Một số giải pháp nâng cao chất lượng công tác quản lý dự án đầu tư theo hình thức hợp đồng BOT, BT qua công tác kiểm toán của kiểm toán nhà nước chuyên ngành IV

TÖØ LYÙ LUAÄN ÑEÁN THÖÏC TIEÃN<br /> <br /> <br /> <br /> MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP NAÂNG CAO CHAÁT LÖÔÏNG<br /> COÂNG TAÙC QUAÛN LYÙ DÖÏ AÙN ÑAÀU TÖ THEO HÌNH THÖÙC<br /> HÔÏP ÑOÀNG BOT, BT QUA COÂNG TAÙC KIEÅM TOAÙN CUÛA<br /> kieåm toaùn nhaø nöôùc CHUYEÂN NGAØNH IV<br /> ThS. Phạm Thế phong*<br /> KS. Hoàng Đức Việt*<br /> ThS. Đinh Thị Bích Nga*<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> H<br /> ạ tầng giao thông có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong đảm bảo sự thông suốt toàn bộ<br /> nền kinh tế quốc gia. Sẽ không thể phát triển được kinh tế xã hội của mỗi vùng và mỗi địa<br /> phương nếu như không có cơ sở hạ tầng giao thông đồng bộ, hiện đại và có tính kết nối cao.<br /> Hạ tầng giao thông vận tải là một bộ phận quan trọng trong hạ tầng kinh kế xã hội ở Việt<br /> Nam cần được ưu tiên nhằm tạo tiền đề phát triển, đáp ứng tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế... Trong bối<br /> cảnh kinh tế đất nước hiện nay, nguồn vốn ngân sách hạn hẹp thì vấn đề xã hội hóa các nguồn lực để phát<br /> triển cơ sở hạ tầng giao thông là hết sức cần thiết. Các dự án đầu tư xây dựng theo mô hình đối tác công tư<br /> (PPP) trong đó có hình thức hợp đồng BOT (xây dựng - kinh doanh - chuyển giao) và hình thức hợp đồng<br /> BT (xây dựng - chuyển giao) là giải pháp hiệu quả và trở thành một xu hướng tất yếu. Trong những năm<br /> qua, Kiểm toán nhà nước Chuyên ngành IV đã thực hiện kiểm toán các dự án hạ tầng giao thông vận tải<br /> theo hình thức hợp đồng BOT, BT. Trong các báo cáo kiểm toán đã cho thấy rất nhiều hạn chế trong công<br /> tác quản lý và thực hiện dự án theo hình thức hợp đồng BOT, BT tại các Ban Quản lý dự án thuộc Bộ Giao<br /> thông Vận tải như thiếu chặt chẽ, chưa toàn diện, hiện tượng lãng phí, thất thoát vốn, hiệu quả đầu tư<br /> thấp... Bài viết làm rõ hơn các kết quả của KTNN Chuyên ngành IV khi kiểm toán các dự án đầu tư Giao<br /> thông vận tải theo hình thức hợp đồng BOT, BT để từ đó đưa ra các giải pháp nâng cao chất lượng công tác<br /> quản lý dự án đầu tư theo hình thức hợp đồng này.<br /> Từ khóa: Dự án đầu tư theo hình thức hợp đồng BOT, BT, công tác kiểm toán của KTNN Chuyên<br /> ngành IV.<br /> Some solutions to improve the quality of investment project management in the form of BOT and<br /> BT contracts through audit of the Specialized Audit Department No IV<br /> Transport infrastructure has a particularly important meaning in ensuring smoothness of the entire<br /> national economy. It is impossible to develop the socio-economic situation of each region and each locality<br /> if there is no synchronous, modern and highly connected transport infrastructure. Transport infrastructure<br /> is an important part of the social economic infrastructure in Vietnam that needs to be prioritized in<br /> order to create a premise for socio-economic development, to meet the process of international economic<br /> integration... In the context of the current national economy, limited budget capital, the issue of socializing<br /> resources to develop transport infrastructure is essential. Investment projects are built according to the<br /> model of public-private partnerships (PPP), in which the form of BOT contract (Build - Operate - Transfer)<br /> and BT contract form (Build - Transfer) are effective solutions and becomes an inevitable trend. Over the<br /> past years, the Specialized State Audit Office No IV has audited transport infrastructure projects in the<br /> forms of BOT and BT contracts. In the audit reports, there are many limitations in the management and<br /> implementation of projects in the forms of BOT and BT contracts at the project management units under<br /> the Ministry of Transport, such as lack of efficient and comprehensive management, waste, loss of capital,<br /> low investment efficiency... The article would like to clarify the results of the Specialized Audit Department<br /> No IV when auditing transport investment projects in the form of BOT contracts to bring out measures to<br /> improve the quality of management of investment projects in the form of this contract.<br /> Keywords: Investment projects in the forms of BOT and BT contracts, audit work of the Specialized<br /> Audit Department No IV.<br /> <br /> *Kiểm toán nhà nước Chuyên ngành IV<br /> <br /> 28 Số 142 - tháng 8/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN<br />  1. Cơ sở lý luận và các văn bản pháp lý về về hợp đồng trong kinh doanh, thương mại quy<br /> quản lý dự án đầu tư theo hình thức hợp đồng định tại Bộ Luật Dân sự và Luật Thương mại.<br /> BOT và BT - Về chủ thể ký kết hợp đồng: Chủ thể tham gia<br /> Các dự án đầu tư xây dựng công trình giao thông đàm phán và ký kết hợp đồng dự án bao gồm một<br /> vận tải theo hình thức hợp đồng BOT và BT có vai bên là cơ quan Nhà nước có thẩm quyền của Việt<br /> trò rất lớn. Việc sử dụng nguồn tài chính từ khu vực Nam và một bên là Nhà đầu tư.<br /> tư nhân để tài trợ cho các dự án BOT đã cải thiện - Về đối tượng, nội dung của hợp đồng: Đối<br /> đáng kể cơ sở hạ tầng, cải thiện an sinh xã hội, nâng tượng của hình thức đầu tư theo hợp đồng BOT<br /> cao đời sống nhân dân. Vai trò của các dự án BOT và BT là: Các công trình kết cấu hạ tầng. Các dự<br /> trên khía cạnh kinh tế có thể kể đến như: Giảm sức án trong lĩnh vực này có thể là xây dựng, vận hành<br /> ép về vốn đầu tư cho ngân sách nhà nước; phát huy công trình kết cấu hạ tầng mới hoặc mở rộng, cải<br /> năng lực của mọi thành phần kinh tế trong nước, tạo, hiện đại hóa, và vận hành, quản lý các công<br /> xây dựng, phát triển cơ sở hạ tầng. Dự án đầu tư xây trình hiện có được Chính phủ khuyến khích thực<br /> dựng công trình giao thông vận tải theo hình thức hiện bao gồm: Đường quốc lộ, đường liên tỉnh, liên<br /> hợp đồng BOT, BT mang các đặc điểm như sau: huyện, cầu, hầm và các công trình, tiện ích có liên<br /> - Về cơ sở pháp lý: Hoạt động đầu tư hay việc quan; đường sắt, đường xe điện, sân bay, cảng biển,<br /> <br /> đầu tư vốn để kinh doanh được tiến hành trên cơ sở cảng sông, bến phà...<br /> <br /> hợp đồng ký kết giữa Nhà đầu tư với Nhà nước (các - Về phương thức thực hiện hợp đồng dự án:<br /> cơ quan Nhà nước có thẩm quyền). Nhà đầu tư trực Sau khi ký kết hợp đồng, Nhà đầu tư bỏ vốn để<br /> tiếp tiến hành hoạt động đầu tư kinh doanh với tư xây dựng công trình kết cấu hạ tầng mới hay cải<br /> cách pháp lý của mình phù hợp với nội dung thỏa tạo, nâng cấp các công trình hiện có. Trong quá<br /> thuận trong hợp đồng. Khi đó, Nhà đầu tư ngoài trình thực hiện dự án đầu tư này, Nhà đầu tư phải<br /> việc phải tuân thủ Luật Đầu tư thì việc giao kết, thực thành lập doanh nghiệp dự án hoặc có thể tự thực<br /> hiện hợp đồng còn phải phù hợp với các quy định hiện (đối với dự án BT) theo quy định của pháp<br /> <br /> NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 142 - tháng 8/2019 29<br /> TÖØ LYÙ LUAÄN ÑEÁN THÖÏC TIEÃN<br /> <br /> luật để tổ chức quản lý, kinh doanh dự án. Doanh 2. Thực trạng công tác quản lý dự án đầu tư<br /> nghiệp này có thể trực tiếp quản lý, kinh doanh theo hình thức hợp đồng BOT, BT qua công tác<br /> công trình dự án hoặc thuê tổ chức quản lý với điều kiểm toán của KTNN Chuyên ngành IV<br /> kiện doanh nghiệp chịu toàn bộ trách nhiệm của tổ<br /> Trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư còn có thực<br /> chức quản lý. Với việc thành lập doanh nghiệp dự<br /> trạng: Chưa có tiêu chí rõ ràng về việc lựa chọn<br /> án giúp nâng cao trách nhiệm của các bên trong<br /> những dự án “nâng cấp, cải tạo” hay đầu tư tuyến<br /> quá trình thực hiện hợp đồng dự án đảm bảo cho<br /> mới để thực hiện theo hình thức hợp đồng BOT<br /> dự án đầu tư sẽ mang lại hiệu quả kinh tế, xã hội<br /> hay đầu tư bằng nguồn vốn nhà nước; các số liệu<br /> nhất định.<br /> đầu vào của dự báo phụ thuộc khá nhiều vào các<br /> - Về thời điểm chuyển giao quyền sở hữu: Thời biến số kinh tế vĩ mô và việc thực hiện chiến lược<br /> điểm chuyển giao quyền sở hữu công trình gắn liền phát triển, kế hoạch kinh tế - xã hội, do vậy, nhiều<br /> với quyền quản lý, vận hành, khai thác của Nhà dự án khi đưa vào khai thác số liệu dự báo khác với<br /> đầu tư cho Nhà nước và phương thức thanh toán số liệu thực tế.<br /> đền bù của Nhà nước cho Nhà đầu tư. Thời điểm<br /> Trong giai đoạn thực hiện đầu tư còn có thực<br /> chuyển giao công trình và quyền sở hữu phụ thuộc<br /> trạng: Quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền<br /> vào từng loại hình hợp đồng trong hình thức đầu<br /> hạn, trách nhiệm của cơ quan nhà nước có thẩm<br /> tư theo hợp đồng BOT và BT.<br /> quyền còn chưa rõ ràng; quy định về vai trò, trách<br /> - Nguồn vốn thực hiện dự án: Vì đây là hình thức nhiệm của nhà đầu tư, Nhà nước còn thiếu; vai trò<br /> đầu tư đối tác công tư nên có hai loại nguồn vốn: của người sử dụng dịch vụ chưa được quan tâm<br /> + Vốn chủ sở hữu: Là vốn góp của nhà đầu tư đúng mức.<br /> để thực hiện dự án. Ngoài ra, nhà đầu tư có thể huy Công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng công<br /> động thêm các nguồn vốn khác. trình giao thông theo hình thức hợp đồng BOT, BT<br /> + Vốn đầu tư của Nhà nước tham gia thực hiện còn tồn tại hạn chế như sau:<br /> dự án: Bao gồm vốn ngân sách nhà nước, vốn trái - Trong công tác lập, thẩm định, phê duyệt dự<br /> phiếu Chính phủ, vốn trái phiếu chính quyền địa án còn bất cập: Việc lập một số dự án chưa được<br /> phương, vốn ODA và vốn vay ưu đãi của nhà tài nghiên cứu kỹ nên phải bổ sung thay đổi cơ cấu<br /> trợ nước ngoài. tổng mức đầu tư và ảnh hưởng đến thời gian hoàn<br /> Các bên tham gia và dự án đầu tư công trình thành; tiến độ huy động vốn chủ sở hữu của Nhà<br /> giao thông vận tải theo hình thức hợp đồng BOT, đầu tư còn chậm dẫn đến vốn chủ sở hữu thiếu so<br /> BT gồm Nhà nước, nhà đầu tư, người dân đều góp với tỷ lệ quy định trong Hợp đồng dự án. Ngoài<br /> phần vào thành công cũng như thất bại của các dự ra, một số dự án phê duyệt cải tạo đường cũ và<br /> án đầu tư. Theo đó, các nhân tố ảnh hưởng chính xây dựng đường mới thành một dự án sau đó đặt<br /> đến dự án đầu tư công trình giao thông vận tải trạm thu phí trên tuyến đường cũ là chưa hợp lý.<br /> theo hình thức hợp đồng BOT, BT gồm: Hệ thống Dự án được phê duyệt khi chưa có báo cáo đánh<br /> pháp lý, chính sách; chất lượng nguồn nhân lực và giá tác động môi trường do quyết định phê duyệt<br /> tổ chức bộ máy công tác quản lý: Chất lượng hoạt báo cáo đánh giá tác động môi trường là căn cứ<br /> động của bộ máy quản lý nhà nước, nguồn lực của để cấp có thẩm quyền quyết định chủ trương đầu<br /> nhà đầu tư cũng như bộ máy hoạt động của nhà tư dự án. Việc lập, thẩm tra, phê duyệt một số dự<br /> đầu tư; chiến lược quy hoạch, kế hoạch phát triển án còn bất cập, ảnh hưởng đến việc tính tổng mức<br /> hạ tầng giao thông đường bộ. đầu tư dự án.<br /> <br /> 30 Số 142 - tháng 8/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN<br />  - Trong công tác lập, thẩm định, phê duyệt tổng duyệt tạm thiết kế để kịp thời tiến độ triển khai thi<br /> mức đầu tư còn một số tồn tại, sai sót làm tổng mức công trước khi có ý kiến thẩm tra của cơ quan Nhà<br /> đầu tư tăng 1.354.910 triệu đồng. nước có thẩm quyền là chưa phù hợp với quy định<br /> của Khoản 2, Điều 20 của Nghị định số 15/2013/<br /> - Trong công tác lựa chọn nhà đầu tư: Nhiều dự<br /> NĐ-CP, ngày 06/02/2013 của Chính phủ về quản<br /> án được chỉ định thầu với lý do tính cấp bách của<br /> lý chất lượng công trình xây dựng; việc lập và phê<br /> việc đầu tư xây dựng: Các dự án được triển khai<br /> duyệt nhiệm vụ, đề cương khảo sát còn thiếu công<br /> trên Quốc lộ 1 được thực hiện chỉ định thầu theo<br /> tác khảo sát đánh giá đất đào nền đường để có thể<br /> Công văn số 2238/TTg-KTN ngày 18/12/2013 của<br /> tận dụng nhằm tiết kiệm chi phí.<br /> Thủ tướng Chính phủ cho phép áp dụng cơ chế<br /> quản lý và thực hiện theo các dự án cải tạo nâng - Trong công tác lập, thẩm định và phê duyệt<br /> cấp Quốc lộ 1 đoạn Hà Nội - Cần Thơ và đường Hồ dự toán còn tình trạng áp dụng không đúng định<br /> Chí Minh qua khu vực Tây Nguyên và Công văn mức, đơn giá, xác định khối lượng dự toán chưa<br /> số 979/TTg-KTN ngày 05/07/2013 của Thủ tướng chính xác... làm tăng giá trị dự toán các công trình<br /> Chính phủ về việc một số cơ chế quản lý và thực 564.446 triệu đồng.<br /> hiện các dự án đầu tư trên Quốc lộ 1 đoạn Hà Nội - Nguyên nhân của tồn tại hạn chế có nguyên<br /> Cần Thơ và đường Hồ Chí Minh đoạn qua khu vực nhân khách quan và nguyên nhân chủ quan. Cụ<br /> Tây Nguyên hoặc do đến thời điểm hết hạn đăng ký thể như sau:<br /> tham gia đầu tư dự án chỉ có 01 nhà đầu tư tham gia<br /> *Nguyên nhân khách quan<br /> đăng ký. Một số dự án tổ chức thực hiện lựa chọn<br /> nhà đầu tư khi chưa đủ điều kiện theo quy định: Đã - Nguồn vốn ODA dành cho phát triển kết cấu<br /> không tiến hành công bố và đăng tải danh mục dự hạ tầng giao thông đang có xu hướng giảm do<br /> án là chưa phù hợp với quy định tại Điều 11, Thông Việt Nam đã trở thành quốc gia có thu nhập trung<br /> tư số 03/2011/TT-BKHĐT, ngày 27/01/2011. bình trong khi đó nguồn vốn huy động thông qua<br /> phát hành trái phiếu Chính phủ, trái phiếu do<br /> - Trong công tác thiết kế: Thiết kế kỹ thuật chưa<br /> Chính phủ bảo lãnh, các khoản vay thương mại<br /> hợp lý dẫn đến phải thực hiện điều chỉnh khi triển<br /> của các doanh nghiệp nhà nước không thể tăng<br /> khai thi công; thiết kế phạm vi xử lý đào thay đất ra<br /> cao do tỷ lệ nợ công/GDP đã quá cao, sát trần nợ<br /> ngoài phạm vi ta luy đắp nền đường; tính sai khối<br /> công cho phép.<br /> lượng thiết kế (dự toán tính sai khối lượng so với<br /> hồ sơ thiết kế kỹ thuật; do tính trùng khối lượng); - Trong giai đoạn 2011 - 2016, nguồn vốn vay<br /> kết quả khảo sát (khảo sát địa chất, thủy văn) chưa các tổ chức tín dụng thường có lãi suất cao. Theo<br /> <br /> phản ánh đầy đủ, chính xác điều kiện địa hình và quy định của pháp luật xây dựng và thông lệ quốc<br /> <br /> địa chất dẫn đến phải điều chỉnh trong quá trình tế, lãi vay trong thời gian thi công được tính vào<br /> <br /> thi công; thiết kế áo đường chưa tuân thủ theo quy tổng mức đầu tư, do đó, các dự án đầu tư theo hình<br /> <br /> định tại Điều 1.5.5, Điều 3.4.6 và Điều 3.4.7, Tiêu thức BOT có tổng mức đầu tư cao hơn tổng mức<br /> <br /> chuẩn 22 TCN211-06 (không tiến hành đo ép tại đầu tư các dự án đầu tư công.<br /> <br /> hiện trường và thí nghiệm xác định mô đun đàn - Các dự án đầu tư hạ tầng giao thông trải dài<br /> hồi các lớp vật liệu); phê duyệt bản vẽ thi công điều trên diện rộng, các yếu tố địa hình, địa chất thủy<br /> chỉnh khi chưa có thiết kế cơ sở điều chỉnh được văn không thể kiểm soát tuyệt đối, khối lượng vật<br /> duyệt là chưa tuân thủ theo quy định tại Điều 23, liệu lớn và nhiều chủng loại chất lượng không thể<br /> Nghị định số 59/2015/NĐ-CP ngày 18/06/2015 về đồng đều, khó kiểm soát một cách chính xác. Một<br /> quản lý dự án đầu tư xây dựng; chủ đầu tư đã phê số loại vật liệu biến động tăng giá, thủ tục điều<br /> <br /> NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 142 - tháng 8/2019 31<br /> TÖØ LYÙ LUAÄN ÑEÁN THÖÏC TIEÃN<br /> <br /> chỉnh giá phức tạp nên chưa kịp thời thanh toán - Tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện pháp luật về<br /> cho các nhà thầu. dự án đầu tư công trình giao thông vận tải theo<br /> <br /> - Các dự án đầu tư xây dựng công trình giao hình thức hợp đồng BOT và BT. Trong đó, cần quy<br /> <br /> thông vận tải theo hình thức hợp đồng BOT và định chặt chẽ về tiêu chí lựa chọn dự án để đầu tư<br /> BT có ảnh hưởng nhiều đến xã hội, đời sống dân theo hình thức hợp đồng BOT và BT để làm căn cứ<br /> sinh. Do vậy, để hài hòa lợi ích giữa các bên nhà quyết định chủ trương đầu tư các dự án cho phù<br /> nước, người dân và nhà đầu tư cũng như tạo sự hợp; quy định chặt chẽ về trình tự, thủ tục đấu thầu<br /> đồng thuận cao là khó khăn. lựa chọn nhà đầu tư, trách nhiệm, nghĩa vụ của các<br /> bên liên quan, hạn chế tối đa hình thức chỉ định<br /> * Nguyên nhân chủ quan<br /> thầu, tăng cường áp dụng đấu thầu cạnh tranh một<br /> - Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật điều cách công khai, minh bạch; nghiên cứu quy định<br /> chỉnh hình thức đầu tư này chưa hoàn thiện, chưa mức vốn chủ sở hữu để bảo đảm năng lực nhà đầu<br /> phù hợp điều kiện Việt Nam và thông lệ quốc tế.<br /> tư và cách xác định lợi nhuận của nhà đầu tư phù<br /> - Cơ chế đầu tư theo hình thức hợp đồng BOT hợp với tính chất, đặc điểm của từng nhóm dự án,<br /> và BT khá phức tạp, phương thức tổ chức thực hiện làm cơ sở đàm phán hợp đồng với nhà đầu tư để<br /> các dự án chịu sự điều chỉnh của nhiều luật chuyên bảo đảm cho việc quản lý, kiểm tra và kiểm soát.<br /> ngành như đầu tư, đất đai, xây dựng... nên việc phối<br /> - Ban hành các thông tư hướng dẫn chi tiết về<br /> hợp giữa các Bộ, ngành, địa phương và cơ quan liên<br /> các nội dung liên quan đến tài chính của hoạt động<br /> quan trong xây dựng, ban hành các văn bản hướng<br /> đầu tư theo hình thức hợp đồng BOT và BT, như:<br /> dẫn còn chậm so với yêu cầu thực tiễn đặt ra, chưa<br /> Phí sử dụng đường bộ, định mức hoặc hướng dẫn<br /> chủ động trong phối hợp với nhà đầu tư trong quá<br /> phương pháp xác định một số chi phí phát sinh<br /> trình triển khai thi công và khai thác dự án.<br /> trong quá trình khai thác, sử dụng công trình và<br /> - Các cơ quan quản lý nhà nước thiếu kinh chỉ số giá thị trường phù hợp với điều kiện thực tế;<br /> nghiệm quản lý và việc phối hợp giữa các cơ quan, thủ tục, thời hạn thanh toán, quy trình quyết toán<br /> đơn vị chưa thực sự hiệu quả. toàn bộ hợp đồng trong đó nêu rõ định kỳ xác định<br /> - Nhiều nhà đầu tư chưa am hiểu sâu về dự án chi phí vận hành khai thác. Hướng dẫn xác định cụ<br /> đầu tư công trình giao thông vận tải theo hình thức thể chi phí quản lý trong quá trình khai thác, phù<br /> hợp đồng BOT và BT, chưa xem xét lượng hóa rủi hợp với đặc điểm dự án, điều kiện vùng, miền để<br /> ro, đồng thời hạn chế về kinh nghiệm quản lý đầu kiểm soát chi phí giá thành hiệu quả hơn. Ngoài ra,<br /> tư, vận hành khai thác. cần rà soát, điều chỉnh quy định về hệ thống định<br /> - Dữ liệu đầu vào chưa chuẩn xác dẫn đến mức kinh tế - kỹ thuật về khảo sát, thiết kế và xây<br /> một số dự án chưa lường hết được những khó dựng công trình.<br /> khăn trong thực tế về địa chất, địa mạo, công tác - Hoàn thiện mẫu hợp đồng BOT, quy định chi<br /> giải phóng mặt bằng nên tiến độ của dự án phải tiết về quyền, nghĩa vụ của Chính phủ và nhà đầu<br /> điều chỉnh. tư, tài chính và thuế, thiết kế và thi công, chi phí<br /> 3. Giải pháp nâng cao chất lượng công tác giải phóng mặt bằng, vận hành, thời gian thu phí,<br /> quản lý dự án đầu tư công trình giao thông vận mức phí, giá trị quyết toán của hợp đồng, diễn biến<br /> tải theo hình thức hợp đồng BOT và BT thay đổi lưu lượng xe, đất đai, các thỏa thuận bảo<br /> đảm, bảo lãnh, thủ tục thiết kế và kiểm tra...<br /> 3.1. Giải pháp về các chính sách có liên quan<br /> đến quản lý dự án - Công khai quy hoạch giao thông vận tải. Trên<br /> <br /> 32 Số 142 - tháng 8/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN<br /> cơ sở quy hoạch được phê duyệt lập danh sách - Nghiên cứu, ứng dụng công nghệ thông tin và<br /> các dự án giao thông vận tải đường bộ cần kêu phương pháp quản lý hiện đại nhằm nâng cao năng<br /> gọi vốn đầu tư từ các nhà đầu tư. Các dự án này suất, hiệu quả trong tổ chức xây dựng, quản lý, khai<br /> được nghiên cứu, chuẩn bị đầy đủ, đặc biệt là về thác kết cấu hạ tầng giao thông; tăng cường hợp<br /> phương án tài chính để đảm bảo cho việc huy động tác trong và ngoài nước về phát triển nguồn nhân<br /> vốn hiệu quả. Thông qua công tác lựa chọn nhà đầu lực, khoa học công nghệ, đẩy mạnh việc thuê các tổ<br /> tư để lựa chọn được các nhà đầu tư có tiềm lực về chức tư vấn quốc tế có năng lực, kinh nghiệm xây<br /> tài chính và công nghệ để có thể tiến hành đầu tư dựng các phương án thí điểm nhượng quyền khai<br /> mà không quá phụ thuộc vào sự biến động của thị thác kết cấu hạ tầng giao thông.<br /> trường bên ngoài. Hợp đồng với nhà đầu tư cần<br /> - Nâng cao năng lực, trình độ và phẩm chất của<br /> được đàm phán chi tiết, đầy đủ, dự trù được những<br /> đội ngũ cán bộ. Tăng cường đội ngũ cán bộ làm<br /> tình huống phát sinh và cách thức giải quyết, các<br /> công tác chuyên môn trên các lĩnh vực quản lý dự<br /> chế tài khi xảy ra tranh chấp.<br /> án công trình giao thông vận tải. Việc bố trí cán bộ<br /> Đối với các dự án đầu tư công trình giao thông<br /> cả về số lượng, chất lượng và chuyên môn phải dựa<br /> vận tải theo hình thức hợp đồng BOT và BT chỉ<br /> trên cơ sở cơ cấu và chức năng quản lý theo luật<br /> áp dụng đối với các tuyến đường mới để bảo đảm<br /> định. Để nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản<br /> quyền lựa chọn cho người dân, không đầu tư các<br /> lý dự án đầu tư công trình giao thông vận tải cần:<br /> dự án cải tạo, nâng cấp các tuyến đường độc đạo<br /> hiện hữu. Việc lựa chọn nhà đầu tư, nhà thầu phải + Xây dựng tiêu chuẩn đánh giá đội ngũ cán<br /> thực hiện đấu thầu công khai, minh bạch theo quy bộ cho từng vị trí công tác như: Lãnh đạo, quản<br /> định của pháp luật, hạn chế tối đa chỉ định thầu. lý chung; xây dựng lập kế hoạch vốn; lập và thẩm<br /> Quy định và thực hiện đầy đủ việc công khai, minh định dự toán; kiểm soát thanh, quyết toán vốn đầu<br /> bạch các thông tin về dự án để thuận tiện cho người tư, kiểm tra, thanh tra tài chính các dự án đầu tư;<br /> dân giám sát. kiểm toán.<br /> <br /> - Hoàn thiện cơ chế chính sách về quản lý định + Đánh giá đội ngũ cán bộ quản lý về số lượng<br /> mức, đơn giá và chi phí đầu tư xây dựng, quản lý và chất lượng để phân loại cụ thể: Loại đạt chuẩn<br /> giá xây dựng (do đây là cơ sở để quản lý vốn đầu tư và chưa đạt chuẩn, đồng thời có kế hoạch cụ thể<br /> xây dựng công trình): về tuyển dụng, đào tạo và đào tạo lại, bố trí sắp<br /> <br /> + Đối với các định mức mới, chưa có trong hệ xếp hợp lý đội ngũ cán bộ công chức trong bộ máy<br /> <br /> thống định mức thì cần có hướng dẫn cụ thể để có quản lý.<br /> <br /> thể dễ triển khai, phù hợp với thực tế dự án. - Chú trọng công tác đào tạo cán bộ quản lý dự<br /> + Xây dựng một hệ thống thông tin về định án đầu tư công trình giao thông vận tải:<br /> mức, giá cả, các thông tin về chi phí xây dựng. + Việc đào tạo đội ngũ cán bộ cần chú ý một<br /> Hình thành các ngân hàng dữ liệu về chi phí đầu tư cách toàn diện, cả về chuyên môn, nghiệp vụ,<br /> xây dựng phù hợp với yêu cầu quản lý vốn đầu tư chính trị, đạo đức, ngoại ngữ... đặc biệt là những<br /> một cách thuận lợi và có hiệu quả. kiến thức liên quan đến quản lý dự án, đảm bảo<br /> 3.2. Giải pháp về hoàn thiện tổ chức bộ máy cho họ vừa có kiến thức về xã hội, vừa có kiến thức<br /> quản lý và nâng cao năng lực, trình độ và phẩm về kinh tế, kỹ thuật. Cán bộ khi thực hiện nhiệm vụ<br /> chất của đội ngũ cán bộ quản lý dự án đầu tư công cần đảm bảo tính chuyên nghiệp, chuyên môn hóa,<br /> trình giao thông vận tải đáp ứng yêu cầu công tác.<br /> <br /> NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 142 - tháng 8/2019 33<br /> TÖØ LYÙ LUAÄN ÑEÁN THÖÏC TIEÃN<br /> <br /> + Thực hiện bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo kế cận, - Tăng cường chế độ báo cáo giám sát, đánh giá<br /> cán bộ quản lý về kiến thức, năng lực thực tế, nắm đầu tư gắn trách nhiệm của người có thẩm quyền<br /> vững chức năng nhiệm vụ của đơn vị, có thể tham với trách nhiệm thực hiện chế độ báo cáo giám sát<br /> mưu hoạch định chính sách. của các cơ quan quản lý. Quy định trách nhiệm<br /> cá nhân đối với người có thẩm quyền quyết định<br /> - Có chính sách đảm bảo thu nhập, cải thiện đời<br /> đầu tư, xử lý kỷ luật đồng thời xử phạt hành chính<br /> sống cho đội ngũ cán bộ, công nhân. Đồng thời, tăng<br /> trong lĩnh vực kế hoạch và đầu tư nếu không chấp<br /> cường thanh tra, giám sát, khen thưởng và kỷ luật<br /> hành đúng quy định về báo cáo giám sát. Việc thực<br /> thích đáng đối với đội ngũ cán bộ vi phạm kỷ luật.<br /> hiện nghiêm túc chế độ báo cáo giám sát, đánh giá<br /> - Nâng cao tinh thần trách nhiệm của đội ngũ<br /> đầu tư giúp các bộ, ngành phân tích đánh giá đúng<br /> cán bộ quản lý, đặc biệt là trách nhiệm của người<br /> tình hình thực hiện đầu tư xây dựng hạ tầng giao<br /> đứng đầu cơ quan quản lý nhà nước. Những người<br /> thông đường bộ nhằm có phương án chỉ đạo điều<br /> này có trách nhiệm giải trình và chịu trách nhiệm<br /> hành một cách phù hợp, để sửa đổi, bổ sung kịp<br /> trước những vấn đề tiêu cực nảy sinh trong quá<br /> thời cơ chế chính sách. Gắn trách nhiệm cụ thể, rõ<br /> trình quản lý của mình từ khi có chủ trương đầu tư<br /> ràng, quy định hình thức và mức xử lý đối với cá<br /> đến khi hoàn thành dự án đầu tư. Với những hành<br /> nhân, tổ chức nếu làm lãng phí, thất thoát vốn đầu<br /> vi làm thất thoát vốn đầu của Nhà nước như quyết<br /> tư tại các dự án đầu tư giao thông vận tải.<br /> định đầu tư sai, quản lý đầu tư lỏng lẻo, sự thông<br /> - Nâng cao chất lượng thanh tra, tránh nể<br /> đồng giữa các nhà thầu với tư vấn giám sát, bắt tay<br /> nang, khép kín, thiếu khách quan khi thực hiện<br /> nhau giữa các nhóm lợi ích để tham ô, tham nhũng,<br /> nhiệm vụ thanh tra các dự án đầu tư công trình<br /> lãng phí… cần nghiêm trị và thu hồi tài sản về để<br /> giao thông vận tải. Có chế tài xử lý nghiêm những<br /> bù đắp thiệt hại cho Nhà nước.<br /> hành vi dung túng cho sai phạm. Kiểm toán nhà<br /> 3.3. Nâng cao năng lực kiểm tra, kiểm soát và<br /> nước và các cơ quan thanh tra, kiểm tra tài chính<br /> thanh tra<br /> cần tăng cường công tác chuyên môn nghiệp vụ để<br /> Để công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát công thẩm định, đối chiếu, so sánh, phát hiện và ngăn<br /> tác quản lý dự án đầu tư được thuận lợi, mang lại chặn kịp thời các hành vi vi phạm pháp luật. Xử<br /> hiệu quả cao, việc xây dựng và áp dụng các chế tài phạt thật nghiêm các trường hợp chi sai mục đích,<br /> xử lý các hành vi vi phạm của các cá nhân và tập không đúng khối lượng, đơn giá... Kiên quyết thẩm<br /> thể là hết sức cần thiết. Nó có tác dụng răn đe, góp định lại những dự án không hiệu quả; không bố trí<br /> phần chống các hành vi tham nhũng và thiếu trách vốn những dự án không đủ thủ tục đầu tư; không<br /> nhiệm gây thất thoát, lãng phí nguồn vốn, ảnh phê duyệt dự án nếu không xác định được nguồn<br /> hưởng đến hiệu quả quản lý và thực hiện các dự án vốn thực thiện cho việc đầu tư mới...<br /> đầu tư công trình giao thông vận tải theo hình thức<br /> - Cần xác định rõ chức năng, nhiệm vụ kiểm<br /> hợp đồng BOT và BT. Các giải pháp được đưa ra:<br /> tra, kiểm soát, giám sát: Phân chia chức năng này<br /> - Tiến hành rà soát lại các chế tài cụ thể để thực làm 2 loại là kiểm tra thường xuyên theo định kỳ<br /> hiện kiểm tra, giám sát, quản lý chặt chẽ quá trình và kiểm tra đột xuất khi có dấu hiệu vi phạm. Đối<br /> thực hiện, bố trí kế hoạch đầu tư đối với dự án hạ với kiểm tra thường xuyên, định kỳ cần thực hiện<br /> tầng giao thông đường bộ. Cần quy định cụ thể theo kế hoạch. Chức năng kiểm tra thường xuyên<br /> hơn nhiệm vụ và quyền hạn, trách nhiệm của các chỉ nên giao cho cơ quan chủ quản, cơ quan Thanh<br /> cơ quan quản lý nhà nước trong quá trình triển tra và cơ quan Kiểm toán nhà nước. Tất cả các cuộc<br /> khai dự án. kiểm tra đều phải nằm trong kế hoạch thống nhất.<br /> <br /> 34 Số 142 - tháng 8/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN<br />  - Nâng cao vai trò giám sát của cộng đồng (đại lần thanh toán. Xóa bỏ tâm lý phải chờ đến khi<br /> diện là Mặt trận Tổ quốc), các đoàn thể, hiệp hội, quyết toán xong mới kiểm tra và sau khi quyết toán<br /> cơ quan báo chí đối với hoạt động đầu tư xây dựng nếu xác định ra sai phạm mới xử lý trách nhiệm.<br /> hạ tầng giao thông vận tải đường bộ, nhằm phát<br /> - Đẩy mạnh công tác truyền thông, cung cấp<br /> hiện, ngăn chặn, phòng, chống, tham nhũng, thất<br /> thông tin đầy đủ, chính xác, trung thực theo quy<br /> thoát, lãng phí ngân sách, tiền và tài sản nhà nước:<br /> định của pháp luật về các dự án đầu tư công trình<br /> Cần có cơ chế khuyến khích, khen thưởng; tuyên<br /> giao thông vận tải theo hình thức hợp đồng BOT<br /> truyền để cộng đồng tham gia vào công tác quản lý,<br /> và BT, giải thích và làm rõ mối quan hệ lợi ích giữa<br /> giám sát quá trình thực hiện đầu tư.<br /> Nhà nước, nhà đầu tư và người dân đối với các dự<br /> - Xây dựng hệ thống thông tin báo cáo về tình án, sự cần thiết phải đầu tư dự án theo hình thức<br /> hình thực hiện đầu tư tại các đơn vị quản lý nhà hợp đồng PPP trong đó có hình thức hợp đồng<br /> nước về dự án đầu tư công trình giao thông vận BOT trong bối cảnh nguồn lực từ ngân sách nhà<br /> tải theo hình thức hợp đồng BOT và BT được kịp nước còn khó khăn để tạo sự đồng thuận, ủng hộ<br /> thời, đầy đủ, chính xác. Khắc phục tình trạng các và hỗ trợ kiểm tra, giám sát quá trình triển khai<br /> nhà đầu tư không báo cáo kịp thời, đầy đủ về tình thực hiện dự án. Cần công khai, minh bạch hóa các<br /> hình triển khai dự án. Tổ chức con người để thu thông tin về dự án đầu tư theo hình thức hợp đồng<br /> thập, phân tích, tổng hợp thông tin; phân công, BOT để thuận tiện cho người dân giám sát.<br /> phân cấp, tổ chức bộ máy thu thập, phân tích và<br /> Kết luận<br /> tổng hợp thông tin.<br /> Trên cơ sở công tác kiểm toán của KTNN<br /> - Xây dựng quy trình kiểm tra, kiểm soát trước,<br /> Chuyên ngành IV và những kiến thức tích lũy của<br /> trong và sau khi thực hiện đầu tư xây dựng công<br /> bản thân, Tác giả nghiên cứu bài viết với mục đích<br /> trình giao thông vận tải theo hình thức hợp đồng<br /> đề ra các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng công<br /> BOT và BT:<br /> tác quản lý dự án đầu tư công trình giao thông vận<br /> + Kiểm soát trước khi thực hiện đầu tư: Trước tải theo hình thức hợp đồng BOT và BT.<br /> khi đầu tư, việc giám sát được thông qua quá trình<br /> lập dự án đầu tư, lập kế hoạch vốn đầu tư. Để giám<br /> sát quá trình này, trước hết cần đưa ra các quy<br /> định, tiêu chí đánh giá rõ ràng, minh bạch; tạo thế<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> chủ động cho công tác giám sát.<br /> 1. Báo cáo kiểm toán của Kiểm toán nhà nước<br /> + Kiểm soát trong quá trình thực hiện đầu tư: Chuyên ngành IV;<br /> Trong quá trình thực hiện đầu tư, trách nhiệm 2. Hội thảo khoa học “Cơ chế đầu tư BT, những<br /> giám sát quản lý vốn đầu tư chủ yếu thuộc về chủ vấn đề đặt ra và giải pháp hoàn thiện”;<br /> <br /> đầu tư; cơ quan quản lý nhà nước sẽ thực hiện việc 3. Tọa đàm “Nâng cao chất lượng kiểm toán<br /> đầu tư xây dựng công trình”;<br /> thanh tra, kiểm soát khi thấy cần thiết. Việc giám<br /> 4. Sai sót giăng đầy Dự án BOT mở rộng Quốc<br /> sát cũng cần đảm bảo sự thông thoáng tạo điều lộ 1 qua Quảng Trị - Theo Báo Đầu tư;<br /> kiện để có thể đẩy nhanh tiến độ dự án. 5. Bốn vấn đề đặt ra khi thực hiện dự án BOT<br /> - Theo báo Nhân dân.<br /> + Kiểm soát sau khi quá trình thực hiện đầu tư<br /> kết thúc: Cần kiểm soát, kiểm tra ngay từ khi thanh<br /> toán, nâng cao tính pháp lý, trách nhiệm trong từng Ngày nhận bài: 15/07/2019<br /> Ngày duyệt đăng: 01/08/2019<br /> <br /> NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 142 - tháng 8/2019 35<br />