Một số câu hỏi về thị trường chứng khoán phái sinh tại Việt Nam

MỘT SỐ CÂU HỎI VỀ THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN<br /> PHÁI SINH TẠI VIỆT NAM<br /> Sở Giao dịch Chứng Khoán Hà Nội<br /> <br /> 1<br /> <br /> MỘT SỐ CÂU HỎI VỀ THỊ TRƯỜNG CKPS TẠI VIỆT NAM<br /> HỎI ĐÁP CHUNG ............................................................................................................................................................. 4<br /> Chứng khoán Phái sinh là gì? ......................................................................................................................................... 4<br /> Hợp đồng Tương lai là gì? .............................................................................................................................................. 5<br /> Thế nào là mua hợp đồng tương lai? Thế nào là bán hợp đồng tương lai? ................................................................... 7<br /> Thế nào là mẫu hợp đồng? ............................................................................................................................................. 8<br /> Ký quỹ là gì? ................................................................................................................................................................... 9<br /> Vị thế là gì? Tại sao lại có quy định về giới hạn vị thế? ................................................................................................ 10<br /> Làm thế nào để thoát khỏi hợp đồng đang tham gia?................................................................................................... 10<br /> HĐTL được thanh toán như thế nào? ........................................................................................................................... 11<br /> Tại sao tôi nên giao dịch Hợp đồng Tương lai? ............................................................................................................ 11<br /> Lợi thế đòn bẩy của HĐTL là gì? .................................................................................................................................. 12<br /> Rủi ro trong việc tham gia vào HĐTL là gì? .................................................................................................................. 13<br /> Đối tác Bù trừ Trung Tâm là gì?.................................................................................................................................... 14<br /> HỎI ĐÁP VỀ THỊ TRƯỜNG CKPS TẠI VIỆT NAM ........................................................................................................ 14<br /> Hệ thống Văn bản Pháp Quy (VBPQ) cho thị trường CKPS tại Việt Nam bao gồm những văn bản gì? ...................... 14<br /> Để tham gia giao dịch HĐTL, tôi phải làm gì? ............................................................................................................... 15<br /> 2<br /> <br /> Vai trò của Thành viên Giao dịch (TVGD) và Thành viên Bù trừ (TVBT) đối với Nhà đầu tư là gì? ............................. 15<br /> Tôi đã tham gia giao dịch trên thị trường cổ phiếu, liệu có được tham gia giao dịch chứng khoán phái sinh không? .. 17<br /> Tôi có thể dùng chứng khoán để thế chấp khi tính giá trị ký quỹ được không? ............................................................ 17<br /> Khi tham gia giao dịch phái sinh, tôi phải tuân thủ những quy định gì? ........................................................................ 18<br /> Tại Việt Nam có áp dụng cơ chế Đối tác Bù trừ Trung tâm (CCP) không? ................................................................... 18<br /> Sản phẩm phái sinh được triển khai đầu tiên tại Việt Nam là gì? Tại sao lại lựa chọn như vậy? ................................. 18<br /> Các tài sản được lựa chọn làm tài sản cơ sở cho HĐTL tại Việt Nam? ....................................................................... 19<br /> HĐTL chỉ số cổ phiếu có các tháng đáo hạn như thế nào? .......................................................................................... 19<br /> HĐTL chỉ số cổ phiếu được thanh toán như thế nào? .................................................................................................. 19<br /> Lợi ích của giao dịch HĐTL trên chỉ số với giao dịch cổ phiếu đơn lẻ? ........................................................................ 20<br /> HĐTL trái phiếu chính phủ có các tháng đáo hạn như thế nào?................................................................................... 21<br /> Nếu không có đúng trái phiếu để giao thì tôi có được phép dùng trái phiếu khác không?............................................ 22<br /> Hệ số chuyển đổi là gì? Được dùng làm gì? ................................................................................................................. 22<br /> Sở GDCK Hà Nội có sử dụng cơ chế khớp lệnh như trên thị trường cổ phiếu không? ................................................ 22<br /> Các loại lệnh được sử dụng khi giao dịch HĐTL? ........................................................................................................ 23<br /> Tôi có thể xem thông tin về HĐTL ở đâu? .................................................................................................................... 23<br /> <br /> 3<br /> <br /> HỎI ĐÁP CHUNG<br /> Chứng khoán Phái sinh là gì?<br /> Chứng khoán Phái sinh (CKPS) là một công cụ tài chính, trong đó giá trị của CKPS phụ thuộc vào giá trị của một hay<br /> nhiều loại tài sản cơ sở. Chứng khoán Phái sinh có dạng hợp đồng tài chính trong đó quy định quyền lợi và/hoặc nghĩa<br /> vụ của các bên tham gia hợp đồng đối với việc thanh toán hoặc/và chuyển giao tài sản cơ sở với một mức giá được thỏa<br /> thuận trước vào một thời điểm nhất định trong tương lai. Tài sản cơ sở của Chứng khoán Phái sinh được chia thành 02<br /> dạng chính:<br /> Hàng hóa: thực phẩm (ngũ cốc, thịt, cà phê, hồ tiêu, v.v…), kim loại (vàng, bạc, kẽm, v.v…), năng lượng (khí<br /> đốt, dầu, v.v…), khác (thời tiết, kết quả bầu cử, v.v…)<br /> •<br /> Công cụ tài chính: cổ phiếu (chỉ số cổ phiếu, cổ phiếu đơn lẻ), trái phiếu (trái phiếu chính phủ, trái phiếu địa<br /> phương, trái phiếu doanh nghiệp), Lãi suất (lãi suất ngân hàng, lãi suất ngoại tệ), Tiền tệ (USD, Yên Nhật,<br /> Euro, v.v…), Chứng khoán phái sinh.<br /> Chứng khoán Phái sinh được chia thành 04 loại chính:<br /> •<br /> <br /> •<br /> •<br /> •<br /> <br /> •<br /> <br /> Hợp đồng Kỳ hạn (HĐKH): là thỏa thuận pháp lý giữa hai bên tham gia về việc mua và bán một loại tài sản tại<br /> một thời điểm nhất định trong tương lai với mức giá được xác định trước tại ngày thực hiện giao dịch.<br /> Hợp đồng Tương lai (HĐTL): là một dạng hợp đồng kỳ hạn đã được chuẩn hóa, niêm yết và giao dịch tại thị<br /> trường tập trung (Sở Giao dịch chứng khoán).<br /> Hợp đồng Quyền chọn (HĐQC): là thỏa thuận pháp lý trong đó một bên có quyền yêu cầu thực hiện và bên kia<br /> có nghĩa vụ phải mua hoặc bán một lượng tài sản cơ sở theo mức giá đã được xác định trước tại hợp đồng<br /> trong một khoảng thời gian hoặc tại một thời điểm nhất định trong tương lai.<br /> Hợp đồng Hoán đổi (HĐHĐ): là một thỏa thuận pháp lý trong đó hai bên cam kết hoán đổi dòng tiền của một<br /> công cụ tài chính của một bên với dòng tiền của công cụ tài chính của bên còn lại trong một khoảng thời gian<br /> nhất định.<br /> 4<br /> <br /> Hợp đồng Tương lai là gì?<br /> Hợp đồng Tương lai (HĐTL) là một sản phẩm được phát triển từ Hợp đồng Kỳ hạn (HĐKH). Về cơ bản, HĐKH và<br /> HĐTL là một hợp đồng thỏa thuận giữa 02 bên, theo đó, 02 bên sẽ thực hiện mua bán một/nhiều loại tài sản cơ sở nhất<br /> định với một mức giá và thời điểm thanh toán được thỏa thuận vào thời điểm lập hợp đồng. HĐKH là một hợp đồng có<br /> tính song phương, được lập lên trên cơ sở tự thỏa thuận giữa 02 bên hợp đồng. Hiếm có 2 HĐKH nào có tất cả nội dung<br /> điều khoản trong hợp đồng giống hệt nhau. Với tính chất song phương như vậy, HĐKH có 02 nhược điểm chính: (1) sau<br /> khi tham gia hợp đồng, nếu nhà đầu tư có ý định thoát khỏi các quyền lợi/nghĩa vụ với đối tác, nhà đầu tư sẽ gặp khó<br /> khăn trong việc tìm kiếm bên thứ 3 để chuyển giao hợp đồng; (2) nhà đầu tư sẽ phải hứng chịu toàn bộ rủi ro trong<br /> trường hợp đối tác của hợp đồng không thực hiện các nghĩa vụ đã được quy định tại hợp đồng. Việc tham gia hợp đồng<br /> có thể đi kèm với các khoản chi phí không nhỏ liên quan đến việc giám sát nghĩa vụ hoặc trách nhiệm pháp lý khi đối tác<br /> không thực hiện hợp đồng.<br /> HĐKH là một loại CKPS có lịch sử phát triển lâu đời và được nhiều đối tượng sử dụng làm công cụ phòng hộ rủi ro.<br /> Tuy nhiên, trước nhu cầu của thị trường, sản phẩm HĐTL đã được ra đời để khắc phục các nhược điểm trên của HĐKH<br /> với những đặc điểm chính sau:<br /> •<br /> <br /> Hợp đồng tương lai, khác với Hợp đồng kỳ hạn, đã được chuẩn hóa về các điều khoản trong hợp đồng bởi tổ<br /> chức quản lý thị trường là Sở Giao dịch Chứng khoán. Các điều khoản được chuẩn hóa sẽ được quy định tại<br /> Mẫu hợp đồng và bao gồm những điều khoản cụ thể về việc giao dịch và thanh toán của các bên. Nội dung<br /> này sẽ được giải thích kỹ hơn ở phần sau.<br /> <br /> •<br /> <br /> Do được chuẩn hóa và đảm bảo tính đồng nhất của hợp đồng, các bên của Hợp đồng có thể dễ dàng giao<br /> dịch Hợp đồng Tương lai trên thị trường tập trung theo nguyên tắc tương tự như giao dịch chứng khoán cơ<br /> sở. Việc tham gia vào một hợp đồng mới hoặc thoát khỏi một hợp đồng có thể được thực hiện thông qua hoạt<br /> động giao dịch mua/bán hợp đồng trên thị trường.<br /> 5<br /> <br />