Một số đặc điểm dịch tễ học lũ quét tại Việt Nam trong giai đoạn 1989-2008

Một số đặc điểm dịch tễ học lũ quét tại Việt Nam trong giai đoạn<br /> 1989-2008<br /> Hà Văn Như*<br /> Nghiên cứu này phân tích số liệu sẵn có của Ban chỉ đạo phòng chống lụt bão trung ương từ<br /> năm 1989 đến 2008. Kết quả cho thấy, trong 20 năm (1989-2008) có 123 trận lũ quét, làm chết 1.299<br /> người và làm bị thương 655 người. Lũ quét thường xảy ra nhất ở các tỉnh miền núi phía bắc (87,8%).<br /> Tháng 7 là tháng có nhiều lũ quét nhất: 39,8% tổng số lũ quét trong thời gian nghiên cứu. Số lũ quét<br /> xảy ra vào tháng 6, 7 và 8 chiếm 81,5%. Trong khi số lượng lũ quét có xu hương tăng theo thời gian<br /> thì số tử vong và chấn thương chưa thấy rõ khuynh hướng. Nghiên cứu này cho thấy cơ sở dữ liệu sẵn<br /> có về lũ quét chỉ bao gồm những thông tin rất hạn chế. Để khắc phục những hạn chế này, qui định ghi<br /> chép và báo cáo về lũ quét và lũ lụt nói chung cần được xây dựng và áp dụng thống nhất trong cả nước.<br /> Hơn nữa, những nghiên cứu sâu hơn, toàn diện hơn về lũ quét, bao gồm cả những nghiên cứu về dịch<br /> tễ học tử vong và chấn thương do lũ quét cần được thực hiện trong tương lai.<br /> Từ khóa: lũ quét; tử vong do lũ quét; chấn thương do lũ quét; Việt Nam<br /> <br /> Some epidemiological characteristics of flash flood in Vietnam during<br /> 20 years, 1989 - 2008<br /> This report based on the analysis of available data presented in reports of the Central<br /> Committee for Flood and Storm Control, Viet Nam, from 1989 to 2008. Results: in the 20 years, 123<br /> flash floods which killed 1,299 people and injured 655 others were reported. Flash floods occurred<br /> more often in the mountainous provinces of the North of Viet Nam (87.8%). Most of flash floods<br /> (81.5%) occurred in June, July and August. It seems that there is a trend of increase in the numbers of<br /> flash floods, while this is not clear with the numbers of deaths and injuries. Available information on<br /> floods and its health impacts are very limited in the present database, therefore it is very important to<br /> develop and implement recording and reporting system systematically which contain more details<br /> about flash floods and its health impacts. Studies on characteristics of flash flood and its health<br /> consequences should be conducted to provide evidence for development and implementation of<br /> relevant interventions.<br /> Keywords: flash flood; flash flood-related deaths; flash flood-related injury;Vietnam<br /> *Tác giả<br /> Hà Văn Như, Đại học Y tế Công cộng. Email: hvn@hsph.edu.vn<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1. Đặt vấn đề<br /> Việt Nam là một trong mười quốc gia trên thế giới có số lượng thảm họa tự nhiên cao nhất. Lũ<br /> lụt là loại thảm họa tự nhiên phổ biến nhất và gây thiệt hại lớn nhất trong các loại thảm họa tự nhiên<br /> [3]. Lũ lụt xảy ra thường xuyên tại ở khắp các vùng của Việt Nam, trong đó có nhiều trận lũ quét. Lũ<br /> quét thường xảy ra ở những vùng núi, vùng đất có độ dốc cao, đặc biệt là ở các tỉnh miền núi phía Bắc,<br /> miền Trung và Tây Nguyên. Nghiên cứu về đặc điểm dịch tễ học của lũ quét đã được nhiều tác giả trên<br /> thế giới thực hiện [2, 3], tuy nhiên tại Việt Nam, nghiên cứu về lũ quét còn chưa phổ biến. Nghiên cứu<br /> đặc điểm dịch tễ học của lũ quét và những hậu quả sức khỏe của lũ quét cung cấp những thông tin<br /> quan trọng có thể được sử dụng để xây dựng và triển khai những biện pháp phù hợp nhằm làm giảm<br /> tác động bất lợi của lũ quét đến tính mạng và tài sản của cộng đồng bị ảnh hưởng. Nghiên cứu này<br /> nhằm mô tả một số đặc điểm dịch tễ học của lũ quét xảy ra tại Việt Nam trong 20 năm (1989-2008).<br /> 2. Phương pháp nghiên cứu<br /> Nghiên cứu này phân tích những thông tin sẵn có từ những báo cáo của Ban chỉ đạo phòng<br /> chống lụt bão trung ương, báo cáo của các tỉnh có lũ quét trong 20 năm, từ 1989 đến 2008. Tất cả<br /> những báo cáo về lũ quét hiện được lưu tại Ban Chỉ đạo phòng chống lụt bão trung ương trong thời<br /> gian từ 1989 đến 2008 được thu thập và phân tích. Bảng tính Excel được sử dụng để tổng hợp và trình<br /> bày số liệu. Những đồ thị phù hợp cũng được sử dụng để trình bày số liệu thu thập được.<br /> 3. Kết quả nghiên cứu<br /> Theo số liệu của Ban chỉ huy phòng chống lụt bão trung ương, tổng số 123 trận lũ quét được<br /> báo cáo trong 20 năm, từ 1989 đến 2008. Một số đặc điểm của lũ quét được trình bày dưới đây.<br /> 3.1. Một số đặc điểm của lũ quét<br /> Bảng 1. Phân bố lũ quét theo tháng trong năm<br /> Tháng<br /> 1<br /> 2<br /> 3<br /> 4<br /> 5<br /> 6<br /> 7<br /> 8<br /> 9<br /> 10<br /> 11<br /> 12<br /> Tổng<br /> 1<br /> <br /> Số lượng<br /> 0<br /> 1<br /> 0<br /> 1<br /> 9<br /> 17<br /> 43<br /> 28<br /> 8<br /> 1<br /> 0<br /> 0<br /> 1081<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> 0,0<br /> 0,9<br /> 0,0<br /> 0,9<br /> 8,3<br /> 15,8<br /> 39,8<br /> 25,9<br /> 7,4<br /> 0,9<br /> 0,0<br /> 0,0<br /> 100,0<br /> <br /> Có 108 trong tổng số 123 báo cáo có ghi thời gian xảy ra lũ quét<br /> <br /> Bảng 1 và biểu đồ 1 cho thấy lũ quét xảy ra vào tháng 7 là nhiều nhất với 43/108 trận lũ quét,<br /> chiếm 39,8%. Số lũ quét trong tháng 7 và 8 chiếm 65,8%. Nếu tính trong ba tháng, tháng 6, 7 và tháng<br /> 8 có 88 trận lũ quét, chiếm 81,5%.<br /> <br /> 2<br /> <br /> Tháng 12<br /> Tháng 11<br /> Tháng 10<br /> Tháng 9<br /> Tháng 8<br /> Tháng 7<br /> Tháng 6<br /> Tháng 5<br /> Tháng 4<br /> Tháng 3<br /> Tháng 2<br /> Tháng 1<br /> 0<br /> <br /> 10<br /> <br /> 20<br /> <br /> 30<br /> <br /> 40<br /> <br /> Số trận lũ quét<br /> <br /> Biểu đồ 1. Phân bố lũ quét theo tháng trong năm, giai đoạn 1989-2008<br /> 20<br /> 18<br /> 16<br /> <br /> 12<br /> 10<br /> 8<br /> 6<br /> 4<br /> 2<br /> 0<br /> <br /> 19<br /> 89<br /> 19<br /> 90<br /> 19<br /> 91<br /> 19<br /> 92<br /> 19<br /> 93<br /> 19<br /> 94<br /> 19<br /> 95<br /> 19<br /> 96<br /> 19<br /> 97<br /> 19<br /> 98<br /> 19<br /> 99<br /> 20<br /> 00<br /> 20<br /> 01<br /> 20<br /> 02<br /> 20<br /> 03<br /> 20<br /> 04<br /> 20<br /> 05<br /> 20<br /> 06<br /> 20<br /> 07<br /> 20<br /> 08<br /> <br /> Số lượng lũ quét<br /> <br /> 14<br /> <br /> Biểu đồ 2. Khuynh hướng lũ quét theo năm<br /> <br /> 3<br /> <br /> 50<br /> <br /> Biểu đồ 2 cho thấy số lượng lũ quét có xu hướng tăng theo thời gian, từ 1989 đến 2008. Năm<br /> 2001 là năm có nhiều lũ quét nhất (18 trận) trong 20 năm, từ 1989 đến 2008. Năm 1997 là năm không<br /> có trận lũ quét nào được báo cáo.<br /> Bảng 2. Phân bố lũ quét theo tỉnh<br /> STT<br /> <br /> Tỉnh<br /> <br /> Số lượng lũ quét<br /> <br /> 1<br /> Lào Cai<br /> 2<br /> Hà Giang<br /> 3<br /> Bắc Cạn<br /> 4<br /> Lai Châu<br /> 5<br /> Sơn La<br /> 6<br /> Tuyên Quang<br /> 7<br /> Lạng Sơn<br /> 8<br /> Yên Bái<br /> 9<br /> Cao Bằng<br /> 10<br /> Quảng Ninh<br /> 11<br /> Bình Thuận<br /> 12<br /> Thái Nguyên<br /> 13<br /> Phú Thọ<br /> 14<br /> Đắc Lắc<br /> 15<br /> Ninh Thuận<br /> 16<br /> Vĩnh Phúc<br /> 17<br /> Lâm Đồng<br /> 18<br /> Hòa Bình<br /> 19<br /> Điện Biên<br /> 20<br /> Kon Tum<br /> 21<br /> Đồng Nai<br /> 22<br /> Thanh Hóa<br /> Tổng cộng<br /> <br /> 23<br /> 14<br /> 10<br /> 9<br /> 8<br /> 7<br /> 6<br /> 6<br /> 5<br /> 5<br /> 4<br /> 4<br /> 4<br /> 3<br /> 3<br /> 3<br /> 2<br /> 2<br /> 2<br /> 1<br /> 1<br /> 1<br /> 123<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> 18,7<br /> 11,4<br /> 8,1<br /> 7,3<br /> 6,5<br /> 5,7<br /> 4,9<br /> 4,9<br /> 4,1<br /> 4,1<br /> 3,3<br /> 3,3<br /> 3,3<br /> 2,4<br /> 2,4<br /> 2,4<br /> 1,6<br /> 1,6<br /> 1,6<br /> 0,8<br /> 0,8<br /> 0,8<br /> 100,0<br /> <br /> Bảng 2 cho thấy lũ quét đã xảy ra ở 22 tỉnh, trong đó 15 (68,2%) tỉnh thuộc vùng núi và trung<br /> du phía bắc với 87,8% tổng số lũ quét. Lào Cai, Hà Giang, Bắc Cạn, Lai Châu và Sơn La là năm tỉnh<br /> có số lượng lũ quét lớn nhất được báo cáo (52,0%). Riêng Lào Cai, số lượng lũ quét là 23, chiếm<br /> 18,7% tổng số lũ quét của các tỉnh được báo cáo trong 20 năm (1989-2008).<br /> <br /> 4<br /> <br /> 3.2. Tử vong và chấn thương do lũ quét<br /> Bảng 3. Phân bố tử vong và chấn thương do lũ quét theo năm<br /> Năm<br /> 1989<br /> 1990<br /> 1991<br /> 1992<br /> 1993<br /> 1994<br /> 1995<br /> 1996<br /> 1997<br /> 1998<br /> 1999<br /> 2000<br /> 2001<br /> 2002<br /> 2003<br /> 2004<br /> 2005<br /> 2006<br /> 2007<br /> 2008<br /> Tổng cộng<br /> <br /> Số trận lũ quét<br /> 1<br /> 7<br /> 1<br /> 3<br /> 4<br /> 6<br /> 4<br /> 6<br /> 0<br /> 1<br /> 11<br /> 4<br /> 18<br /> 11<br /> 3<br /> 8<br /> 6<br /> 10<br /> 8<br /> 11<br /> 123<br /> <br /> Số người tử<br /> vong<br /> 5<br /> 158<br /> 42<br /> 157<br /> 20<br /> 43<br /> 10<br /> 118<br /> 0<br /> 2<br /> 69<br /> 30<br /> 79<br /> 60<br /> 14<br /> 69<br /> 76<br /> 77<br /> 30<br /> 240<br /> 1.299<br /> <br /> Số tử vong trung<br /> bình trong một<br /> trận lũ quét<br /> 5<br /> 23<br /> 42<br /> 52<br /> 6<br /> 7<br /> 3<br /> 20<br /> 0<br /> 2<br /> 6<br /> 8<br /> 4<br /> 5<br /> 5<br /> 9<br /> 13<br /> 8<br /> 4<br /> 22<br /> 11<br /> <br /> Số người<br /> chấn thương<br /> 0<br /> 218<br /> 14<br /> 20<br /> 17<br /> 49<br /> 2<br /> 26<br /> 0<br /> 0<br /> 11<br /> 27<br /> 38<br /> 67<br /> 3<br /> 42<br /> 18<br /> 32<br /> 4<br /> 67<br /> 655<br /> <br /> Bảng 3 cho thấy trong thời gian 20 năm (1989-2008) có tổng cộng 123 trận lũ quét, làm 1.299<br /> người tử vong và 655 người bị thương. Trung bình mỗi trận lũ quét có 11 người tử vong và 5 người bị<br /> thương. Chiều hướng của tử vong và chấn thương do lũ quét qua các năm được trình bày ở biểu đồ 3<br /> dưới đây.<br /> <br /> 5<br /> <br />