Một số đặc điểm phát triển theo mùa của bọ rùa đỏ - Micraspis Discolor Fabricius (Coleoptera: Coccinellidaae) ở điều kiện miền Bắc Việt Nam

33(2): 45-50 T¹p chÝ Sinh häc 6-2011<br /> <br /> <br /> <br /> Mét sè ®Æc ®iÓm ph¸t triÓn theo mïa cña bä rïa ®á - Micraspis<br /> discolor Fabricius (Coleoptera: Coccinellidae)<br /> ë ®iÒu kiÖn miÒn B¾c ViÖt Nam<br /> <br /> Vò Quang C«n, Ph¹m Quúnh Mai<br /> <br /> ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt<br /> <br /> Nghiªn cøu sù ph¸t triÓn theo mïa cña bä vµ ®Î trøng (b¶ng).<br /> rïa ®á (BR§) ë ViÖt Nam ®0 ®−îc mét sè t¸c Khi BR§ tr−ëng thµnh xuÊt hiÖn nhiÒu ngoµi<br /> gi¶ ®Ò cËp ®Õn [7, 8]. Tuy nhiªn, nh÷ng tµi liÖu c¸nh ®ång vµo th¸ng 3 vµ chØ sau mét thêi gian<br /> ®−a ra còng chØ nhËn xÐt cã tÝnh b−íc ®Çu, ch−a ng¾n, ®0 b¾t ®Çu thÊy xuÊt hiÖn c¸c æ trøng cña<br /> ®Ò cËp s©u kÌm theo nh÷ng sè liÖu thuyÕt phôc. chóng, sau kho¶ng 10 ngµy xuÊt hiÖn trøng ®0<br /> §Ó lµm s¸ng tá vÊn ®Ò nµy, chóng t«i thùc hiÖn thÊy nhiÒu Êu trïng cña loµi bä rïa nµy. Tr−ëng<br /> nghiªn cøu trong 3 n¨m, tõ 2005 ®Õn 2007, ®i thµnh cña loµi nµy xuÊt hiÖn c¶ 12 th¸ng trong<br /> s©u xem xÐt cã hay kh«ng sù ®×nh dôc qua ®«ng n¨m, tuy nhiªn, mçi mïa møc ®é rÊt kh¸c nhau.<br /> vµ qua hÌ cña BR§ vµ nh÷ng dÊu hiÖu cña hiÖn<br /> t−îng nµy. Th¸ng 12, th¸ng 1, 2 th−êng lµ c¸c th¸ng<br /> l¹nh nhÊt cña n¨m (nhiÖt ®é kh«ng khÝ thÊp kÐo<br /> I. ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu dµi, trêi rÐt, nhiÖt ®é trung b×nh nhiÒu n¨m theo<br /> thø tù lµ 18,7oC; 17,2oC; 19,8oC), vµo nh÷ng<br /> C¸c nghiªn cøu ®−îc thùc hiÖn ®ång thêi ngµy Êm cña mïa ®«ng BR§ xuÊt hiÖn víi sè<br /> gi÷a viÖc ®iÒu tra thu mÉu, quan s¸t c¸c pha ph¸t l−îng rÊt Ýt trªn c¸c c¸ch ®ång trång rau mÇu vµ<br /> triÓn còng nh− c¸c ho¹t ®éng cña BR§ ngoµi trªn cá, cßn vµo nh÷ng ngµy rÐt nhiÖt ®é cã thÓ<br /> ®ång ruéng vµ trong phßng thÝ nghiÖm Sinh th¸i xuèng thÊp tõ 8oC ®Õn 15oC, BR§ Èn nÊp vµ<br /> häc c«n trïng, ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn n»m im trong ®¸m bôi rËm, gèc cá mäc ven bê<br /> sinh vËt. §iÒu tra liªn tôc trªn ®ång ruéng ®Þnh ruéng, trong ®¸m cá kh«, trªn mÆt ®Êt hoÆc khe<br /> kú mét tuÇn mét lÇn. MÉu BR§ thu ngoµi tù ®Êt. Trong 3 th¸ng nµy trªn ®ång ruéng kh«ng<br /> nhiªn ®−îc gi÷ sèng vµ mang vÒ phßng thÝ thÊy xuÊt hiÖn trøng, Êu trïng vµ nhéng cña<br /> nghiÖm ®Ó mæ d−íi kÝnh lóp hai m¾t MBC- 2 vµ BR§. Tõ th¸ng 3, 4, thêi tiÕt Êm h¬n BR§ xuÊt<br /> Olympus SZ.40. Quan s¸t sù ph¸t triÓn hay hiÖn nhiÒu h¬n trªn lóa. §Õn th¸ng 5 vµ 6, BR§<br /> kh«ng cña tÕ bµo trøng hoÆc trøng trong buång xuÊt hiÖn víi sè l−îng c¸ thÓ rÊt lín, ®Æc biÖt tËp<br /> trøng bä rïa c¸i vµo c¸c th¸ng trong c¸c mïa trung trªn m¹ mïa. T−¬ng øng víi c¸c th¸ng 3,<br /> kh¸c nhau, ®Õm sè l−îng trøng ®0 ®−îc h×nh 4, 5 lµ vô lóa chiªm vµ 8, 9, 10 lµ vô lóa mïa ë<br /> thµnh trong buång trøng. TÝnh tû lÖ (%) sè c¸ miÒn B¾c ViÖt Nam vµo thêi ®iÓm nµy c©y lóa<br /> thÓ c¸i cã trøng vµ kh«ng cã trøng. Mçi lÇn ®iÒu ®ang ë giai ®o¹n lóa lµm ®ßng, træ b«ng vµ chÝn,<br /> tra thu thËp vµ mæ bä rïa víi sè l−îng tõ 25- sè l−îng BR§ lóc nµy rÊt lín, gÆp trøng, Êu<br /> 150 con. Sè liÖu ®−îc xö lý trong Excel. trïng, nhéng vµ tr−ëng thµnh. §©y lµ thêi ®iÓm<br /> thuËn lîi nhÊt cho sinh s¶n vµ t¨ng nhanh sè<br /> II. KÕt qu¶ nghiªn cøu l−îng trªn ®ång ruéng, ®Æc biÖt trªn ®ång lóa<br /> lóc træ b«ng.<br /> 1. Sù xuÊt hiÖn cña bä rïa ®á trªn c¸nh Qua ®ã cho thÊy, sù ph¸t triÓn theo mïa cña<br /> ®ång lóa BR§ diÔn ra liªn tôc 8, 9 th¸ng trong n¨m. NghÜa<br /> Ngoµi tù nhiªn, khi BR§ tr−ëng thµnh xuÊt lµ sù sinh s¶n cña BR§ thuéc vµo kiÓu cã nhiÒu<br /> hiÖn vµo mïa xu©n còng lµ kho¶ng thêi gian con thÕ hÖ tiÕp diÔn liªn tôc trong n¨m. Trªn c¸nh<br /> tr−ëng thµnh dinh d−ìng b»ng rÖp muéi vµ phÊn ®ång lóa vµ cá trong thêi gian ph¸t triÓn ré, cã<br /> hoa, ®Õn thêi kú chÝn sinh dôc chóng ghÐp ®«i lóc gÆp BR§ ë c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn kh¸c nhau<br /> <br /> <br /> 45<br /> (tr−ëng thµnh, trøng, Êu trïng vµ nhéng) mÆc dï t−îng ®ång thêi xuÊt hiÖn nhiÒu pha cña c«n<br /> tû lÖ cña c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn nµy cã thÓ kh¸c trïng trong mét thêi ®iÓm ë miÒn B¾c ViÖt Nam<br /> nhau trong quÇn thÓ. Nh− vËy ®0 thÓ hiÖn sù gèi cßn gÆp thÊy ë loµi s©u cuèn l¸ lóa<br /> ®êi (gèi løa) cña chóng trªn ®ång ruéng. HiÖn Cnaphalocrocis medinalis Guenee [2, 6].<br /> <br /> B¶ng<br /> Sù xuÊt hiÖn c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña BR§ trªn ruéng trång lóa (Tõ Liªm, Hµ Néi)<br /> Thêi gian C¸c pha ph¸t triÓn<br /> (th¸ng) Tth Tr ¢tr T1 ¢tr T2 ¢tr T3 ¢tr T4 Nh<br /> 1 * - - - - - -<br /> 2 * - - - - - -<br /> 3 * * * * * * *<br /> 4 * * * * * * *<br /> 5 * * * * * * *<br /> 6 * * * * * * *<br /> 7 * * * * * * *<br /> 8 * * * * * * *<br /> 9 * * * * * * *<br /> 10 * * * * * * *<br /> 11 * - - - - - -<br /> 12 * - - - - - -<br /> Ghi chó: Tth. tr−ëng thµnh; Tr. trøng; ¢tr T1. Êu trïng tuæi 1; T2. tuæi 2; T3. tuæi 3; T4. tuæi 4; Nh. nhéng;<br /> (*). cã xuÊt hiÖn; (-). kh«ng xuÊt hiÖn.<br /> <br /> 2. Sù tró ®«ng cña bä rïa ®á phÊn hoa. V× vËy, chóng cßn g¾n chÆt víi sù ra<br /> hoa cña thùc vËt ®Æc biÖt lµ lóa vµ nh÷ng loµi cá<br /> Hoµng §øc NhuËn (1982) ®0 nªu r»ng BR§<br /> thuéc hä Hßa th¶o (Poaceae). Trªn ®ång lóa cã<br /> cña ViÖt Nam cã tËp tÝnh tËp trung qua ®«ng cã 2 thêi ®iÓm chóng xuÊt hiÖn ré vµ nhiÒu lµ lóc<br /> tíi 100 con ë gèc bôi c©y hoÆc cá. Tuy nhiªn,<br /> giai ®o¹n lóa trç hoa, phÊn hoa lóa phong phó<br /> kÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i cho thÊy, ë<br /> (th¸ng 4, 5 vµ 9, 10), lóc nµy bä rïa ®Î trøng vµ<br /> loµi BR§ kh«ng thÊy cã hiÖn t−îng tËp trung<br /> xuÊt hiÖn Êu trïng, nhéng, tr−ëng thµnh.<br /> qua ®«ng theo kiÓu nµy. Khi mïa ®«ng ®Õn, sù<br /> Trong tr−êng hîp nµy chóng lµ ®èi t−îng g©y<br /> xuÊt hiÖn cña BR§ trªn c¸c c¸nh ®ång lóc nµy Ýt<br /> h¹i trªn lóa.<br /> h¼n. Cã thÓ t×m thÊy chóng ®ang tró rÐt vµ b¸m<br /> kh¸ r¶i r¸c ë gèc ®¸m c©y cá rËm r¹p, nh÷ng n¬i Theo Hoµng §øc NhuËn (1982) th× ë vïng<br /> s¸t mÆt ®Êt vµ trªn mÆt ®Êt, d−íi ®¸m l¸ kh« cËn nhiÖt ®íi vµ nhiÖt ®íi Èm bä rïa cã nhiÒu<br /> hoÆc khe ®Êt. thÕ hÖ diÔn tiÕp liªn tôc trong n¨m, kh«ng cã<br /> mét giai ®o¹n nghØ d−ìng nµo. Sau ®ã, t¸c gi¶<br /> §iÒu tra b»ng vît c«n trïng, sè l−îng c¸ thÓ cßn nhËn xÐt thªm, ë ViÖt Nam bä rïa ph¸t triÓn<br /> BR§ thu ®−îc rÊt Ýt, v× chóng kh«ng ®Ëu ë phÝa liªn tôc hoÆc cã mét giai ®o¹n ®×nh dôc vµo mïa<br /> trªn cá mµ Èn nÊp ë phÝa d−íi c©y cá. Do ®ã, ®«ng. Tuy nhiªn, nh÷ng nhËn xÐt nµy vÉn cßn ë<br /> muèn ®iÒu tra vµ thu mÉu BR§ tèt nhÊt lµ dïng møc ®é gi¶ thiÕt, t¸c gi¶ kh«ng ®−a ra nh÷ng sè<br /> tay b¾t, v¹ch c¸c ®¸m cá vµ c©y bôi cã thÓ thÊy liÖu chøng minh cô thÓ cho sù ®×nh dôc vµo mïa<br /> mét vµi c¸ thÓ BR§ tr−ëng thµnh. ®«ng cña BR§. §Æc biÖt, Hoµng §øc NhuËn<br /> Chu kú ph¸t triÓn cña bä rïa b¾t måi liªn (1982) ®0 ®−a ra nhËn xÐt, trong mét n¨m loµi<br /> quan chÆt chÏ tíi sù ph¸t triÓn cña thøc ¨n. HiÖn bä rïa nµy chØ cã 1 ®Õn 2 løa. Tuy nhiªn, trong<br /> t−îng ®ång bé gi÷a vËt b¾t måi vµ vËt måi lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu kh¸c sau nµy Hoµng §øc<br /> mét ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó vËt b¾t måi tån t¹i. NhuËn vµ nnk. (1987) l¹i cã nhËn xÐt bæ sung lµ<br /> BR§ lµ loµi t¹p thùc, ngoµi ¨n rÖp vµ c¸c c«n ®èi víi BR§ M. discolor cã sù ®Î trøng hµng<br /> trïng cã kÝch th−íc rÊt nhá th× chóng cßn ¨n lo¹t tËp trung vµo 2 thêi ®iÓm cña n¨m. Sù ®Î<br /> <br /> 46<br /> trøng hµng lo¹t cña thÕ hÖ mïa ®«ng vµo thêi kú N¨m 2005, chóng t«i ®0 gi¶i phÉu tæng sè<br /> tõ trung tuÇn th¸ng 4 (tuÇn ë ®©y ®−îc tÝnh b»ng 228 mÉu BR§ c¸i (thu ngoµi tù nhiªn), kÕt qu¶<br /> 10 ngµy, 1 th¸ng cã 3 tuÇn ®Ó phï hîp víi viÖc cho thÊy, ë buång trøng c¸c BR§ c¸i h×nh thµnh<br /> ®iÒu tra vµ ph©n tÝch kÕt qu¶) ®Õn tuÇn thø nhÊt trøng liªn tôc, chñ yÕu 8 th¸ng trong n¨m, tõ<br /> cña th¸ng 5. Thêi ®iÓm ®Î trøng hµng lo¹t cña th¸ng 3 ®Õn th¸ng 10. Cuèi th¸ng 2, míi b¾t ®Çu<br /> thÕ hÖ mïa hÌ lµ tõ trung tuÇn cña th¸ng 9 ®Õn cã trøng ph¸t triÓn trong buång trøng ë mét sè<br /> tuÇn thø nhÊt cña th¸ng 10. Mét n¨m chØ cã 2 c¸ thÓ vµ th¸ng 11 c¸c c¸ thÓ c¸i kh«ng cã trøng<br /> thÕ hÖ, thÕ hÖ mïa ®«ng vµ thÕ hÖ mïa hÌ. ph¸t triÓn lµ chñ yÕu, chiÕm tíi gÇn 85%, th¸ng<br /> Nh÷ng kÕt luËn trªn vÒ loµi BR§ vÉn lµm cho 12 vµ th¸ng 1 hoµn toµn kh«ng t×m thÊy trøng<br /> chóng t«i ph©n v©n vµ cÇn ph¶i lµm s¸ng tá. ph¸t triÓn trong buång trøng cña con c¸i.<br /> 3. Sù h×nh thµnh trøng trong buång trøng 70 tØ lÖ<br /> T û lÖ %<br /> <br /> cña BR§ trong n¨m 60<br /> <br /> Song song víi viÖc ®iÒu tra quan s¸t ngoµi 50<br /> ®ång ruéng, chóng t«i ®0 tiÕn hµnh gi¶i phÉu c¬ 40<br /> quan sinh s¶n cña BR§ c¸i thu tõ thiªn nhiªn 30<br /> trong 3 n¨m liªn tôc (2005, 2006 vµ 2007) vµ<br /> theo dâi sù h×nh thµnh trøng cña chóng. Qu¸ 20<br /> tr×nh ph¸t triÓn cña trøng trong c¸c èng sinh 10<br /> trøng ®−îc theo dâi liªn tôc 12 th¸ng mçi n¨m. 0<br /> Mçi con c¸i cã 2 buång trøng, mçi buång trøng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12<br /> <br /> <br /> cã sè èng trøng kh«ng hoµn toµn æn ®Þnh. Thêi gian<br /> T hêi gian (th¸ng)<br /> <br /> <br /> Th−êng mçi bªn cã tíi 12 èng trøng. Tuy nhiªn, H×nh 2. BiÕn ®éng tû lÖ c¸ thÓ c¸i cã trøng<br /> ë mçi buång trøng th−êng cã 6-8 trøng ®ång trong buång trøng ë quÇn thÓ BR§ n¨m 2005<br /> thêi ®−îc ph¸t triÓn víi kÝch th−íc t−¬ng ®−¬ng<br /> nhau, nªn c¶ 2 bªn th× cã tíi 12-16 trøng ®−îc H×nh 2 cho ta thÊy, sù h×nh thµnh trøng cña<br /> h×nh thµnh (h×nh 1). Con sè nµy thay ®æi ë nhiÒu BR§ diÔn ra liªn tôc tõ cuèi th¸ng 2 ®Õn ®Çu<br /> c¸ thÓ, mét sè tr−êng hîp cã 20 trøng c¶ 2 bªn. th¸ng 11 cña n¨m 2005. Trong ®ã cã 3 ®Ønh cao<br /> Sau khi c¸c trøng thµnh thôc ®0 ®−îc ®Î th× lµ th¸ng 3, 8 vµ 10 sè l−îng bä rïa c¸i cã trøng<br /> BR§ tiÕp tôc ¨n bæ sung vµ sau ®ã trong buång h×nh thµnh trong buång trøng ®¹t ë møc cao, cao<br /> trøng c¸c trøng kh¸c tiÕp tôc ph¸t triÓn, h×nh nhÊt vµo th¸ng 10. C¸c th¸ng 4, 5, 6,7, trøng vÉn<br /> thµnh vµ l¹i ®−îc ®Î ®ît tiÕp theo. §iÒu nµy phï h×nh thµnh, tuy nhiªn tû lÖ con c¸i cã trøng h×nh<br /> hîp víi mét sè t¸c gi¶ ®0 nhËn xÐt (Hoµng §øc thµnh trong buång trøng t−¬ng ®èi thÊp. Riªng<br /> NhuËn vµ nnk, 1987). Sù theo dâi cña chóng t«i th¸ng 12 vµ th¸ng 1 lµ kh«ng thÊy cã trøng<br /> cho thÊy mét bä rïa c¸i tr−ëng thµnh cã thÓ ®Î trong buång trøng, th¸ng 2 tuy cã nh−ng rÊt Ýt,<br /> ®−îc 10 lÇn khi thøc ¨n cña chóng lµ rÖp ®Ëu chØ gÆp cã 1 tr−êng hîp (5,88%), th¸ng 11 gÆp 2<br /> Aphis craccivora. tr−êng hîp (15,4%).<br /> 60<br /> tØ Tû<br /> lÖlÖ %<br /> 50<br /> <br /> 40<br /> <br /> 30<br /> <br /> 20<br /> <br /> 10<br /> <br /> 0<br /> 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12<br /> Thêi gian<br /> H×nh 3. BiÕn ®éng tû lÖ c¸ thÓ c¸i cã trøng<br /> H×nh 1. Buång trøng bä rïa ®á cã nhiÒu trøng trong buång trøng ë quÇn thÓ BR§ n¨m 2006<br /> ®ang ph¸t triÓn<br /> <br /> 47<br />  H×nh 3 thÓ hiÖn sù h×nh thµnh trøng cña 246 thuËn lîi hoµn toµn cho sù sinh s¶n cña BR§.<br /> c¸ thÓ c¸i BR§ n¨m 2006 thu thËp trªn ®ång<br /> ruéng cho thÊy d¹ng ®−êng cong kh¸c kh«ng 100 Tû lÖ %<br /> nhiÒu so víi n¨m 2005. Tû lÖ nµy t−¬ng ®èi thÊp<br /> r¬i vµo th¸ng 6, 7, 8. Vµo c¸c giai ®o¹n tõ th¸ng 80<br /> <br /> 3-10 tuy c¸c ®Ønh cao cã kh¸c nhau ®«i chót, 60<br /> nh−ng cã 3 thêi ®iÓm tû lÖ con c¸i cã trøng ph¸t<br /> 40<br /> triÓn trong buång trøng ë møc ®é cao lµ th¸ng 3,<br /> 5 vµ th¸ng 9. §iÒu nµy t−¬ng tù nh− nhËn xÐt 20<br /> cña Hoµng §øc NhuËn vµ nnk. (1987).<br /> 0<br /> N¨m 2007 (h×nh 4), tõ sè liÖu kiÓm tra 283 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12<br /> bä rïa c¸i cho thÊy, tû lÖ bä rïa c¸i ®ang cã Thêi gian (th¸ng)<br /> trøng h×nh thµnh trong buång trøng còng cã 3<br /> ®Ønh cao vµ xÐt vÒ d¹ng vµ thêi ®iÓm th× gÇn H×nh 4. BiÕn ®éng tû lÖ c¸ thÓ c¸i cã trøng<br /> gièng n¨m 2006, cã 3 ®Ønh cao vµo th¸ng 3, 5 vµ trong buång trøng ë quÇn thÓ BR§ n¨m 2007<br /> 9 ®¹t cao nhÊt vµo th¸ng 9 víi 91,67% sè c¸ thÓ<br /> c¸i cã trøng. TiÕp ®Õn lµ th¸ng 5 víi sè c¸ thÓ Vµo mïa ®«ng tõ th¸ng 11 n¨m tr−íc ®Õn<br /> c¸i cã trøng ®¹t 85,36% vµ th¸ng 3 lµ 71,88%. th¸ng 2 n¨m sau, trong buång trøng cña bä rïa<br /> Vµo c¸c th¸ng 6, 7, 8 vÉn thÓ hiÖn nh− 2 n¨m c¸i nh×n chung kh«ng ph¸t triÓn trøng. Tuy<br /> tr−íc lµ tû lÖ c¸i cã trøng h×nh thµnh t−¬ng ®èi th¸ng 11 vµ th¸ng 2 cã mét hai tr−êng hîp xuÊt<br /> thÊp h¬n, tuy nhiªn cao h¬n nhiÒu so víi c¸c hiÖn mét sè qu¶ trøng nh−ng so víi quÇn thÓ th×<br /> n¨m tr−íc lµ trªn d−íi 40%. §iÒu cã thÓ l−u ý lµ cã tû lÖ rÊt thÊp, chØ kho¶ng trªn d−íi 5%. Cßn<br /> d¹ng ®å thÞ n¨m 2006 vµ 2007 gÇn t−¬ng ®−¬ng l¹i th¸ng 12 n¨m tr−íc vµ th¸ng 1 n¨m sau th×<br /> nhau, cã lÖch mét phÇn so víi 2005, nguyªn hoµn toµn kh«ng cã trøng ph¸t triÓn. Qu¸ tr×nh<br /> nh©n g©y ra sù lÖch nhau cã thÓ lµ do thêi tiÕt vµ b¾t ®Çu lµ buång trøng trong suèt vµ co tãp l¹i<br /> sù xuÊt hiÖn, ph¸t triÓn cña vËt måi lµ rÖp, c«n vµo cuèi th¸ng 11, sau ®ã thùc sù teo l¹i kh«ng<br /> trïng cã kÝch th−íc nhá vµ phÊn hoa lóa hoÆc cßn nhËn thÊy h×nh d¹ng buång trøng vµo th¸ng<br /> phÊn hoa hßa th¶o gi÷a n¨m nµy vµ n¨m kh¸c cã 12, 1. HiÖn t−îng nµy kh«ng gÆp thÊy ë c¸c c¸<br /> kh¸c nhau. thÓ ch−a ®Î trøng vµo c¸c th¸ng cßn l¹i kh¸c.<br /> Nh×n chung, trong mét n¨m cã 3 thêi ®iÓm Trong c¸c th¸ng nµy tõ th¸ng 3 ®Õn th¸ng 10 dï<br /> mµ BR§ c¸i cã sù ph¸t triÓn buång trøng thuËn ch−a cã trøng ph¸t triÓn nh−ng buång trøng vÉn<br /> lîi nhÊt lµ th¸ng 3, 5 vµ th¸ng 9-10. Sè liÖu cña gi÷ ë tr¹ng th¸i b×nh th−êng, c¸c èng trøng cã<br /> chóng t«i thu ®−îc l¹i kh«ng thõa nhËn kÕt luËn h×nh d¹ng ®iÓn h×nh. Tõ gi÷a th¸ng 2 buång<br /> cña t¸c gi¶ Hoµng §øc NhuËn vµ nnk (1987) trøng dÇn dÇn në ra trë l¹i b×nh th−êng vµ sau<br /> r»ng vµo th¸ng 6, 7 trong buång trøng BR§ c¸i ®ã tÕ bµo trøng c¨ng dÇn, vµo cuèi th¸ng 2 vµ<br /> kh«ng cã trøng ph¸t triÓn. Trªn c¬ së sè liÖu cña ®Çu th¸ng 3 xuÊt hiÖn trøng trong èng trøng. Cã<br /> m×nh c¸c t¸c gi¶ trªn ®0 kÕt luËn lµ vµo th¸ng 6, thÓ nhËn thÊy r»ng tõ th¸ng 11 n¨m tr−íc lµ b¾t<br /> 7, BR§ ®×nh dôc vµo mïa hÌ. Sè liÖu cña chóng ®Çu cña giai ®o¹n khñng ho¶ng ®Çu mïa ®«ng<br /> t«i cho thÊy vµo c¸c th¸ng 6, 7 tû lÖ c¸c c¸ thÓ vµ gi÷a th¸ng 2 n¨m sau lµ kÕt thóc giai ®o¹n<br /> c¸i cã trøng h×nh thµnh trong buång trøng lµ khñng ho¶ng trong sù sinh trøng ë bä rïa c¸i<br /> b×nh th−êng tuy cã thÊp theo thø tù phï hîp vµo vµo mïa ®«ng. KÕt hîp gi÷a hiÖn t−îng kh«ng<br /> n¨m 2005 (14,3% vµ 16,7%), n¨m 2006 ph¸t triÓn cña buång trøng bä rïa c¸i vµ sù tró<br /> (15,28% vµ 15,78%), n¨m 2007 (39,28% vµ ®«ng cña bä rïa tr−ëng thµnh M. discolor nh−<br /> 41,18%). Khi so víi c¸c thêi ®iÓm kh¸c th× vµo ®0 tr×nh bÇy ë trªn, chóng t«i nhËn thÊy cã hiÖn<br /> th¸ng 6 vµ 7 kh«ng ph¶i lµ ®Ønh cao cña sè t−îng ®×nh dôc (diapause) cña BR§ trong mïa<br /> l−îng bä rïa c¸i cã trøng ph¸t triÓn. Chóng t«i ®«ng. NhËn xÐt nµy phï hîp víi nhËn xÐt cña<br /> ch−a t×m thÊy dÊu hiÖu ®×nh dôc ë BR§ thÓ hiÖn Hoµng §øc NhuËn vµ nnk (1987). Sù ®×nh dôc<br /> qua sù kh«ng ph¸t triÓn trøng trong buång trøng vµo mïa ®«ng nh− tr×nh bµy ë trªn lµ kh«ng s©u<br /> nh− c¸c t¸c gi¶ trªn ®0 nªu hoÆc sù tró hÌ cña hay gäi lµ ®×nh dôc n«ng [1, 2, 6]. HiÖn t−îng<br /> chóng. Tuy nhiªn, ®iÒu kiÖn thêi tiÕt vµ thøc ¨n ®×nh dôc vµo mïa ®«ng ë c«n trïng tr−ëng<br /> trong hai th¸ng 6, 7 cã thÓ kh«ng ph¶i lµ thêi kú thµnh trong ®iÒu kiÖn miÒn B¾c ViÖt Nam cßn<br /> <br /> 48<br /> gÆp thÊy ë loµi ®ôc th©n ngµi hai chÊm [1, 2, 6, nguyªn sinh vËt. Nxb. Khoa häc vµ Kü<br /> 9, 10], ong ®en Cardiochiles sp. kÝ sinh s©u thuËt, Hµ Néi.<br /> cuèn l¸ nhá [2, 6], bä xÝt h¹i nh0n v¶i vµ bä xÝt 4. Vò Quang C«n, KhuÊt §¨ng Long, 1997:<br /> dµi h¹i lóa [3, 4, 5]. §Æc ®iÓm sinh trøng vµ t¸i hÊp thô trøng cña<br /> bä xÝt dµi Leptocorisa acuta Thunb.<br /> iii. KÕt luËn (Coreidae, Hemiptera). T¹p chÝ Sinh häc,<br /> 19(4): 51-54.<br /> ë miÒn B¾c ViÖt Nam, BR§ xuÊt hiÖn liªn<br /> 5. Vò Quang C«n, 2001: Mét sè ®Æc ®iÓm<br /> tôc trªn c¸nh ®ång tõ th¸ng 3 ®Õn th¸ng 10. Cã<br /> ph¸t triÓn vµ chu tr×nh mïa cña bä xÝt dµi<br /> 3 ®Ønh cao sinh trøng chñ yÕu vµo th¸ng 3, 5 vµ<br /> th¸ng 9-10. h¹i lóa Leptocorisa acuta Thunb. (Coreidae,<br /> Hemiptera) t¹i vïng ngo¹i thµnh Hµ Néi vµ<br /> Vµo mïa ®«ng, BR§ tr−ëng thµnh ®×nh dôc phô cËn: 207- 212. TuyÓn tËp c¸c c«ng tr×nh<br /> n«ng vµ qua ®«ng tõ cuèi th¸ng 11 ®Õn th¸ng 2, nghiªn cøu Sinh th¸i häc tµi nguyªn sinh<br /> thÓ hiÖn râ nhÊt lµ buång trøng cña BR§ c¸i co vËt, 1996-2000. Nxb. N«ng nghiÖp, Hµ Néi.<br /> tãp l¹i vµ trong suèt kh«ng thÓ hiÖn sù ph¸t triÓn<br /> tÕ bµo trøng, kh«ng h×nh thµnh trøng vµ kh«ng 6. Vò Quang C«n, 2007: Mèi quan hÖ ký sinh<br /> ®Î trøng. Bä rïa tr−ëng thµnh tró ®«ng vµo gèc - vËt chñ ë c«n trïng (trªn ®iÓn h×nh c¸c loµi<br /> cá vµ bôi rËm, trong ®¸m cá kh«, d−íi l¸ kh« s¸t ký sinh cña c¸nh v¶y h¹i lóa ë ViÖt Nam).<br /> mÆt ®Êt hoÆc trong khe ®Êt. Nxb. Khoa häc vµ Kü thuËt, Hµ Néi.<br /> Kh«ng cã hiÖn t−îng ®×nh dôc cña BR§ vµo 7. Hoµng §øc NhuËn, 1982: Bä rïa ViÖt<br /> mïa hÌ. Nam. Nxb. Khoa häc vµ Kü thuËt, Hµ Néi.<br /> 8. Hoang Duc Nhuan, Tran Thi Ai Loan, Vu<br /> Tµi liÖu tham kh¶o<br /> Quang Con, 1987: K morphologii i biologii<br /> 1. Vu Quang Con, 1986: Xozyaino-parazitnye dvakh blizkikh vidov krasnykh koksinelid<br /> otnoseniya chesuekrylykh- vreditelei risa i Micraspis discolor (Fabr.) i M. vincta<br /> ikh parasitov v usloviyakh severa Vietnama. (Gorh.) (Coleoptera, Coccinellidae) iz<br /> Avtoref. Dokt. Dis. L., 41s. Vietnama. Entomofauna Vietnama, Moskva<br /> 2. Vu Quang Con, 1992: Xozyaino-parazitnye “Nauka”, s. 121-126.<br /> otnaoseniya chesuekrylykh- vreditelei risa i 9. Ph¹m B×nh QuyÒn, 1976: S©u ®ôc th©n lóa<br /> ikh parasitov vo Vietname. ZIN. ANR, hai chÊm (Tryporyza incertulas Walker) vµ<br /> Sainkt- Petersburg, 226s. biÖn ph¸p phßng trõ tæng hîp. Khoa häc kü<br /> 3. Vò Quang C«n, KhuÊt §¨ng Long, thuËt n«ng nghiÖp, s. 2, tr. 88- 96.<br /> Tr−¬ng Xu©n Lam, 1995: Mét sè ®Æc ®iÓm 10. Pham Binh Quyen, 1979: Biologiya i<br /> ph¸t sinh, ph¸t triÓn cña bä xÝt nh0n v¶i ekologiya risovogo steblevogo chervya vo<br /> Tessaratoma papillosa Drury (Hemiptera: Vietname integrirovannyi metod borby s<br /> Pentatomidae): 225- 233. TuyÓn tËp c¸c vreditelyami risa. XIV Tikhookean. nauchn.<br /> c«ng tr×nh nghiªn cøu sinh th¸i vµ tµi konggress, komitet K.M., 1979, s. 82.<br /> <br /> Seasonal development<br /> of Micraspis discolor Fabricius<br /> in condition of northern vietnam<br /> <br /> Vu Quang Con, Pham Quynh Mai<br /> <br /> <br /> Summary<br /> <br /> Adult of Micraspis discolor can be observed on field during from March to October the year easily. In the<br /> field, the development stages of M. discolor such as egg, larva, and pupa often appear during this time. It is<br /> <br /> <br /> 49<br /> very difficult to observe them during the cold weather months of the winter from November to February. The<br /> adults are wintering under grass or dry leaves on soil usually. At this crisis period time, eggs are not being<br /> formed in the ovarium which shriveled up this phenomenon manifest itself the shallow diapauses of the<br /> species. In the seasonal development the M. discolor can be developing many generations in a year and have<br /> generation overlap phenomenon. In Hanoi area, M. discolor lays eggs and develop during about 8- 9 months<br /> in a year. There are 3 peaks of the oogenesis in year. The first time appear in March second – May and the<br /> third - September, October.<br /> Key words: Micraspis discolor, seasonal developtment, crisis period, shallow diapause, wintering and<br /> peak of oogenesis.<br /> Ngµy nhËn bµi: 13-3-2009<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 50<br />