intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

METS - Trong bài toán quản lý Thư viện số hiện nay

Chia sẻ: DanhVi DanhVi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

58
lượt xem
2
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Hiện nay, với sự xuất hiện của công nghệ thông tin đã có rất nhiều thư viện số được hình thành tại Việt Nam. Tiêu chuẩn METS trong việc mã hóa các siêu dữ liệu trong quản lý thư viện số, yêu cầu đối với các phần mềm quản lý thư viện số hiện nay, phần mềm KIPOS và việc áp dụng tiêu chuẩn METS.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: METS - Trong bài toán quản lý Thư viện số hiện nay

METS - TRONG BAI TOAN QUAN LY THI/VIEN SO HIEN NAY Pham Thj Yen Cong ty Co phan Phan man Quan ly Hien dai Tom tdt: Hi&i nay, vdi sif xuat hi^ cda cmg nghg thong tin da 06 rat nhieu thd vien sSdudc hinh thanh tai Wet Nam. Bal wet gio^ thieu ve tieu chuan METS (Metada^ Encoding and Transmission Standard) trong viec ma hoi cac sieu diy lieu trong quin If thd vien so; Yeu cau ddi vdi cic phan mSm quan /jf thd vidn so hien nay; Phan mem KIPOS va viec ap dgng tieu diuSn METS. Tdr khoi: Thd v'l&n so, tieu chuan METS, phdn mSm KIPOS, quan ly. Abstract: Currentiy, with the appearand of inldrmation technology, a lot of digital libraries have been formed in Viet Nam. The article introduces about METS (Metadata Encoding and Transmission Standard) - a standar for encoding metadata In the digital library management; Requirements for the current digital library management software; IQPOS software and the application of METS standard. Key words: Digital libraries, METS, KIPOS software, management. Mddau Trudc xu the eua sU chuyen hUdng toan cdu v i xa hdi thdng tfn vd sUxuat hiin cua cdng nghe thong tfn, khai niem ve thUvien so da khing cdn mdi la gi vdi cdng ddng cac thU viin Viet Nam. M|c dii thU vien sd phdt trien rat m?nh me nhuhg cdc thU viin cung khong the mdt budc nhdy vpt sang thU vien sd md vIn phai duy tri quan 1^ thU viin ti^en tiling song song vdi thUvien so. Van die d|t ra Id lam t h i ndo de cd th^ quan ly thdng nhdt dddc cd he thdng tfiU vien truyen thdng va thU viin sd? Lam t h i nao d ^ ed the liin ket dutte cac thdng tin ciia tai Iiiu d cdc djnh dang v|t ly va dif lieu sd? Trong bdi viet nay, tae gia gid^ tfiieu tieu chuan METS (Metadata Encoding and Transmission Standard) trong viic ma hod cac siiu dif lieu trong qudn ly thu vien sd vd mot sd tien fch phan mem laPOS - phdn mem qudn ly thU viin l^ng tfie npi dja dau tien vd duy nhat d Viit Nam iJhg dung tiianh cdng chuan METS da mang lai hieu qua cho cdc tiiu viin sU dyng phan mim KIPOS. 30 1. METS la gi? Mdt ddi tUdng sd ludn co ba loai siiu di^ lieu md ta ^ n g hdp cdc thdng tin cSn thiet de dam bao khd ndng tim kiem, khai thac va sU dyng tai lieu sd, do Id: - Siiu dCJ" lieu md td (Desenptive metadata); Siiu du' Iiiu dang ndy cung cap cac thdng tin mo td cua tdi Iiiu nhu nhan de, tdc gid, ndi xuat ban, nha xuat bdn, nam xuat bdn... giup ngudi sU dyng thu viin sd cd t h ^ tfm vd truy c|p d i n thdng tfn hp tan. Mdt tieu chuan siiu di? lieu md td ma cac thU viin hien nay dang su" dung pho bien dd Id MARC (Machine Readanle Catalog) va dap lihg rat tdt cho cdng tae biin mye cua mdt thU viin. Mpt tliu chucin sleu dii' lieu mo ta quan trong Wide nCte de md ta cho tai Iiiu dd Id Dublin Core vdi 15 tnidng tin gidn lUdc d§ sU dung. - Sieu dij* lieu qudn tii (Administfative metadata): Siiu dCf lieu ndy chi ra cdc thdng tin cdn tfiiit cho cac nhd qudn ly thUviin so de cd the quan ly eac dot tUdng. Bao gom cdc thdng tin ve quyen sd hull tri tue, eac thdng tin ky thudt ve ddi tUdng nhU: dp phan giai cua hinh anh, kfch cd tep tfn, hoac tdc dp truyen t i p tfn am thanh. cac yeu to ciia cau trite dd den tep tin ndi dung - Sieu dii' lieu cau true (Structural): Sieu dd lieu nay chi ra eac thdng tfn ve cac thanh phan cau tao nen doi tUdng lien quan den nhau nhU the nao: Vi du, mgt cudn sach bao gom nhileu chUdng, moi chUdng sach ed the cd cac mye nhd... Ngoai ra, cung ed nhung hinh ve minh hoa rieng re va sieu dii' lieu cau trite cung ed the lien ket nhiing hinh nay tdi cac chudng sach hoac tdi mdt danh muc bao gdm tat ca cac hinh anh minh boa trong mpt cudn sach. Sieu du' lieu cau true gtup ngUdi sir dung cd the di chuyen nhanh chdng den tung chUdng, tUng phan eua tai lieu so. - Vung cau trite lien ket cua METS: Cho phep ngudi tao lap tai lieu METS ghi lai sU tdn tai cua cac sieu lien ket giii'a cac ntjt trong he thdng phan cap dUdc neu trong ban do ket cau. va sieu dii' lieu cd lien quan den tai lieu sd. METS la mdt tfeu chuan mdi dUdc thiet ke de ma hoa cac loai sieu dii' lieu tren cho viee md ta hoan chinh mdt doi tUdng trong thU vien sd, nghia la mpt bieu ghi METS se bao gom day dit eac thdng tfn cua ba loai sieu dCT lieu tren. 2. Cdiu true METS METS la mdt dinh dang XML dUdc dinh nghia bdi mdt lUdc do the hien trong ngdn ngCT W/orld V^ide V^eb Consortium's XML Schema. METS chu yeu dUdc dung nhU mpt cdng eu chda cac sleu dii lieu linh boat va ed cau true chat che de md ta va bao quan cac ddt tugng sd. Cau true METS bao gom 7 vung chinh, mdi vung md ta mdt khia canh cua ddi tUdng sd. Tat ca cac sieu dii lieu lien quan den mpt ddi tUdng thU vten so dUdc tich hdp trong 01 file duy nhat (dang XML). - Dau bieu: Chii^ thdng bn sieu dCi lieu md ta cho ban than tai lieu METS, bao gdm cac thdng tin nhu tac gia bien tap tai lieu... - Viing sieu dii' lieu md ta: Chda eac thdng bn md ta cua tai lieu sd, vi du nhU mdt bieu ghi MARC ngoal trang OPAC. - Vitng sieu du' lieu quan tf i: Cung ciip cac thdng tin lien quan den thdng so ky thuat ciia tai iieu so hoac van de ban quyen tai lieu sd. - Vung tep bn cua tai lieu sd: Bao gdm tat ca cae tep tin cita tai lieu so. - Vung sieu dCT lieu cau true: Chi ra thdng tin eau true phan cap cho cac tai lieu so va hen ket TapchiTHUVl|NVl| - Vitng each thde hoat dpng: Cho phep cac thdng tin ve each ma cac ddi tUdng so nay se dUdc trinh bay nhu the nao. Trong dd 3 yeu td chfnh nhat ciJa mdt bie'u ghi METS la: Vijng sieu dii lieu md ta, viing tep tin cita tai lieu sd va vung sieu dtT lieu eau true. 3. Yeu cau doi vdi cac phan mem quan iy thU vien so hien nay Nhu vay, METS cung cap tieu chuan ma hoa djnh dang XML md lUu cae sieu dCi lieu md ta, hanh chfnh, cau true va each thdc hoat ddng can thiet de quan ly ddi tUdng ky thuat sd phdc tap. METS cung cung cap cd che cho viec ghi lai nhij'ng quan he phdc tap cua sieu dif lieu va ndt dung cita cae ddi tUdng. ThUc te viec bien muc tai lieu sd d eac thU vien hien nay chi dang du'ng lai d viec nhap cac thdng tin md ta cho tai lieu qua cac trUdng tin theo tieu chuan sieu dii' lieu Dublin Core hoac MARC 21. Gtao dien bien tap tai lieu sd quan ly ca thdng tin md ta va tep tin ciia tai lieu sd. Viee quan ly cac tep tin eua tai lieu so ciing tUdng ddi ddn gian, ngUdi lam thU vien se tai len he thdng eac tep tin cua tat lieu. Neu tai lieu cd nhieu chudng, nhieu muc, ngUdi Ism thu vien phat tach mgt tai lieu thanh nhieu tep tin khac nhau de quan ly dupe chfnh saeh truy cap den tirng tep tin cita tai lieu. Viec nay se tdn rat nhieu thdi gian, neu thu vten mudn quan ly cht tiet tirng chUdng, phan hay cac de muc cua tai lieu, ngUdi lam thu vien phat tach mgt tat Iteu thanh nhteu tep tfn neng biet, sau do phai tai tifng tep tin len he thdng ddi vdi mdt tai lieu. Vdi nhCfng tai lieu cd bieu ghi thU muc va bieu ghl tai lieu sd thi trong cd sd dif lieu ludn tdn tai hai bieu ghi rieng biet, nghia la vdt nhiing tat lieu truyen thdng, ngUdi lam thu vien da tien hanh 2(64) 31 biin muc theo MARC 21, nhuhg khi cd tai li|u sd eua tai lieu do, ngutfl lam thU viin van phai tao them mdt biSu ghi tdi lieu so va b i & ghi nay se chii^ thdng tin md ti vd thdng tin tep tfn ciia tdi lieu. Cd tiie cdc phan mem quan ly thU vien diuyen nghiip da h6 trd ngUdi lam thu viin lien ket thdng tin md td da biin muc khi bien mye tai lieu sd, ngudi lam thU viin khdng can phdi biin mye lai thdng tin da md ta; hoac cd th€ ho trd lien k i t giii^ hai bieu ghi thU mye vd bi€u ghi sd vdl nhau. NhUng dieu quan trpng nhdt Id trong qua binh tim kiim, ngUcfi su" dyng khdng thK chi g5 mdt tU khod md ra dudc mdt bleu ghi tai Iiiu tfong do ed thdng tin md td ciia tdi Iiiu, vj tri cua tai lieu va tai Iiiu sd ciia tdi Iiiu do. Ody eting la mdt van d i rat khd khdn ma hiin nay eac phan mem thU vien chu^ ho trd dong bd va thdng nhSt viec qudn ly tdi Iiiu truyen thong vd tai lieu sd cho thU viin. De giai quyit dUdc vdn d i t r i n , ddi hdi cac phan mem thU vien chuyen nghiep phai ho b d cdc thu viin quan ly tai lieu sd va tai lieu truyen thdng dong bd, chi sif dyng mdt siiu dii' lieu md td cho ca tai lieu truyien thdng va tdi Iiiu sd. Vdl tai Iiiu chi cdn quan ly 01 t i p tin toan vdn duy nhat, nhuhg ho trd tfiU viin biin tap dii tf'et cho tifng ChUdng, tifng phan eua tai Iiiu, tham chi tiihg trang tdi Iiiu, ngUdi sU dyng tim kiem ngoal trang khai thac phai thay dUdc cau true ciia tai lieu, mudn xem chUdng, phan ndo thi chi can Wch vdo t i n ChUdng, phdn dd, chudng tfinh se tU ddng di chuyen d i n npi dung. Ho tfd thU vien ed the qudn ly quyen tnjy cdp cda tifhg ddi tUdng ngUdi sit dyng d i n tifng chUdng, phan tai lieu. 4. Phan mem KIPOS vk v i i c dp dung tieu chuafn METS KIPOS la mdt giai phap tiin phong tfong tfii gidi tu ddng hoa thU viin va thU vien so ngay nay. Khi cae nhd cung cap giai phap thU viin hang dau t h i gidi van tach rdi cac gdi gidi phdp rieng biet cho van de h/ ddng hoa tiiU vien vd thu vien sd, thi KIPOS dem d i n cho thu vien mdt giai phap tdng the hodn chinh 3 tnDng 1: gidi phap t u dpng hoa tfiu vien (KIPOS.Automation), giai phap thu vien so (KIPOS-Digital) vd giai phap cdng thdng tin dien tfj' (KIPOS.WebPortal). 32 KIPOS danh gia vai trd ciia MARC 21 va Dublin Core deu la siiu dD" lieu md ta, MARC 21 da vd dang dUdc lUa chpn vd si( dyng tiiang vi$c quan ly tdi nguyin truyen thong, hdn nOei Dublin Core chi Id gidn lUde edc yeu td mo td cua MARC 21. Do v|y, ch! can sif dyng 01 tieu chuan cho siiu dii' Iiiu mo ta tai lieu truyen thong va s5, diing Chung trong mdt cd sd dO" li$u thU mye Id phUdng an tdi Uu nhdt. Ngodi ra, vi?c chuyen ddi tU MARC 21 sang Dublin Core khi can thiet Id khd d l dang. Danh gid ho sd METS Id rat quan tf-png trong viic chuan hod tdi li$u METS ngay tif dSu vd sdn sang cho viic trao ddi trong isidng lai. Chi sif dung 01 siiu dCi' lieu mo ta, nghiin cufU ky ludng va tham khdo cdc hd sd METS da dUdc cdng bd, KIPOS dua ra cae hS sd METS ma khdng thim vao nhiing ddc truhg ca biet khdng cdn t h i i t Hi?n nay KIPOS sif dyng 3 loai hd sd METS: - COMMON: H6 sd cho ddi tiJdng so chung (cac tai lieu hon hdp). - BOOK: Ooi tUdng so cho sach. - JOURNAL: Odi tu'dng sd Id tap chf diin tii. KIPOS hdp nhat bleu ghi thu" muc cua thd viin truyen thdng va thu" viSn sd, ho trd tim tin dong nhat mgt bi^u ghl tai lieu Bi^u ghi thU mye chinh Id ed sd cho viec tim Wim tdi lieu qua OPAC. TrUdc day, khi viic tU dpng hoa hoat ddng thU viin la nhu cau can tfiiet, eac thu vien da dudc ddu tU trang bi phdn mem tfch hdp de qudn ly hoat dpng thU viin. Cdc phdn mim dUdc cung cap viS cdc phan he chut nang day dii d^ quan ly thU vien nhu biin mye, lull thong, OPAC... Ban dpc cd t h ^ vao tfang OPAC dg h'm kiem tdi Iiiu qua cdc tieu chi tim kiim nhU nhan d i , tdc gia, tif khoa... d ^ biit 6ddc tai Iiiu do dang nam 6 vj tri nao trong kho, tf'^ng thai tai lieu dang bdn hay r6i... Tuy nhiin, tai thdi diem dd IhU viin sd diua phat trien nhU hiin nay va phdn mim qudn ly tU ddng hod cua hoat dpng thU vien cung chuS de cap den viic quan h? tdi lieu sd. Hodc ddi vdi nhuhg thu viin sd ddn gidn thi trong bleu ghl thU muc chuei thdng tin lien k i t den vj tri ciia ^ p tin tai lieu s6 qua frUdng 856 theo chuan MARC. NhQhg nam gan ddy, thUvien so phat trien manh me, cae thu viin dang dan chuyen sang quan ly thu vien so k i t hdp vdi thu vien truyen thdng. Neu chi qudn ly rieng mdt thU viin so hodc mdt thu vien truyen thong thi khd ddn gian, nhuhg de quan ly dong thcfi ca 2 thU vien thi mot van de quan trpng trong qua trinh bien tap tdi lieu sd va tai lieu truyen thdng la lam the nao de chi cd duy nhat 01 bieu ghi thU muc md ta cho 01 tai lieu truyin thdng va tdi lieu sd? d Viet Nam dang uhg dyng phan mem KIPOS cho viec quan ly tdng the hoat dpng thU viin: Trung tdm Thong tin - ThU vien Dai hpc Nha Trang, Trung tam Thdng tfn - ThU viin Dai hpc Md, Trung tdm Thdng tfn - ThUvien Dal hpc Vinh, Tnjng tdm Thdng tin - Thu vien Dai hgc Xay dyhg, Trung tam Thdng tin - ThUvien Dai hpc Md - Dja chat. Hien nay, not sdtfiUviin quan ly thU vien tfityin thong va thU vien sd vcfi 2 phan mem rieng biet. Giao dien tim kiem chung Vf dy: Trudng Dai hpc Bach khoa thdnh pho Ho Chf Minh: diing phan mem Virtual de quan ly thU viin truyen thdng, phan mem Libol Digital de quan ly thU viin sd. Hay mdt sd thu viin Wide sd dyng phan mem Libol, iLib, Koha de quan ly thu vien truyen thong, dung Dspace de quan ly thu vien so. Mdt thu vien diing 2 phan mem khac nhau de quan ly 2 boat dpng thU vien truyen thdng va thu vien sd se gap nhiiu khd khdn vd bat cap. Khd khan dot vdi ngUdi lam thu vien trong viec qudn ly 2 ed sd dii lieu tach biet; 01 ed sd du" Iiiu thU mye cho tai lieu truyen thdng va 01 cd sd dif lieu cho thu vien sd; khd khan trong viec kiem soat bieu ghi thU muc cita thUvien, ngudi lam thUvien phai bien muc den 2 lan vdi mdt tai lieu ed d 2 djnh dang truyen thdng va sd. Khd khan dot vdi ban dpc trong viec tfm kiem khai thac tat lieu va hien thi ket qua tim kiem tai lieu. Ban dpc khdng the tim kiem tap trung va phai vao cae giao dien khac nhau de tim kiem tdi lieu. Vdi piian mem KIPOS, khi uhg dyng chuan METS trong quan ly thu vien so se khac phuc dUdc van de tren va hdp nhat bieu ghi thu muc ciia thU vien sd vd thu vien truyen thdng. NgUdi lam thU vien chi can bien mye 01 lan, phan mem cd chifc nang liin k i t den bieu ghi md ta khi bien tap tai lieu sd. Ngucfi sU dung chi can nhap 01 tii khoa tim kiem, ehUdng trinh hien thj 01 bieu ghi md ta duy nhat, chifa thdng tfn md ta tai lieu va thdng tin sd ciia tai lieu dd. De cd cdi nhin khach quan hdn ve he thdng, tac gia xin gidi thieu den cac trang web cua mdt so tf ung tam thdng tin - thU vien cactfUdngdat hpc TapchiTHI/VllNVllTN- 2(64) Ket qua tim kiem - duy nhat 01 bieu ghi cho 01 tai lieu Thong tn mo ta cua ta leu Thong tn v tr luh tru'ta leu truyen thong va tnh trang cua tUng ban ta leu 33 X Tep £ 5 8 . 8 3 4 Hg 32-' L HAnh VI ngLKn T>&EI dung.' { ma MsheHnn] \tMtti 1 Hxc [ oaoatig) j n i i a i i w ) ' a„.«.... ,.^.^^^^„>—"•» | »&i jPDFFb ca 1 C*1njrc|p ® a 1 475IC54| 0 1 02 03 T7i(3ng t n (a/ lieu so KIPOS ho trd bien tap eau tfite mye luc tai lieu sd va tao quyen truy cap theo cau true muc lye tai iieu sd. Bien tap tai lieu sd khdng chi difng lai d viec nhap thdng tin md ta cho tai lieu theo cae chuan bien mye nhU Dublin Core, MARC 21, khdng diing lai d viec dinh kem t i p tin tai lieu sd lin h i thdng... Vdi mdt phan mem qudn ly thu vien sd chuyen nghiep, viec bien tap tai lieu sd chfnh la tao ra cau true muc lye ciia tai lieu, bien tap den timg chUdng, phan tai lieu, tham chi tifng trang tai lieu. Hien nay, mgt so phan mem dUdc sif dyng tai cac thu vien cho phep quan ly tai lieu sd theo cac tep tfn cita tat Iteu. Mdt tai lieu ed the cd 01 hoac nhieu tep tfn tai lieu khac nhau. NgUcfi lam thU vien sau khi nhap cac thdng tin md ta cho tai lieu sd, se tai len he thdng cae tep tin cua tai lieu. Neu nhu tai lieu cd nhieu phan, ehUdng ma thU vien mudn quan ly quyiln truy cap den tuhg ehUdng, phan dd thi phai tach 01 tep tfn tai lieu thanh nhieu tep tin chUdng, phan khac nhau de quan ly, rat bat tien va tdn nhieu cdng su'e eua ngUdi lam thu vten. Phin quyen truy cap den tiitig diUtfng, f^an tai lieu Giao dien hien thi truy cap tai lieu a cua ngudi s&dung Canh bao ngudi sif dung khong co quyen truy cap toan van tai lieu so 5. Ket iuan Viee xay dyhg va phat trien thu vien sd chac chan se cdn gap nhieu khd khan, ddc biet trong chpn \da va luUtfLJ"tat lieu so hoa, hd tfd ngUdi sir dyng, van de ban quyen... Giai phap thU vien tong the KIPOS vdi nhung tinh nang noi bat khi ap dung chuan ma boa va truyen sieu diT lieu METS hy vgng cd the ddng hanh citng cae thU vien trong bUdc dau xay dyhg thu vien sd va quan ly tong the hoat dgng thU vien. TAI LIEU THAM KHAO 1. http://nlv.gov.vn/nghiep-vu-lhu-vien/tong quan -tmh-hinh-phat-trien-thu-vien-so-cac-truong-daihoe-australia-va-viet-nam.html, Giao dien bien tap tai lieu so, chi bet tifng chifOng, phan tai lieu Xem tiep trang 12 34

ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2