Luận văn tiến sỹ Cơ chế quản lý tài sản công trong khu vực hành chính sự nghiệp ở Việt Nam

Chia sẻ: Phạm Kim Tiên | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:234

Thêm vào BST

Báo xấu

510
lượt xem 178
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài sản là của cải vật chất dùng vào mục đích sản xuất hoặc tiêu dùng. Khi phân loại tài sản theo chu kỳ sản xuất, ta có tài sản cố định và tài sản lưu động. Còn khi phân loại tài sản theo đặc tính cấu tạo của vật chất, ta có tài sản hữu hình và tài sản vô hình.Quản lý trong kinh doanh hay quản lý trong các tổ chức nhân sự nói chung là hành động đưa các cá nhân trong tổ chức làm việc cùng nhau để thực hiện, hoàn thành mục tiêu chung. Công...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn tiến sỹ Cơ chế quản lý tài sản công trong khu vực hành chính sự nghiệp ở Việt Nam

Luận văn tiến sỹ Cơ chế quản lý tài sản công trong khu vực hành chính sự nghiệp ở Việt Nam
M CL C Trang Trang bìa ph L i cam ñoan M cl c Danh m c các ch vi t t t Danh m c các bi u, sơ ñ , bi u ñ Ph n m ñ u 1 Chương 1: CƠ S LÝ LU N V CƠ CH QU N LÝ TÀI S N CÔNG 9 TRONG KHU V C HÀNH CHÍNH S NGHI P 1.1. Nh ng v n ñ cơ b n v cơ quan hành chính, ñơn v s nghi p 9 công l p. 1.1.1. Cơ quan hành chính. 9 1.1.2. ðơn v s nghi p công l p. 10 1.1.3. Phân bi t cơ quan hành chính và ñơn v s nghi p công l p. 10 1.2. Tài s n công trong khu v c hành chính s nghi p. 11 1.2.1. Khái ni m tài s n công và tài s n công khu v c hành chính s 11 nghi p. 1.2.2. Phân lo i tài s n công trong khu v c hành chính s nghi p. 14 1.2.3. Vai trò c a tài s n công trong khu v c hành chính s nghi p. 19 1.2.4. ð c ñi m c a tài s n công trong khu v c hành chính s 23 nghi p. 1.3. Cơ ch qu n lý nhà nư c ñ i v i tài s n công trong khu v c 24 hành chính s nghi p. 1.3.1. Qu n lý nhà nư c ñ i v i tài s n công trong khu v c hành 24 chính s nghi p. 1.3.2. Cơ ch qu n lý nhà nư c ñ i v i tài s n công trong khu v c 26 hành chính s nghi p. 1.3.3. Vai trò c a cơ ch qu n lý nhà nư c ñ i v i tài s n công trong 33 khu v c hành chính s nghi p. 1.4. Hi u qu và hi u l c c a cơ ch qu n lý tài s n công trong khu 33 v c hành chính s nghi p. 1.4.1.S c n thi t ph i nâng cao hi u qu và hi u l c c a cơ ch 33 qu n lý tài s n công trong khu v c hành chính s nghi p.
1.4.2. Ch tiêu ñánh giá hi u l c, hi u qu cơ ch qu n lý tài s n 35 công trong khu v c hành chính s nghi p. 1.4.3. Các nhân t nh hư ng ñ n hi u l c, hi u qu c a cơ ch 39 qu n lý tài s n công trong khu v c hành chính s nghi p. 1.5. Cơ ch qu n lý tài s n công trong khu v c hành chính s nghi p 42 m t s nư c trên th gi i và kh năng v n d ng Vi t Nam. 1.5.1. Cơ ch qu n lý tài s n công trong khu v c hành chính s 42 nghi p Trung Qu c. 1.5.2. Cơ ch qu n lý tài s n công trong khu v c hành chính s 44 nghi p C ng hoà Pháp. 1.5.3. Cơ ch qu n lý tài s n công trong khu v c hành chính s 46 nghi p Canaña. 1.5.4. Cơ ch qu n lý tài s n công trong khu v c hành chính s 48 nghi p Australia. 1.5.5. M t s nh n xét và kh năng v n d ng cho Vi t Nam. 51 Chương 2: TH C TR NG CƠ CH QU N LÝ TÀI S N 62 CÔNG TRONG KHU V C HÀNH CHÍNH S NGHI P NƯ C TA T NĂM 1995 ð N NĂM 2008 2.1. Th c tr ng cơ ch qu n lý tài s n công trong khu v c hành 62 chính s nghi p. 2.1.1.Quan ñi m, ch trương qu n lý tài s n công trong khu v c 62 hành chính s nghi p. 2.1.2. H th ng các m c tiêu qu n lý tài s n công trong khu v c 65 hành chính s nghi p. 2.1.3. Các nguyên t c qu n lý nhà nư c ñ i v i tài s n công trong 66 khu v c hành chính s nghi p. 2.1.4. Các công c qu n lý tài s n công trong khu v c hành chính 70 s nghi p. 2.2. Th c tr ng các nhân t nh hư ng ñ n hi u qu , hi u l c c a cơ 92 ch qu n lý tài s n công trong khu v c hành chính s nghi p. 2.2.1. Nhóm các nhân t t h th ng cơ ch qu n lý tài s n công 92 trong khu v c hành chính s nghi p. 2.2.2. Nhóm các nhân t t ñ i tư ng qu n lý. 94 2.3. ðánh giá th c tr ng cơ ch qu n lý tài s n công trong khu v c 98 hành chính s nghi p Vi t Nam. 2.3.1. Nh ng thành t u. 98 2.3.2. M t s t n t i. 107 2.3.3. Nguyên nhân c a nh ng t n t i. 124
Chương 3: GI I PHÁP CH Y U NH M HOÀN THI N CƠ 130 CH QU N LÝ TÀI S N CÔNG TRONG KHU V C HÀNH CHÍNH S NGHI P TRONG TH I GIAN T I (2009-2020) 3.1. Quan ñi m, yêu c u hoàn thi n cơ ch qu n lý tài s n công 132 trong khu v c hành chính s nghi p Vi t Nam. 3.1.1. Quan ñi m. 132 3.1.2. Yêu c u. 134 3.2. Nh ng gi i pháp ch y u nh m hoàn thi n cơ ch qu n lý tài s n công trong khu v c hành chính s nghi p trong th i gian t i 135 (2009-2020). 135 3.2.1.Ti p t c xây d ng, hoàn thi n các căn c pháp lý và chính sách v qu n lý tài s n công trong khu v c hành chính s nghi p. 3.2.2. Nâng cao hi u l c và hi u qu c a cơ ch qu n lý tài s n công 152 trong khu v c hành chính s nghi p. 3.2.3. Th c hi n thí ñi m l p ngân sách theo k t qu ñ u ra ( trong ñó có kinh phí ñ u tư, mua s m tài s n) và tính toán hi u qu khi 160 quy t ñ nh ñ u tư, mua s m, giao tài s n công cho các ñơn v s nghi p. 3.2.4. Tích c c phòng ng a và kiên quy t ñ u tranh ch ng t n n tham nhũng, tham ô, lãng phí trong vi c qu n lý tài s n công trong 167 khu v c hành chính s nghi p. 3.2.5. Nhà nư c c n nhanh chóng ñưa vào s d ng các thành t u khoa h c công ngh trong qu n lý tài s n công; thi t l p và ñ y 175 m nh quan h h p tác qu c t trong công tác qu n lý qu n lý tài s n công trong khu v c hành chính s nghi p. 3.2.6. Ki n toàn b máy cơ quan qu n lý tài s n công và ñ i m i, nâng cao ch t lư ng ñ i ngũ cán b , công ch c qu n lý tài s n 182 công. 198 K T LU N Danh m c các công trình nghiên c u khoa h c 200 Danh m c tài li u tham kh o 201 Phi u xin ý ki n 208 K t qu ñi u tra 212 Ph l c 217
DANH M C CÁC CH VI T T T Ch vi t t t N i dung BTC B Tài chính CP Chính ph CQHC Cơ quan hành chính ðVSN ðơn v s nghi p HCSN Hành chính s nghi p NSNN Ngân sách nhà nư c PTðL Phương ti n ñi l i QLCS Qu n lý công s n TSC Tài s n công TSLV Tr s làm vi c TTCP Th tư ng Chính ph UBND U ban nhân dân
DANH M C CÁC BI U, SƠ ð , BI U ð STT Tên bi u, sơ ñ , bi u ñ Trang Sơ ñ 1.1: Phân lo i tài s n công trong khu v c hành chính 1 14 s nghi p theo công d ng c a tài s n. Sơ ñ 1.2: Phân lo i tài s n công trong khu v c hành chính 2 16 s nghi p theo c p qu n lý. Sơ ñ 1.3: Phân lo i tài s n công trong khu v c hành chính 3 17 s nghi p theo ñ i tư ng s d ng tài s n. Sơ ñ 1.4: N i dung cơ ch qu n lý TSC trong khu v c 4 27 HCSN. Sơ ñ 1.5: Quan h ch th qu n lý- ñ i tư ng qu n lý- m c 5 31 tiêu qu n lý. Sơ ñ 2.1: Mô hình t ch c b máy cơ quan qu n lý TSC 7 71 trong khu v c HCSN Vi t Nam. Sơ ñ 2.2: Mô hình t ch c b máy C c Qu n lý công s n. 8 74 Bi u s 2.1: K t qu ñ u tư xây d ng tr s làm vi c t năm 9 90 1996-2007. Bi u ñ 2.1: Các nhân t nh hư ng ñ n hi u l c, hi u qu 10 98 cơ ch qu n lý TSC trong khu v c HCSN. Bi u ñ 2.2: Nguyên nhân d n ñ n nh ng h n ch và t n t i 11 129 c a cơ ch qu n lý TSC trong khu v c HCSN. Bi u s 3.1: Nh n xét, s p x p t m quan tr ng c a các gi i 12 196 pháp hoàn thi n cơ ch qu n lý TSC trong khu v c HCSN.
L I CAM ðOAN Tôi xin cam ñoan b n Lu n án v i ð tài: “ Cơ ch qu n lý tài s n công trong khu v c hành chính s nghi p Vi t Nam” là công trình nghiên c u riêng c a tôi. Các s li u, k t qu nêu trong lu n án là trung th c và có ngu n g c rõ ràng, chưa t ng ñư c ai công b trong b t kỳ công trình nào khác./. TÁC GI LU N ÁN Nguy n M nh Hùng
1 PH N M ðU 1. Tính c p thi t c a ñ tài lu n án Tài s n công (TSC) theo Hi n pháp năm 1992 xác ñ nh bao g m: ð t ñai, r ng núi, sông h , ngu n nư c, tài nguyên trong lòng ñ t, ngu n l i vùng bi n, th m l c ñ a và vùng tr i, ph n v n do Nhà nư c ñ u tư vào xí nghi p, công trình thu c các ngành, lĩnh v c kinh t , văn hoá, xã h i, khoa h c, k thu t, ngo i giao, qu c phòng, an ninh cùng các tài s n khác mà pháp lu t quy ñ nh là c a Nhà nư c ñ u thu c s h u toàn dân [51]. TSC có vai trò r t quan tr ng, nó là ngu n tài s n l n ñ m b o môi trư ng cho cu c s ng c a con ngư i; là y u t cơ b n c a quá trình s n xu t và qu n lý xã h i; là ngu n l c tài chính ti m năng cho ñ u tư phát tri n, ph c v công nghi p hoá, hi n ñ i hoá ñ t nư c. Bác H ñã t ng nói: “TSC là n n t ng, là v n li ng ñ khôi ph c và xây d ng kinh t chung, ñ làm cho dân giàu nư c m nh, ñ nâng cao ñ i s ng nhân dân” [39, tr.79]. Nhà nư c là ch s h u c a m i TSC, song Nhà nư c không ph i là ngư i tr c ti p s d ng toàn b TSC mà TSC ñư c Nhà nư c giao cho các cơ quan, ñơn v thu c b máy nhà nư c v.v... tr c ti p qu n lý, s d ng. ð th c hi n vai trò ch s h u TSC c a mình, Nhà nư c ph i th c hi n ch c năng qu n lý nhà nư c ñ i v i TSC nh m s d ng, b o t n, phát tri n ngu n TSC ti t ki m, hi u qu ph c v cho s nghi p phát tri n kinh t - xã h i, b o v môi trư ng, không ng ng nâng cao ñ i s ng v t ch t, văn hoá và tinh th n c a nhân dân. TSC trong khu v c HCSN là m t b ph n quan tr ng trong toàn b TSC c a ñ t nư c, ñư c Nhà nư c giao cho các CQHC, ðVSN và t ch c chính tr , các t ch c chính tr - xã h i, t ch c xã h i, t ch c xã h i - ngh nghi p (sau ñây g i chung là t ch c) tr c ti p qu n lý, s d ng. ð qu n lý
2 TSC trong khu v c HCSN, Nhà nư c ñã ban hành nhi u cơ ch , chính sách nh m qu n lý, khai thác TSC trong khu v c HCSN có hi u qu , ti t ki m như: Lu t ð t ñai, Lu t th c hành ti t ki m ch ng lãng phí, Lu t qu n lý tài s n nhà nư c, Ngh ñ nh s 14/1998/Nð-CP ngày 6/3/1998 c a CP v qu n lý tài s n nhà nư c v.v. Trong b i c nh ñó, TSC trong khu v c HCSN ñã ñư c khai thác, s d ng góp ph n ñáng k vào công cu c phát tri n kinh t - xã h i c a ñ t nư c. Song h th ng cơ ch qu n lý TSC trong khu v c HCSN còn nhi u b t c p, h n ch chưa th c s thích ng v i th c t . ðó là nh ng nguyên nhân cơ b n d n ñ n tình tr ng s d ng TSC trong khu v c HCSN không ñúng m c ñích, gây lãng phí, th t thoát di n ra ph bi n như: ñ u tư xây d ng m i, mua s m tài s n vư t tiêu chu n, ñ nh m c, s d ng tài s n vào m c ñích cá nhân... ðây là v n ñ nóng ñư c m i ngư i và các phương ti n thông tin ñ i chúng quan tâm, nh t là trên di n ñàn Qu c h i. Nhà nư c v i vai trò thi t l p khuôn kh pháp lu t thông qua h th ng các chính sách và h th ng chu n m c lu t pháp s có tác ñ ng quy t ñ nh ñ n vi c qu n lý TSC trong khu v c HCSN hi u qu , ti t ki m. Do v y, vi c ti p t c hoàn thi n cơ ch qu n lý TSC trong khu v c HCSN là m t yêu c u c p bách t o n n móng v ng ch c gi i quy t nh ng v n ñ b c xúc cơ b n hi n nay. Vì v y, NCS ch n ñ tài “Cơ ch qu n lý tài s n công trong khu v c hành chính s nghi p Vi t Nam” làm ñ tài Lu n án, nghiên c u sinh hy v ng s ñóng góp m t ph n nh vào công vi c chung to l n này. 2. T ng quan v tình hình nghiên c u v cơ ch qu n lý tài s n công trong khu v c hành chính s nghi p TSC trong khu v c HCSN có vai trò r t quan tr ng do v y luôn là v n ñ ñư c xã h i h t s c quan tâm. Cho ñ n nay, ñã có r t nhi u ñ tài nghiên c u v vi c qu n lý TSC trong khu v c HCSN dư i nhi u cách ti p c n khác
3 nhau nên có nhi u nh ng quan ñi m, cách ñánh giá khác nhau. Lu n án trình bày m t s k t qu nghiên c u ch y u sau ñây: 2.1. Tình hình nghiên c u Vi t Nam: T năm 1995 ñ n nay, ñã có nhi u tác gi nghiên c u v cơ ch qu n lý TSC trong khu v c HCSN Vi t Nam dư i nhi u khía c nh khác nhau: - Trong ñ tài: “Chi n lư c ñ i m i cơ ch qu n lý TSC giai ño n 2001-2010”, 2000, ñ tài nghiên c u khoa h c c p b , Hà N i,[69]. PGS.TS Nguy n Văn Xa ñã ñánh giá th c tr ng tình hình qu n lý, s d ng toàn b TSC (trong ñó có TSC trong khu v c HCSN Vi t Nam) t năm 1995 ñ n năm 2000, t ñó ñ ra nh ng gi i pháp nh m ñ i m i cơ ch qu n lý TSC trong khu v c HCSN ñ n năm 2010. Tuy v y, do y u t th i gian, h th ng s li u c a ñ tài ñã tr nên l c h u, m t khác trong ñ tài này, vi c nghiên c u cơ ch qu n lý TSC gi a CQHC và ðVSN chưa ñư c tách b ch. - Trong ñ tài: Hoàn thi n cơ ch qu n lý tài s n nhà nư c t i ñơn v s nghi p, 2002, ñ tài nghiên c u khoa h c c p b , Hà N i”[49]. TS Ph m ð c Phong ñã t p trung ch y u nghiên c u v cơ ch qu n lý TSC ñ i v i các tài s n ph c v tr c ti p cho ho t ñ ng trong các lĩnh v c giáo d c- ñào t o, khoa h c công ngh , y t , văn hoá th thao, là khâu ñ t phá c a công nghi p hoá và hi n ñ i hoá ñ t nư c. Song, trong công trình này, tác gi cũng chưa quan tâm ñánh giá hi u qu , hi u l c c a cơ ch qu n lý TSC t i các ðVSN. - Lu n văn th c s kinh t : + Hai công trình lu n văn th c s kinh t c a Nguy n M nh Hùng v Vi t Nam hi n nay, 2005 [44] và tác gi La Văn Th nh TSC và s d ng TSC v s d ng t i s n công khu v c hành chính s nghi p Vi t nam th c tr ng và gi i pháp, 2006 [56]. V i h th ng s li u khá phong phú, các tác gi ñã ñánh giá tình hình qu n lý TSC trong khu v c HCSN Vi t Nam t năm 1995 ñ n năm 2005, t ñó ñ ra nh ng gi i pháp nh m khai thác có hi u qu ,
4 ti t ki m TSC trong khu v c HCSN ñ n năm 2010. Nhưng hi n nay vi c phân c p qu n lý nhà nư c v TSC trong khu v c HCSN nh m c i cách th t c hành chính, phát huy tính t ch , xác ñ nh rõ trách nhi m c a ngư i qu n lý, ngư i tr c ti p s d ng TSC, c a chính quy n các c p trong qu n lý TSC ñang ñ t ra như m t v n ñ c p thi t. Tuy nhiên t i các công trình nêu trên chưa nghiên c u sâu v v n ñ này. + Hai công trình lu n văn th c s kinh t c a Nguy n Th Lan Phương v “ M t s gi i pháp tăng cư ng công tác qu n lý, s d ng tr s làm vi c Vi t Nam”, 2006 [50] và c a c a cơ quan hành chính, ñơn v s nghi p Tr n Di u An v “ Qu n lý, s d ng tr s làm vi c c a cơ quan hành chính Vi t Nam”, 2006 [1]. Hai lu n văn ñi sâu phân tích nh ng v n ñ lý lu n cơ b n ñ i v i m t lo i tài s n c th trong khu v c HCSN ñó là TSLV và t th c tr ng qu n lý ñã ñ xu t nh ng gi i pháp nh m tăng cư ng công tác qu n lý TSLV trong khu v c HCSN Vi t Nam. M c dù s lư ng công trình nghiên c u ñ c p ñ n vi c qu n lý TSC trong khu v c HCSN khá nhi u. Các công trình ñã nghiên c u nhi u góc ñ , ñ c p ñ n nhi u khía c nh khác nhau v th c tr ng và có nhi u nh ng gi i pháp ñư c ñưa ra nh m hoàn thi n cơ ch qu n lý TSC trong khu v c HCSN. Song nhìn chung các công trình nêu trên ñư c nghiên c u trong b i c nh chưa có Lu t qu n lý, s d ng tài s n nhà nư c. T i kỳ h p th ba qu c h i Khoá XII (tháng 6 năm 2008), Qu c h i ñã thông qua Lu t qu n lý, s d ng tài s n nhà nư c, ñây là cơ s pháp lý cao nh t cho vi c qu n lý TSC trong khu v c HCSN. T ñó ñ n nay, chưa có ñ tài nào ti p t c nghiên c u v TSC trong khu v c HCSN. M t khác, ñ n nay trong lĩnh v c qu n lý kinh t chưa có lu n án ti n s nghiên c u v cơ ch qu n lý TSC trong khu v c HCSN. Do v y, vi c ti p t c nghiên c u v TSC trong khu v c HCSN trong b i c nh m i là c n thi t.
5 2.2.Tình hình nghiên c u nư c ngoài: Trong th i gian qua ñã có nhi u tác gi nghiên c u v cơ ch qu n lý TSC trong khu v c HCSN như: - Trong cu n "Economic Analysis of Property Rights" (Second Edition), 1997, Cambridge University Press [70]; Barzel Y ñã t p trung nghiên c u, phân tích các quy n kinh t c a tài s n như quy n chi m h u, s d ng, quy n ñ nh ño t (bán, t ng, cho, th a k ) tài s n; nghiên c u cách mà ngư i ta s d ng tài s n sao cho có th t i ña hoá l i ích kinh t . - Conway Francisand, Charles Undelan, George Peteson, Olga Kaganova và James Mckellar trong cu n “Managing Government Property Assets: International Experiences”, 2006, The Urban Institute Press, Washington DC [71] ñã t p trung nghiên c u ñánh giá cơ ch qu n lý TSC trong khu v c HCSN t m vĩ mô m t s nư c trên th gi i như Úc, Pháp, Canada, Th y s , M , NewZealan, Trung Qu c ... K t qu c a các công trình nghiên c u ñó là: ñã ñánh giá ñư c nh ng t n t i trong cơ ch qu n lý TSC trong khu v c HCSN các nư c nêu trên trư c khi c i cách. T ng k t ñư c nh ng k t qu khi ti n hành vi c hoàn thi n cơ ch qu n lý TSC trong khu v c HCSN. Ch ra nh ng thách th c và nh ng v n ñ c n ti p t c nghiên c u ñ hoàn thi n cơ ch qu n lý TSC trong th i gian t i ñó là: (i) m i quan h gi a c i cách k toán và c i cách cơ ch qu n lý TSC trong khu v c HCSN. (ii) m c ñ phân chia gi a quy n s h u và quy n qu n lý TSC trong khu v c HCSN. (iii) h th ng thông tin qu n lý TSC trong khu v c HCSN. - Trong công trình “Integrating Public Property in the Realm of Fiscal Transparency and Anti-corruption Efforts” 2008. pp 209-222. Finding the Money: Public Accountability and Service Efficiency through Fiscal Transparency. Budapest: Local Government and Public Service Reform Initiative Open Society Institute [72]; Olga Kaganova ñã nghiên c u v m i
6 quan h gi a cơ ch qu n lý TSC trong khu v c HCSN v i các n l c minh b ch hoá chính sách tài khoá và ch ng tham nhũng c a CP. Lu n án ñã k th a, v n d ng nh ng n i dung trên ñây ñ phân tích, ñánh giá cơ ch qu n lý TSC trong khu v c HCSN Vi t Nam. 3. M c ñích nghiên c u c a Lu n án - M c ñích nghiên c u c a Lu n án là: góp ph n làm rõ nh ng v n ñ lý lu n cơ b n v cơ ch qu n lý TSC trong khu v c HCSN. Trên cơ s ñó, ñánh giá th c tr ng cơ ch qu n lý TSC trong khu v c HCSN nư c ta t năm 1995 ñ n năm 2008; ñ xu t nh ng gi i pháp nh m hoàn thi n cơ ch qu n lý TSC trong khu v c HCSN Vi t Nam trong th i gian t i (2009-2020). - Ý nghĩa nghiên c u c a lu n án là: góp ph n hoàn thi n lý lu n v TSC trong khu v c HCSN và nâng cao hi u qu cơ ch qu n lý TSC trong khu v c HCSN Vi t Nam. Nh ng k t qu nghiên c u ñ t ñư c có th là tài li u tham kh o cho các nhà qu n lý, nhà ho ch ñ nh chính sách c a Cơ quan qu n lý TSC. 4. ð i tư ng và ph m vi nghiên c u c a lu n án - ð i tư ng nghiên c u c a Lu n án là: cơ ch qu n lý nhà nư c ñ i v i TSC trong khu v c HCSN t khâu hình thành, s d ng ñ n khâu k t thúc. - Ph m vi nghiên c u c a Lu n án: TSC trong khu v c HCSN có ph m vi r t r ng, bao g m nhi u lo i tài s n khác nhau. Tuy nhiên, th c t qu n lý hi n nay chưa tách bi t ñư c s li u v tài s n gi a các CQHC, ðVSN. Do v y, ph m vi nghiên c u c a lu n án t p trung vào toàn b TSC c a các CQHC và ðVSN bao g m: TSLV, PTðL và các tài s n khác. - Gi i h n v th i gian: t năm 1995 (th i ñi m thành l p C c Qu n lý công s n- B Tài chính) ñ n năm 2008.
7 5. Phương pháp nghiên c u: - Phương pháp nghiên c u: phân tích, t ng h p, nghiên c u so sánh, phương pháp th c ch ng nghiên c u tình hu ng c th . - Ngu n s li u s d ng bao g m: các s li u th c p t các báo cáo, k t qu công b c a m t s cu c ñi u tra, t ng ki m kê tài s n trên c nư c, s li u nghiên c u, ñi u tra c a CP, B Tài chính, B K ho ch và ð u tư, B Tài nguyên và Môi trư ng, k t qu ñi u tra xã h i h c c a nghiên c u sinh. 6. Nh ng ñóng góp m i c a Lu n án: Lu n án ñã có nh ng ñóng góp chính sau ñây: M t là, Lu n án ñã h th ng hóa cơ s lý lu n v TSC trong khu v c HCSN; lu n gi i khái ni m TSC trong khu v c HCSN v i tư cách là ñ i tư ng nghiên c u cơ b n xuyên su t trong toàn b lu n án. Hai là, Lu n án ñưa ra khái ni m và phân tích nh ng n i dung cơ b n c a cơ ch qu n lý nhà nư c ñ i v i TSC trong khu v c HCSN. ðưa ra các ch tiêu ñánh giá hi u l c, hi u qu cơ ch qu n lý TSC trong khu v c HCSN. Ba là, Lu n án trình bày cơ ch qu n lý TSC trong khu v c HCSN m t s nư c trên th gi i như: Trung Qu c, Pháp, Canaña, Australia và nêu lên b n n i dung ñ v n d ng vào vi c hoàn thi n cơ ch qu n lý TSC trong khu v c HCSN Vi t Nam. B n là, ðánh giá th c tr ng v cơ ch qu n lý nhà nư c ñ i v i TSC trong khu v c HCSN nư c ta t năm 1995 ñ n năm 2008, ñ c bi t là t sau khi có Lu t qu n lý, s d ng tài s n nhà nư c; t ñó ñánh giá nh ng k t qu ñã ñ t ñư c c n phát huy, nh ng t n t i c n kh c ph c và nguyên nhân c a nó. Năm là, Phân tích ñánh giá th c tr ng các nhân t nh hư ng ñ n hi u l c và hi u qu c a cơ ch qu n lý TSC trong khu v c HCSN.
8 Sáu là, ð xu t nh ng quan ñi m, yêu c u và các gi i pháp ch y u nh m hoàn thi n cơ ch qu n lý TSC trong khu v c HCSN Vi t Nam trong th i gian t i (2009-2020). Trong ñó các gi i pháp m i là: (i)Nâng cao hi u l c và hi u qu c a cơ ch qu n lý TSC trong khu v c HCSN; (ii) Th c hi n thí ñi m l p ngân sách theo k t qu ñ u ra (trong ñó có kinh phí ñ u tư, mua s m tài s n) và tính toán hi u qu khi quy t ñ nh ñ u tư, mua s m, giao TSC cho các ðVSN; (iii) Tích c c phòng ng a và kiên quy t ñ u tranh ch ng t n n tham nhũng, tham ô, lãng phí trong vi c qu n lý TSC trong khu v c HCSN. Các gi i pháp ñ xu t ñư c d a trên nh ng lu n c khoa h c và th c ti n cơ ch qu n lý TSC trong khu v c HCSN Vi t Nam và ti p thu nh ng kinh nghi m c a các nư c trên th gi i trong quá trình hoàn thi n cơ ch qu n lý TSC trong khu v c HCSN. 7. B c c c a Lu n án: Ngoài ph n m ñ u, k t lu n, các ph l c, b ng bi u, danh m c tài li u tham kh o, Lu n án ñư c chia thành 3 Chương: - Chương 1: Cơ s lý lu n v cơ ch qu n lý tài s n công trong khu v c hành chính s nghi p. - Chương 2: Th c tr ng cơ ch qu n lý tài s n công trong khu v c hành chính s nghi p nư c ta t năm 1995 ñ n năm 2008. - Chương 3: Gi i pháp ch y u hoàn hi n cơ ch qu n lý tài s n công trong khu v c hành chính s nghi p trong th i gian t i (2009-2020).
9 CHƯƠNG 1 CƠ S LÝ LU N V CƠ CHÊ QU N LÝ TÀI S N CÔNG TRONG KHU V C HÀNH CHÍNH S NGHI P 1.1. NH NG V N ð CƠ B N V CƠ QUAN HÀNH CHÍNH, ðƠN V S NGHI P CÔNG L P 1.1.1. Cơ quan hành chính Cơ quan hành chính (CQHC) nhà nư c là: "m t lo i cơ quan nhà nư c th c hi n quy n hành pháp bao g m ch c năng l p quy và ch c năng hành chính". [46,13]. H th ng các CQHC bao g m: - Cơ quan l p pháp: Qu c h i là cơ quan ñ i bi u cao nh t c a nhân dân, cơ quan quy n l c nhà nư c cao nh t, cơ quan duy nh t có quy n l p hi n và l p pháp. Qu c h i quy t ñ nh nh ng chính sách cơ b n v ñ i n i, ñ i ngo i; nhi m v phát tri n kinh t xã h i, qu c phòng, an ninh; nh ng nguyên t c ch y u v t ch c và ho t ñ ng c a b máy nhà nư c, v quan h xã h i và ho t ñ ng c a công dân. Qu c h i th c hi n quy n giám sát t i cao ñ i v i toàn b ho t ñ ng c a Nhà nư c. Các cơ quan c a Qu c h i g m: y ban thư ng v qu c h i; H i ñ ng dân t c và các y ban c a Qu c h i. H i ñ ng nhân dân ñư c quy ñ nh là cơ quan quy n l c ñ a phương không có quy n l p pháp. - Cơ quan tư pháp: là các cơ quan có quy n phán xét tính h p hi n, h p pháp c a các quy t ñ nh pháp lu t và s phán quy t v hành vi ph m t i, tranh ch p dân s , kinh t , lao ñ ng, hành chính. H th ng cơ quan tư pháp g m các cơ quan thu c Tòa án nhân dân và Vi n ki m sát nhân dân. - Cơ quan hành pháp: ñó là các cơ quan th c hi n quy n hành pháp c a nhà nư c, qu n lý chung hay t ng m t công tác, có nhi m v ch p hành pháp lu t và ch ñ o th c hi n ch trương, k ho ch c a nhà nư c. H th ng các cơ quan hành pháp bao g m: các cơ quan th c hi n quy n hành pháp trung ương như Chính ph , B , ngành...; cơ quan th c hi n quy n hành pháp ña
10 phương là UBND các c p và các CQHC giúp vi c có ch c năng qu n lý nhà nư c ñ a phương nh m b o ñ m s th ng nh t qu n lý c a ngành ho c lĩnh v c công tác t trung ương ñ n cơ s ( như cơ quan tài chính, giáo d c, y t , tài nguyên - môi trư ng, xây d ng...). Các cơ quan chuyên môn ch u s ch ñ o và qu n lý c a UBND ñ ng c p, ñ ng th i ch u s ch ñ o v nghi p v c a cơ quan chuyên môn c p trên. 1.1.2. ðơn v s nghi p công l p - ðơn v s nghi p công l p (ðVSN) là: "ñơn v do Nhà nư c thành l p ñ ho t ñ ng công l p th c hi n cung c p các d ch v xã h i công c ng và các d ch v nh m duy trì s ho t ñ ng bình thư ng c a các ngành kinh t qu c dân"[12,330]. - Các ðVSN ho t ñ ng trong các lĩnh v c như: giáo d c ñào t o, y t , văn hoá, thông tin, th d c th thao, nông lâm ngư nghi p, thu l i và các ðVSN kinh t khác. Theo quy ñ nh t i Lu t qu n lý, s d ng tài s n nhà nư c, các ðVSN g m 2 lo i: ðVSN công l p t ch tài chính và ðVSN công l p chưa ch tài chính. Theo quan ñi m c a NCS thì: + ðVSN t ch tài chính là ñơn v có ngu n thu s nghi p bù ñ p toàn b chi phí ho t ñ ng thư ng xuyên, NSNN không ph i c p kinh phí ho t ñ ng thư ng xuyên cho ñơn v . + ðVSN công l p chưa ch tài chính là ñơn v có ngu n thu ho c không có ngu n s nghi p chưa t trang tr i toàn b chi phí ho t ñ ng thư ng xuyên, NSNN c p m t ph n ho c toàn b chi phí ho t ñ ng thư ng xuyên cho ñơn v . 1.1.3. Phân bi t cơ quan hành chính và ñơn v s nghi p công l p Hi n nay, trư c yêu c u ñòi h i khách quan c a công tác qu n lý thì các ðVSN công l p ñã ñư c tách ra kh i CQHC nhà nư c vì hai lo i t ch c này có s khác nhau cơ b n ñó là:
11 - V ch c năng nhi m v : CQHC nhà nư c th c hi n ch c năng qu n lý nhà nư c còn ðVSN th c hi n nhi m v cung c p các d ch v công mang l i l i ích chung có tính b n v ng trong các lĩnh v c như: giáo d c ñào t o, y t , văn hóa, xã h i, th d c th thao... - V kinh phí ho t ñ ng: CQHC nhà nư c ñư c Nhà nư c ñ m b o 100% kinh phí ho t ñ ng; còn ðVSN: kinh phí ho t ñ ng do ñơn v t ñ m b o toàn b , NSNN c p m t ph n ho c toàn b . 1.2. TÀI S N CÔNG TRONG KHU V C HÀNH CHÍNH S NGHI P 1.2.1. Khái ni m tài s n công và tài s n công trong khu v c hành chính s nghi p B t c m t qu c gia nào mu n t n t i và phát tri n ñ u ph i d a vào m t trong các ngu n n i l c c a mình là tài s n qu c gia. ðó là t t c nh ng tài s n do các th h trư c ñ l i ho c do con ngư i ñương th i sáng t o ra và các tài s n do thiên nhiên ban t ng cho con ngư i. Trong ph m vi m t ñ t nư c, tài s n qu c gia có th thu c s h u riêng c a t ng thành viên ho c nhóm thành viên trong c ng ñ ng qu c gia ho c thu c s h u nhà nư c g i là TSC. - TSC là tài s n thu c s h u công c ng hay còn g i là tài s n thu c s h u toàn dân các nư c Xã h i ch nghĩa. T i các nư c Xã h i ch nghĩa, Nhà nư c ñ i di n quy n l i cho toàn dân nên là ngư i ñ i di n s h u ñ i v i toàn b nh ng tài s n thu c s h u toàn dân. Do ñó khái ni m TSC và tài s n nhà nư c là ñ ng nh t. Trong khuôn kh gi i h n, Lu n án ch t p trung nghiên c u TSC dư i d ng v t ch t. Vi t Nam, theo ði u 17 Hi n pháp năm 1992, TSC bao g m : ð t ñai, r ng, núi, sông, h , ngu n nư c, tài nguyên trong lòng ñ t, ngu n l i vùng bi n, th m l c ñ a và vùng tr i, ph n v n do Nhà
12 nư c ñ u tư vào xí nghi p, công trình thu c các ngành, lĩnh v c kinh t , văn hoá, xã h i, khoa h c, k thu t, ngo i giao, qu c phòng, an ninh cùng các tài s n khác mà pháp lu t quy ñ nh là c a Nhà nư c ñ u thu c s h u toàn dân [51]. - Theo ði u 200 B lu t Dân s năm 2005: Tài s n thu c hình th c s h u nhà nư c bao g m ñ t ñai r ng t nhiên, r ng tr ng có ngu n v n t ngân sách nhà nư c, núi sông h , ngu n nư c, tài nguyên trong lòng ñ t, ngu n l i t nhiên vùng bi n, th m l c ñ a và vùng tr i, ph n v n và tài s n do nhà nư c ñ u tư vào doanh nghi p, công trình thu c các ngành và lĩnh v c kinh t , văn hoá xã h i, khoa h c, k thu t, ngo i giao, qu c phòng, an ninh cùng các tài s n khác do pháp lu t quy ñ nh [52]. - Theo ði u 3 Lu t th c hành, ti t ki m ch ng lãng phí thì: Tài s n nhà nư c là tài s n hình thành t ngân sách nhà nư c ho c có ngu n g c t ngân sách nhà nư c, thu c s h u, qu n lý c a Nhà nư c, bao g m nhà, công trình công c ng, công trình ki n trúc và tài s n khác thu c s h u nhà nư c; tài s n t ngu n vi n tr , tài tr , ñóng góp c a t ch c, cá nhân trong nư c và ngoài nư c cho Nhà nư c [54]. - Theo giáo trình t ch c và nhân s hành chính nhà nư c thì : Công s n g m t t c các tài s n (ñ ng s n và b t ñ ng s n) thu c s h u toàn dân do Nhà nư c th ng nh t qu n lý ñ s d ng vào m c ñích ph c v l i ích c a Nhà nư c, l i ích c a toàn dân [46,204]. T nh ng cách hi u nêu trên, theo quan ñi m c a NCS thì: TSC là nh ng tài s n ñư c ñ u tư, mua s m t ngu n NSNN ho c có ngu n g c t NSNN; tài s n ñư c các t ch c, cá nhân trong và ngoài nư c tài tr , ñóng
13 góp, hi n, t ng, cho Nhà nư c; tài s n ñư c xác l p quy n s h u nhà nư c theo quy ñ nh c a pháp lu t; tài s n c a các chương trình, d án k t thúc chuy n giao cho Nhà nư c; ñ t ñai, tài nguyên trong lòng ñ t, r ng t nhiên, r ng tr ng có ngu n v n t NSNN, núi, sông h , ngu n nư c, ngu n l i t nhiên vùng bi n, th m l c ñ a và vùng tr i; tài s n k t c u h t ng ph c v l i ích công c ng, l i ích qu c gia mà pháp lu t quy ñ nh là c a Nhà nư c; ph n v n và tài s n do Nhà nư c ñ u tư vào doanh nghi p ho c ñ u tư ra nư c ngoài ñư c Nhà nư c giao cho t ch c, cá nhân tr c ti p qu n lý, s d ng theo ch ñ qu n lý chung c a Nhà nư c và ch u s ki m tra giám sát c a Nhà nư c trong quá trình qu n lý, s d ng tài s n. TSC trong khu v c HCSN là m t b ph n TSC mà Nhà nư c ñã giao cho các CQHC, ðVSN và các t ch c qu n lý, s d ng ph c v cho ho t ñ ng c a t ng cơ quan, ñơn v theo ch c năng nhi m v ñư c giao. Do có v trí ñ c bi t quan tr ng, nên TSC trong khu v c HCSN không ng ng ñư c Nhà nư c duy trì, c ng c , ñ u tư phát tri n c v s lư ng, ch ng lo i và m c ñ hi n ñ i. V i nh ng n i dung ñã trình bày trên ñây, có th kh ng ñ nh: TSC trong khu v c HCSN là nh ng tài s n ñư c ñ u tư, mua s m t ngu n NSNN ho c có ngu n g c NSNN; tài s n ñư c các t ch c, cá nhân trong và ngoài nư c tài tr , ñóng góp, hi n, t ng, cho Nhà nư c; tài s n ñư c xác l p quy n s h u nhà nư c theo quy ñ nh c a pháp lu t; tài s n c a các chương trình, d án k t thúc chuy n giao cho Nhà nư c mà Nhà nư c giao cho t ng CQHC, ðVSN và các t ch c tr c ti p qu n lý, s d ng ñ ph c v ho t ñ ng c a t ng cơ quan, ñơn v , t ch c theo ch c năng, nhi m v ñã ñư c Nhà nư c giao. Như v y, TSC trong khu v c HCSN là m t lo i hàng hoá do các CQHC, ðVSN và các t ch c qu n lý; t o ra d ch v công ph c v nhân dân, ñáp ng cho các nhi m v công; qu n lý theo cơ ch công (quy ñ nh b i Hi n