Ngành kỹ thuật bờ biển ở Việt Nam, lĩnh vực mới với nhiều cơ hội và thách thức - TS. Lê Xuân Roanh

Ngµnh kü thuËt bê biÓn ë ViÖt nam,<br /> lÜnh vùc míi víi nhiÒu c¬ héi vµ th¸ch thøc<br /> <br /> <br /> TS. Lª Xu©n Roanh<br /> Khoa Kü thuËt Bê biÓn<br /> <br /> <br /> ViÖt Nam cã BiÓn §«ng víi diÖn tÝch 3.447.000 km2, lµ biÓn lín thø ba cña thÕ giíi vµ<br /> lµ mét phÇn cña Th¸i B×nh D­¬ng, bê biÓn kÐo dµi trªn 3260 km, n»m trong vïng nhiÖt ®íi<br /> nªn biÓn vµ vïng ven biÓn ViÖt Nam cã tiÒm n¨ng rÊt lín vÒ c¸c ®iÒu kiÖn m«i tr­êng cho<br /> ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi cña quèc gia. §· nhiÒu ngµn n¨m biÓn vµ vïng ven biÓn ®· nu«i<br /> sèng vµ gióp hµng triÖu ng­êi ViÖt Nam ph¸t triÓn cuéc sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn. Vïng<br /> ven biÓn lµ khu vùc giao thoa gi÷a c¸c ho¹t ®éng tù nhiªn cña ®¹i d­¬ng vµ ®Êt liÒn, ®©y<br /> còng lµ vïng giµu tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ nh¹y c¶m vÒ c¸c ®iÒu kiÖn m«i tr­êng.<br /> Ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn vµ ven bê lµ xu thÕ tÊt yÕu cña c¸c quèc gia cã biÓn. Hµng<br /> ngµn n¨m qua con ng­êi vïng ven biÓn ViÖt Nam ®· g¾n liÒn cuéc sèng cña m×nh víi biÓn,<br /> ®· khai th¸c nhiÒu nguån tµi nguyªn vµ m«i tr­êng cña biÓn, ®Æc biÖt lµ h¶i s¶n vµ nh÷ng<br /> n¨m gÇn ®©y ®· khai th¸c dÇu má, kho¸ng s¶n cña BiÓn §«ng. Tuy nhiªn, vïng ven biÓn<br /> ViÖt Nam th­êng xuyªn høng chÞu vµ chøa ®ùng nhiÒu hiÓm häa thiªn tai.<br /> §Ó ph¸t triÓn bÒn v÷ng vïng ven biÓn, chóng ta cÇn nguån nh©n lùc cã kiÕn thøc<br /> chuyªn m«n cao vÒ kü thuËt bê biÓn nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ c¸c c«ng tr×nh ven bê, h¹n chÕ<br /> nh÷ng t¸c ®éng bÊt lîi cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn ®èi víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi vµ<br /> b¶o vÖ m«i tr­êng. Ngµnh Kü thuËt bê biÓn cña tr­êng §¹i häc Thñy lîi sÏ ®¸p øng yªu cÇu<br /> nguån nh©n lùc nµy.<br /> I. Nh÷ng c¬ héi cho ph¸t triÓn ngµnh Kü thuËt bê biÓn<br /> 1. ViÖt Nam cã truyÒn thèng l©u ®êi trong qu¸ tr×nh chinh phôc vµ ph¸t triÓn vïng<br /> ven biÓn, kÕt qu¶ lµ nh÷ng vïng ®Êt ph× nhiªu thuéc c¸c ®ång b»ng cöa s«ng ven biÓn nh­<br /> TiÒn H¶i, H¶i HËu, Kim S¬n thuéc ®ång b»ng ven biÓn s«ng Hång, c¸c vïng ®Êt mòi Cµ<br /> Mau cña ®ång b»ng s«ng Cöu Long; hay c¸c trung t©m ®« thÞ, th­¬ng m¹i cæ nh­ V©n §ån,<br /> Héi An,... Ngµy nµy truyÒn thèng nµy cµng ®­îc n©ng cao vµ kÕt hîp víi c¸c kü thuËt hiÖn<br /> ®¹i sÏ gióp cho con ng­êi ViÖt Nam cã c¬ héi thuËn lîi cho ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vïng<br /> ven biÓn.<br /> 2. BiÓn vµ ven biÓn ViÖt Nam cã c¸c nguån tµi nguyªn phong phó. Tµi nguyªn<br /> biÓn ViÖt Nam gåm hai nhãm chÝnh: (i)- tµi nguyªn sinh vËt gåm c¸c loµi thñy s¶n cã gi¸ trÞ<br /> kinh tÕ, tÝnh ®a d¹ng sinh häc cña c¸c hÖ sinh th¸i biÓn vµ cöa s«ng nh­ rõng ngËp mÆn, r¹n<br /> san h«,...; vµ (ii)- tµi nguyªn kho¸ng s¶n gåm c¸c kho¸ng s¶n quý hiÕm nh­ titan, vµ ®Æc<br /> biÖt lµ dÇu má khÝ ®èt,... Ngoµi ra biÓn n­íc ta cßn cã tµi nguyªn muèi vµ c¸c ®iÒu kiÖn rÊt<br /> tèt cho ph¸t triÓn du lÞch. §Ó khai th¸c cã hiÖu qu¶ cao h¬n c¸c tµi nguyªn nµy, ®ång thêi<br /> ph¸t triÓn, qu¶n lÝ bÒn v÷ng vïng ven biÓn chóng ta rÊt cÇn cã ®éi ngò chuyªn m«n vÒ kü<br /> thuËt bê biÓn.<br /> 3. QuyÕt t©m cña §¶ng, ChÝnh phñ vµ nh©n d©n ta trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ x·<br /> héi vïng ven biÓn thÓ hiÖn qua NghÞ quyÕt 03-NQ/TW (06/05/1993) cña Bé ChÝnh TrÞ ®·<br /> nªu ra ph­¬ng h­íng, nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn trong nh÷ng n¨m tíi víi nh÷ng ®iÓm<br /> chÝnh lµ:<br />  X©y dùng ®Þa bµn vµ trung t©m kinh tÕ biÓn. Cã ba trung t©m chÝnh lµ: PhÝa B¾c gåm<br /> thñ ®« Hµ Néi, H¶i Phßng vµ Qu¶ng Ninh; PhÝa Nam gåm: Thµnh phè Hå ChÝ<br /> Minh, Biªn Hoµ, Vòng Tµu; Khu vùc miÒn Trung gåm: HuÕ - §µ N½ng - Quy Nh¬n.<br />  N©ng cao vµ hiÖn ®¹i ho¸ c¸c c¶ng biÓn lín;<br />  æn ®Þnh vµ n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n trªn ®¶o, ®­a ng­êi d©n ra nh÷ng ®¶o cßn Ýt<br /> hoÆc ch­a cã ng­êi sinh sèng;<br />  Ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn: Khai th¸c dÇu khÝ, thuû h¶i s¶n, du lÞch, vËn t¶i thuû vµ lÊn<br /> biÓn.<br /> 4. Sù trî gióp quèc tÕ còng lµ mét c¬ héi rÊt tèt cho ph¸t triÓn ®µo t¹o nh©n lùc<br /> ngµnh Kü thuËt bê biÓn n­íc ta, tõ nh÷ng n¨m cuèi cña thÕ kû 20, c¸c chuyªn gia Kü thuËt<br /> bê biÓn cña Hµ Lan ®· cïng víi Tr­êng ®¹i häc Thñy lîi ®¸nh gi¸ nhu cÇu ph¸t triÓn vµ<br /> nguån nh©n lùc cho lÜnh vùc nµy, cho ®Õn nay t¹i ViÖt Nam ch­a n¬i nµo ®µo t¹o nh©n lùc<br /> cho ngµnh Kü thuËt bê biÓn. KÕt qu¶ cuèi cïng lµ dù ¸n “N©ng cao n¨ng lùc ®µo t¹o vÒ<br /> ngµnh Kü ThuËt Bê BiÓn cho Tr­êng §¹i häc Thuû lîi” ®· ra ®êi d­íi sù tµi trî cña ChÝnh<br /> phñ Hµ Lan víi nh÷ng dÊu mèc quan träng:<br />  Ngµy 28/03/2001 LÔ ký kÕt dù ¸n ®­îc tiÕn hµnh t¹i Tr­êng §¹i häc Thuû lîi gi÷a<br /> Thø tr­ëng Ph¹m Hång Giang - §¹i diÖn chÝnh phñ ViÖt Nam vµ Bµ. M.P.A.Frank,<br /> §¹i sø V­¬ng quèc Hµ Lan t¹i Hµ Néi - §¹i diÖn chÝnh phñ Hµ Lan.<br />  Ngµy 17/02/2003 Bé gi¸o dôc vµ §µo t¹o ®· ra quyÕt ®Þnh sè 708/Q§-BGD&§T-<br /> §T cho phÐp Tr­êng §¹i häc Thuû lîi ®µo t¹o kü s­ ngµnh Kü thuËt Bê biÓn.<br />  Ngµy 21/09/2003 Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT ra quyÕt ®Þnh sè 4190/Q§/BNN-TCCB<br /> cho phÐp Tr­êng §¹i häc Thuû lîi thµnh lËp Khoa Kü thuËt Bê biÓn.<br />  Ngµy 19/11/2003 Khoa Kü thuËt Bê biÓn chÝnh thøc ho¹t ®éng. N¨m häc 2003-2004<br /> ®· chiªu sinh kho¸ ®Çu tiªn. §· vµ ®ang ®µo t¹o 8 Th¹c sü, 2 TiÕn sü t¹i Hµ Lan, ®·<br /> chuÈn bÞ 11 bé bµi gi¶ng cho c¸c m«n häc chuyªn m«n.<br /> II. nh÷ng th¸ch thøc ®èi víi ngµnh kü thuËt bê biÓn<br /> 1. Mét d¶i bê biÓn nhiÒu thiªn tai, ®èi mÆt víi BiÓn §«ng, hµng n¨m bê biÓn ViÖt<br /> Nam høng chÞu nhiÒu c¬n b·o ®æ bé vµo ®Êt liÒn, ®Æc biÖt lµ khu vùc B¾c Bé vµ ven biÓn<br /> MiÒn Trung. Nh÷ng trËn b·o th­êng g©y m­a to t¹o ra lò lôt lín trªn c¸c l­u vùc s«ng, t¹o<br /> ra sãng lín g©y s¹t lë bê biÓn vµ ph¸ hñy c¸c c«ng tr×nh ven biÓn, huû ho¹i c¸c hÖ sinh th¸i<br /> vïng ven biÓn.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 2<br />  2. Däc theo bê biÓn ViÖt Nam lµ c¶ mét chÕ ®é h¶i l­u vµ thñy triÒu phøc t¹p, vµ<br /> cÊu tróc ®Þa chÊt, kiÕn t¹o kh¸c nhau. BiÓn ViÖt Nam cã ®Çy ®ñ bèn lo¹i thñy triÒu (nhËt<br /> triÒu ®Òu, nhËt triÒu kh«ng ®Òu, b¸n nhÊt triÒu ®Òu vµ b¸n nhËt triÒu kh«ng ®Òu), chóng ph©n<br /> bè kh¸c nhau víi biªn ®é triÒu rÊt kh¸c nhau. Nh÷ng ®iÒu kiÖn nµy gãp phÇn t¹o ra diÔn biÕn<br /> phøc t¹p cña bê biÓn n­íc ta. §Æc biÖt nghiªm träng lµ hiÖn t­îng xãi lë t¹i mét sè vïng<br /> ®«ng d©n c­, cã tiÒm n¨ng kinh tÕ lín nh­ khu vùc ven biÓn H¶i HËu thuéc tØnh Nam §Þnh,<br /> hay khu vùc ven biÓn cöa s«ng H­¬ng thuéc tØnh Thõa Thiªn HuÕ,... C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu<br /> gÇn ®©y cho thÊy mét sè khu vùc xãi lë ®iÓn h×nh däc theo bê biÓn ViÖt Nam nh­ sau.<br /> B¶ng 1: C¸c ®iÓm xãi s©u ®iÓn h×nh däc bê biÓn ViÖt Nam<br /> <br /> STT VÞ trÝ ChiÒu s©u lÊn §Þa chÊt<br /> vµo lôc ®Þa (m)<br /> 1 H¶i HËu – Nam §Þnh 2500 phï sa, sÐt<br /> 2 §«ng Long, TiÒn H¶i, Th¸i B×nh 1500 phï sa, sÐt<br /> 3 Tam Hßn, §µ N½ng 3800 -<br /> 4 Ph­íc Dinh – Ninh ThuËn 1900 c¸t<br /> 5 CÇn Th¹ch – TP Hå ChÝ Minh 2000 sÐt, c¸t<br /> 6 T©n §iÓn – TiÒn Giang 1900 sÐt - phï sa<br /> 7 §«ng H¶i – Trµ Vinh 3000 sÐt - phï sa<br /> <br /> 3. ThiÕu kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm tæng hîp vµ toµn diÖn vÒ Kü thuËt bê biÓn. Nh©n<br /> d©n ViÖt Nam cã hµng ngµn n¨m chung sèng vµ ph¸t triÓn víi biÓn, cho ®Õn nay vïng ven<br /> biÓn n­íc ta vÉn ®­îc khai th¸c phôc vô d©n sinh, kinh tÕ. Tuy nhiªn viÖc khai th¸c, ph¸t<br /> triÓn cña chóng ta ®Õn nay vÉn trªn c¬ së kinh nghiÖm b¶n ®Þa, tù ph¸t, thiÕu quy ho¹ch ph¸t<br /> triÓn toµn diÖn vµ l©u dµi. V× vËy nhiÒu n¨m qua, mÆc dï chóng ta thu ®­îc nhiÒu kÕt qu¶<br /> nh­ng còng ®· ph¶i tr¶ gi¸ b»ng nh÷ng c«ng tr×nh ®æ vì, nh÷ng hÖ sinh th¸i suy tho¸i, mÊt<br /> ®a d¹ng sinh häc vµ « nhiÔm m«i tr­êng,...<br /> 4. Nh÷ng vïng ®Êt ngËp n­íc ven biÓn ngµy cµng bÞ thu hÑp do c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn<br /> cña con ng­êi nh­ ph¸ rõng ngËp mÆn ®Ó nu«i trång thñy s¶n, ®¸nh b¾t h¶i s¶n qu¸ møc,<br /> x©y dùng khu d©n c­, ®« thÞ ven biÓn. Nh÷ng ho¹t ®éng nµy gãp phÇn t¨ng thªm c¸c diÔn<br /> biÕn bÊt lîi vÒ m«i tr­êng cña vïng ven biÓn, g©y khã kh¨n cho c«ng t¸c qu¶n lÝ vµ khai<br /> th¸c tæng hîp vïng ven biÓn.<br /> Nh÷ng th¸ch thøc trªn ®ßi hái mét nguån nh©n lùc cã chuyªn m«n cao vÒ lÜnh vùc<br /> Kü thuËt bê biÓn, ®ã còng lµ nh÷ng th¸ch thøc ®èi víi c«ng t¸c ®µo t¹o nguån nh©n lùc, lµm<br /> sao ®Ó nh÷ng kiÕn thøc khoa häc ®­îc øng dông vµ phæ cËp réng r·i ®Õn céng ®ång vµ c¸c<br /> nhµ qu¶n lÝ c¸c lÜnh vùc liªn quan ®Õn ph¸t triÓn vïng ven biÓn.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 3<br /> III. ®µo t¹o nguån nh©n lùc ngµnh kü thuËt bê biÓn<br /> Nhu cÇu ®µo t¹o nguån nh©n lùc cung cÊp cho x· héi nh»m khai th¸c vµ ph¸t triÓn<br /> bÒn v÷ng vïng ven biÓn vµ h¶i ®¶o lµ nhiÖm vô quan träng, to lín vµ rÊt cÇn thiÕt trong giai<br /> ®o¹n hiÖn nay còng nh­ cho t­¬ng lai. HiÖn nay ®· cã mét sè tr­êng ®µo t¹o nh©n lùc kü<br /> thuËt theo tõng yªu cÇu riªng biÖt, vÝ dô Tr­êng §¹i häc X©y dùng ®µo t¹o c¸c kü s­ phôc<br /> vô cho x©y dùng c¸c cÇu, c¶ng, c«ng tr×nh khai th¸c dÇu khÝ phÇn thÒm lôc ®Þa, Tr­êng §¹i<br /> häc Hµng h¶i ®µo t¹o kü s­ phôc vô cho viÖc thiÕt kÕ tÇu vËn t¶i, khai th¸c vËn t¶i biÓn, x©y<br /> dùng c«ng tr×nh c¶ng biÓn. Tr­êng §¹i häc Thuû s¶n Nha Trang ®µo t¹o c¸c ngµnh khai<br /> th¸c thuû h¶i s¶n, c¬ khÝ tÇu thuyÒn, hay tr­êng §¹i häc Khoa häc tù nhiªn ®µo t¹o cö nh©n<br /> nghiªn cøu vÒ h¶i d­¬ng häc.<br /> §Ó khai th¸c tæng hîp d¶i ®Êt ven biÓn phôc vô cho ph¸t triÓn kinh tÕ vïng vµ b¶o vÖ<br /> an ninh, chóng ta cÇn thùc hiÖn ®ång thêi hai nhiÖm vô: (i). x©y dùng vµ khai th¸c c¸c c«ng<br /> tr×nh ven bê biÓn cã hiÖu qu¶ cao vµ bÒn v÷ng; (ii). qu¶n lý tæng hîp vïng ven biÓn nh»m<br /> quy ho¹ch vµ ph¸t triÓn hîp lÝ vµ bÒn v÷ng c¸c tµi nguyªn, m«i tr­êng. C¸c kü s­ ngµnh Kü<br /> thuËt bê biÓn sÏ thùc hiÖn hai nhiÖm vô nµy.<br /> Theo QuyÕt ®Þnh sè 708/Q§-BGD&§T-§T ngµy 17/2/2003 cña Bé Gi¸o dôc vµ §µo<br /> t¹o, vµ QuyÕt ®Þnh sè 4190/Q§/BNN-TCCB ngµy 21/9/2003 cña Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t<br /> triÓn N«ng th«n, ngµnh Kü thuËt bê biÓn ®µo t¹o hai chuyªn ngµnh: X©y dùng c«ng tr×nh<br /> ven biÓn (Coastal Engineering), vµ Qu¶n lý tæng hîp vïng bê (Integrated Coastal Zone<br /> Management). Thêi l­îng ®µo t¹o toµn kho¸ häc gåm 271 häc tr×nh, tËp trung trong 5 n¨m<br /> víi hai khèi kiÕn thøc:<br />  Gi¸o dôc §¹i c­¬ng gåm 80 ®¬n vÞ häc tr×nh,<br />  KiÕn thøc Chuyªn ngµnh gåm 191 ®¬n vÞ häc tr×nh.<br /> §µo t¹o nh©n lùc bËc ®¹i häc ngµnh Kü thuËt Bê biÓn lµ nhu cÇu tÊt yÕu cña qu¸<br /> tr×nh ph¸t triÓn bÒn v÷ng vïng biÓn vµ ven bê cña ViÖt Nam. Víi nh÷ng c¬ héi thuËn lîi,<br /> quyÕt t©m vµ tr¸ch nhiÖm chóng ta ch¾c ch¾n sÏ v­ît qua nh÷ng th¸ch thøc. Ngµnh kü thuËt<br /> Bê biÓn non trÎ ®­îc ®µo t¹o t¹i Tr­êng §¹i häc Thuû lîi sÏ ph¸t triÓn bÒn v÷ng, cung cÊp<br /> nguån nh©n lùc cã tr×nh ®é vµ n¨ng lùc lùc toµn diÖn ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn ngµy cµng<br /> cao cña ®Êt n­íc.<br /> Tµi liÖu tham kh¶o<br /> <br /> 1- L­¬ng Ph­¬ng HËu – C«ng tr×nh b¶o vÖ bê biÓn vµ h¶i ®¶o – HN, 2000.<br /> 2- V¨n kiÖn Dù ¸n “N©ng cao n¨ng lùc ®µo t¹o cho ngµnh KTBB t¹i tr­êng §¹i häc Thuû lîi-<br /> ViÖt Nam”.<br /> 3- QuyÕt ®Þnh 4190/Q§/BNN-TCCB cña Bé N«ng NghiÖp & Ph¸t TriÓn N«ng Th«n,<br /> 4- QuyÕt ®Þnh 708/Q§-BGD&§T cña Bé Gi¸o Dôc vµ §µo T¹o vÒ viÖc thµnh lËp ngµnh vµ<br /> khoa KTBB t¹i tr­êng ®¹i häc Thuû lîi.<br /> 5- KÕt qu¶ héi nghÞ ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o t¹i §¹i L¶i ViÖt Nam “Course book- Coastal<br /> Engineering, September 2003”.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 4<br />