Nâng tầm của kiểm toán nội bộ trong ngân hàng thương mại theo quy định mới

Chia sẻ: Nhadamne Nhadamne | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

103
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Để hoạt động an toàn và hiệu quả, ngoài các biện pháp thanh tra, kiểm tra, giám sát của các cơ quan quản lý Nhà nước, trước hết đòi hỏi các ngân hàng phải thiết lập được Hệ thống kiểm soát nội bộ (HTKSNB) một cách đầy đủ và hiệu quả, vì trong mô hình quản trị ngân hàng thì HTKSNB luôn là một yếu tố mang tính sống còn. Thông tư số 44/2011/TT-NHNN được ban hành nhằm mục đích giúp các ngân hàng xây dựng và thiết lập HTKSNB và kiểm toán nội bộ (KTNB). Nhưng trong quá trình triển khai cho thấy, Thông tư 44 còn mang tính khái quát và chưa thật sự đầy đủ, chưa thấy rõ được vai trò của HTKSNB trong hoạt động ngân hàng. Để lấp đầy các“lỗ hổng”trong kiểm soát nội bộ tại các ngân hàng thương mại (NHTM), Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đã ban hành Thông tư 13/2018/TT-NHNN ngày 26/5/2018 quy định về HTKSNB của NHTM nhằm góp phần giải quyết được những vấn đề khó khăn trong thực tế xây dựng HTKSNB cho hoạt động ngân hàng trong thời gian qua. Các quy định trong Thông tư 13 cụ thể và rõ ràng, đã tiệm cận với các thông lệ quốc tế về việc xây dựng HTKSNB; đặc biệt là các quy định liên quan đến KTNB. Bài viết sẽ làm rõ những điểm mới của Thông tư 13 so với quy định trước đó về KTNB để thấy rằng vai trò của bộ phận này đã được nâng lên đúng tầm trong NHTM theo thông lệ; từ đó, có những gợi ý cho các NHTM trong việc tuân thủ Thông tư 13 liên quan đến KTNB.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nâng tầm của kiểm toán nội bộ trong ngân hàng thương mại theo quy định mới

Nâng tầm của kiểm toán nội bộ trong ngân hàng thương mại theo quy định mới Nguyễn Thị Quỳnh Hương Học viện Ngân hàng Để hoạt động an toàn và hiệu quả, ngoài các biện pháp thanh tra, kiểm tra, giám sát của các cơ quan quản lý Nhà nước, trước hết đòi hỏi các ngân hàng phải thiết lập được Hệ thống kiểm soát nội bộ (HTKSNB) một cách đầy đủ và hiệu quả, vì trong mô hình quản trị ngân hàng thì HTKSNB luôn là một yếu tố mang tính sống còn. Thông tư số 44/2011/TT-NHNN được ban hành nhằm mục đích giúp các ngân hàng xây dựng và thiết lập HTKSNB và kiểm toán nội bộ (KTNB). Nhưng trong quá trình triển khai cho thấy, Thông tư 44 còn mang tính khái quát và chưa thật sự đầy đủ, chưa thấy rõ được vai trò của HTKSNB trong hoạt động ngân hàng. Để lấp đầy các“lỗ hổng”trong kiểm soát nội bộ tại các ngân hàng thương mại (NHTM), Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đã ban hành Thông tư 13/2018/TT-NHNN ngày 26/5/2018 quy định về HTKSNB của NHTM nhằm góp phần giải quyết được những vấn đề khó khăn trong thực tế xây dựng HTKSNB cho hoạt động ngân hàng trong thời gian qua. Các quy định trong Thông tư 13 cụ thể và rõ ràng, đã tiệm cận với các thông lệ quốc tế về việc xây dựng HTKSNB; đặc biệt là các quy định liên quan đến KTNB. Bài viết sẽ làm rõ những điểm mới của Thông tư 13 so với quy định trước đó về KTNB để thấy rằng vai trò của bộ phận này đã được nâng lên đúng tầm trong NHTM theo thông lệ; từ đó, có những gợi ý cho các NHTM trong Improvement of Internal Audit in Bank by New Regulations Abstract: In order to operate safely an effectively, banks need effective measures. The most important measure is that the banks have to establish an effective internal control system (ICS) because ICS is vital element in the banking management model. Circular No. 44/2011/TT-NHNN was issued to help banks set up ICS and internal audit. But banks met difficuties in establishing ICS according to Circular No. 44. In order to fill the holes in ICS of banks, the state banks issued Circular No.13/2018/TT-NHNN to solve difficulties in establishing ICS for banks. The provisions in Circular No.13 are very specific and clear, especially as they are close to international practices on building ICS; especially regulations relating to Internal Audit. Keywords: Control, Internal Control, Internal Control System, Circular No.13/2018. Huong Thi Quynh Nguyen, MEc. Email: huongntq@hvnh.edu.vn Banking Academy of Vietnam Ngày nhận: 26/02/2019 Ngày nhận bản sửa: 13/05/2019 Ngày duyệt đăng: 17/05/2019 © Học viện Ngân hàng Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng ISSN 1859 - 011X 33 Số 208- Tháng 9. 2019 Nâng tầm của kiểm toán nội bộ trong ngân hàng thương mại theo quy định mới việc tuân thủ Thông tư 13 liên quan đến KTNB. Từ khóa: Kiểm soát, Kiểm soát nội bộ, Hệ thống kiểm soát nội bộ, Thông tư 13/2018 1. Khái niệm kiểm toán nội bộ làm cánh tay phải cho nhà quản lý trong việc nhận xét về tính trung thực hợp lý của Hiện nay, có khá nhiều quan điểm khác các thông tin kế toán. Thực ra việc làm nhau về KTNB. Tuy nhiên, tác giả muốn này là không cần thiết và có phần trùng đề cập tới khái niệm về KTNB theo quan lặp với công việc của kiểm toán độc lập điểm của Viện Kiểm toán nội bộ (The và cũng chưa bao quát được nhiều hoạt Institute of Internal Auditors- IIA)- được động trong doanh nghiệp khi mới chỉ tập thừa nhận là khái niệm chuẩn mực quốc tế trung vào công tác kế toán, tài chính. Đến về KTNB trên toàn thế giới. IIA đã nhiều năm 1978, IIA chỉ ra “KTNB là một chức lần đưa ra khái niệm về KTNB qua các năng thẩm định độc lập được thiết lập bên thời kỳ, cho thấy rõ sự thay đổi của KTNB trong một tổ chức để kiểm tra và đánh giá gắn liền cùng sự phát triển của quản trị các hoạt động của tổ chức đó, với tư cách doanh nghiệp. Năm 1944, IIA cho rằng là một sự trợ giúp đối với tổ chức đó. Đó KTNB là “hoạt động đánh giá độc lập là một loại hình kiểm soát được thực hiện trong một tổ chức về công tác kế toán, tài bằng cách kiểm tra và đánh giá sự đầy chính và các công tác khác của tổ chức đủ và tính hiệu lực của các loại hình kiểm đó. Hoạt động KTNB được xem như là các soát khác. Mục tiêu của KTNB là giúp đỡ dịch vụ mang tính bảo vệ và xây dựng hỗ cho các thành viên của tổ chức thực hiện trợ cho ban giám đốc”. Theo đó, KTNB một cách có hiệu quả nhiệm vụ. Để đạt trong doanh nghiệp là hoạt động đưa ra được mục tiêu này, KTNB cung cấp cho các đánh giá độc lập về công tác tài chính các thành viên của tổ chức các phân tích, kế toán để hỗ trợ cho Ban giám đốc, tức là thẩm định, kiến nghị, tư vấn và các thông Hình 1. Khái niệm về Kiểm toán nội bộ Định nghĩa năm 1947 Định nghĩa năm 1981 Định nghĩa năm 1999 KTNB là hoạt động xác nhận và tư KTNB là hoạt động đánh KTNB là một chức năng vấn mang tính độc lập, khách quan giá độc lập trong một tổ thẩm định độc lập được được thiết lập nhằm tạo ra giá trị gia chức về công tác kế toán, thiết lập bên trong một tổ tăng và cải thiện hoạt động của một tài chính và các công tác chức để kiểm tra và đánh tổ chức. KTNB giúp cho tổ chức đạt khác của tổ chức đó. giá các hoạt động kinh được các mục tiêu của mình thông Hoạt động KTNB được doanh của tổ chức đó. qua việc tạo ra một cách tiếp cận xem như là các dịch vụ Hoạt động KTNB được có hệ thống, có tính kỷ luật để đánh mang tính bảo vệ và xem như là một dịch giá, nâng cao hiệu quả của quy trình xây dựng hỗ trợ cho vụ hỗ trợ cho chính tổ quản trị doanh nghiệp, quy trình kiểm ban giám đốc. chức đó. soát và việc quản lý rủi ro. Nguồn: Tổng hợp của tác giả 34 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng- Số 208- Tháng 9. 2019 ThS. NGUYỄN THỊ QUỲNH HƯƠNG tin liên quan tới các hoạt động đang được xuyên hoặc định kỳ HTKSNB. Việc đánh xem xét. Mục tiêu kiểm toán bao gồm giá định kỳ của KTNB tuy được thực hiện việc đề xuất khung kiểm soát hiệu quả ở sau quy trình, nhưng mang lại sự đánh giá mức chi phí hợp lý”. Như vậy, KTNB đã tổng thể hơn so với các hoạt động giám chuyển từ chỉ quan tâm tới hoạt động tài sát liên tục. Trong tác phẩm “Chức năng chính, kế toán sang đánh giá, kiểm tra các kiểm toán nội bộ trong ngân hàng”, Uỷ hoạt động kinh doanh của tổ chức đó. Sau ban Basel làm rõ vai trò của KTNB, đó đó, đến năm 1999, IIA tiếp tục cung cấp là: “Một chức năng KTNB hiệu quả cung một định nghĩa khá toàn diện về loại hình cấp sự đảm bảo độc lập với HĐQT và Ban nghề nghiệp này, trong đó coi “KTNB là giám đốc về chất lượng và hiệu quả của hoạt động đảm bảo và tư vấn mang tính HTKSNB trong ngân hàng, quản lý rủi độc lập, khách quan được thiết lập nhằm ro, hệ thống quản trị và các quy trình, qua tạo ra giá trị gia tăng và cải thiện hoạt đó giúp bảo vệ tổ chức và danh tiếng của động của một tổ chức. KTNB giúp cho họ”. Uỷ ban Basel cũng xác định rõ phạm tổ chức đạt được các mục tiêu của mình vi KTNB trong ngân hàng: Mọi hoạt động thông qua việc tạo ra một cách tiếp cận có và tất cả các đơn vị trong ngân hàng đều hệ thống, có tính kỷ luật để đánh giá, nâng thuộc phạm vi của KTNB. Bộ phận KTNB cao hiệu quả của quy trình quản trị doanh được tiếp cận bất kỳ dữ liệu, tài liệu hoặc nghiệp, quy trình kiểm soát và việc quản số liệu trong ngân hàng, bao gồm kể cả lý rủi ro”. Có thể coi định nghĩa năm 1999 thông tin quản lý, biên bản... bất cứ khi của IIA về KTNB là một định nghĩa bản nào liên quan đến nhiệm vụ của KTNB. lề, then chốt, mô tả được tất cả mục tiêu, Cũng theo Basel II, KTNB tại các ngân bản chất, phạm vi cần thiết của KTNB. hàng cần được khuyến khích áp dụng các chuẩn mực quốc tế do IIA ban hành để 2. Sự cần thiết của kiểm toán nội bộ thực hiện kiểm toán các lĩnh vực cụ thể. trong hoạt động ngân hàng Như vậy, thông lệ quốc tế đã xác định rõ vai trò của KTNB trong việc giúp cho Ngân hàng là một doanh nghiệp đặc thù ngân hàng hoạt động an toàn và hiệu quả; hoạt động trong lĩnh vực tài chính với đặc KTNB thực sự cần thiết đối với sự phát trưng hoạt động là tiếp nhận và chuyển triển bền vững của ngân hàng. Bởi một hoá rủi ro thành lợi nhuận, cấu trúc tổ HTKSNB hữu hiệu chỉ có thể hạn chế tối chức thường có quy mô lớn, nhiều chi đa các sai phạm chứ không thể đảm bảo nhánh, phòng giao dịch hoạt động trên rủi ro, gian lận và sai sót không xảy ra nên diện rộng, nhiều nghiệp vụ kinh doanh tài cần một bộ phận độc lập thực hiện đánh chính phức tạp và không ngừng biến động, giá chất lượng của HTKSNB để đảm bảo thì hoạt động KTNB với NHTM trở nên cho hệ thống này có thể hoạt động hữu vô cùng cần thiết. Trong tác phẩm “Khung hiệu, đó chính là bộ phận KTNB. khổ của hệ thống kiểm soát nội bộ trong ngân hàng”, Uỷ ban Basel đã đưa ra bộ 3. Thông tư 13 nâng tầm kiểm toán nội nguyên tắc nhằm hoàn thiện HTKSNB bộ trong ngân hàng thương mại Việt Nam trong ngân hàng. Nguyên tắc số 10 khẳng định: Hoạt động ngân hàng vô cùng năng Quy định về KTNB trong ngân hàng động và ẩn chứa nhiều rủi ro, bởi vậy ngân được phát triển từ Quyết định 37/2006/ hàng cần duy trì việc đánh giá thường QĐ-NHNN đến Thông tư 44/2011/TT- Số 208- Tháng 9. 2019- Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng 35 Nâng tầm của kiểm toán nội bộ trong ngân hàng thương mại theo quy định mới Hình 2. Mô hình 3 tuyến phòng thủ theo Basel Nguồn: http://www.bis.org/publ/bcbs294.pdf NHNN, và đến nay là Thông tư 13/2018/ quản trị doanh nghiệp lành mạnh, giảm TT-NHNN. Nội dung của Thông tư 13 bao thiểu tối đa các xung đột lợi ích. Các Ủy hàm nhiều lĩnh vực như Kiểm soát nội bộ, ban trực thuộc Hội động quản trị (HĐQT) Tuân thủ, Quản lý rủi ro, Đánh giá mức và các Hội đồng thuộc Ban điều hành cần độ đủ vốn (ICAAP), KTNB… có hiệu lực được xác lập rõ chức năng, nhiệm vụ và thi hành từ ngày 01/01/2019 (riêng quy các tuyến báo cáo. Bên cạnh những quy định về đánh giá mức độ đủ vốn có hiệu định liên quan đến áp lực tăng vốn, sự lực từ ngày 01/01/2021). Các chuyên gia thay đổi căn bản về nền tảng quản trị ngân đều nhận định Thông tư 13 được coi là hàng, sự thay đổi về mối quan hệ giữa văn bản có hàm lượng kỹ thuật cao nhất Giám đốc điều hành (CEO), Giám đốc tài từ trước tới nay. Hầu hết các vấn đề được chính (CFO) và Giám đốc quản lý rủi ro quy định trong Thông tư 13 hướng tới (CRO) theo hướng tích hợp và gắn kết... một thông điệp chung là thúc đẩy một nền thì KTNB cũng cần phải có sự thay đổi về 36 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng- Số 208- Tháng 9. 2019 ThS. NGUYỄN THỊ QUỲNH HƯƠNG chất và lượng theo tinh thần của Thông KTNB trong việc thực hiện được nguyên tư 13, theo đó mức độ trưởng thành của tắc khách quan. KTNB sẽ cần phải theo kịp mức độ trưởng thành của quản trị ngân hàng nói - Về nguyên tắc chuyên nghiệp: Thông tư chung và quản trị rủi ro nói riêng. Như 44 và Thông tư 13 đều có một yêu cầu cụ vậy, quy định về KTNB theo Thông tư thể là bộ phận KTNB phải có ít nhất một 13 hiện nay đã tiệm cận với thông lệ kiểm toán viên nội bộ để thực hiện kiểm quốc tế, cụ thể: toán công nghệ thông tin, ứng dụng công nghệ. Theo các quy định mới trong Thông Bộ phận KTNB trong ngân hàng vẫn thực tư 13 về HTKSNB, KTNB cũng có những hiện theo các nguyên tắc độc lập, nguyên thay đổi về nội dung nhằm thực hiện chức tắc khách quan và nguyên tắc chuyên năng là tuyến bảo vệ thứ ba của mình. nghiệp căn cứ theo các quy định về cơ chế phối hợp, tiêu chuẩn và chuẩn mực đạo Nhiệm vụ của bộ phận KTNB sẽ bao gồm đức nghề nghiệp của kiểm toán viên nội việc kiểm tra, đánh giá độc lập về việc bộ. tuân thủ cơ chế, chính sách, quy định nội bộ về HTKSNB của ngân hàng theo quy - Về nguyên tắc độc lập: Một nội dung định của Thông tư 13, bao gồm: Giám sát đáng chú ý của Thông tư 13 là quy định quản lý cấp cao, kiểm soát nội bộ, quản HTKSNB của ngân hàng phải có 03 lý rủi ro và đánh giá nội bộ mức đủ vốn tuyến bảo vệ độc lập- tạo nên được cấu nhằm xác định tồn tại, hạn chế và nguyên trúc cụ thể của HTKSNB so với các quy nhân. Mặc dù, kiểm toán tuân thủ vẫn là định trước đó. Theo đó, KTNB đảm bảo một mục tiêu quan trọng nhưng theo quy nằm ở tuyến bảo vệ độc lập thứ ba trong định mới thì vấn đề quan trọng hơn là đảm HTKSNB, thực hiện chức năng KTNB bảo sự an toàn, tồn tại và phát triển của như đã được Basel quy định (Hình 2). Cụ mỗi ngân hàng trong thị trường cạnh tranh thể, KTNB phải độc lập về công việc đảm ngày nay với vai trò là tuyến bảo vệ cuối nhiệm và mức thù lao nhận được. Như cùng nhằm phát hiện, xử lý kịp thời rủi ro vậy, Thông tư 13 đã quy định một cách trong hoạt động ngân hàng. cụ thể, chi tiết hơn về mức độ độc lập của KTNB trong ngân hàng và phù hợp với Tóm lại, theo quy định mới tại Thông tư thông lệ. 13, vai trò của KTNB phải đáp ứng kỳ vọng ngày càng tăng của Ban Lãnh đạo - Về nguyên tắc khách quan: Thông tư 13 và Ban kiểm soát ngân hàng nhằm giúp đã cụ thể về tính khách quan của KTNB ngân hàng đối phó rủi ro và nắm bắt cơ như việc ghi nhận kiểm toán trong báo cáo hội trong việc tuân thủ các quy định của phải được phân tích cẩn trọng và dựa trên pháp luật cũng như giúp cung cấp đầy đủ cơ sở các dữ liệu, thông tin thu thập được; thông tin hỗ trợ quá trình ra quyết định hay kiểm toán viên nội bộ phải trung thực, của Ban Lãnh đạo. Vai trò của KTNB cần có quyền lợi và nghĩa vụ báo cáo các cấp phải thay đổi về chất và lượng, từ việc chỉ có thẩm quyền về các vấn đề liên quan đến là “kiểm toán viên” với vai trò đảm bảo tính khách quan trong quá trình thực hiện việc đánh giá độc lập để đưa ra đề xuất, KTNB. Đây là một điểm mới của Thông kiến nghị, trở thành “cố vấn tin cậy” với tư 13 so với Thông tư 44, tạo thuận lợi cho vai trò tư vấn và tạo lập giá trị, thông qua Số 208- Tháng 9. 2019- Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng 37 Nâng tầm của kiểm toán nội bộ trong ngân hàng thương mại theo quy định mới việc nâng cao giá trị của hoạt động KTNB, chương trình kiểm toán... nhằm kịp thời tập trung vào việc đạt được các mục tiêu nhận diện và đánh giá các rủi ro tiềm tàng tuân thủ, tính hiệu quả và tính kinh tế đối có khả năng ảnh hưởng đến việc hoàn với các hoạt động ngân hàng. Qua đó, các thành các mục tiêu của ngân hàng cũng ngân hàng có thể đạt chuẩn thông lệ quốc như có thể tập trung và tối ưu hóa nguồn tế về KTNB cũng như theo kịp lộ trình lực vào các rủi ro trọng yếu. triển khai Basel II tại Việt Nam. Thứ hai, đội ngũ nhân sự KTNB của ngân Việc triển khai Thông tư 13 không hề đơn hàng cần được xây dựng, đào tạo bài bản giản, đòi hỏi các ngân hàng phải có sự và trang bị đầy đủ kiến thức nhằm nâng chuẩn bị kỹ lưỡng để KTNB thực sự đảm cao trình độ và năng lực để đảm bảo tính nhiệm được vai trò tuyến bảo vệ cuối cùng độc lập, khách quan và chuyên nghiệp nhằm phát hiện, xử lý kịp thời rủi ro trong cũng như đẩy mạnh hiệu quả công việc hoạt động. Trong đó, các ngân hàng cần KTNB. Để từ đó bộ phận KTNB có thể phải cân nhắc những vấn đề liên quan như thực hiện tốt vai trò là tuyến phòng thủ tổ chức bộ máy KTNB để đảm bảo tính cuối cùng trong quản trị rủi ro của ngân độc lập, phương pháp áp dụng để đảm bảo hàng, đặc biệt với những yêu cầu mới về tính khách quan hay chất lượng nhân sự giám sát quản lý cấp cao, kiểm soát nội KTNB để đảm bảo tính chuyên nghiệp. Cụ bộ, quản lý rủi ro và đánh giá mức đủ vốn thể như sau: theo Thông tư 13. Bên cạnh đó, để đảm bảo yêu cầu mới thì bộ phận KTNB phải Thứ nhất, các ngân hàng cần thiết kế có ít nhất một kiểm toán viên nội bộ để xây dựng mô hình và đội ngũ vận hành thực hiện kiểm toán công nghệ thông tin, KTNB phù hợp. Việc xây dựng mô hình ứng dụng công nghệ ■ kiểm toán nội bộ cần theo nguyên tắc định hướng rủi ro (Risk-Based Audit- RBA) - được coi là phương pháp kiểm toán hiện đại thay thế cho phương pháp kiểm toán tuân thủ được áp dụng lâu nay. Phương pháp này sẽ được cụ thể hoá xuyên suốt từ khâu lập kế hoạch kiểm toán năm, cho đến lập kế hoạch cho từng cuộc kiểm toán, Tài liệu tham khảo 1. Basel Commitee on Banking Supervision (2002), Internal Audit in Banks and supervisor’s relationship with auditors: A survey. Bank for International Settlements. 2. Basel Committee on Banking Supervision (2001), Internal audit in banks and the supervisor’s relationship with auditors. 3. Basel Committee on Banking Supervision (2012), The internal audit function in banks. Bank for international settelements. 4. IIA (1978), Standards for the Professional Practice of Internal Auditing. 5. IIA (1999), A Vision for the Future: Professional Practices Framework for Internal Auditing, Institute of Internal Auditors. Altamonte Springs, Florida. 6. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (2011), Thông tư 44/2011/TT-NHNN Quy định về Hệ thống Kiểm soát nội bộ và Kiểm toán nội bộ của TCTD, Chi nhánh NH nước ngoài. 7. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (2018), Thông tư 13/2018/TT-NHNN Quy định về Hệ thống Kiểm soát nội bộ của Ngân hàng thương mại, Chi nhánh NH nước ngoài. 38 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng- Số 208- Tháng 9. 2019