intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Luận văn Thạc sĩ Văn học: Đặc điểm phóng sự Trọng Lang

Chia sẻ: Minh Tú | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:127

Thêm vào BST
Báo xấu
15
lượt xem 2
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu nhằm tìm hiểu những mảng hiện thực được phản ánh trong phóng sự Trọng Lang; làm rõ đặc điểm nghệ thuật phóng sự Trọng Lang; trên cơ sở đó, thấy rõ đặc điểm phóng sự Trọng Lang cả về phương diện nội dung và nghệ thuật, góp phần khẳng định vị trí của cây bút này trong phóng sự Việt Nam giai đoạn 1930 – 1945.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Văn học: Đặc điểm phóng sự Trọng Lang

  1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN NGUYỄN THỊ ĐỊNH ĐẶC ĐIỂM PHÓNG SỰ TRỌNG LANG Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành: Văn học Việt Nam Mã số: 60 22 34 Người hướng dẫn khoa học: GS.TS Lê Văn Lân Hà Nội – 2010
  2. MỤC LỤC A - PHẦN MỞ ĐẦU ..................................... Error! Bookmark not defined. 1. Lý do chọn đề tài ................................... Error! Bookmark not defined. 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề .................... Error! Bookmark not defined. 3.Mục đích, đối tượng, phạm vi, phương pháp nghiên cứu ........... Error! Bookmark not defined. 3.1. Mục đích ............................................. Error! Bookmark not defined. 3.2. Đối tượng ............................................ Error! Bookmark not defined. 3.3. Phạm vi nghiên cứu ............................ Error! Bookmark not defined. 3.4. Phương pháp nghiên cứu ................... Error! Bookmark not defined. 4. Kết cấu luận văn .................................... Error! Bookmark not defined. B - NỘI DUNG ............................................. Error! Bookmark not defined. Chương 1. GIỚI THUYẾT VỀ PHÓNG SỰ VÀ PHÓNG SỰ VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 1930- 1945 .............................. Error! Bookmark not defined. 1.1.Khái niệm và đặc trưng của thể loại phóng sự Error! Bookmark not defined. 1.1.1. Nguồn gốc sự hình thành và phát triển của thể loại phóng sựError! Bookmark not defined. 1.1.2. Khái niệm và đặc trưng của thể loại phóng sựError! Bookmark not defined. 1.2. Khái lược về phóng sự Việt nam giai đoạn 1930 – 1945 .......... Error! Bookmark not defined.
  3. 1.2.1. Nguồn gốc của phóng sự Việt Nam giai đoạn 1930 – 1945 ... Error! Bookmark not defined. 1.2.1.1. Phóng sự Việt Nam giai đoạn 1930 – 1945 là sự kế thừa và phát triển thể ký trung đại ................................ Error! Bookmark not defined. 1.2.1.2. Phóng sự Việt Nam giai đoạn 1930 -1945 là sản phẩm của những biến động dữ dội về mặt lịch sử xã hội ..... Error! Bookmark not defined. 1.2.1.3. Phóng sự giai đoạn 1930 – 1945 là con đẻ của quá trình văn hóa và văn học phương Tây ảnh hưởng vào Việt Nam ..... Error! Bookmark not defined. 1.2.2. Thành tựu của phóng sự Việt Nam giai đoạn 1930 – 1945 ... Error! Bookmark not defined. 1.2.2.1. Sự đa dạng trong hệ thống chủ đềError! Bookmark not defined. 1.2.2.2. Sự thành công trong nghệ thuật biểu hiện Error! Bookmark not defined. Chương 2. ĐẶC ĐIỂM NỘI DUNG PHÓNG SỰ TRỌNG LANG .. Error! Bookmark not defined. 2.1. Phóng sự phản ánh nỗi khốn cùng của người dân Error! Bookmark not defined. 2.1.1. Thực trạng đời sống của kiếp “làm dân”...... Error! Bookmark not defined. 2.1.2. Thực trạng tha hóa của những kiếp “sống mòn” Error! Bookmark not defined. 2.2. Phóng sự phơi bày các tệ nạn xã hội . Error! Bookmark not defined. 2.2.1. Nạn mại dâm .................................... Error! Bookmark not defined. 2.2.2. Nạn trộm cắp ................................... Error! Bookmark not defined. 2.2.3. Nạn lừa đảo, “làm tiền” ................... Error! Bookmark not defined.
  4. 2.2.4. Nạn quan tham ................................ Error! Bookmark not defined. Chương 3. ĐẶC ĐIỂM NGHỆ THUẬT PHÓNG SỰ TRỌNG LANGError! Bookmark not defined. 3.1. Cái tôi – tác giả trong phóng sự ......... Error! Bookmark not defined. 3.1.1. Cái tôi – nhân chứng khách quan ... Error! Bookmark not defined. 3.1.2. Cái tôi giàu cảm xúc ........................ Error! Bookmark not defined. 3.2. Bút pháp nghệ thuật đặc sắc .............. Error! Bookmark not defined. 3.2.1. Nghệ thuật dựng cảnh ..................... Error! Bookmark not defined. 3.2.2. Nghệ thuật dựng chân dung ............ Error! Bookmark not defined. 3.3. Nghệ thuật sử dụng từ ngữ ................ Error! Bookmark not defined. 3.3.1. Từ ngữ gần với ngôn ngữ đời thườngError! Bookmark not defined. 3.3.2. Từ ngữ giàu sức biểu cảm ............... Error! Bookmark not defined. C - KẾT LUẬN ............................................. Error! Bookmark not defined. TÀI LIỆU THAM KHẢO............................ Error! Bookmark not defined.
  5. Đặc điểm phóng sự Trọng Lang A- PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Phóng sự là một thể loại văn học – báo chí ra đời muộn nhưng nó đã nhanh chóng khẳng định được thế mạnh trong việc phản ánh một cách sâu sắc, nhanh nhạy các vấn đề của hiện thực xã hội. Sự ra đời của phóng sự gắn với tên tuổi của Ben Jamin Harris với các bài viết về Những việc xảy ra nơi công cộng in trên tờ Boston, năm 1690. Leonard Ray Teel – Ron Taylor đã viết “phóng sự có thể là vị trí quyến rũ hơn cả trong nghề báo”. Tiến sĩ Karel Stokal (Séc) lại khẳng định “phóng sự là một trong những thể loại báo chí được người đọc yêu thích nhất và cũng là một trong những thể loại khó nhất đối với người viết”. Trong quá trình hình thành và phát triển, phóng sự có sự giao thoa với các thể loại của văn học như truyện ngắn, truyện vừa, tiểu thuyết... Điều đó càng khẳng định sự độc đáo về mặt thể loại và sức sống lâu dài trong lòng bạn đọc của phóng sự. Phóng sự Việt Nam giai đoạn 1930 – 1945 cùng với thơ truyện ngắn, tiểu thuyết, kịch... đã tham gia một cách tích cực vào quá trình hiện đại hóa của văn học. Chúng ta không thể không thừa nhận rằng chưa bao giờ trong lịch sử văn học Việt Nam giai đoạn trước 1930 lại có một thời đại phóng sự đạt được những thành tựu nổi bật, tạo nên sự bứt phá kì lạ như vậy. Phóng sự Tôi kéo xe của Tam Lang – Vũ Đình Chí ra đời giống như một vầng sao đột hiện ánh sáng, tiếp theo đó là cả một bầu trời sao rực rỡ của phóng sự Việt Nam. Trong vòng mười lăm năm, các nhà văn, nhà báo đã cho ra đời một loạt các phóng sự đặc sắc, phong phú cả về chất lượng và số lượng. Những phóng sự được coi là đỉnh cao gắn liền với các tác giả có tên tuổi như Cạm bẫy người, Kỹ nghệ lấy Tây, Cơm thầy cơm cô, Lục xì, Một huyện ăn tết của Vũ Trọng Phụng; Tập án cái đình, Việc làng... của Ngô Tất Tố; Hà Nội lầm than, Làm tiền, Làm dân, Xôi thịt... của Trọng Lang. Trải qua những nốt thăng trầm của lịch sử phát triển văn học – báo chí, phóng sự Việt Nam giai đoạn 1930 – Nguyễn Thị Định 1
  6. Đặc điểm phóng sự Trọng Lang 1945 có thể coi là sự khởi đầu viên mãn cho những giai đoạn phát triển tiếp theo của thể loại phóng sự. Những thành tựu mà phóng sự giai đoạn này đạt được không hề thua kém các thể loại văn học khác. Do đó, việc tìm tòi và khám phá giá trị nhiều mặt của phóng sự giai đoạn 1930 – 1945 là cơ sở để chúng ta có được một cái nhìn đúng đắn về đóng góp của nó trong quá trình hiện đại hóa văn học Việt Nam. Với số lượng tác giả, tác phẩm khá phong phú, phóng sự Việt Nam giai đoạn 1930 – 1945 ngày càng được giới nghiên cứu quan tâm. Tuy nhiên, hầu hết các công trình và bài viết đều tập trung nghiên cứu về các cây bút phóng sự quen thuộc như Tam Lang, Vũ Trọng Phụng, Ngô Tất Tố... Trong khi đó, Trọng Lang giành cả tài năng và tâm huyết cho thể loại này lại ít được chú trọng. Nghiên cứu phóng sự Trọng Lang là việc làm cần thiết, góp phần khẳng định giá trị và vị trí xứng đáng của ông trong phóng sự Việt Nam giai đoạn 1930 – 1945. Trọng Lang tên thật là Trần Tán Cửu, sinh năm 1905 tại Hà Nội trong một gia đình quan lại tuần phủ. Trước cách mạng, ông viết báo, viết văn tại Hà Nội. Từ năm 1947 – 1954, Trọng Lang sống trong vùng tạm chiếm ở Hà Nội, là cộng tác viên của báo : Dân chủ, Ngày mới, Thời đại, Vì nước... Từ sau năm 1954, ông di cư vào Nam, sống ở Sài Gòn. Trọng Lang là cây bút chỉ chuyên viết phóng sự. Bạn đọc biết đến ông chủ yếu qua các sáng tác trước 1945 trở đi. Các tác phẩm phóng sự của ông khá phong phú, xét về số lượng nhiều hơn cả số lượng tác phẩm của “ông vua phóng sự đất Bắc”- Vũ Trọng Phụng. Theo thống kê sơ bộ, qua Phóng sự Việt Nam 1932- 1945 (gồm 3 tập của nhà xuất bản Văn học, năm 2000), tác phẩm của Trọng Lang chiếm hơn 1/7 tổng số trang in. Các tác phẩm chính của Trọng Lang bao gồm: Trong làng chạy(Báo Ngày nay, Hà Nội, 1935); Đời bí mật của sư vãi(Báo Phong hóa, Hà Nội, 1935 - 1936); Gà chọi(Báo Phong hóa, Hà Nội, 1935); Đồng bóng(Báo Nguyễn Thị Định 2
  7. Đặc điểm phóng sự Trọng Lang Phong hóa, 1935 - 1936); Hà Nội lầm than(Báo Ngày nay,1937, NXB Đời nay, 1938); Làm dân(Báo Ngày nay, 1938); Làm tiền(Báo Ngày nay, 1938); Thầy lang( Báo Hà Nội tân văn, 1941);Tết trong lòng người ta(Hà Nội tân văn, 1941); Xôi thịt(Báo Ngày nay,1945); Vợ lẽ nàng hầu(NXB Tự do, 1950) và Những đứa trẻ(NXB Tự do, 1950). Trong đó, các tác phẩm nổi tiếng được nhiều người biết đến đó là Hà Nội lầm than, Làm dân, Trong làng chạy...Nhìn vào danh mục tác phẩm, ta thấy ông là cây bút thực sự nhạy bén trong việc tìm tòi và khám phá nhiều ngõ nghách của hiện thực xã hội. Tác phẩm phóng sự của Trọng Lang thực sự có giá trị hấp dẫn bạn đọc nhiều thế hệ. 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Qua việc tìm hiểu các bài viết và công trình nghiên cứu phóng sự Việt Nam giai đoạn 1930 – 1945, chúng tôi nhận thấy tên tuổi Trọng Lang thường được nhắc đến trong tương quan so sánh với các cây bút phóng sự khác. Ngoài ra, tập hợp các bài viết giành riêng cho phóng sự Trọng Lang còn rất thưa thớt. Nhà nghiên cứu Vũ Ngọc Phan trong cuốn Nhà văn hiện đại Việt Nam đã giành một phần trong công trình nghiên cứu của mình để viết về các cây bút phóng sự trong đó có Trọng Lang. Tác giả Vũ Ngọc Phan khẳng định “Trong số các nhà văn viết phóng sự gần đây, Trọng Lang có óc phê bình hơn cả. Văn ông đanh thép và sắc cạnh, chuyên về tả cảnh nhiều hơn tả tình”. Hoài Anh trong Chân dung văn học – NXB Hội nhà văn(2001), cũng trân trọng giành cho Trọng Lang một bài viết riêng với tiêu đề Cây bút chuyên viết phóng sự trong văn học hiện đại. Tác giả đặc biệt nhấn mạnh đến nét riêng của phóng sự Trọng Lang và cho rằng “chỉ có phóng sự Trọng Lang là phóng sự thuần túy”. Bên cạnh việc lý giải sự thành công của phóng sự Trọng Lang là do ông có những quan điểm rõ ràng về phóng sự. Hoài Anh còn chỉ ra những hạn chế của cây bút này, đó là “chỉ mơn man bên ngoài cái ung nhọt xã hội mà không tìm được cách chọc nó”. Nguyễn Thị Định 3
  8. Đặc điểm phóng sự Trọng Lang Trong luận văn thạc sỹ Phóng sự Việt Nam giai đoạn 1930 – 1945, tác giả Đỗ Chỉnh chú ý đến Trọng Lang. Tuy nhiên, nhà nghiên cứu chủ yếu đi vào phân tích một số phóng sự tiêu biểu nhằm đi đến khẳng định nội dung phong phú và giá trị nghệ thuật của phóng sự Trọng Lang. Với bài viết Trọng Lang- một cây bút phóng sự xuất sắc trên tạp chí nghiên cứu văn học số 2 – 2006, tiến sỹ Lê Dục Tú đã khẳng định vị trí của Trọng Lang : “phóng sự của Trọng Lang có thể chưa thật lớn so với một số cây bút cùng thời nhưng những gì ông đã có đóng góp ở thể loại phóng sự không phải là không có ý nghĩa. Thể loại phóng sự ở giai đoạn 1930 – 1945 với sự góp mặt đầy tâm huyết của Trọng Lang đã khẳng định những thành tựu chắc chắn của nó trong nền văn học Việt Nam thế kỷ XX”. Như vậy, phóng sự Trọng Lang đã nhận được sự chú ý của giới nghiên cứu. Tuy nhiên, để tìm hiểu toàn diện hơn về phóng sự Trọng Lang, chúng ta cần có những công trình nghiên cứu mang tính chất hệ thống về phóng sự của cây bút này. Kế thừa những người đi trước, trong việc hoàn thành luận văn, người viết mong muốn góp phần vào việc làm rõ những đặc điểm về giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật đồng thời khẳng định thêm vị trí của Trọng Lang trong sự phát triển của phóng sự Việt Nam giai đoạn 1930 – 1945. 3.Mục đích, đối tượng, phạm vi, phương pháp nghiên cứu 3.1. Mục đích Thông qua việc tìm hiểu, khảo sát hệ thống phóng sự Trọng Lang, chúng tôi xác định mục đích của luận văn như sau: -Tìm hiểu những mảng hiện thực được phản ánh trong phóng sự Trọng Lang. -Làm rõ đặc điểm nghệ thuật phóng sự Trọng Lang. Nguyễn Thị Định 4
  9. Đặc điểm phóng sự Trọng Lang Trên cơ sở đó, thấy rõ đặc điểm phóng sự Trọng Lang cả về phương diện nội dung và nghệ thuật, góp phần khẳng định vị trí của cây bút này trong phóng sự Việt Nam giai đoạn 1930 – 1945. 3.2. Đối tượng Đối tượng của luận văn là các phóng sự của Trọng Lang được sáng tác trong giai đoạn 1930- 1945. Luận văn tập trung khai thác những đặc điểm về nội dung và nghệ thuật của phóng sự Trọng Lang, nhằm rút ra những nét riêng đặc sắc của tác giả này. 3.3. Phạm vi nghiên cứu Với một luận văn thạc sỹ, chúng tôi giới hạn việc tìm hiểu ở một số phóng sự của Trọng Lang in trong tuyển tập Phóng sự Việt Nam giai đoạn 1932- 1945, Hà Nội, Nhà xuất bản Văn học ( 2000). 3.4. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu chính sau: Phương pháp phân tích Phương pháp thống kê Phương pháp so sánh Phương pháp tổng hợp 4. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn gồm ba chương: Chương 1: Giới thuyết về phóng sự và phóng sự Việt Nam giai đoạn 1930- 1945 Chương 2: Đặc điểm nội dung phóng sự Trọng Lang Chương 3: Đặc điểm nghệ thuật phóng sự Trọng Lang Nguyễn Thị Định 5
  10. Đặc điểm phóng sự Trọng Lang B - NỘI DUNG Chương 1. GIỚI THUYẾT VỀ PHÓNG SỰ VÀ PHÓNG SỰ VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 1930- 1945 1.1.Khái niệm và đặc trưng của thể loại phóng sự 1.1.1. Nguồn gốc sự hình thành và phát triển của thể loại phóng sự Trong lịch sử báo chí, phóng sự là thể loại ra đời muộn. Theo một số tài liệu nghiên cứu về báo chí truyền thông đã cho rằng: thể loại phóng sự ra đời đầu tiên ở châu Âu vào cuối thế kỉ XIX. Đó cũng là thành quả của cuộc đấu tranh vì tự do báo chí kéo dài nhiều thế kỉ trước và sự đổi mới của hệ thống tư tưởng dân chủ, tiến bộ ở các nước phương Tây. Mầm mống của thể loại phóng sự nảy sinh từ trong lòng xã hội Phục Hưng (Châu Âu). Tầng lớp thống trị trong xã hội đó đóng vai trò quyết định nhu cầu của công chúng trong việc đọc gì, nghe gì. Vì thế, sự manh nha của thể loại phóng sự bắt đầu chỉ là những thông tin về hoạt động của các cơ quan chính phủ hay chỉ là những mánh khóe kiếm tiền của những viên cảnh sát bảo vệ khu phố. Tính chất của phóng sự thời gian đầu còn đơn giản trong việc truyền đạt thông tin, phạm vi hiện thực đời sống được phản ánh chưa thực rộng lớn và phổ quát. Phải đến cuối thế kỷ XIX, phóng sự chính thức được công nhận “vinh danh” là một thể loại báo chí, với thuật ngữ bằng tiếng Anh- reportage (Repor theo từ gốc Latinh có nghĩa là giành được một cái gì đó trong chuyến đi). Xung quanh những nguyên nhân dẫn đến sự “ thai nghén” ra đời của “đứa con cưng” trong nghề viết báo này. Có rất nhiều ý kiến khác nhau, tuy nhiên chúng ta có thể lí giải nó tập trung vào ba nguyên nhân chính: Xã hội Châu Âu cuối thế kỉ XIX chứa đựng những biến động lớn lao tạo nên những thay đổi mang tính đột biến trên nhiều lĩnh vực của đời sống chính trị, kinh tế, văn hóa, tư tưởng. Sự phát triển không đồng đều của chủ nghĩa Tư bản đã dẫn tới những cuộc khủng hoảng trầm trọng không những ở mỗi quốc Nguyễn Thị Định 6
  11. Đặc điểm phóng sự Trọng Lang gia mà còn trên phạm vi toàn thế giới. Đứng trước tình hình đó, chủ nghĩa tư bản đã tự điều chỉnh và hình thành cơ cấu tổ chức độc quyền trong từng nghành sản xuất đến nhiều nghành có tầm cỡ quốc gia, khu vực và vươn tới phân chia toàn thế giới. Nên sản xuất trong thời kỳ đế quốc chủ nghĩa được xã hội hóa ở mức độ cao nhưng lại mâu thuẫn gay gắt với quyền sở hữu tư nhân về tư liệu sản xuất làm cho những mâu thuẫn trong lòng xã hội tư bản phát triển không điều hòa được. Do đó, xung đột giai cấp trong nội bộ dân tộc và trong phạm vi quốc tế ngày càng gay gắt. Hàng loạt phong trào đấu tranh của công nhân, nông dân nhằm chống lại giai cấp thống trị đã diễn ra rầm rộ, thể hiện khát vọng tự do công bằng trong xã hội. Hoàn cảnh lịch sử với những biến động dữ dội trên mọi mặt của đời sống xã hội là mảnh đất màu mỡ cung cấp hệ thống đề tài phong phú cho các thể loại báo chí. Tuy nhiên, do một số hạn chế nhất định các thể loại xuất hiện trước phóng sự như “tin, phỏng vấn, bình luận” khó có thể truyền tải được dung lượng hiện thực rộng lớn đầy những ba động của lịch sử, cũng như không đủ đáp ứng nhu cầu thông tin ngày càng cao của công chúng. Trong hoàn cảnh “có vấn đề” với hàng loạt sự kiện nổi cộm, xã hội Châu Âu cuối thế kỷ XIX, thực sự đã trở thành “bà đỡ” cho sự ra đời của “đứa con đầu lòng trong nghề viết báo”(Vũ Ngọc Phan). Sự ra đời muộn màng của phóng sự so với các thể loại báo chí khác, không làm giảm đi sức hấp dẫn, sự “quyến rũ” và vai trò quan trọng của nó trong lịch sử báo chí. Những biến thiên của một thời đại lịch sử là điều kiện khách quan đóng vai trò tiên quyết dẫn đến sự ra đời của thể loại phóng sự. Bên cạnh đó, chúng ta phải kể đến công lao của một lực lượng đông đảo các nhà báo – nhà văn và đội ngũ công chúng đã có sự thay đổi về chất. Hiện thực đời sống với sự phân chia, đấu tranh quyền lợi giữa các giai cấp vô cùng gay gắt và phức tạp, các mối quan hệ chằng chịt cộng với những ung nhọt của chế độ xã hội tư bản bất công đã đi vào giai đoạn cuối, là một tiền đề cho người viết phóng sự gặt hái thành công. Nhu cầu của phần lớn công chúng trong việc tiếp nhận thông tin Nguyễn Thị Định 7
  12. Đặc điểm phóng sự Trọng Lang ngày càng khắt khe. Một phóng sự không chỉ đáp ứng được yêu cầu phản ánh, truyền tải lượng thông tin chân thực về đời sống xã hội đương thời mà còn phải phân tích và lý giải một cách sâu sắc về các sự kiện, hiện tượng đang diễn ra của lịch sử, đồng thời định hướng cho độc giả phương cách tiếp nhận thông tin. Thị hiếu của bạn đọc không còn hứng thú với những câu chuyện hư cấu lãng mạn, bay bổng. Điều mà họ mong chờ ở bài viết là sự cập nhật những thông tin thời sự nóng hổi. Các nhà văn thời kỳ này đã chú ý nhiều hơn đến tâm lý của công chúng trong việc tiếp nhận thông tin. Họ hướng vào những mối quan tâm chung của thời đại, nắm bắt thực tế và cho ra đời những bài báo phản ánh hiện thực một cách sinh động, hấp dẫn. Sự tham gia của các nhà văn vào đội ngũ viết báo làm nảy sinh mối “giao duyên” kỳ ngộ giữa văn học và báo chí. Các tác phẩm phóng sự không đơn thuần chỉ mang tính chất truyền đạt thông tin như ở giai đoạn đầu mà còn khơi gợi ở bạn đọc những rung động về cái đẹp và cuộc sống. Các nhà văn đem đến cho thể loại phóng sự một lối viết mới, một cách tiếp cận hiện thực độc đáo. Chính họ đã góp phần cho sự ra đời của phóng sự - một thể loại mang tính chất tổng hợp phong cách sáng tạo của nhiều thể loại báo chí khác và văn học. Cuối thế kỷ XIX Châu Âu chứng kiến những bước phát triển vượt bậc về kinh tế do cuộc cách mạng công nghiệp đem lại. Một trong những thành tựu rực rỡ của nghành công nghiệp hiện đại đó là khoa học kỹ thuật ngày càng tân tiến, ứng dụng vào nhiều lĩnh vực đời sống vật chất cũng như tinh thần của xã hội đương thời. Chúng ta phải kể đến sự ra đời của điện thoại, điện tín, sóng điện từ... Chính những kỹ thuật này là điều kiện thúc đẩy cho việc truyền đạt và tiếp nhận nguồn thông tin đa chiều về mọi mặt đời sống xã hội. Đây là nền tảng cho một nền công nghệ thông tin mới thực sự nhạy bén với những đổi thay dâu bể của lịch sử, những khám phá về các địa danh xa xôi, hẻo lánh. Mặt bằng truyền bá thông tin không chỉ tỏa đi nhiều nơi trong nội bộ một nước mà còn lan rộng, kết nối thông tin giữa các quốc gia, khu vực. Vì thế, việc tiếp Nguyễn Thị Định 8
  13. Đặc điểm phóng sự Trọng Lang xúc, giao lưu, ảnh hưởng lẫn nhau giữa các nền văn hóa là một hệ quả tất yếu. Ở thời kỳ này, chủ nghĩa tư bản đã chuyển sang giai đoạn phân chia thị trường gay gắt, xâm chiếm thuộc địa nhằm mở rộng ảnh hưởng. Văn hóa và văn học ở các nước bản địa xâm nhập sâu rộng vào đời sống tinh thần nhân dân các nước thuộc địa. Bối cảnh giao lưu văn hóa diễn ra trên diện rộng là một trong những cơ sở để báo chí vươn tầm phát triển trên phạm vi quốc tế. Khoa học kỹ thuật phát triển giúp các nhà báo nắm bắt thông tin nhanh nhạy đồng thời nhu cầu thưởng thức thông tin của bạn đọc cũng được nâng cao rõ rệt. Bản chất của báo chí là luôn đòi hỏi nguồn tin tức phải chính xác, tiêu biểu và cập nhật. Để đáp ứng được yêu cầu đó, nhà báo cần thực sự là người năng động trong tiếp cận hiện thực. Kỹ thuật hiện đại là phương tiện quan trọng cho nghề báo phát triển. Trong giai đoạn này, chúng ta được thưởng thức những bài báo mà nội dung của nó vượt ra ngoài ranh giới quốc gia để tiếp cận với những vấn đề thời sự nóng bỏng đang diễn ra sôi nổi trên cục diện chính trị toàn cầu. Hệ thống đề tài viết báo luôn mới mẻ, độc đáo, phản ánh sâu sắc đời sống xã hội. 1.1.2. Khái niệm và đặc trưng của thể loại phóng sự Xung quanh khái niệm phóng sự có rất nhiều ý kiến tranh luận. Việc thống nhất một quan niệm chính xác về phóng sự có lẽ là điều không dễ dàng. Thuật ngữ “phóng sự” theo tiếng Latinh là reportage có nghĩa là truyền đạt, báo tin, thông báo. Lúc đầu, khái niệm “phóng sự” được người Anh sử dụng với nghĩa để chỉ “sự mô tả những kỳ họp quốc hội, những trận lụt, những đám cháy và cuộc chiến tranh”(theo tiến sỹ Carel Storcan). Người Đức coi phóng sự chỉ là công việc đưa tin một cách xác thực nhất, ngắn gọn nhất. Người Pháp thì đặc biệt chú trọng đến phóng sự với đặc tính điều tra đối với những cuộc đời, những con người bí mật kỳ dị. Như vậy, người Pháp quan niệm về sức hấp dẫn của phóng sự điều tra là phải nắm bắt, phản ánh những sự việc mới mẻ. Còn người Mỹ lại xem phóng sự là phương tiện để gắn liền với lợi ích của họ. Phóng sự ở Mỹ tập trung phản ánh những cuộc tranh luận, cãi Nguyễn Thị Định 9
  14. Đặc điểm phóng sự Trọng Lang vã trong quốc hội. Thông qua phóng sự, người Mỹ mong muốn được biết ý kiến nào sẽ được thừa nhận hay bác bỏ trong quốc hội, vì điều này liên quan trực tiếp đến quyền lợi của họ. Trên thế giới, đặc biệt là ở các nước có nền báo chí phát triển như Anh, Pháp, Mỹ, Đức, quan niệm về phóng sự thường đi theo hai xu hướng. Xu hướng thứ nhất quan niệm: “phóng sự kể lại một câu chuyện có thật một cách ngắn gọn, chính xác, các chi tiết tập trung trả lời cho các câu hỏi:Cái gì? Xảy ra ở đâu? Xảy ra như thế nào? Có liên quan hoặc ảnh hưởng đến ai? Tại sao lại xảy ra như vậy? Người phóng viên không cần phải bình luận, lí giải gì thêm, thậm chí không cần phải lộ mình là một nhân chứng lịch sử bằng cách xưng Tôi trong bài viết ”[3, 31]. Xu hướng thứ hai thì cho rằng: “phóng sự là một thể loại báo chí mang bản chất tổng hợp, kế thừa phong cách sáng tạo của tất cả các thể loại báo chí khác (như tin, phỏng vấn, tường thuật, điều tra) và cả văn học. Chính vì vậy, phóng sự vừa có khả năng phản ánh một bức tranh tổng thể hoặc một lát cắt tiêu biểu, độc đáo của hiện thực khách quan, hoặc đi sâu khám phá số phận một con người hay một tập thể người trong những điều kiện tự nhiên và hoàn cảnh chính trị, kinh tế, xã hội, cụ thể, lại vừa có khả năng đem đến cho công chúng báo chí những cảm xúc thẩm mỹ từ cái hay, cái đẹp của cuộc sống của con người cụ thể ”[3, 32]. Đối với từng tác giả cũng có những ý kiến khác nhau về phóng sự. Hai giáo sư khoa báo chí, trường Đại học Jennesse : Stany Johnson và Jolian Narit – tác giả cuốn sách Những người phóng viên toàn năng cho rằng: “Phóng sự là một bài tường thuật hoặc một bài báo được phát triển hoặc xử lý có tính văn học”[35, 48]. Quan niệm này công nhận phóng sự là một thể tài báo chí có khả năng sử dụng các yếu tố văn học mà chất lượng, giá trị tùy thuộc vào nhân cách người viết. Tuy nhiên, quan niệm này vẫn đặc biệt chú trọng yếu tố thông tin trong thể loại phóng sự. Nguyễn Thị Định 10
  15. Đặc điểm phóng sự Trọng Lang Nhà văn, nhà báo Mỹ Mark Twain cho rằng: “phóng sự chỉ là một sự ghi chép máy móc đơn thuần sự việc chứ không phải là một công việc sáng tạo”[35,49]. Quan niệm này loại bỏ yếu tố nghệ thuật của phóng sự và chỉ xem phóng sự đơn giản chỉ là thể tài ghi chép, tường thuật. Đây là một cách nhìn phiến diện, vì trong quá trình hình thành và phát triển của thể loại phóng sự không chỉ dừng lại ở mức độ ghi chép mà còn hướng tới việc truy tìm nguyên nhân, hướng giải quyết, sử dụng bút pháp nghệ thuật linh hoạt tạo nên sức hấp dẫn đối với bạn đọc. Giáo sư Pơrômin, khoa báo chí, trường Đại học Lômônôxốp khẳng định “phóng sự là một cách đặc biệt để thông tin về một sự việc đó diễn ra trước mắt người viết. Thực chất phóng sự là đưa tin về hoạt động của con người nghĩa là trước hết phải nêu được những hoạt động của con người”[35, 49]. Quan niệm trên nhấn mạnh đối tượng của phóng sự là những hoạt động của con người trong đời sống xã hội, đồng thời thừa nhận tính sinh động, hấp dẫn của những thông tin được nêu lên trong phóng sự. Ở Việt Nam, thể loại phóng sự ngay từ khi mới ra đời đã nhận được không ít ý kiến tranh luận xung quanh vấn đề khái niệm về thể loại này. Vũ Ngọc Phan đã viết : “Những thiên phóng sự xứng với cái tên của nó đều có cái chức vụ giúp cho người đời, trong sự đào thải và cải cách. Người viết phóng sự chân chính bao giờ cũng là người bênh vực lẽ phải, bênh vực sự công bình”[3, 34]. Như vậy, trách nhiệm của nhà viết phóng sự là phải dấn thân, tìm tòi, khai phá những mảng hiện thực khác nhau của cuộc sống, nhằm tạo ra thiên phóng sự hấp dẫn, có giá trị cải tạo xã hội. Vũ Trọng Phụng – ông “vua phóng sự đất Bắc” lại viết “phóng sự là một thiên truyện kể với cơ sở mà nhà báo đã từng mắt thấy, tai nghe, trừ phi là một thiên “phóng sự trong buồng” nhà báo nghe người ta kể lại cái mà mình chưa biết bằng tai, bằng mắt. Tôi hết sức tránh cái kiểu viết phóng sự như Nguyễn Thị Định 11
  16. Đặc điểm phóng sự Trọng Lang vậy”(trích thư gửi vợ chồng Nguyễn Văn Đạm và Đồng Thị Bích Khuê ngày 31- 12- 1935). Nhà nghiên cứu Nguyễn Xuân Nam cho rằng: “phóng sự là một thể loại thuộc ký, nhằm ghi chép cụ thể tình hình về một vấn đề, một sự việc nào đó, có ý nghĩa thời sự. So với tùy bút, bút ký, phóng sự có mục đích cụ thể, trực tiếp, phạm vi sự việc và địa điểm được quy định chặt chẽ. Đó là thể văn gần khoa học hơn là yếu tố trữ tình”[35, 51]. Quan niệm này nhấn mạnh đến việc tường thuật cụ thể một sự việc nào đó. Phóng sự có giá trị ở chỗ nó phải thể hiện những vấn đề có tính cấp thiết. Ngoài ra, phóng sự có tính văn học nhưng không được lấn át phần thông tin. Tác giả Đức Dũng trong cuốn Các thể ký báo chí cho rằng: “Phóng sự là một thể loại đứng giữa văn học và báo chí có khả năng trình bày, diễn tả những sự kiện, con người, tình huống điển hình trong một quá trình phát sinh, phát triển dưới dạng một bức tranh toàn cảnh vừa khái quát, vừa chi tiết sống động với vai trò quan trọng của nhân vật trần thuật và bút pháp linh hoạt, ngôn ngữ giàu chất văn học”[5, 83]. Quan niệm này chú ý đến vai trò của người viết phóng sự trong việc phản ánh một cách sinh động, hấp dẫn các vấn đề của hiện thực. Giáo sư Phương Lựu nhấn mạnh tính chất chính luận của phóng sự: “Phóng sự nổi bật bằng những sự thật xác thực dồi dào và nóng hổi(...) Nội dung chủ yếu của phóng sự lại thiên về vấn đề mà người viết muốn đề xuất và giải quyết. Phóng sự do đó, mặc dù chất liệu chủ yếu vẫn là người thật việc thật nhưng có màu sắc chính luận ”[43, 299]. Nhà báo Ngọc Vinh có quan điểm: “Phóng sự, theo tôi, đó là một (hay những câu chuyện) về hiện thực ngồn ngộn của đời sống, được kể lại(cho bạn đọc) một cách trung thực và đầy cảm xúc qua ngòi bút báo chí” [32, 19]. Nhà báo Phan Quang (nguyên chủ tịch Hội nhà báo Việt Nam) nhấn mạnh tầm quan trọng của sự kiện mang phóng sự phản ánh và tác động của nó Nguyễn Thị Định 12
  17. Đặc điểm phóng sự Trọng Lang đối với công chúng trong xã hội: “Phóng sự phản ánh tương đối đầy đủ quá trình của một sự kiện (hay nhiều sự kiện) có quan hệ nhân-quả, dẫn người đọc đến một suy nghĩ nào đó chứ không phụ thuộc vào cách viết bay bướm, dài hay ngắn”[40, 2]. Từ điển thuật ngữ văn học định nghĩa: “Một thể thuộc loại hình ký. Phóng sự ghi chép kịp thời nhưng vụ việc nhằm làm sáng tỏ trước công luận một sự kiện, một vấn đề có liên quan đến hoạt động và số phận của một hoặc nhiều người và có ý nghĩa thời sự đối với một địa phương hay toàn xã hội(…).Việc sử dụng một số phương tiện biểu đạt của văn học như các biện pháp tu từ, ngôn ngữ giàu hình ảnh, hướng vào thế giới bên trong (ở một mức độ nhất định) của nhân vật... khiến cho phóng sự vốn từ báo chí, có thể trở thành văn học, một số tác phẩm thuộc loại này thường được chấp nhận như là những tác phẩm văn học có giá trị”[11, 213]. Như vậy, chúng ta có thể nhận thấy các quan niệm về phóng sự vẫn chưa đi đến một ý kiến chung. Căn cứ trên góc độ nghề nghiệp của mình, mỗi nhà nghiên cứu, nhà báo, nhà văn lại đưa ra quan điểm khác nhau về thể loại này. Các nhà văn coi phóng sự là một sản phẩm tinh thần của văn học nghệ thuật. Còn các nhà báo lại coi phóng sự là một thể loại nằm trong hệ thống thể loại báo chí. Để có ý thức minh xác về thể loại này, chúng ta có thể coi phóng sự là “sản phẩm lưỡng hợp văn học – báo chí”[4, 6]. Với cách hiểu như vậy, phóng sự vẫn mang những đặc trưng cơ bản của báo chí như đặc trưng truyền tải thông tin chính xác, kịp thời, khách quan, cụ thể. Đồng thời trong sự giao duyên giữa báo chí và văn học, phóng sự cũng trở nên đậm chất nghệ thuật hơn ở các khía cạnh như cái “tôi” tác giả giàu cảm xúc, sử dụng bút pháp nghệ thuật linh hoạt, tính tiểu thuyết hóa, ngôn ngữ biểu cảm. Đến đây, có thể nhận định : phóng sự là sản phẩm giao duyên giữa báo chí và văn học, phản ánh những thông tin thời sự về người thật, việc thật trong Nguyễn Thị Định 13
  18. Đặc điểm phóng sự Trọng Lang một quá trình phát sinh, phát triển. Việc sử dụng một số phương tiện biểu đạt của văn học làm cho phóng sự vốn từ báo chí có thể trở thành văn học. Căn cứ vào nhận định trên, luận văn tiến hành công việc tìm hiểu đặc điểm nội dung và đặc điểm nghệ thuật phóng sự của Trọng Lang nhằm khẳng định thêm nét độc đáo của thể loại phóng sự nhất là phóng sự Việt Nam giai đoạn 1930 - 1945. 1.2. Khái lược về phóng sự Việt nam giai đoạn 1930 – 1945 1.2.1. Nguồn gốc của phóng sự Việt Nam giai đoạn 1930 – 1945 1.2.1.1. Phóng sự Việt Nam giai đoạn 1930 – 1945 là sự kế thừa và phát triển thể ký trung đại Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng : phóng sự bắt đầu manh nha từ những tác phẩm ký có tính người thực, việc thực như Thượng kinh ký sự (Lê Hữu Trác), Vũ trung tùy bút (Phạm Đình Hổ), Hoàng Lê nhất thống chí (Ngô Gia Văn Phái). Phóng sự Việt Nam giai đoạn 1930 – 1945 là kết quả của sự tiếp nối, phát triển thể ký truyền thống. Xét về nguồn gốc bản chất, ký sự trung đại là loại hình văn học có tính nguyên hợp văn – sử song tồn. Trong quá trình vận động và phát triển của thể loại, hai yếu tố văn và sử có sự phân lập, chia tách. Ký truyền thống chỉ coi trọng yếu tố sử (mô tả, ghi chép sự kiện), còn yếu tố văn (cảm xúc về sự kiện) bị lấn át trở nên mờ nhạt. Tuy nhiên, một số nhà nghiên cứu lại cho rằng sự ra đời của phóng sự dường như không có mối liên hệ nào với văn học truyền thống. Họ xem phóng sự là sản phẩm hoàn toàn mới của lịch sử, nảy sinh trong mối liên hệ giữa văn học và báo chí. Vũ Ngọc Phan trong Nhà văn hiện đại Việt Nam quan niệm phóng sự “là lối văn hoàn toàn mới ở nước ta” đồng thời “là đứa con đầu lòng của nghề viết báo”. Trong tập bài giảng về môn phóng sự tại khóa huấn luyện văn nghệ kháng chiến 1950, Nguyễn Đình Lạp cũng xem phóng sự là một thể loại “được nhập cảng” từ nước ngoài vào Việt Nam và được “ba chàng họ Vũ”(Vũ Bằng, Vũ Đình Chí, Vũ Trọng Phụng) sử dụng thành thục, Nguyễn Thị Định 14
  19. Đặc điểm phóng sự Trọng Lang do vậy “phóng sự mới thành một nghệ thuật được bàn đến trong văn học Việt Nam khoảng năm 1932 - 1933”. Nếu xét riêng về góc độ truyền thống hoặc hiện đại, chúng ta sẽ không thể có được một cái nhìn thấu đáo về nguồn gốc ra đời của thể loại phóng sự. Mặc dù Vũ Ngọc Phan khẳng định “phóng sự là lối văn hoàn toàn mới” nhưng xét về góc độ tiếp nối truyền thống, ông cũng thấy rằng “phóng sự và ký sự là hai anh em đồng bào song sinh”. Như vậy, phóng sự hiện đại vẫn có nguồn mạch sâu xa từ ký sự trung đại, đồng thời có kế thừa và phát triển thêm một số yếu tố về mặt thể loại. So sánh hai thể loại ký sự trung đại với phóng sự hiện đại nhằm tìm ra mối liên hệ giữa chúng là một công việc cần thiết. Ký sự trung đại và phóng sự hiện đại đều nỗ lực ghi chép, mô tả chân thực sự kiện khách quan. Nhưng điểm chung này lại được tạo dựng trên cơ sở khác nhau. Đối với ký sự trung đại, tác giả là người đứng ngoài sự kiện, chạy theo sự kiện theo kiểu biên niên sử. Còn đối với phóng sự hiện đại, tác giả thường chủ động tham dự sự kiện, tự do lựa chọn sự kiện, tự do thể hiện cảm xúc, quan điểm chủ quan của mình. Người viết phóng sự có thể chủ động lựa chọn cho mình một cách tiếp cận bản chất sự kiện, một phương pháp mô tả và biểu hiện riêng. Trong phóng sự yếu tố văn lại nổi trội hơn yếu tố sử. Mặc dù, có nguồn gốc từ ký truyền thống nhưng yếu tố sử trong phóng sự nhạt dần. Vai trò của người viết sử được thay thế bằng vai trò của người sáng tạo nghệ thuật. Yếu tố văn học thể hiện từ cách đặt tên cho từng chương, từng phần trong phóng sự. Tác giả viết ký truyền thống thường chỉ đặt tên theo những chương hồi rất dài. Ngược lại cách gọi tên chương mục của phóng sự ngắn gọn, súc tích, mang tính thẩm mỹ. Cái “tôi” của người viết phóng sự tạo được bản sắc, dấu ấn riêng chứ không mờ nhạt như người chép sử. Tác giả phóng sự được bộc lộ những quan điểm cá nhân và cho từng vấn đề cụ thể. Nguyễn Thị Định 15
  20. Đặc điểm phóng sự Trọng Lang Như vậy, ký sự và phóng sự là hai thể loại khác nhau ra đời trong hoàn cảnh khác nhau và mang đặc trưng thẩm mỹ khác nhau nhưng giữa chúng có mối liên hệ kế thừa và phát triển. Phóng sự Việt Nam 1930 – 1945, trên cơ sở kế thừa và phát triển thể ký trung đại cùng với dấu ấn của thời đại đã đạt được những thành tựu đặc sắc. 1.2.1.2. Phóng sự Việt Nam giai đoạn 1930 -1945 là sản phẩm của những biến động dữ dội về mặt lịch sử xã hội Lịch sử dân tộc ta vào những năm ba mươi của thế kỷ XX dồn dập những biến cố dữ dội tạo điều kiện thuận lợi cho sự ra đời của phóng sự. Trên thực tế, không phải ở bất kỳ hoàn cảnh lịch sử nào, phóng sự cũng đều xuất hiện và phát triển nở rộ như nhau. Nói cách khác, hoàn cảnh làm xuất hiện phóng sự phải là hoàn cảnh “có vấn đề”. Phóng sự ra đời ở những thời điểm mà đời sống xã hội có những chuyển biến mạnh mẽ, phức tạp, thu hút sự quan tâm chú ý của công chúng và dư luận. Phóng sự là thể loại bám sát và phản ánh trung thực bức tranh đời sống xã hội. Lịch sử nước ta giai đoạn 1930 -1945 có ảnh hưởng lớn đến đời sống chính trị, xã hội đồng thời tạo ra một thời đại phát triển văn học rực rỡ với sự phong phú của hệ thống thể loại. Phóng sự Việt Nam 1930 -1945 đã kịp thời nắm bắt những chuyển động của bánh xe lịch sử, những bước thay đổi trong đời sống và tâm hồn Việt để phản ánh và góp phần cải tạo hiện thực xã hội. Cuối thế kỷ XIX, thực dân Pháp thiết lập bộ máy cai trị trên đất nước ta. Cùng với gót giày xâm lược, một loạt những biến động về đời sống xã hội, phong tục, tập quán đã diễn ra. Cuộc khủng hoảng kinh tế 1929 – 1933, làm cho chính sách khai thác thuộc địa ngày càng được đẩy mạnh, như cướp ruộng đất, lập đồn điền cao su, tăng sưu thuế, bán thuốc phiện, nhổ lúa trồng bông... Số phận người nông dân ngày càng điêu đứng, bần cùng. Không có ruộng để trồng cấy, họ phải bỏ quê đi làm ăn xa, cuộc sống bấp bênh. Công nhân gia tăng về số lượng, họ trở thành người vô sản, đi làm thuê phải chịu sự áp bức Nguyễn Thị Định 16
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

LV.15: Bộ Đồ Án Tốt Nghiệp Chuyên Ngành Cơ Khí
65 tài liệu
2418 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2