Luận văn Thạc sỹ Tài chính ngân hàng: Các giải pháp phòng ngừa rủi ro trong hoạt động bảo lãnh tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV)

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:99

Thêm vào BST

Báo xấu

14
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn Thạc sỹ "Các giải pháp phòng ngừa rủi ro trong hoạt động bảo lãnh tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV)" là đề xuất các giải pháp phòng ngừa rủi ro trong hoạt động bảo lãnh tại BIDV. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sỹ Tài chính ngân hàng: Các giải pháp phòng ngừa rủi ro trong hoạt động bảo lãnh tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ CÁC GIẢI PHÁP PHÒNG NGỪA RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG BẢO LÃNH TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM (BIDV) NGÀNH: TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG HỌ VÀ TÊN SINH VIÊN: TÔ LÊ TÚ BẢO QUYÊN HÀ NỘI, NĂM 2023
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ CÁC GIẢI PHÁP PHÒNG NGỪA RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG BẢO LÃNH TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM (BIDV) CHUYÊN NGÀNH: TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG MÃ SỐ: 8340201 HỌ VÀ TÊN SINH VIÊN: TÔ LÊ TÚ BẢO QUYÊN NGƯỜI HƯỚNG DẪN: PGS,TS ĐẶNG THỊ NHÀN HÀ NỘI, NĂM 2023
i LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan nghiên cứu “Các giải pháp phòng ngừa rủi ro trong hoạt động bảo lãnh tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV)” là của riêng tôi, các số liệu tổng hợp được trong nghiên cứu này là do tôi tự tổng hợp và hoàn toàn trung thực. Hà Nội, ngày tháng năm 2023 Tác giả Tô Lê Tú Bảo Quyên
ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành được bài Luận văn này, cho tôi gửi lời cảm ơn đến tất cả Thầy/Cô, người thân và đồng nghiệp đã hỗ trợ và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình hoàn thành đề tài nghiên cứu của mình. Đặc biệt tôi xin chân thành cảm ơn sâu sắc tới PGS,TS. Đặng Thị Nhàn đã nhiệt tình hướng dẫn, bổ sung và đưa ra những lời khuyên bổ ích, đồng thời tạo điều kiện để giúp tôi hoàn thành luận văn. Đồng thời, cho tôi được gửi cảm ơn chân thành nhất tới Ban lãnh đạo cùng toàn thể các Anh/chị tại BIDV đã đồng hành, hỗ trợ và tạo điều kiện cho tôi được tiếp cận đến những số liệu có liên quan đến ngân hàng để phục vụ vào quá trình nghiên cứu Luận văn của mình. Tuy đã có nhiều cố gắng trong quá trình hoàn thiện luận văn, nhưng khó tránh khỏi những thiếu sót trong quá trình nghiên cứu của mình. Tác giả rất mong nhận được ý kiến góp ý từ phía các Thầy/Cô, người thân, bạn bè và người đọc để Luận văn được hoàn chỉnh hơn. Xin chân thành cảm ơn!
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................ iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT.................................................................................. vi DANH MỤC BẢNG BIỂU, HÌNH VẼ ................................................................. vii TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN ......................................... viii PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................. 1 2. Tổng quan nghiên cứu các vấn đề liên quan tới đề tài ............................ 2 3. Mục tiêu nghiên cứu.................................................................................... 6 3.1. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................. 6 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................... 6 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.............................................................. 6 4.1. Đối tượng nghiên cứu............................................................................... 6 4.2. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................. 6 5. Phương pháp nghiên cứu............................................................................ 7 5.1. Phương pháp thu thập dữ liệu ................................................................ 7 5.1.1. Phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp ................................................... 7 5.1.2. Phương pháp thu thập dữ liệu sơ cấp ..................................................... 7 5.2. Phương pháp phân tích dữ liệu............................................................... 9 6. Kết cấu của đề tài ........................................................................................ 9 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG BẢO LÃNH VÀ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG BẢO LÃNH TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ......10 1.1. Nghiệp vụ bảo lãnh tại Ngân hàng thương mại .................................. 10 1.1.1. Cơ sở pháp lý cho nghiệp vụ bảo lãnh.................................................. 10 1.1.2. Khái niệm bảo lãnh ............................................................................... 10 1.1.2. Các bên tham gia trong nghiệp vụ bảo lãnh ......................................... 11
iv 1.1.3. Các loại nghiệp vụ bảo lãnh tại ngân hàng thương mại ...................... 12 1.1.4. Quy trình bảo lãnh ................................................................................ 19 1.1.5. Vai trò của Bảo lãnh ngân hàng ........................................................... 22 1.2. Những rủi ro thường gặp khi thực hiện nghiệp vụ bảo lãnh ............. 24 1.2.1. Đối với Ngân hàng Bảo lãnh ................................................................ 24 1.2.2. Đối với bên nhận Bảo lãnh ................................................................... 25 1.2.3. Đối với bên được bảo lãnh .................................................................... 25 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG RỦI RO VỀ HOẠT ĐỘNG BẢO LÃNH TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM .........................................................................................................................27 2.1. Khái quát về Ngân hàng Thương mại Cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam......................................................................................................... 27 2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển ....................................................... 27 2.1.2. Chức năng và nhiệm vụ của BIDV ........................................................ 28 2.1.3. Cơ cấu tổ chức của BIDV ..................................................................... 28 2.2. Thực trạng rủi ro về hoạt động bảo lãnh tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam..................................................... 30 2.2.1. Cơ sở pháp lý điều chỉnh khi thực hiện bảo lãnh tại BIDV .................. 30 2.2.2. Các sản phẩm bảo lãnh của BIDV ........................................................ 33 2.2.3. Quy trình bảo lãnh tại BIDV ................................................................. 34 2.2.4. Đánh giá thực trạng hoạt động bảo lãnh tại BIDV .............................. 39 2.3. Một số rủi ro trong hoạt động bảo lãnh tại BIDV .............................. 47 2.3.1. Thực trạng rủi ro trong hoạt động bảo lãnh tại ngân hàng BIDV ....... 47 2.3.2. Quản lý rủi ro trong hoạt động bảo lãnh tại BIDV .............................. 52 2.4. Nguyên nhân của các rủi ro trong hoạt động bảo lãnh tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam .............................. 55 2.4.1. Nguyên nhân chủ quan .......................................................................... 55 2.4.2. Nguyên nhân khách quan ..................................................................... 59
v CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP PHÒNG NGỪA RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG BẢO LÃNH TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM .....................................................................................61 3.1. Bối cảnh tình hình kinh tế xã hội nước ta trong giai đoạn 2019-2021 và định hướng phát triển hoạt động bảo lãnh của BIDV đến 2030 ......... 61 3.1.1. Bối cảnh tình hình kinh tế xã hội nước ta trong giai đoạn 2019-2021. 61 3.1.2. Định hướng phát triển của BIDV đến năm 2030 .................................. 62 3.1.3. Định hướng phát triển hoạt động bảo lãnh tại BIDV đến năm 2030 ... 63 3.2. Giải pháp phòng ngừa rủi ro trong hoạt động bảo lãnh tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam .............................. 63 3.2.1. Giải pháp về con người ......................................................................... 64 3.2.2. Giải pháp về nghiệp vụ ......................................................................... 66 3.2.3. Giải pháp về quản trị rủi ro .................................................................. 67 3.2.4. Giải pháp về công nghệ......................................................................... 69 3.2.5. Giải pháp về marketing và củng cố thương hiệu .................................. 69 3.3. Một số kiến nghị ..................................................................................... 70 3.3.1. Kiến nghị đối với chính phủ và Ngân hàng Nhà nước.......................... 70 3.3.2. Kiến nghị đối với BIDV ......................................................................... 74 3.3.3. Kiến nghị đối với khách hàng ............................................................... 75 KẾT LUẬN ..............................................................................................................77 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...............................................................78 PHỤ LỤC .................................................................................................................80
vi DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nội dung CNTT Công nghệ thông tin Ngân hàng Thương mại cổ phần Đầu tư và BIDV Phát triển Việt Nam BL Bảo lãnh NH Ngân hàng NHTM Ngân hàng thương mại NHNN Ngân hàng nhà nước TNHH Trách nhiệm hữu hạn TCTD Tổ chức tín dụng TMCP Thương mại cổ phần
vii DANH MỤC BẢNG BIỂU, HÌNH VẼ BẢNG BIỂU: Bảng 2.1. Các mốc thời gian quan trọng trong quá trình hình thành và phát triển của BIDV từ năm 1957 đến nay ......................................................................................27 Bảng 2.2. Số dư bảo lãnh phân theo kỳ hạn ..............................................................40 Bảng 2.3. Số dư bảo lãnh từ năm 2018-2021 ............................................................41 Bảng 2.4. Doanh thu phí bảo lãnh từ năm 2018-2021 ..............................................42 Bảng 2.5. Dư nợ bảo lãnh quá hạn từ năm 2018-2021 .............................................42 Bảng 2.6. So sánh mức phí bảo lãnh của các ngân hàng ..........................................58 HÌNH VẼ: Hình 1.1. Quy trình nghiệp vụ bảo lãnh trực tiếp .....................................................16 Hình 1.2. Quy trình nghiệp vụ bảo lãnh gián tiếp .....................................................17 Hình 1.3. Quy trình đồng bảo lãnh ............................................................................18 Hình 1.4. Quy trình thực hiện nghiệp vụ bảo lãnh tại NHTM ..................................20 Hình 2.1. Sơ đồ cơ cấu bộ máy quản lý của BIDV ...................................................29 Hình 2.2. Sơ đồ cơ cấu tổ chức tại các chi nhánh của BIDV ....................................30 Hình 2.3. Quy trình bảo lãnh tại BIDV .....................................................................35
viii TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN Nghiên cứu đã thực hiện hệ thống hóa được nội dung cơ sở lý luận về bảo lãnh ngân hàng, từ những có sở lý luận đó tác giả đã thực hiện nghiên cứu thực trạng phát triển hoạt động bảo lãnh tại BIDV, từ vấn đề đó tác giả rút ra được những kết quả đạt được và những hạn chế và nguyên nhân trong hoạt động bảo lãnh tại BIDV, để có cơ sở đưa ra những giải pháp và kiến nghị tại chương 3. Những giải pháp mà tác giả đã đưa ra, có những giải pháp cấp thiết mà BIDV có thể thực hiện triển khai ngày, có những giải pháp đưa ra theo phương hướng đề xuất đề BIDV nghiên cứu thêm và xây dựng được chiến lược cụ thể. Đồng thời, Tác giả cũng đã có một số đề xuất kiến nghị với cơ quan nhà nước, ngân hàng Nhà nước trong việc tạo điều kiện để phát triển hơn nữa các hoạt động bảo lãnh nói chung và tại BIDV nói riêng. Những giải pháp và kiến nghị đưa ra ở trên, cần được triển khai đồng bộ nhằm phát huy được hết những điểm mạnh, giảm bớt hạn chế giúp BIDV ngày càng nâng cao được vị thế của mình và phát triển hơn nữa trong hoạt động nói chung và hoạt động bảo lãnh nói riêng trong giai đoạn tới.
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Việt Nam được đánh giá là có nền kinh tế, chính trị ổn định và phát triển trong khu vực, tuy thời gian qua nền kinh tế thế giới nói chung và nền kinh tế Việt Nam nói riêng có chịu ảnh hưởng mạnh bởi đại dịch Covid 19, tuy nhiên với những chính sách kịp thời của Đảng và Nhà nước ta, nền kinh tế Việt Nam nói chung và ngành tài chính nói riêng đang dần lấy lại đà hồi phục và phát triển mạnh mẽ. Bên cạnh đó, thị trường tài chính đang gặp phải sự cạnh tranh khốc liệt, nên việc nâng cao và thực hiện đồng bộ các nghiệp vụ là mục tiêu và định hướng giúp các ngân hàng thương mại phát triển và tồn tại trong thị trường. Đây được xem là thách thức của thị trường đối với các doanh nghiệp trong quá trình hội nhập kinh tế. Khi nền kinh tế phát triển, các hoạt động thương mại giữa các doanh nghiệp kinh doanh quốc tế ngày càng phát triển hơn, và thường xuyên hơn, do đó mà vẫn đề rủi ro trong các giao dịch ngày càng diễn ra nhiều hơn. Vì vậy, các doanh nghiệp này cần có bên thứ ba đủ độ tin cậy để đứng ra bảo lãnh về tài chính cũng như khả năng thực hiện hợp đồng của các bên đã ký. Do đó, ngân hàng là địa chỉ tin cậy mà các công ty này tìm đến để yêu cầu thực hiện bảo lãnh cho các hợp đồng kinh tế của họ, Ngân hàng bảo lãnh và cam kết bồi thường thiệt hại nếu các công ty vi phạm điều khoản trong hợp đồng đã ký, giúp công ty tạo được niềm tin đối với khách hàng khi thực hiện giao dịch thương mại. Từ những yêu cầu của nền kinh tế thương mại toàn cầu mà hoạt động bảo lãnh được ra đời và ngày càng phát triển hơn nữa. Hoạt động bảo lãnh này tuy không còn mới đối với Ngân hàng Thương mại Cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam những vẫn chưa được phát triển với tiềm năng và tương xứng với mức độ của nó đối với các hoạt động kinh tế thương mại. Ngân hàng Thương mại Cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) là một trong các ngân hàng lớn nhất của Việt Nam, có thời gian hoạt động trong lĩnh vực tài chính ngân hàng lâu đời. Tuy vây, hoạt động bảo lãnh tại BIDV vẫn còn bộc lộ nhiều mặt hạn chế, cần phải khắc phục, phát triển thêm nữa nhằm khẳng định được vị thế và uy tín của BIDV trong lòng khách hàng. Từ những nguyên nhân trên,
2 tác giả đã chọn đề tài: “Các giải pháp phòng ngừa rủi ro trong hoạt động bảo lãnh tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV)" làm luận văn thạc sĩ của mình. 2. Tổng quan nghiên cứu các vấn đề liên quan tới đề tài Dưới đây là một số công trình nghiên cứu về hoạt động bảo lãnh trong và ngoài nước mà tác giả đã tự tổng hợp được, cụ thể như sau: * Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài Bài báo “Công cụ thương mại: Bảo lãnh ngân hàng và Thư tín dụng (Commercial Instruments: Bank Guarantee and Letter of Credit, Sankalp Jain, SSRN, 28/06/2014) xem xét bản chất và phạm vi của hệ thống bảo lãnh ngân hàng và thư tín dụng ở Ấn Độ. Bài báo này là một nghiên cứu học thuyết bao gồm luật liên quan đến bảo lãnh ngân hàng, đặc biệt được nêu trong Đạo luật Hợp đồng Ấn Độ năm 1872, nêu bật các chức năng và lợi ích kinh tế của bảo lãnh ngân hàng, giải thích các loại bảo lãnh khác nhau do các ngân hàng ở Ấn Độ phát hành. Bài báo làm nổi bật sự mất cân bằng về quyền và nghĩa vụ của các bên trong giao dịch bảo lãnh bằng cách nhấn mạnh những khiếm khuyết trong hệ thống bảo lãnh - tín dụng chứng từ. Đồng thời bài báo cũng làm sáng tỏ nguyên tắc độc lập và tính tuân thủ của bảo lãnh ngân hàng. Hay như bài báo “Bảo lãnh của ngân hàng cho các dự án xây dựng, khái niệm của chúng trong kế toán quản trị và vai trò trong phát triển khu vực” (Bank Guarantees of Construction Projects, their Concept in Management Accounting and Role in Regional Development, Jitka Chovancova and Zdenek Krejza and Lucie Vankova, IOP Conference Series Materials Science and Engineering, 02/2019) đã thể hiện được tầm quan trọng của bảo lãnh ngân hàng trong hoạt động kinh tế cụ thể, đặc thù ở đây là tại các dự án xây dựng ở châu Âu. Đồng thời cũng chỉ ra các mặt tồn đọng của bảo lãnh dẫn đến việc làm tăng chi phí nhà thầu cũng như chi phí dự án, từ đó phân tích tình hình hiện tại, xác định các yếu tố chính để định giá bảo lãnh ngân hàng và tác động của chúng đến giá xây dựng. Bài báo “The importance of bank guarantees in modern business (business
3 environment in Serbia)” của tác giả Mirjana Kneževiý (Serbia), Aleksandar Lukiý (Serbia) in trong Báo Quản lý Đầu tư và Đổi mới Tài chính, Tập 13, Số 3, 2016 đã chỉ ra tầm quan trọng cũng như thị phần chiếm lĩnh của hoạt động bảo lãnh trong hoạt động kinh tế ở Serbia. * Tình hình nghiên cứu trong nước Trương Thị Thanh Mai (2020), “Đánh giá rủi ro trong hoạt động bảo lãnh tại Ngân hàng TMCP Đông Á và đề xuất giải pháp”, Luận văn Thạc sĩ, Trường Đại học Kinh tế - Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội. Nghiên cứu của tác giả tập trung vào việc đánh giá rủi ro trong hoạt động bảo lãnh của Ngân hàng TMCP Đông Á và đề xuất giải pháp để giảm thiểu các rủi ro này. Trong nghiên cứu này, tác giả đã sử dụng phương pháp phân tích SWOT để đánh giá các yếu điểm, cơ hội, rủi ro và thách thức trong hoạt động bảo lãnh của ngân hàng. Kết quả của nghiên cứu cho thấy rằng, hoạt động bảo lãnh của Ngân hàng TMCP Đông Á đang đối mặt với nhiều rủi ro, bao gồm rủi ro tín dụng, rủi ro thị trường, rủi ro liên quan đến hoạt động khách hàng, và rủi ro liên quan đến quản trị và quy trình. Tuy nhiên, Ngân hàng TMCP Đông Á cũng có nhiều điểm mạnh và cơ hội để phát triển, như khả năng đưa ra các giải pháp bảo vệ khách hàng và các sản phẩm bảo lãnh đa dạng. Nguyễn Thị Thanh Tuyền (2019), “Nghiên cứu quản trị rủi ro hoạt động bảo lãnh tại Ngân hàng TMCP Nam Á”, Luận văn Thạc sĩ, Trường Đại học Thương Mại. Nghiên cứu này tập trung vào việc đánh giá rủi ro trong hoạt động bảo lãnh của Ngân hàng TMCP Nam Á và đề xuất một số giải pháp như: xây dựng hệ thống quản trị rủi ro, tăng cường đào tạo nhân viên, tăng cường giám sát và đánh giá rủi ro, và nâng cao chất lượng dịch vụ. Kết quả nghiên cứu của tác giả cho thấy, hoạt động bảo lãnh của Ngân hàng TMCP Nam Á đang gặp nhiều rủi ro, đặc biệt là trong việc quản lý rủi ro tín dụng, quản lý nợ xấu và quản lý rủi ro hoạt động. Để giảm thiểu rủi ro trong hoạt động bảo lãnh của ngân hàng, Tuyền đề xuất các giải pháp như sau: Xây dựng hệ thống quản trị rủi ro; Tăng cường đào tạo nhân viên; Tăng cường giám sát và đánh giá rủi ro; Nâng cao chất lượng dịch vụ. Vũ Đức Quang (2017), “Quản trị rủi ro hoạt động bảo lãnh tại Ngân hàng
4 TMCP Ngoại thương Việt Nam - chi nhánh Chương Dương”, Luận văn Thạc sĩ, Đại học Ngoại Thương. Luận văn đã nêu ra khái niệm về rủi ro hoạt động bảo lãnh ngân hàng và các loại rủi ro đặc thù, thực trạng quản trị rủi ro hoạt động bảo lãnh tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam - chi nhánh Chương Dương. Đồng thời tác giả nêu ra được những giải pháp tăng cường quản trị rủi ro bảo lãnh như các giải pháp: Nhóm giải pháp công tác khách hàng, Nhóm giải pháp về công tác cán bộ, Nhóm giải pháp về công nghệ thông tin và Nhóm giải pháp về quy trình, quy chế. Hồ Hương Giang (2017), Rủi ro trong bảo lãnh quốc tế tại trụ sở chính Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam Trụ sở chính, Luận văn Thạc sĩ, Đại học Ngoại Thương. Tác giả nêu được thực trạng rủi ro trong bảo lãnh quốc tế tại trụ sở chính ngân hàng thương mại cổ phần ngoại thương Việt Nam đồng thời đưa ra được xu hướng và giải pháp hạn chế rủi ro trong bảo lãnh quốc tế tại trụ sở chính ngân hàng thương mại cổ phần ngoại thương Việt Nam. Lê Thị Phương Thảo (2018), Phát triển hoạt động bảo lãnh tại Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn tỉnh Quảng Nam”. Luận văn thạc sĩ, Đại học Đà Nẵng. Nghiên cứu này học viên đã đưa ra một số nội dung sau: Về cơ sở lý luận, học viên đã chỉ ra được các chỉ tiêu đánh giá quá trình phát triển hoạt động bảo lãnh, bên cạnh đó tác giả cũng đã chỉ ra được các nhân tố tác động đến hoạt động phát triển bảo lãnh tại ngân hàng…Bên cạnh đó, nghiên cứu cũng đã chỉ ra được các vấn đề hạn chế và những nguyên nhân hạn chế trong phát triển hoạt động bảo lãnh tại Agribank tỉnh Quảng Nam như sau: Quy trình bảo lãnh của ngân hàng vẫn còn nhiều lỗi chưa thật sự được hoàn thiện, hoạt động quảng cáo sản phẩm vẫn còn hạn chế, Đối tượng đầu tư của ngân hàng chưa đa dạng, Biểu phí của ngân hàng còn cao chưa thu hút được khách hàng, chưa đa dạng được sản phẩm bảo lãnh. Từ những hạn chế đó, nghiên cứu đã đề xuất 03 giải pháp nhằm phát triển hoạt động bảo lãnh của ngân hàng, cụ thể như sau: Giải pháp bổ trợ, giải pháp hạn chế rủi ro, giải pháp mở rộng thị trường. Nguyễn Thị Thơm (2019), “Giải pháp hoàn thiện và phát triển nghiệp vụ bảo lãnh tại Ngân hàng Ngoại thương chi nhánh Hồ Chí Minh”. Luận văn thạc sĩ Đại học kinh tế TP Hồ Chí Minh. Nghiên cứu đã xây dựng được cơ sở lý thuyết về hoạt
5 động bảo lãnh tại các ngân hàng và việc sử dụng linh hoạt với quy định của pháp luật về bảo lãnh. Nghiên cứu đã đưa ra được quá trình hình thành và phát triển hoạt động bảo lãnh tại ngân hàng Vietcombank Chi nhánh TP. Hồ Chí Minh giai đoạn 2018-2020. Đồng thời, nghiên cứu đã đề xuất một số giải pháp để phát triển hoạt động bảo lãnh tại ngân hàng, cụ thể như: Thường xuyên thực hiện hoạt động kiểm soát nội bộ, thiết kế triển khai chính sách hợp lý, hoạt động bảo lãnh cần có bộ phận thẩm định riêng biệt, Đào tạo đội ngũ nhân lực làm công tác bảo lãnh. Hoàng Tuấn Minh (2020), “Phát triển hoạt động bảo lãnh tại ngân hàng TMCP Ngoại thương VN - chi nhánh Quy Nhơn, Đà Nẵng”; Luận văn thạc sĩ, Đại học Kinh tế Đà Nẵng. Nghiên cứu đã xây dựng được tổng quát khái niệm cơ bản về cơ sở lý luận hoạt động bảo lãnh tại ngân hàng. Ngoài ra, nghiên cứu cũng đã chỉ ra các yếu tố có tác động đến công tác bảo lãnh tại ngân hàng. Đồng thời, nghiên cứu cũng đã phân tích thực trạng phát triển hoạt động bảo lãnh tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam - Chi nhánh Quy Nhơn, Đà Nẵng. Từ đó rút ra được những kết quả đạt được và những hạn chế còn tồn tại trong công tác phát triển hoạt động bảo lãnh tại chi nhánh, cụ thể như sau: Mức ký quỹ còn cao, biểu phí chưa linh hoạt, đối tượng đầu tư và sản phẩm bảo lãnh chưa đa dạng,…Bên cạnh đó, nghiên cứu cũng đã đưa ra một số biện pháp nhằm nâng cao hoạt động bảo lãnh tại ngân hàng. Lưu Thị Oanh Kiều (2021), “Hoàn thiện hoạt động bảo lãnh tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và phát triển Việt Nam- Chi nhánh Hải Vân”, Luận văn thạc sĩ, Đại học kinh tế Đà Nẵng. Nghiên cứu đã đưa ra được cơ sở lý thuyết về bảo lãnh và hoạt động bảo lãnh của ngân hàng, đi sâu nghiên cứu thực trạng hoàn thiện hoạt động bảo lãnh, từ kết quả nghiên cứu thực trạng mà tác giả rút ra được những kết quả đạt được và những hạn chế của nghiên cứu. Từ đó, đề xuất những giải pháp phù hợp để hoàn thiện hoạt động bảo lãnh tại BIDV Chi nhánh Hải Vân, đồng thời luận văn cũng đưa ra một số kiến nghị với ngân hàng nhà nước và Hội sở chính BIDV để có những chính sách kịp thời giải quyết khúc mắc trong hoạt động bảo lãnh. Từ kết quả nghiên cứu của các bài luận văn trên, tác giả đã có được hệ thống cơ sở lý luận chung về bảo lãnh và hoạt động bảo lãnh tại ngân hàng, tham khảo
6 được kết quả thực trạng nghiên cứu phát triển hoạt động bảo lãnh tại một số ngân hàng, đồng thời cũng tham khảo được những giải pháp phát triển, hoàn thiện hoạt động bảo lãnh trong các ngân hàng và tại từng thời điểm khác nhau. Tuy nhiên, trong giai đoạn từ năm 2019-2021, chưa có nghiên cứu nào liên quan đến hoạt động bảo lãnh tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam, do đó nghiên cứu của tác giả sẽ là nghiên cứu mới, độc lập và không bị trùng lặp. 3. Mục tiêu nghiên cứu 3.1. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu của đề tài: Đề xuất các giải pháp phòng ngừa rủi ro trong hoạt động bảo lãnh tại BIDV. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục tiêu trên, luận văn thực hiện các nhiệm vụ sau: - Xây dựng cơ sở lý luận về hoạt động bảo lãnh và rủi ro trong hoạt động bảo lãnh tại ngân hàng thương mại. - Xây dựng cơ sở pháp lý liên quan đến hoạt động bảo lãnh và rủi ro trong hoạt động bảo lãnh tại ngân hàng thương mại. - Phân tích và đánh giá thực trạng hoạt động bảo lãnh và rủi ro trong hoạt động bảo lãnh tại BIDV. - Đề xuất các giải pháp phòng ngừa rủi ro trong hoạt động bảo lãnh tại BIDV trong thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Hoạt động bảo lãnh và các rủi ro trong hoạt động bảo lãnh tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam, từ đó xây dựng các giải pháp phòng ngừa rủi ro trong hoạt động bảo lãnh tại BIDV. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu: Hoạt động bảo lãnh tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần
7 Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) trong giai đoạn từ 2018-2021, các định hướng phát triển hoạt động bảo lãnh ngân hàng và các giải pháp phòng ngừa rủi ro trong hoạt động bảo lãnh tại BIDV được đề xuất đến năm 2030. 5. Phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp thu thập dữ liệu 5.1.1. Phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp Để tiến hành thu thập dữ liệu thứ cấp thì có thể sử dụng phương pháp nghiên cứu tài liệu. Đây là phương pháp đơn giản nhưng không kém phần hiệu quả. Người nghiên cứu tiếp cận dữ liệu từ những nguồn thông tin sẵn có, không phải do tự mình điều tra cho đề tài nghiên cứu. Dữ liệu thứ cấp có thể được thu thập từ những nguồn sau: - Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, báo cáo tài chính, báo cáo thường niên, báo cáo tổng kết của ngân hàng từ năm 2018 – 2021. - Các công trình luận văn thạc sĩ, các bài báo trong và ngoài nước liên quan đến hoạt động bảo lãnh của ngân hàng. - Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng là các bài báo cáo hay luận văn của các sinh viên khác (khóa trước), trong trường hoặc ở các trường khác. 5.1.2. Phương pháp thu thập dữ liệu sơ cấp * Phương pháp quan sát (observation) Dữ liệu sơ cấp sẽ được thu thập chủ yếu bằng phương pháp quan sát (observation) nhằm tiếp cận được với nguồn thông tin trực tiếp tại bộ phận bảo lãnh tại BIDV. Để có thể tìm kiếm và thu thập được nguồn thông tin tin cậy, khách quan cho bài luận văn thì cần tiến hành cả quan sát trực tiếp và quan sát gián tiếp. + Quan sát trực tiếp: là phương pháp tiến hành quan sát dựa vào những sự việc đang diễn ra như quy trình bảo lãnh được thực hiện bảo lãnh tại ngân hàng. Thông qua phương pháp này thì sẽ nắm bắt được tình hình tổng quan về hoạt động bảo lãnh, bước đầu có sự đánh giá và nhận định sơ lược về sự phát triển hoạt động bảo lãnh tại ngân hàng.
8 + Quan sát gián tiếp: là phương pháp tiến hành quan sát kết quả hay tác động của hành vi, chứ không quan sát trực tiếp hành vi như doanh thu từ hoạt động bảo lãnh, thu nhập từ hoạt động bảo lãnh của ngân hàng trong thời hạn nhất định... Thông qua phương pháp này có cái nhìn toàn diện và đồng bộ về hoạt động bảo lãnh tại ngân hàng. * Phương pháp phỏng vấn Bước 1: Xác lập câu hỏi phỏng vấn Tiến hành phỏng vấn theo câu hỏi dạng mở để thu thập thông tin từ đối tượng được phỏng vấn. Một số câu hỏi được sử dụng là: + Ông/bà cho biết để hạn chế rủi ro trong hoạt động phát hành bảo lãnh tại BIDV cần phải tuân thủ nguyên tắc gì? + Ông/bà cho biết các loại rủi ro tiềm ẩn mà doanh nghiệp thường mắc phải là gì? + Ông/bà cho biết những nhân tố ảnh hưởng đến mức độ rủi ro của bảo lãnh là gì? + Ông/bà cho biết đánh giá về mức độ rủi ro của bảo lãnh tại BIDV? + Ông/bà có thể cho biết hoạt động bảo lãnh nói chung tại BIDV? + Ông/bà đánh giá như nào về pháp lý bảo lãnh tại Việt Nam? Bước 2: Danh sách đối tượng được phỏng vấn Luận văn thực hiện phỏng vấn 02 chuyên gia: Luật sư Trần Minh Hải – Giám đốc điều hành Công ty Luật Ngân hàng – Chứng khoán – Đầu tư (BASICO) đồng thời là thành viên Hội Đồng Quản Trị Công ty Chứng khoán Quốc tế (VIS); ông Nguyễn Đăng Thuận –Trưởng phòng Khách hàng doanh nghiệp vừa và nhỏ tại BIDV; * Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi Tiến hành điều tra khách hàng theo một bảng câu hỏi được soạn sẵn để đánh giá sự phát triển hoạt động bảo lãnh tại ngân hàng. Để tiến hành điều tra thì cần phải
9 tiến hành các bước sau: + Bước 1: Soạn thảo bảng câu hỏi điều tra + Bước 2: Lựa chọn đối tượng điều tra: khách hàng cá nhân và khách hàng doanh nghiệp của ngân hàng. + Bước 3: Điều tra thông qua google docs gửi trực tiếp đến gmail của khách hàng. + Bước 4: Tiền hành thu thập và xử lý số liệu 5.2. Phương pháp phân tích dữ liệu Luận văn sử dụng những phương pháp thống kê, so sánh, phân tích những dữ liệu đó. Cụ thể như sau: Phương pháp thống kê tổng hợp: Sử dụng để sắp xếp, tổng hợp dữ liệu sơ cấp thu thập một cách khoa học nhất, biến dữ liệu sơ cấp thành dữ liệu thứ cấp phục vụ cho quá trình phân tích phát triển dịch vụ bảo lãnh tại BIDV. Phương pháp so sánh: Được sử dụng cho quá trình phân tích kết quả phát triển dịch vụ bảo lãnh tại BIDV. Từ đó có thể đưa ra chính xác cho việc phát triển dịch vụ bảo lãnh tại BIDV giai đoạn 2018 - 2021. Phương pháp phân tích: Được sử dụng để phân tích và đánh giá những thành công cũng như tồn tại trong việc phát triển dịch vụ bảo lãnh tại BIDV nhằm đề ra các giải pháp tăng cường phát triển dịch vụ bảo lãnh tại đơn vị. 6. Kết cấu của đề tài Ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dung chính của luận văn được kết cấu gồm 3 chương cụ thể như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận về hoạt động bảo lãnh và rủi ro trong hoạt động bảo lãnh tại Ngân hàng thương mại Chương 2: Thực trạng rủi ro về hoạt động bảo lãnh tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam Chương 3: Giải pháp phòng ngừa rủi ro trong hoạt động bảo lãnh tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam
10 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG BẢO LÃNH VÀ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG BẢO LÃNH TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. Nghiệp vụ bảo lãnh tại Ngân hàng thương mại 1.1.1. Cơ sở pháp lý cho nghiệp vụ bảo lãnh Cũng như các lĩnh vực hoạt động khác, hệ thống pháp luật về bảo lãnh ngân hàng ở Việt Nam được xây dựng và ngày càng hoàn thiện đáp ứng nhu cầu thay đổi đa dạng của các quan hệ xã hội. Hoạt động bảo lãnh nói chung đều phải nằm trong khuôn khổ pháp lý là Bộ luật Dân sự số 91/2015/QH13 ngày 24 tháng 11 năm 2015. Bộ luật dân sự 2015 cho đến hiện tại có thể được xem là nguồn văn bản pháp lý cao nhất điều chỉnh bảo lãnh. Luật các tổ chức tín dụng số 47/2010/QH12 thông qua ngày 29/06/2010; Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật các Tổ chức tín dụng số 17/2014/QH14 được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XIV thông qua ngày 20/11/2017; Thông tư số 11/2022/TT-NHNN ngày 30/9/2022 quy định về bảo lãnh ngân hàng. 1.1.2. Khái niệm bảo lãnh Biện pháp bảo lãnh đã xuất hiện từ những năm 80, khi nền kinh tế nước ta là nền kinh tế tập trung bao cấp, trong thời kỳ này bảo lãnh chỉ là công cụ giúp công ty nhà nước khi thực hiện hợp đồng vay vốn nước người. Trong thời kỳ này, Nhà nước cũng đã ban hành nhiều văn bản liên quan đến hoạt động bảo lãnh tại ngân hàng, các văn bản này đều có những điểm chung là: NHNN thực hiện cấp bảo lãnh cho các cơ quan, doanh nghiệp thực hiện hoạt động vay vốn nước ngoài nhằm phát triển hoạt động kinh doanh của mình. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển của nền kinh tế nước ta, hoạt động thương mại quốc tế ngày càng phát triển mạnh hơn, do đó hoạt động bảo lãnh cũng phát triển theo. Do đó, các quy định văn bản pháp luật về bảo lãnh ngày càng được bổ sung, hoàn thiện và chi tiết hơn. Trong đó văn bản pháp luật mới nhất được ban