đều trích dẫn rõ ràng. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về sự cam đoan này. Thanh Hóa, ngày 08 tháng 10 năm 2021 Tác giả luận văn Huỳnh Ngọc Thanh
i MỤC LỤC MỤC LỤC ..................................................................................................... i DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT ........................................................... iv MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................ 1 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề .......................................................................... 4 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu .............................................................. 8 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu............................................................... 9 5. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................ 9 6. Đóng góp của luận văn ............................................................................. 10 7. Cấu trúc của luận văn ............................................................................... 11 Chương 1. LÝ THUYẾT VỀ BẢO VỆ, PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN HÓA TỘC NGƯỜI VÀ KHÁI QUÁT VỀ VĂN HÓA TỘC NGƯỜI CƠ TU TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐÔNG GIANG TỈNH QUẢNG NAM .......... 12 1.1. Lý thuyết về bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa tộc người ..................... 12 1.1.1. Các khái niệm ..................................................................................... 12 1.1.2. Một số quan điểm liên quan đến bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa tộc người Cơ Tu ................................................................................................. 18 1.1.3. Nội dung quản lý nhà nước về di sản văn hóa ..................................... 23 1.2. Khái quát về văn hóa tộc người Cơ Tu ở huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam ........................................................................................... 25 1.2.1. Khái quát về huyện Đông Giang ......................................................... 25 1.2.2. Khái quát về tộc người Cơ Tu............................................................. 28 1.2.3. Một số giá trị văn hóa của tộc người Cơ Tu ở huyện Đông Giang ........... 30 *Tiểu kết chương 1....................................................................................... 33
ii Chương 2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC BẢO VỆ VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN HÓA TỘC NGƯỜI CƠ TU TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐÔNG GIANG TỈNH QUẢNG NAM ................................................................... 35 2.1. Bộ máy quản lý ..................................................................................... 35 2.2. Thực trạng các hoạt động bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa tộc người Cơ Tu .................................................................................................... 40 2.2.1. Hoạt động ban hành chính sách và văn bản quy phạm pháp luật .............. 40 2.2.2. Hoạt động tổ chức thực hiện bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa tộc người Cơ Tu ................................................................................................. 46 2.3. Đánh giá thực trạng bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa tộc người Cơ Tu ở huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam ........................................................ 59 2.3.1. Những kết quả đạt được...................................................................... 59 2.3.2. Những tồn tại, hạn chế ........................................................................ 60 2.3.3. Nguyên nhân dẫn đến tồn tại, hạn chế ................................................ 65 2.3.4. Những thách thức đang đặt ra đối với việc bảo vệ, phát huy giá trị văn hóa tộc người Cơ Tu trong bối cảnh hiện nay .............................................. 66 *Tiểu kết chương 2....................................................................................... 68 Chương 3. QUAN ĐIỂM, PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ BẢO VỆ, PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN HÓA TỘC NGƯỜI CƠ TU TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐÔNG GIANG TỈNH QUẢNG NAM ............................................................................................ 70 3.1. Quan điểm, phương hướng .................................................................... 70 3.1.1. Quan điểm .......................................................................................... 70 3.1.2. Phương hướng .................................................................................... 72 3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả bảo vệ và phát huy văn hóa tộc người Cơ Tu ở huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam ........................................................ 74 3.2.1. Nhóm giải pháp về tổ chức bộ máy và cơ chế chính sách ................... 75
iii 3.2.2. Nhóm giải pháp tăng cường hiệu quả quản lý các hoạt động chuyên môn, nghiệp vụ............................................................................................. 79 3.2.3. Nhóm giải pháp về nâng cao nhận thức và hiệu quả quản lý nhà nước 84 3.2.4. Nhóm giải pháp huy động các nguồn lực trong bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa tộc người .................................................................................... 87 *Tiểu kết chương 3....................................................................................... 88 KẾT LUẬN ................................................................................................. 90 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 93 PHỤ LỤC.................................................................................................... 98
iv DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT Chữ cái viết tắt Chữ viết đầy đủ BVHTT&DL Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch CNXH Chủ nghĩa xã hội DSVH Di sản văn hóa DTTS Dân tộc thiểu số HĐND Hội đồng nhân dân KT-XH Kinh tế - xã hội Sở TT&TT Sở Thông tin & Truyền Thanh SVHTT&DL Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch TDTT Thể dục thể thao UBND Ủy ban nhân dân VH&TT Văn hóa và Thông tin Văn phòng HĐND & UBND Văn phòng Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân VH-TT-TT Văn hóa - thể thao - truyền thanh NCS Nghiên cứu sinh VT, PVT Vật thể, Phi vật thể CB-CC Cán bộ, công chức CNQSDĐ Chứng nhận quyền sử dụng đất
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Văn hóa là nền tảng hoạt động tinh thần của con người trong xã hội, phản ánh trình độ phát triển của nhân loại. Văn hóa tộc người Cơ Tu là toàn bộ giá trị vật chất và tinh thần của đồng bào Cơ Tu. Ngoài những nét tương đồng với văn hóa một số dân tộc anh em khác, văn hóa tộc người Cơ Tu có còn có những nét đặc trưng riêng, góp phần tạo nên một nền văn hóa Việt Nam thống nhất trong đa dạng. Đất nước ngày càng phát triển, xu thế hội nhập quốc tế ngày càng cao ảnh hưởng không ít đến nền văn hóa Việt Nam. Sự nhu nhập các giá trị văn hóa mới đã đặt ra yêu cầu hội nhập, tiếp thu có chọn lọc, bảo vệ, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống dân tộc. Bản sắc văn hóa của một dân tộc là những giá trị vật chất và tinh thần đặc trưng cho sự trường tồn của dân tộc đó. Bản sắc văn hóa của một dân tộc là dấu hiệu đặc trưng để chúng ta phân biệt và nhận biết dân tộc này với dân tộc khác, đồng thời phản ánh sinh động đời sống kinh tế - xã hội của dân tộc đó. Hiện nay, trước sự giao lưu và tiếp biến văn hóa, nhiều giá trị văn hóa truyền thống của các tộc người thiểu số ở Việt Nam có xu hướng mai một. Thách thức lớn đặt ra hiện nay là làm thế nào để tiếp thu những tinh hoa văn hóa thế giới mà vẫn bảo vệ và phát huy được các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, thực hiện được chủ trương "hòa nhập nhưng không hòa tan". Việc bảo vệ và phát huy giá trị bản sắc văn hóa truyền thống có ý nghĩa sống còn đối mới mỗi dân tộc, mỗi quốc gia, đặc biệt trong xu thế hội nhập với cơ chế thị trường hiện nay thì vấn đề này càng được chú trọng và quan tâm hơn bao giờ hết, vừa là mục tiêu, vừa là động lực để thực hiện các chính sách phát triển KT- XH, xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Đông Giang là một huyện miền núi phía Tây Nam tỉnh Quảng Nam. Đây là địa phương có tỷ lệ người Cơ Tu chiếm đa số, tới 80,46%, người Kinh
2 chiếm 18,91%, dân tộc khác chiếm tỷ lệ 0,63%… Tính đến hết tháng 6 năm 2021, dân số toàn huyện có hơn 25.563 người và hơn 6.000 hộ, với mật độ dân số trung bình là 87,53 người/km2. Điều kiện tự nhiên đa dạng và vị trí giao tiếp với các vùng, miền Nam Trung bộ nên từ rất sớm vùng đất Đông Giang đã trở thành nơi hội tụ của nhiều luồng cư dân. Trải qua lịch sử phát triển hàng trăm năm, cộng đồng cư dân Đông Giang luôn tự hào là chủ nhân của kho tàng văn hóa phong phú, đa dạng và đặc sắc. Trong những năm qua, Huyện ủy và HĐND &UBND huyện đã có nhiều chính sách, giải pháp hỗ trợ nhằm nâng cao đời sống văn hóa tinh thần cho tộc người Cơ Tu trên địa bàn huyện Đông Giang. Nhận thức của cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân về văn hóa nói chung và văn hóa truyền thống của tộc người Cơ Tu nói riêng được nâng lên. Công tác giữ gìn, bảo tồn và phát triển tinh hoa văn hóa dân tộc, đặc biệt là văn hóa truyền thống của tộc người Cơ Tu đã có bước phát triển mới về quy mô cũng như chiều sâu; các thiết chế văn hóa (Nhà sinh hoạt cộng đồng, Gươl) được triển khai xây dựng đi vào hoạt động; nhiều chương trình, kế hoạch về sưu tầm văn hóa vật thể và phi vật thể của tộc người Cơ Tu được thực hiện… Tất cả đã góp phần vào việc bảo tồn, phát triển văn hóa truyền thống của tộc người Cơ Tu trên địa bàn huyện Đông Giang. Các di tích tiêu biểu như di tích lịch sử Làng Đào (bến Hiên) tại xã Sông Kôn; di tích lịch sử Dốc Gợp tại xã Mà Cooih; di tích lịch sử Bờ sông A Vương tại xã A Rooi, di tích lịch sử Cột Buồm xã Kà Dăng; di tích lịch sử Căn cứ Liên khu ủy 5 và Nhà làm việc của đồng chí Võ Chí Công tại Thôn Tu Bhăù - xã Tư… Một số lễ hội tiêu biểu như: Lễ hội ăn mừng lúa mới, lễ hội đoàn kết, Lễ khánh thành gươl. Mỗi loại hình di sản văn hóa đều khẳng định những giá trị lịch sử, tiềm năng phát triển du lịch và mang sắc thái độc đáo của văn hóa tộc người vùng miền núi Quảng Nam nói riêng và Nam Trung bộ nói chung. Cộng đồng tộc người Cơ Tu có từ lâu đời với đời sống tâm linh phong phú đã hình thành nền
3 văn hóa chứa đựng những giá trị nhân văn sâu sắc. Song những giá trị truyền thống của tộc người này có nguy cơ mai một do chịu sự tác động bởi những mặt trái của nền kinh tế thị trường, những hạn chế của việc thực hiện chính sách định cư, quy hoạch phát triển kinh tế… Vì vậy, việc bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa tộc người Cơ Tu là nhiệm vụ cấp thiết nhằm góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc trong giai đoạn hiện nay trên địa bàn huyện Đông Giang tỉnh Quảng Nam. Trong tình hình hiện nay, do mặt trái của sự giao lưu tiếp biến văn hóa đã làm biến đổi nhiều giá trị văn hóa truyền thống của người Cơ Tu ở huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam, như: hiện tượng lai căng về văn hóa, ngôn ngữ, trang phục, các nghi lễ truyền thống. Bên cạnh đó, sự tác động của kinh tế thị trường và những vấn đề khách quan khác đã làm cho văn hóa truyền thống Cơ Tu không được bảo vệ, giữ nguyên vẹn. Một số giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể có nguy cơ bị lãng quên, mai một, người dân dần dần hòa nhập sống theo phong tục tập quán của người Kinh. Người lớn tuổi và các nghệ nhân là người Cơ Tu am hiểu về văn hóa truyền thống ngày càng ít đi, trong khi lớp trẻ không có ý thức giữ gìn vốn văn hóa truyền thống của dân tộc mình hoặc nếu có muốn cũng gặp khó khăn về việc truyền dạy. Việc bảo vệ và phát huy các giá trị văn hóa còn chậm và thiếu, chủ yếu tập trung vào công tác khôi phục để lưu giữ là chính; công tác chống xuống cấp, xử lý lấn chiếm đất đai, khoanh vùng bảo vệ; việc tuyên truyền, phổ biến chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước về quản lý và bảo vệ, phát huy giá trị văn hóa tộc người Cơ Tu đến cộng đồng còn chưa thực hiện đầy đủ, chưa đi vào chiều sâu, chưa có kế hoạch cụ thể để triển khai thực hiện đồng bộ giữa các ngành của huyện và 11 xã, thị trấn… . Vì vậy, đây là các vấn đề đặt ra đối với cơ quan quản lý nhà nước và người dân trong việc bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa tộc người Cơ Tu trên địa bàn huyện trong thời
4 kỳ phát triển đất nước nói chung nền kinh tế huyện Đông Giang nói riêng về bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa tộc người trên địa bàn huyện Đông Giang trong giai đoạn hiện nay. Nếu thực hiện tốt sẽ góp phần thực hiện thắng lợi chủ trương của Đảng trong việc “tiếp tục phát triển sâu rộng và nâng cao chất lượng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, gắn kết chặt chẽ và đồng bộ hơn với sự phát triển kinh tế - xã hội, làm cho văn hóa thấm sâu vào mọi lĩnh vực của đời sống xã hội” (Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII). Vì những lý do trên, học viên đã chọn đề tài "Bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa tộc người CơTu trên địa bàn huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam" làm đề tài luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Quản lý văn hóa của mình. 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 2.1. Các công trình nghiên cứu về văn hóa truyền thống tộc người Cơ Tu ở huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam Đến nay đã có nhiều công trình nghiên cứu về văn hóa truyền thống của tộc người Cơ Tu ở huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam. Năm 1992, tác giả Nguyễn Tri Hùng đã xuất bản sách "Người Cơ Tu ở Quảng Nam’’. Công trình này đã mô phỏng được cuộc sống dân dã và phong tục tập quán, những tín ngưỡng, những văn hóa vật thể và phi vật thể tộc người Cơ Tu trên địa bàn huyện Đông Giang. Năm 2006, tác giả Lưu Hùng đã xuất bản cuốn sách “Góp phần tìm hiểu văn hóa Cơ Tu”, góp phần làm gia tăng sự hiểu biết về những phương diện tộc người Cơ Tu ở Việt Nam nói chung và trên địa bàn huyện Đông Giang và Tây Giang, Nam Giang tỉnh Quảng Nam nói riêng. Kết quả nghiên cứu tổng quan về văn hóa dân tộc Cơ Tu của tác giả là cơ sở để luận văn đánh giá được điểm tương đồng và sự khác biệt cùng thực trạng văn hóa Cơ Tu ở mỗi địa phương. Từ đó, đề xuất các giải pháp để bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa tộc người Cơ Tu trên địa bàn huyện Đông Giang phù hợp và thực tế và có hiệu quả.
5 Năm 2006, nhà nghiên cứu Đinh Hồng Hải đã xuất bản sách "Tìm hiểu đôi nét về kiến trúc Gươl", qua đó đã mô phỏng được những nét đẹp văn hóa, kiến trúc Gươl và một số tín ngưỡng của tộc người Cơ Tu nói chung và các địa phương khác nói riêng. Cuốn "Từ điển tiếng Cơ Tu-Việt, Việt- Cơ Tu" của Nguyễn Hữu Hoàng, Tạ Văn Thông, Nguyễn Văn Lợi, Quảng Nam 2007. Đây là tài liệu có giá trị để luận văn tra cứu, giải mã được kho tàng di sản văn hóa đa dạng và đặc sắc của tộc người Cơ Tu ở huyện Đông Giang tỉnh Quảng Nam. Cuốn "Lịch sử Đảng bộ huyện Đông Giang giai đoạn 1945 - 2005" của tác giả Lê Văn Yên soạn thảo năm 2010 đã giới thiệu về sự ra đời và phát triển của Đảng bộ huyện, tác giả cũng đã điểm qua truyền thống lịch sử - văn hóa vùng đất Đông Giang. Công trình nghiên cứu không chuyên sâu về bảo vệ và phát huy văn hóa tộc người Cơ Tu nhưng đây cũng chính là nguồn tài liệu để luận văn có cái nhìn tổng quan về lịch sử vùng đất, cộng đồng dân cư và vai trò lãnh đạo Đảng bộ huyện trong sự phát triển kinh tế - văn hóa xã hội của địa phương. Năm 2012, đề tài khoa học cấp cơ sở "Nghiên cứu, sưu tầm, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa phi vật thể của tộc người Cơ Tu trên địa bàn huyện Đông Giang" của nhóm nghiên cứu do tác giả Văn Quý Thành (chủ biên) đã tập trung nghiên cứu 02 nội dung chính: truyện song ngữ Cơ Tu và nói lý - hát lý. Kết quả nghiên cứu của đề tài đã tạo cơ sở khoa học cho việc lập hồ sơ trình Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xem xét công nhận văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia cho các giá trị văn hóa này. Nội dung đề tài mặc dù chưa đề cập đến vấn đề bảo vệ và phát huy văn hóa tộc người Cơ Tu. Tuy nhiên, công trình nghiên cứu này cũng là cơ sở khoa học để luận văn nghiên cứu chuyên sâu về công tác quản lý, bảo vệ và và phát huy các giá trị văn hóa tộc người Cơ Tu và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý đối với văn hóa tộc người Cơ Tu trên địa bàn huyện Đông Giang.
6 Nội dung cuốn sách “Nghề dệt và trang phục cổ truyền của dân tộc Cơ Tu tỉnh Quảng Nam” của TS. Trần Tấn Vịnh tập trung nghiên cứu về các giá trị của nghề dệt và trang phục cổ truyền của tộc người Cơ Tu. Đây là công trình rất có giá trị, góp phần thể hiện bản sắc văn hóa Cơ Tu, là cơ sở để luận văn đánh giá đúng thực trạng một trong những loại hình di sản văn hóa phi vật thể đặc sắc (nghề dệt) của huyện Đông Giang, từ đó đề xuất ra các giải pháp bảo vệ và nâng cao giá trị và phát huy di sản văn hóa này. Cuốn "Đông Giang 15 năm xây dựng và phát triển" xuất bản năm 2018 là cuốn sách đánh giá sự xây dựng và phát triển của huyện Đông Giang về kinh tế, văn hóa - xã hội và an ninh - quốc phòng. Đây cũng là nguồn cơ sở để luận văn nghiên cứu và đưa ra được giải pháp bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa của tộc người Cơ Tu trong giai đoạn hiện nay. Ngoài ra, nghiên cứu về văn hóa truyền thống của tộc người Cơ Tu còn nhiều công trình khác, như: "Tiếng thông dụng Cơ Tu - Kinh và Văn hóa Làng Cơ Tu tỉnh Quảng Nam" của tác giả Bh’riu Liếc (2006), "Những sự kiện Đảng bộ Quảng Nam - Đà Nẵng (1930-1975) xuất bản năm 2006; Bài viết “Tín ngưỡng đa thần của người Cơ Tu ở huyện Hiên” của tác giả Phan Thị Xuân Bốn (Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật, 2005); Cuốn sách "Tìm hiểu văn hóa Cơ Tu" của tác giả Tạ Đức (Nxb Thuận Hóa, 2002)… 2.2. Các công trình nghiên cứu về bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của tộc người Cơ Tu Đã có nhiều công trình đề cập đến vấn đề bảo vệ và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, tiêu biểu như sau: Tác giả Ngô Đức Thịnh trong công trình Bảo tồn và phát huy văn hóa phi vật thể đã giới thiệu phân loại di sản văn hóa vật thể và văn hóa phi vật thể, các dạng thức chính của văn hóa phi vật thể đó là ngữ văn truyền miệng, các hình thức trình diễn xướng và trình diễn, những hành vi ứng xử, các hình
7 thức nghi lễ, tín ngưỡng, tôn giáo, phong tục, lễ hội, tri thức dân gian. Tác giả đã nghiên cứu một số đặc trưng của văn hóa phi vật thể. Từ đó đề ra các giải pháp sưu tầm, bảo tồn và phát huy văn hóa phi vật thể dưới dạng “tĩnh” và dạng “động” và nhất là giải pháp bảo vệ con người - nghệ nhân văn hóa - “báu vật sống” của nhân loại. Tác giả Trương Quốc Bình trong công trình Về mối quan hệ văn hóa và du lịch đã nghiên cứu và phân tích về mối quan hệ biện chứng giữa văn hóa và du lịch được thể hiện rõ trong sự kiên kết giữa việc bảo vệ và phát huy các di tích lịch sử và văn hóa. Tác giả đã chỉ ra được những tác động tiêu cực do hoạt động du lịch gây ra đối với việc bảo tồn di sản văn hóa nói riêng và nếp sống văn hóa nói chung. Qua đó đề xuất các giải pháp quản lý văn hóa và phát triển du lịch bền vững. Trong công trình Bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể: Quan niệm quốc tế và chính sách pháp luật của một số quốc gia, tác giả Trương Hồng Quang đã khái quát sự hình thành và phát triển chính sách bảo tồn hệ thống DSVHPVT trên thế giới từ năm 1939 cho đến nay, phân tích các quan niệm về DSVHPVT của UNESCO và một số quốc gia trên thế giới trong đó có Việt Nam, từ đó rút ra những nhận xét về điểm giống và khác nhau trong các quan niệm. Tác giả cũng đưa ra một số chính sách bảo vệ DSVHPVT tại một số quốc gia cụ thể như Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc, Philipin.... Đây là những thông tin rất hữu ích giúp NCS tham khảo các biện pháp bảo vệ DSVHPVT của một số quốc gia trong khu vực để so sánh và vận dụng vào điều kiện cụ thể của Việt Nam. Nội dung cụ thể về bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của tộc người Cơ Tu ở huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam chưa có nhiều công trình đề cập đến. Một số bài viết trình bày về việc bảo vệ và phát huy một số giá trị văn hóa cụ thể như bài viết Biến đổi trong văn hóa ẩm thực truyền
8 thống của người Cơ Tu ở huyện Nam Giang, tỉnh Quảng Nam của tác giả Trần Thị Thái (Tạp chí Khoa học xã hội miền Trung, số 4 năm 2015) đã trình bày sự biến đổi trong văn hóa ẩm thực truyền thống, qua đó đề xuất một số biện pháp bào vệ và phát huy giá trị. Trong hồ sơ đề nghị công nhận và xếp hạng các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể cũng có mục đề xuất biện pháp quản lý, tuy nhiên còn ở mức độ khái quát. Tóm lại, đã có nhiều công trình nghiên cứu về văn hóa truyền thống của người Cơ Tu ở huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam, tuy nhiên, chưa có công trình nào đề cập đến vấn đề bảo vệ và phát huy những giá trị văn hóa này. Do vậy, luận văn có sự tham khảo các công trình nghiên cứu đi trước nhưng không trùng lặp, có đóng góp về mặt lý luận và thực tiễn. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận về bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa tốc người và khái quát hóa các giá trị văn hóa truyền thống của tộc người Cơ Tu ở huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam. - Đánh giá thực trạng bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của người Cơ Tu ở huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam. - Đề xuất một số giải pháp bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của người Cơ Tu ở huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa các vấn đề lý luận về bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa tộc người và nhận diện giá trị văn hóa tộc người Cơ Tu ở huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam. - Khảo sát, đánh giá thực trạng công tác bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của người Cơ Tu ở huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam. - Đề xuất các giải pháp phù hợp, khả thi nhằm bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của người Cơ Tu ở huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam.
9 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn đề cập đến đối tượng nghiên cứu chính là vấn đề bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa tộc người và nhận diện giá trị văn hóa tộc người Cơ Tu ở huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về phạm vi không gian: Nghiên cứu trên địa bàn bàn huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam - Về phạm vi thời gian: từ năm 2015 đến nay. - Về phạm vi vấn đề nội dung nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu là một vấn đề có nội dung rộng, trong khuôn khổ của một luận văn, học viên chỉ đề cập và nghiên cứu một cách khái quát những vấn đề cơ bản của quản lý nhà nước về bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa tộc người Cơ Tu trên địa bàn huyện Đông Giang của tỉnh Quảng Nam trong khuôn khổ hiểu biết của bản thân và khoảng thời gian từ năm 2015 đến nay. 5. Phương pháp nghiên cứu 5.1.Phương pháp nghiên cứu tài liệu Nghiên cứu các tài liệu viết về bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa tộc người Cơ Tu trên địa bàn huyện Đông Giang, để từ đó phân loại các nguồn tư liệu theo mục đích và nội dung của đề tài nghiên cứu. Trong phương pháp này, tác giả luận văn tuân thủ phương pháp kế thừa các nguồn sử liệu, tài liệu đã nghiên cứu về công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa trong nước, trong tỉnh cũng như nghiên cứu về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa trên địa bàn bàn huyện Đông Giang. 5.2. Phương pháp điền dã thực địa Kết hợp với việc nghiên cứu qua các tài liệu viết, tác giả đã đi điền dã thực tế trên địa bàn bàn huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam để khảo sát thực
10 trạng về bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa tộc người Cơ Tu, tìm hiểu thái độ và sự nhận thức của nhân dân địa phương và các hoạt động quản lý nhằm bảo vệ, gìn giữ của cộng đồng dân cư. Đánh giá mức độ xuống cấp, nguy hại của các loại hình văn hóa đang tồn tại ở địa phương. 5.3. Phương pháp tổng hợp, thống kê, so sánh Qua việc thu thập, nghiên cứu các tài liệu viết và khảo sát thực tế trên địa bàn huyện Đông Giang tác giả tiến hành tổng hợp, thống kê, phân tích so sánh các công trình nghiên cứu, các chính sách của địa phương tác động đến việc bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa tộc người Cơ Tu trên địa bàn huyện Đông Giang để làm căn cứ củng cố cho nhận định khoa học của tác giả luận văn. 5.4. Phương pháp chuyên gia Tham vấn chuyên môn, chuyên gia để đưa ra giải pháp quản lý về bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa tộc người Cơ Tu trên địa bàn huyện Đông Giang một cách khoa học, hữu hiệu, phù hợp với quan điểm thực tiễn và khoa học chuyên ngành. Nhất quán sử dụng phương pháp nghiên cứu liên ngành trên cơ sở chủ đạo của phương pháp nghiên cứu các ngành văn hóa học, quản lý văn hóa như lấy phương pháp nghiên cứu ngành quản lý văn hóa làm trọng tâm. 6. Đóng góp của luận văn 6.1. Về mặt lý luận Trên cơ sở tham khảo và kế thừa những kết quả nghiên cứu về lý luận của các tác giả đi trước, luận văn tiếp tục tổng hợp, hệ thống, bổ sung cơ sở lý luận về bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa tộc người, hệ thống hóa giá trị văn hóa truyền thống của tộc người Cơ Tu trên địa bàn huyện Đông Giang của tỉnh Quảng Nam, từ đó góp phần làm cơ sở để đưa ra những giải pháp khoa học, khả thi nhằm bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa tộc người Cơ Tu trên địa bàn huyện Đông Giang tỉnh Quảng Nam.
11 6.2. Về mặt thực tiễn Từ những kết quả nghiên cứu thực trạng, đánh giá việc bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của tộc người Cơ Tu ở Đông Giang tỉnh Quảng Nam, luận văn có những đề xuất những giải pháp góp phần vệ và phát huy bản sắc văn hóa cộng đồng tộc người Cơ Tu ở Đông Giang tỉnh Quảng Nam trong sự nghiệp hội nhập và phát triển văn hóa hiện nay. Đồng thời, luận văn có thể trở thành tài liệu tham khảo về lĩnh vực Quản lý văn hóa. 7. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, các phụ lục, bố cục của luận văn gồm có 03 chương như sau: Chương 1: Lý thuyết về bảo vệ, phát huy giá trị văn hóa tộc người và khái quát về văn hóa tộc người Cơ Tu trên địa bàn huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam. Chương 2: Thực trạng công tác bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa tộc người Cơ Tu trên địa bàn huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam. Chương 3: Quan điểm, phương hướng và giải pháp nâng cao hiệu quả bảo vệ, phát huy giá trị văn hóa tộc người Cơ Tu trên địa bàn huyện Đông Giang tỉnh Quảng Nam.
12 Chương 1. LÝ THUYẾT VỀ BẢO VỆ, PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN HÓA TỘC NGƯỜI VÀ KHÁI QUÁT VỀ VĂN HÓA TỘC NGƯỜI CƠ TU TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐÔNG GIANG TỈNH QUẢNG NAM 1.1. Lý thuyết về bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa tộc người 1.1.1. Các khái niệm 1.1.1.1. Tộc người GS.TS. Phan Hữu Dật xác định: thuật ngữ dân tộc trong Dân tộc học cần được hiểu, đó là tộc người, tiếng Hy Lạp là ethnos, ethnie. Và đưa ra khái niệm: tộc người là cộng đồng người hình thành trong lịch sử, trên một lãnh thổ nhất định, cùng có chung những đặc điểm tương đối bền vững về ngôn ngữ, văn hóa, tâm lý, ý thức sự thống nhất của mình và làm cho mình khác với các tộc người khác, thông qua tên tự gọi [0] . GS. Đặng Nghiêm Vạn phân biệt nation (dân tộc) và ethnie (tộc người), ngoài sự đồng nhất hai thuật ngữ ethnos, ethnie chỉ định khái niệm chung tộc người, GS. Đặng Nghiêm Vạn đưa ra luận điểm dân tộc (nation) theo nghĩa được Liên hợp Quốc công nhận: thuật ngữ nation có nghĩa là một cộng đồng nhân dân (people) ổn định được phát triển trong lịch sử, với một lãnh thổ, một sinh hoạt kinh tế, một đặc trưng văn hóa, một tiếng nói chung, chỉ đạo bởi một nhà nước [0]. Tác giả Bùi Xuân Đính nêu rõ: Tộc người (ethnos, ethnie) là hình thái đặc thù của một tập đoàn người, một tập đoàn xã hội, xuất hiện trong quá trình phát triển của tự nhiên và xã hội, được phân biệt bởi ba đặc trưng cơ bản, mang tính ổn định và tương đối bền vững qua hàng nghìn năm lịch sử là: ngôn ngữ, văn hóa, ý thức tự giác về cộng đồng [0]. 1.1.1.2. Văn hóa và di sản văn hóa Tổng giám đốc Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO): “Văn hóa là tổng thể sống động các hoạt động dân tộc trong
13 quá khứ và trong hiện tại. Qua các thế kỷ, hoạt động sáng tạo ấy đã hình thành nên một hệ thống giá trị, các truyền thống và các thị hiếu- những yếu tố xác định đặc tính riêng biệt của mỗi dân tộc” [0, tr. 142-165]. Trước Cách mạng Tháng Tám năm 1945, đã có một số học giả trong và ngoài nước nghiên cứu về văn hóa Việt Nam. Văn hóa được Chủ tịch Hồ Chí Minh quan niệm theo nghĩa rộng bao gồm toàn bộ những giá trị vật chất, những giá trị tinh thần và phương thức sinh hoạt của con người: "Vì sự sinh tồn cũng như mục đích của cuộc sống, loài người mới sáng tạo và phát minh ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn hóa, nghệ thuật, những công cụ cho sinh hoạt hàng ngày về mặc, ở và các phương thức sử dụng. Toàn bộ những sáng tạo và phát minh đó tức là văn hóa" [0, tr. 43]. Tác giả Trần Ngọc Thêm định nghĩa "Văn hóa là một hệ hữu cơ các giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo và tích lũy trong quá trình hoạt động thực tiễn và trong sự tương tác giữa con người với môi trường tự nhiên và xã hội của mình" theo [0, tr.10]. Từ những quan niệm đó, ta nhận thấy: Theo nghĩa rộng, văn hóa là toàn bộ giá trị vật chất, tinh thần do con người sáng tạo ra trong hoạt động thực tiễn lịch sử - xã hội, mang tính chất chân, thiện, mỹ và phục vụ cho sự sinh tồn, phát triển của xã hội loài người. Theo nghĩa hẹp, văn hóa là toàn bộ các giá trị tinh thần do con người sáng tạo, tích lũy trong quá trình lịch sử xã hội. Nghị quyết Hội nghị Ban chấp hành Trung ương lần thứ V (khóa VIII, 1998), Đảng Cộng sản Việt Nam xác định: Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế, xã hội. Văn hóa Việt Nam là thành quả hàng nghìn năm lao động, sáng tạo, đấu tranh kiên cường dựng nước và giữ nước của cộng đồng các dân tộc Việt Nam, là kết quả giao lưu và tiếp thu tinh hoa của nhiều nền văn minh thế giới để không ngừng hoàn thiện mình.