Luận văn Thạc sĩ Sư phạm Toán: Dạy học chủ đề “Phương pháp tọa độ trong mặt phẳng” theo phương pháp “đàm thoại - phát hiện”

Chia sẻ: Lộ Lung | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:12

Thêm vào BST

Báo xấu

34
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là xây dựng những giáo án dạy học chương “Phương pháp tọa độ trong mặt phẳng” – Hình học 10, theo phương pháp Đàm thoại - Phát hiện, góp phần nâng cao chất lượng dạy học Toán ở trường Trung học phổ thông.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Sư phạm Toán: Dạy học chủ đề “Phương pháp tọa độ trong mặt phẳng” theo phương pháp “đàm thoại - phát hiện”

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC ĐÀO THỊ PHƢƠNG LIÊN DẠY HỌC CHỦ ĐỀ “PHƢƠNG PHÁP TỌA ĐỘ TRONG MẶT PHẲNG” THEO PHƢƠNG PHÁP “ĐÀM THOẠI - PHÁT HIỆN” LUẬN VĂN THẠC SỸ SƢ PHẠM TOÁN HÀ NỘI - 2015
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC ĐÀO THỊ PHƢƠNG LIÊN DẠY HỌC CHỦ ĐỀ “PHƢƠNG PHÁP TỌA ĐỘ TRONG MẶT PHẲNG” THEO PHƢƠNG PHÁP “ ĐÀM THOẠI - PHÁT HIỆN” LUẬN VĂN THẠC SỸ SƢ PHẠM TOÁN Chuyên ngành: Lý luận và Phƣơng pháp dạy học (bộ môn Toán) Mã số: 60 14 01 11 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS.TS. Bùi Văn Nghị HÀ NỘI - 2015
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình nghiên cứu xây dựng và thực hiện đề tài “Dạy học chủ đề “Phương pháp tọa độ trong mặt phẳng” theo phương pháp “Đàm thoại- Phát hiện ”. tôi đã nhận được sự giúp đỡ của Ban giám hiệu và Hội đồng giáo dục nhà trường THPT Dương Quảng Hàm thuộc huyện Văn Giang, các bạn đồng nghiệp, các em học sinh và các lực lượng giáo dục trong huyện Văn Giang, tỉnh Hưng Yên, đã tận tình cung cấp tài liệu, đóng góp các ý kiến quý báu để tôi hoàn thành luận văn này. Để đạt tới kết quả hôm nay, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới các thầy giáo, cô giáo trong Ban giám hiệu, các giáo sư, các giảng viên của Trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc và chân thành đến thầy giáo hướng dẫn khoa học GS.TS Bùi Văn Nghị , người đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo cho tôi trong suốt quá trình lập đề cương, nghiên cứu viết và hoàn thiện luận văn. Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong việc nghiên cứu, thực hiện và hoàn chỉnh luận văn, song chắc rằng luận văn vẫn còn có những thiếu sót, tôi rất mong nhận được sự góp ý, chỉ bảo của quý thầy giáo, cô giáo, các bạn đồng nghiệp và bạn đọc để đề tài được hoàn thiện hơn, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh thân yêu của chúng ta. Xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, tháng 11 năm 2014 Tác giả Đào Thị Phương Liên i
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BT Bài tập BTVN Giao nhiệm vụ về nhà CH Câu hỏi DH Dạy học ĐC Đối chứng ĐT Đường thẳng GV Giáo viên HS Học sinh PP Phương pháp PPDH Phương pháp dạy học PTDH Phương tiện dạy học PTTQ Phương trình tổng quát PTTS Phương trình tham số TN Thực nghiệm TNSP Thực nghiệm sư phạm THPT Trung học phổ thông TT Thông tin VTCP Vectơ chỉ phương ii
MỤC LỤC Lời cảm ơn .................................................................................................. i Danh mục viết tắt ........................................................................................ ii Mục lục ........................................................................................................ iii Danh mục bảng............................................................................................ v Danh mục biểu đồ ....................................................................................... v MỞ ĐẦU .................................................................................................... 1 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ………………..…… 5 1.1. Định hướng đổi mới phương pháp dạy học môn Toán ở trường phổ thông.......................................................................................................... 5 1.1.1. Định hướng đổi mới phương pháp dạy học..................................... 5 1.1.2. Một số phương pháp dạy học theo định hướng đổi mới……….…. 6 1.2. Phương pháp dạy học Đàm thoại -Phát hiện………………...……... 6 1.2.1. Khái niệm……………………………………................................. 6 1.2.2. Những ưu điểm, nhược điểm của dạy học Đàm thoại- Phát hiện… 8 1.2.3. So sánh các phương pháp Đàm thoại tái hiện, Đàm thoại- Phát hiện, tìm tòi, Phát hiện và giải quyết vấn đề……………………….…… 10 1.3. Một số vấn đề cơ bản về câu hỏi……………………………………... 11 1.3.1. Quan niệm về câu hỏi, phân loại câu hỏi, vai trò của câu hỏi trong dạy học môn Toán…………………………………….…………………. 12 1.3.2. Một số yêu cầu về câu hỏi trong phương pháp Đàm thoại- Phát hiện………………………………………………………….…………… 12 1.3.3. Một số yêu cầu về hệ thống câu hỏi trong phương pháp Đàm thoại -Phát hiện…………………………………………………….……. 13 1.4. Một số thực tiễn dạy học chủ đề “Phương pháp tọa độ trong mặt phẳng” theo phương pháp Đàm thoại - Phát hiện…………...…………. 14 1. 4.1. Khảo sát qua phiếu điều tra…………………………….………… 14 1.4.2 . Phân tích kết quả điều tra………………………………………… 16 Tiểu kết chương 1…………………………………..…………………… 17 iii
Chƣơng 2. XÂY DỰNG MỘT SỐ GIÁO ÁN DẠY HỌC CHỦ ĐỀ “PHƢƠNG PHÁP TỌA ĐỘ TRONG MẶT PHẲNG” THEO PHƢƠNG PHÁP ĐÀM THOẠI PHÁT HIỆN………………………. 18 2.1. Một số vấn đề về giáo án. ………………………………………….. 18 2.1.1. Cấu trúc bài soạn. ………………………………………………… 18 2.1.2. Phương hướng xây dựng những giáo án dạy học chủ đề “Phương pháp tọa độ trong mặt phẳng” theo phương pháp Đàm thoại- Phát hiện…………………………………………………………………….. 19 2.2. Một số giáo án dạy học nội dung “ Phương pháp tọa độ trong mặt phẳng” theo phương pháp Đàm thoại- Phát hiện....................................... 19 2.2.1. Phương trình tham số của đường thẳng........................................... 19 2.2.2. Phương trình tổng quát của đường thẳng......................................... 29 2.2.3. Bài tập về phương trình đường thẳng……………………..……… 37 2.2.4. Đường tròn………………………………………………..………. 52 2.2.5. Bài tập về đường Elip………………………………………..…… 67 Tiểu kết chương 2…………………………………………………..…… 76 Chƣơng 3. THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM…………………………...… 77 3.1 Mục đích, nội dung, tổ chức thực nghiệm sư phạm…………………. 77 3.1.1 Mục đích thực nghiệm sư phạm…………………………………… 77 3.1.2 Nội dung thực nghiệm sư phạm………………………....………… 77 3.1.3. Tổ chức thực nghiệm sư phạm………………................................. 77 3.2. Đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm. …………………………… 78 3.2.1. Đánh giá từ các Phiếu dự giờ của giáo viên.................................... 78 3.2.2. Đánh giá từ bài kiểm tra............................................................... 82 Tiểu kết chương 3………………………………………………………..… 87 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ…………………………………….. 85 1. Kết luận…………………………………………………….…………. 85 2. Khuyến nghị…………………………………………………………... 85 TÀI LIỆU THAM KHẢO……………………………………………... 86 PHỤ LỤC……………………………………………………………….. 89 iv
DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1: Tổng hợp ý kiến từ thầy cô dự giờ TNSP(giáo án 1) ……… 79 Bảng 3.2: Tổng hợp ý kiến từ thầy cô dự giờ ĐC (giáo án 1):……….. 80 Bảng 3.3: Tổng hợp ý kiến từ thầy cô dự giờ TNSP (giáo án 2) …….. 80 Bảng 3.4: Tổng hợp ý kiến từ thầy cô dự giờ ĐC(giáo án 2) ………... 81 Bảng 3.5. Kết quả của bài 1…………………………………………… 85 Bảng 3.6. Kết quả của bài 2. …………………………………..……... 85 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1: Tần suất kết quả bài 1 ………………………………….. 86 Biểu đồ 3.2: Tần suất kết quả bài 2………………………………....... 86 5
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Hiện nay nền kinh tế nước ta đã chuyển sang cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước và hội nhập quốc tế sâu rộng về nhiều mặt. Sự phát triển của xã hội và công cuộc đổi mới đất nước đòi hỏi giáo dục cần có những thay đổi nhất định để phù hợp với tình hình mới, hoàn cảnh mới. Yêu cầu này dẫn đến phải có sự đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục. Nghị quyết Hội nghị Ban chấp hành Trung ương Đảng lần thứ II khoá XI năm 2011, đã chỉ rõ “ Phương pháp (PP) giáo dục phải hướng vào người học, rèn luyện và phát triển khả năng giải quyết vấn đề một cách năng động, độc lập, sáng tạo ngay trong quá trình học tập ở nhà trường phổ thông. Áp dụng những PP giáo dục hiện đại để bồi dưỡng cho học sinh năng lực tư duy sáng tạo, năng lực giải quyết vấn đề”. Xã hội ngày nay đòi hỏi mỗi người cần phải có kiến thức, có năng lực tư duy, có khả năng làm việc độc lập, chủ động, tự giác sáng tạo. Tuy nhiên trong nhà trường phổ thông hiện nay vẫn có không ít thầy cô cho rằng chỉ cần dạy sao cho hoàn thành đủ chương trình, mà không quan tâm gì đến mục tiêu dạy học. Từ đó vẫn còn tình trạng là PPDH của thầy nặng về thuyết trình, truyền thụ kiến thức một chiều, cách học của trò vẫn là tiếp thu thụ động, học tập một cách máy móc, rập khuôn, thiếu tích cực. Có không ít thầy cô còn khó khăn trong việc lựa chọn PPDH phù hợp cho từng nội dung kiến thức và gặp nhiều khó khăn khi gặp các vấn đề cần giải quyết. Thực hiện Luật Giáo dục Việt Nam năm 2005 và định hướng đổi mới PPDH của Bộ Giáo dục và Đào tạo giai đoạn 2005 – 2015, giáo viên toàn ngành đã tích cực suy nghĩ, đổi mới PPDH trong các cấp học, bậc học. Theo phương châm: “lấy học sinh làm vị trí trung tâm”, việc lựa chọn PPDH phát huy được tính chủ động tích cực sáng tạo của học sinh là một vấn đề quan trọng. Có nhiều PPDH đáp ứng được điều đó. Chẳng hạn, những PP theo 6
những xu hướng dạy học không truyền thống như: DH theo thuyết kiến tạo, DH theo lí thuyết tình huống. . . Cũng có một số PPDH truyền thống vẫn được khai thác, cải tiến, vận dụng một cách thích hợp, như: PPDH Đàm thoại - Phát hiện, PPDH luyện tập, củng cố. . . Những PP này vẫn phát huy được tính tích cực hoạt động học tập của học sinh. Phương pháp Đàm thoại-Phát hiện là một trong số các phương pháp dạy học phát huy được tính tích cực học tập của học sinh, được nhiều giáo viên thường xuyên sử dụng trong giảng dạy. Tuy nhiên, cũng còn không ít giáo viên Toán THPT hiểu về phương pháp Đàm thoại p hát hiện chưa thật thấu đáo và còn lúng túng trong việc sử dụng phương pháp này trong dạy học môn Toán. Trong chương trình Hình học lớp 10, “Phương pháp tọa độ trong mặt phẳng’’ là một chương quan trọng. Khi dạy học chương này, giáo viên gặp những khó khăn nhất định trong việc tổ chức các hoạt động học tập cho học sinh, học sinh cũng gặp không ít khó khăn trong việc chiếm lĩnh kiến thức và rèn luyện kĩ năng. Vào chương trình Hình học lớp 10 học sinh được tiếp cận với hai PP nghiên cứu hình học; đó là: phương pháp vectơ và phương pháp tọa độ. Những kiến thức mở đầu trong chương này có vai trò quan trọng đặc biệt, làm cơ sở, nền tảng cho những kiến thức về sau. Trong đó nhiều khái niệm mới được bắt nguồn từ các khái niệm đã có, nên giáo viên có thể dẫn dắt để học sinh có thể tiếp cận các khái niệm, định lí bằng PP Đàm thoại- Phát hiện. Với những lí do trên đề tài được chọn là: “Dạy học chủ đề “Phương pháp tọa độ trong mặt phẳng” theo phương pháp“ Đàm thoại - Phát hiện ”.”. 2. Mục đích nghiên cứu Xây dựng những giáo án dạy học chương: “Phương pháp tọa độ trong mặt phẳng” – Hình học 10, theo phương pháp Đàm thoại - Phát hiện, góp phần nâng cao chất lượng dạy học Toán ở trường Trung học phổ thông. 7
3. Khách thể nghiên cứu Chương trình SGK Hình học 10 và thực tiễn sử dụng phương pháp dạy học Đàm thoại - Phát hiện ở trường THPT. 4. Đối tƣợng nghiên cứu Quá trình dạy học chủ đề “Phương pháp tọa độ trong mặt phẳng” bằng phương pháp Đàm thoại - Phát hiện ở trường THPT. 5. Giả thuyết nghiên cứu Nếu vận dụng một cách thích hợp phương pháp da ̣y ho ̣c Đàm thoại - Phát hiện trong dạy học chủ đề “Phương pháp tọa độ trong mặt phẳng” thì học sinh sẽ vừa nắm vững tri thức, vừa học được cách tìm ra những tri thức đó, góp phần nâng cao chất lượng dạy học. 6. Phạm vi nghiên cứu - Giới hạn trong nghiên cứu nội dung chủ đề “Phương pháp tọa độ trong mặt phẳng” theo chương trình, sách giáo khoa Hình học 10, NXBGD, năm 2010. - Giới hạn trong phương pháp da ̣y ho ̣c Đàm thoại - Phát hiện. - Các nghiên cứu khảo sát được tiến hành giới hạn ở một số trường THPT huyện Văn Giang, tỉnh Hưng Yên. 7. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa lý luận về phương pháp da ̣y ho ̣c Đàm thoại - Phát hiện. - Tìm hiểu thực trạng dạy học chủ đề “Phương pháp tọa độ trong mặt phẳng” ở một số trường THPT. - Xây dựng những giáo án dạy học chủ đề “Phương pháp tọa độ trong mặt phẳng” – Hình học 10 theo phương pháp Đàm thoại - Phát hiện. 8. Phƣơng pháp nghiên cứu 8.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận - Nghiên cứu các tài liệu về giáo dục học, tâm lý học, lý luận và phương pháp dạy học môn Toán. - Các công trình nghiên cứu có các vấn đề liên quan trực tiếp đến đề tài. 8
TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Khu Quốc Anh, Phạm Khắc Ban, Nguyễn Hải Châu (2007), Tài liệu bồi dưỡng giáo viên dạy chương trình và SGK lớp 10, Nxb Giáo dục, Hà Nội. 2. Bộ giáo dục và Đào tạo (12/2007), Tài liệu bồi dưỡng "Nâng cao năng lực cho giáo viên cốt cán các trường THPT theo chương trình và SGK lớp 10", Trường ĐHSP Hà Nội . 3. Bộ giáo dục và Đào tạo (2007), Tài liệu bồi dưỡng giáo viên thực hiện chương trình, SGK môn Toán học, Nxb Giáo dục. 4. Bộ giáo dục và đào tạo (2010), SGK hình học 10, Nxb Giáo dục. 5. Nguyễn Thị Thanh Bình, Vận dụng phương pháp dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề trong dạy học chương tam giác đồng dạng toán lớp 8 ở trường THCS, K1 ĐHQGHN, 2008. 6. Nguyễn Hữu Châu (2005), Những vấn đề cơ bản về chương trình và quá trình dạy học, Nxb Giáo dục, Hà Nội. 7. Nguyễn Sơn Hà (2007), Vận dụng phương pháp Đàm thoại - Phát hiện và GQVĐ trong dạy học bất đẳng thức cho HS khá giỏi, Luận văn Thạc sĩ, ĐHSP HN. 8. Vũ Thị Minh Hằng (2010), Vận dụng PP Đàm thoại - Phát hiện trong dạy học Hàm số và Phương trình lớp 10 THPT, luận văn Thạc sĩ K16 ĐHSP ĐH Thái Nguyên.. 9. Trần Cẩm Huyền (2010), Vận dụng PPDH phát hiện và GQVĐ vào dạy học Hệ thức lượng trong tam giác, luận văn Thạc sĩ K16 ĐHSP ĐH Thái Nguyên.. 10. Nguyễn Bá Kim (2000). Dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề: Một trong những xu hướng dạy học, Hội nghị tập huấn phương pháp dạy học toán phổ thông, Hà Nội. 11. Nguyễn Bá Kim (2004), Phương pháp dạy học môn toán, Nxb ĐHSP, Hà Nội. 9
12. Luật giáo dục (2005), Nhà xuất bản chính trị quốc gia, Hà Nội 13. Dƣơng Thị Nga (2013), Vận dụng phương pháp dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề trong dạy học chương “Dãy số - cấp số cộng – cấp số nhân”, Đại số và Giải tích lớp 11 THPT, K21 ĐHSP Hà Nội. 14. Phan Thị Kim Ngân (2011), Vận dụng phương pháp dạy học Đàm thoại - Phát hiện vào dạy học Dãy số và Giới hạn của Dãy số lớp 11 THPT, luận văn Thạc sĩ, K19 ĐHSP Hà Nội. 15. Bùi Văn Nghị (2008), Phương pháp dạy học những nội dung cụ thể môn toán, Nxb ĐHSP, Hà Nội. 16. Bùi Văn Nghị (2009), Vận dụng lý luận vào thực tiễn dạy học môn toán ở trường phổ thông. Nxb ĐHSP, Hà Nội. 17. Bùi Văn Nghị, Khamkhong Sibuarkham (2010), Hệ thống câu hỏi trong phương pháp Đàm thoại - Phát hiện, Tạp chí Giáo dục ISSN 21896 0866 7476, số 230, tháng 1/2010, trang 35. 18. Nguyễn Thị Kim Nhung, Vận dụng phương pháp dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề kết hợp sử dung phần mềm GSP trong dạy học một só chủ đề của Hình học không gian lớp 11, ĐHSP HN, 2004 19. Hoàng Phê (1996), Từ điển tiếng Việt, NXB Đà Nẵng 20. Nguyễn Thị Trà, Phát triển tư duy sáng tạo cho học sinh phổ thông theo hướng sử dụng phương pháp dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề, ĐH Huế, 2007. 21. Tạ Ngọc Thiện (2011), Vận dụng PPDH phát hiện và GQVĐ trong dạy học Nguyên hàm – Tích phân lớp 12 THPT, K5 ĐHGD – ĐHQGHN. 10