Nghiên cứu chăm sóc bệnh nhân sau phẫu thuật cắt amiđan

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011<br /> <br /> NGHIÊN CỨU CHĂM SÓC BỆNH NHÂN<br /> SAU PHẪU THUẬT CẮT AMIĐAN<br /> Nguyễn Tuấn*, Ninh Thị Khuyên*, Ngô Thị Xuân*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: Từ năm 2002 đến nay, tại bệnh viện Quân Dân Miền Đông (QDMĐ), chúng tôi đã thực hiện<br /> phẫu thuật cắt Amiđan dưới vô cảm mê nội khí quản cho 3924 bệnh nhân (BN), đây là một phẫu thuật cơ bản và<br /> thường gặp trong điều trị bệnh lý viêm Amiđan. Tuy là một phẫu thuật được tiến hành trong thời gian ngắn<br /> nhưng quá trình săn sóc hậu phẫu cần chú ý đến những biến chứng như: sốt, đau đớn, chảy máu, nôn ói, sặc.<br /> Mục tiêu nghiên cứu: Đề ra quy trình chăm sóc sau phẫu thuật cắt Amiđan.<br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Tất cả bệnh nhân được phẫu thuật cắt amiđan dưới vô cảm mê<br /> nội khí quản tại bệnh viện QDMĐ từ 01/2002 đến 02/2011. Sử dụng phương pháp hồi cứu, thống kê mô tả, xử lý<br /> số liệu theo phép thống kê y học.<br /> Kết quả: Trong tổng số 3924 bệnh nhân được phẫu thuật cắt Amiđan tại bệnh viện Quân Dân Miền Đông,<br /> nhóm tuổi từ 16 – 50 tuổi có 3441 bệnh nhân (87,7%), nam (2214 BN = 56,4%) gặp nhiều hơn nữ (1710 BN =<br /> 43,6%), thường gặp ở nhóm đối tượng có nghề nghiệp công nhân (36,5%) và học sinh - sinh viên (31,8%).<br /> Phương pháp vô cảm trong phẫu thuật bằng mê nội khí quản qua đường mũi được sử dụng nhiều nhất (90,4%).<br /> Đa số bệnh nhân được chăm sóc sau phẫu thuật 5 – 7 ngày theo đúng quy trình đề ra cho kết quả tốt (88,4%).<br /> Kết luận: Từ 01/2002 đến 02/2011 tại bệnh viện Quân Dân Miền Đông, chúng tôi đã chăm sóc hậu phẫu<br /> được 3924 bệnh nhân sau phẫu thuật cắt Amidan. Các bệnh nhân được chăm sóc theo “Quy trình chăm sóc bệnh<br /> nhân sau phẫu thuật cắt Amidan” đa số đạt kết quả tốt (3468 = 88,4%).<br /> Từ khóa: Amiđan; Gây mê nội khí quản; Hậu phẫu; Quy trình.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> RESEARCH PATIENT CARE AFTER TONSILLECTOMY<br /> Nguyen Tuan, Ninh Thi Khuyen, Ngo Thi Xuan<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 15 - Supplement of No 4 - 2011: 126 - 131<br /> Background: From 2002 to present, at QDMD hospital, we performed tonsillectomy under anesthesia<br /> intubation passion for 3924 patients, surgery is a basic and common in the treatment of inflammatory disease<br /> Tonsils. But a surgery was conducted in a short time but the process of postoperative care should pay attention to<br /> complications such as fever, pain, bleeding, vomiting, choking.<br /> Ojectives: Proposed "Process of patient care after surgical tonsillectomy at QDMD hospital"<br /> Subjects and Methods: All patients received surgical tonsillectomy with endotracheal anesthesia at QDMD<br /> hospital from 01/2002 to 02/2011. Used method of retrospective, descriptive statistics, data processing, according<br /> to medical statistics.<br /> Results: In total 3924 patients received surgery at hospitals tonsils Eastern Military Population, aged 16 to<br /> 50 years old 3441 patients (87.7%), men (2214 patients = 56.4%) were more women (1,710 patients = 43.6%),<br /> * Bệnh viện Quân dân Miền Đông<br /> Tác giả liên lạc: BS Nguyễn Tuấn<br /> <br /> 126<br /> <br /> ĐT: 0908211782<br /> <br /> Email: bstuan_khoab3@yahoo.com.vn<br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> common in occupational groups of workers (36.5%) and students - students (31.8%). Method of anesthesia in<br /> surgery love nasal intubation is used most often (90.4%). Most patients received care after the surgery five to<br /> seven days in accordance with procedures set out for better results (88.4%).<br /> Conclusions: From 2002 to present, at QDMD hospital, we have the 3924 post-operative care of patients<br /> after tonsillectomy surgery. Patients cared for by "Process of patient care after surgical tonsillectomy" most<br /> fruitful (3468 = 88.4%).<br /> Key words: Tonsils; Endotracheal anesthesia; Postoperative; Process.<br /> “Nghiên cứu chăm sóc bệnh nhân sau phẫu thuật cắt<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Amiđan” nhằm mục tiêu đưa ra quy trình chung<br /> Amiđan khẩu cái là 2 khối tổ chức bạch<br /> nhất cho công tác chăm sóc sau phẫu thuật cắt<br /> huyết nằm trong cái hố giữa trụ trước và trụ sau<br /> Amiđan.<br /> của 2 bên màn hầu, thường được gọi tắt là A.<br /> ĐỐI TƯỢNG PHƯƠNGPHÁP NGHIÊNCỨU<br /> Amiđan khẩu cái hợp với V.A, Amiđan vòi và<br /> Amiđan đáy lưỡi tạo thành vòng Waldelyer có<br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> vai trò như hàng rào chắn miễn dịch đầu tiên<br /> 3924 bệnh nhân được phẫu thuật cắt amiđan<br /> của cửa ngõ đường hô hấp.<br /> dưới vô cảm mê nội khí quản tại khoa Gây mê<br /> Viêm Amiđan mạn tính là hiện tượng viêm<br /> Hồi sức và chăm sóc sau phẫu thuật tại khoa<br /> thường xuyên, viêm đi viêm lại nhiều lần. Tuỳ<br /> Ngoại Chuyên khoa – Bệnh viện Quân Dân<br /> theo mức độ viêm nhiễm và phản ứng của cơ<br /> Miền Đông từ 01/2002 đến 02/2011.<br /> thể, Amiđan có thể quá phát thường gặp ở trẻ<br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> em hay người trẻ tuổi, hoặc Amiđan có thể nhỏ<br /> - Nghiên cứu hồi cứu, thống kê mô tả.<br /> lại xơ teo(3,4). Viêm Amiđan, nếu không điều trị<br /> Tổng hợp số liệu cần thiết của 3924 trường<br /> tích cực, hiệu quả sẽ gây nên những biến chứng<br /> hợp phẫu thuật cắt amiđan dựa vào hồ sơ<br /> nguy hiểm như: viêm cầu thận, viêm khớp, viêm<br /> bệnh án, biên bản phẫu thuật, phiếu chăm sóc<br /> nội tâm mạc. Phẫu thuật cắt Amiđan dưới vô<br /> lưu trữ tại bệnh viện.<br /> cảm mê nội khí quản là một phương pháp điều<br /> - Xử lý số liệu bằng phần mềm thống kê<br /> trị hiệu quả cho bệnh nhân, tuy nhiên sau phẫu<br /> SPSS 15.0<br /> thuật vẫn tiềm ẩn nhiều biến chứng gây đau,<br /> chảy máu, sốt. Chúng tôi tiến hành đề tài<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN<br /> Phân bố bệnh nhân theo nhóm tuổi<br /> 2500<br /> <br /> < 15 tu i = 295 (7,5 %)<br /> <br /> 2000<br /> 2458<br /> <br /> 16 - 30 tu i = 2458 (62,6 %)<br /> <br /> 1500<br /> 1000<br /> 500<br /> 0<br /> <br /> 31 - 50 tu i = 983 (25,1 %)<br /> 983<br /> 188<br /> 295<br /> S lư ng BN<br /> <br /> > 50 tu i = 188 (4,8 %)<br /> <br /> Biểu đồ 1: Phân bố bệnh nhân theo nhóm tuổi<br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học<br /> <br /> 127<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011<br /> <br /> Nhóm tuổi từ 16 – 30 (62,6%) và 31 – 50<br /> (25,1%) được phẫu thuật cắt Amiđan chiếm tỉ lệ<br /> cao 87,7% (3441 BN).<br /> <br /> Phân bố bệnh nhân theo giới tính<br /> Phẫu thuật cắt Amiđan ở nam giới chiếm<br /> 56,4% cao hơn so với nữ giới 43,6%.<br /> <br /> Phân bố bệnh nhân theo nghề nghiệp<br /> 671 BN<br /> (17,1 %)<br /> <br /> 188 BN<br /> (4,8 %)<br /> <br /> 1248 BN<br /> (31,8 %)<br /> <br /> HS - SV<br /> Giáo viên<br /> Công nhân<br /> Lao đ ng t do<br /> Hưu trí<br /> 384 BN<br /> (9,8 %)<br /> <br /> 1433BN<br /> (36,5 %)<br /> <br /> Biểu đồ 2: Phân bố bệnh nhân theo nghề nghiệp<br /> Tỷ lệ phẫu thuật chủ yếu ở công nhân<br /> (36.5%) và học sinh-sinh viên (31,8%).<br /> <br /> Phân loại gây mê nội khí quản đường mũi<br /> và đường miệng<br /> Bảng 1: Đường đặt ống nội khí quản<br /> S lư ng BN<br /> T l %<br /> <br /> Đư ng mũi<br /> 3546<br /> 90,4%<br /> <br /> Đư ng mi ng<br /> 378<br /> 9,6%<br /> <br /> Đa số BN được gây mê nội khí quản qua<br /> đường mũi (90,4%), qua đường này trường mổ<br /> sẽ rộng rãi hơn, giúp thuận lợi trong quá trình<br /> phẫu thuật.<br /> <br /> Thời gian rút ống nội khí quản sau phẫu<br /> thuật<br /> Bảng 2: Thời gian rút ống nội khí quản sau phẫu<br /> thuật<br /> S lư ng BN<br /> T l %<br /> <br /> < 15 phút<br /> 2954<br /> 75,3%<br /> <br /> 15 – 30 phút<br /> 746<br /> 19%<br /> <br /> > 30 phút<br /> 224<br /> 5,7%<br /> <br /> Đa số BN được gây mê nội khí quản được<br /> rút ống NKQ sớm trong vòng 15 phút sau mổ<br /> (75,3%).<br /> <br /> 128<br /> <br /> Sốt sau phẫu thuật<br /> Bảng 3: Sốt sau phẫu thuật<br /> S tv a<br /> S t cao<br /> Không s t S t nh<br /> o<br /> o<br /> o<br /> o<br /> (N/đ < 38 N/đ 38 – 39 (N/đ > 39<br /> C)<br /> C)<br /> C)<br /> S BN<br /> 2310<br /> 896<br /> 468<br /> 250<br /> T l % 58,9%<br /> 22,8%<br /> 11,9%<br /> 6,4%<br /> <br /> Đa số BN sau phẫu thuật cắt Amiđan không<br /> sốt hoặc sốt nhẹ, đây cũng là phản ứng thường<br /> gặp sau mổ.<br /> <br /> Đau sau phẫu thuật<br /> Bảng 4: Đau sau phẫu thuật<br /> Th i gian<br /> M c<br /> đ đau<br /> Nhi u<br /> V a<br /> Nh<br /> Không đau<br /> <br /> < 2 gi<br /> <br /> 2 – 6 gi<br /> <br /> > 6 gi<br /> <br /> S<br /> S<br /> S<br /> lư ng T l % lư ng T l % lư ng T l %<br /> BN<br /> BN<br /> BN<br /> 946 24,1% 1278 32,5% 674 17,1%<br /> 1472 37,5% 1496 38,1% 1068 27,2%<br /> 1406 35,8% 1150 29,3% 2124 54,2%<br /> 0<br /> 0<br /> 0<br /> 0<br /> 58<br /> 1,5%<br /> <br /> Đa số BN trong khoảng thời gian sau phẫu<br /> thuật 2 – 6 giờ thường đau nhiều và đau vừa do<br /> lúc này tác dụng của thuốc mê đã hết.<br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011<br /> Chảy máu sau phẫu thuật<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Th i gian<br /> <br /> Th i gian<br /> <br /> Số lượng BN<br /> <br /> Tỷ lệ%<br /> <br /> < 6 giờ<br /> <br /> 198<br /> <br /> 5,0%<br /> <br /> 6 – 24 giờ<br /> <br /> 132<br /> <br /> 3,4%<br /> <br /> > 24 - 48 giờ<br /> <br /> 96<br /> <br /> Tỷ lệ%<br /> <br /> > 48 giờ<br /> <br /> Bảng 5: Chảy máu sau phẫu thuật<br /> <br /> Số lượng BN<br /> 12<br /> <br /> 0,3%<br /> <br /> BN trong khoảng thời gian sau phẫu thuật<br /> trong vòng 6 giờ đầu gặp chảy máu sớm sau<br /> phẫu thuật.<br /> <br /> 2,4%<br /> <br /> Mạch – Huyết áp<br /> Bảng 6: Mạch – Huyết áp sau phẫu thuật<br /> M - HA<br /> <br /> M > 100 l n/phút<br /> <br /> M>120 l n/phút<br /> <br /> HATĐ: > 100 mm Hg<br /> Th i gian<br /> <br /> M > 80 - 100 l n/phút<br /> <br /> HATĐ: 80 - 100 mm Hg<br /> <br /> HATĐ: < 80 mm Hg<br /> <br /> S lư ng BN<br /> <br /> T l %<br /> <br /> S lư ng BN<br /> <br /> T l %<br /> <br /> S lư ng BN<br /> <br /> T l %<br /> <br /> < 2 gi<br /> <br /> 2878<br /> <br /> 73,3%<br /> <br /> 856<br /> <br /> 21,8%<br /> <br /> 190<br /> <br /> 4,8%<br /> <br /> 2 – 6 gi<br /> <br /> 2646<br /> <br /> 67,4%<br /> <br /> 1246<br /> <br /> 31,7%<br /> <br /> 32<br /> <br /> 0,8%<br /> <br /> 6 – 24 gi<br /> <br /> 3092<br /> <br /> 78,8%<br /> <br /> 832<br /> <br /> 21,2%<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> > 24 gi<br /> <br /> 3924<br /> <br /> 100%<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Sau mổ 2 – 6 giờ đa BN có M tăng nhẹ do<br /> đau, HATĐ trong giới hạn bình thường.<br /> <br /> Kết quả sau đợt chăm sóc tại nội trú (5 – 7<br /> ngày sau phẫu thuật)<br /> + Tốt: không sốt, đau nhẹ hoặc hết đau, ăn<br /> uống được, nói chuyện dễ dàng, hố mổ Amiđan<br /> phủ giả mạc trắng mỏng.<br /> + Vừa: không sốt, còn đau vừa, nói chuyện<br /> thấy đau, ăn uống ít, hố mổ Amiđan phủ giả<br /> mạc trắng dày.<br /> <br /> QUY TRÌNH CHĂM SÓC BỆNH NHÂN<br /> SAU PHẪU THUẬT CẮT AMIĐAN TẠI<br /> BỆNH VIỆN QUÂN DÂN MIỀN ĐÔNG<br /> Tại phòng Hồi sức của khoa Phẫu thuật –<br /> GMHS<br /> Đối với Điều dưỡng trưởng (hoặc Trưởng kíp<br /> trực điều dưỡng)<br /> - Tiếp nhận bệnh nhân (BN) từ phòng mổ<br /> đưa ra.<br /> - Kiểm tra lại thông tin về hồ sơ bệnh án và<br /> các giấy tờ liên quan (phiếu gây mê, bảng theo<br /> dõi sinh hiệu).<br /> - Bàn giao cho điều dưỡng viên.<br /> <br /> + Kém: Sốt, đau họng nhiều, ngại nói chuyện<br /> do đau, ăn uống kém, hố mổ Amiđan phủ giả<br /> mạc vàng dày và hôi, chảy máu.<br /> Bảng 7: Kết quả sau đợt chăm sóc<br /> S lư ng BN<br /> <br /> T l %<br /> <br /> T t<br /> <br /> 3468<br /> <br /> 88,4<br /> <br /> V a<br /> <br /> 402<br /> <br /> 10,2<br /> <br /> Kém<br /> <br /> 54<br /> <br /> 1,4<br /> <br /> T ng s<br /> <br /> 3924<br /> <br /> 100%<br /> <br /> Sau mổ đa số BN sau đợt chăm sóc đạt kết<br /> quả tốt.<br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học<br /> <br /> Đối với Điều dưỡng (Thực hiện chế độ chăm<br /> sóc cấp 1)<br /> - Tiếp nhận BN do điều dưỡng trưởng (hoặc<br /> Trưởng kíp trực điều dưỡng) bàn giao.<br /> - Mắc máy Monitor theo dõi, hút sạch đờm<br /> rãi, phụ giúp BS rút ống NKQ theo y lệnh, lấy M<br /> – N/độ – H.A – Nhịp thở, ghi chép vào phiếu<br /> chăm sóc và hồ sơ bệnh án.<br /> - Theo dõi và chăm sóc toàn diện đến khi BN<br /> tỉnh táo hoàn toàn (gọi hỏi biết, tự thở tốt, M –<br /> N/độ – HA – Nhịp thở: 15 phút – 30 phút/lần đến<br /> ổn định). Báo cáo BS phụ trách, hoàn chỉnh hồ sơ<br /> <br /> 129<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 4 * 2011<br /> <br /> bệnh án, chuyển BN về khoa điều trị khi có y<br /> lệnh của BS GMHS.<br /> <br /> Tại buồng điều trị của khoa Ngoại Chuyên<br /> khoa (từ ngày HP thứ 2)<br /> <br /> Tại buồng Hậu phẫu của khoa Ngoại<br /> Chuyên khoa (ngày HP thứ 1)<br /> <br /> Đối với Điều dưỡng phụ trách buồng điều trị<br /> - Tiếp nhận BN do điều dưỡng phụ trách<br /> buồng Hậu phẫu (điều dưỡng trực) bàn giao,<br /> thực hiện chế độ chăm sóc cấp 2 và cấp 3 theo y<br /> lệnh của BS.<br /> <br /> Đối với Điều dưỡng trưởng (hoặc Trưởng kíp<br /> trực điều dưỡng)<br /> - Tiếp nhận bệnh nhân (BN) từ khoa Phẫu<br /> thuật – GMHS chuyển sang.<br /> - Kiểm tra lại thông tin về hồ sơ bệnh án và<br /> các giấy tờ liên quan (phiếu gây mê, biên bản<br /> phẫu thuật, bảng theo dõi sinh hiệu).<br /> - Bàn giao cho điều dưỡng viên tiếp tục thực<br /> hiện chế độ chăm sóc cấp 1.<br /> <br /> - Thực hiện nghiêm các y lệnh của BS điều<br /> trị. Phát hiện những diễn biến bất thường và báo<br /> cáo ngay BS điều trị để xử lý kịp thời.<br /> - Hàng ngày theo dõi M – N/độ – H.A. Ghi<br /> chép vào phiếu theo dõi, phiếu chăm sóc theo<br /> đúng mẫu quy định.<br /> <br /> Đối với Điều dưỡng phụ trách buồng Hậu phẫu<br /> (Điều dưỡng trực)<br /> - Tiếp nhận BN do điều dưỡng trưởng (hoặc<br /> Trưởng kíp trực điều dưỡng) bàn giao, thực hiện<br /> chế độ chăm sóc cấp 1.<br /> <br /> - Hướng dẫn BN và người nhà BN cách<br /> chăm sóc (cách xúc miệng họng, vệ sinh răng<br /> miệng, …).<br /> <br /> - Cho BN nằm đầu cao, nghiêng về một bên,<br /> dặn dò BN không được nuốt dịch tiết trong<br /> miệng họng, yêu cầu BN phải đùn nước bọt vào<br /> khay quả đậu, cho BN ngậm nước đá cục,<br /> chườm lạnh vùng cổ.<br /> <br /> - Hướng dẫn chế độ ăn uống (kiêng chua,<br /> cay, nóng, nước ngọt có ga).<br /> <br /> - Theo dõi M – N/độ – HA – Nhịp thở, dịch<br /> tiết trong miệng họng: 30 phút – 01 giờ/lần.<br /> - Thực hiện nghiêm các y lệnh sau phẫu<br /> thuật, lập phiếu theo dõi và chăm sóc. Khi phát<br /> hiện BN có biểu hiện chảy máu sau mổ (Nước<br /> bọt có máu đỏ tươi, số lượng ngày càng tăng, da<br /> xanh, vẻ mặt BN mêt mỏi, M nhanh, HA giảm)<br /> phải báo ngay BS phẫu thuật/BS trực kiểm tra để<br /> kịp thời xử lý.<br /> - Sau 06 giờ từ lúc phẫu thuật nếu BN không<br /> có biểu hiện chảy máu sau mổ, điều dưỡng<br /> hướng dẫn cho BN uống sữa lạnh mỗi lần<br /> khoảng 200 ml/lần/3 giờ. Hướng dẫn người nhà<br /> BN cách chăm sóc, động viên BN nói chuyện nhẹ<br /> nhàng.<br /> - Tiếp tục theo dõi và chăm sóc toàn diện BN<br /> đến sang ngày HP thứ 2, chuyển BN về buồng<br /> điều trị khi có y lệnh, bàn giao BN và hồ sơ bệnh<br /> án cho điều dưỡng phụ trách buồng điều trị.<br /> <br /> 130<br /> <br /> - Động viên BN nói chuyện sớm và nhẹ<br /> nhàng.<br /> <br /> + Ngày 2: uống sữa lạnh.<br /> + Ngày 3 – 5: uống sữa lạnh, nước cháo, bột<br /> dinh dưỡng, súp nghiền.<br /> + Ngày 6 – 9: ăn cháo loãng, cháo đặc.<br /> + Từ ngày 10: ăn cơm nhão nhai kỹ, thức ăn<br /> mềm nhừ.<br /> + Từ ngày 15: ăn cơm thường nhai kỹ, thức<br /> ăn mềm.<br /> + Từ ngày 30: ăn cơm và thức ăn thường<br /> nhai kỹ.<br /> - Khi ra viện về nhà BN cần có thời gian nghỉ<br /> ngơi, tránh lao động và vận động nặng.<br /> <br /> Đối với BN và gia đình BN<br /> - Thực hiện nghiêm nội quy BV, quy định<br /> quyền lợi của BN và gia đình NB đối với BV.<br /> - Thực hiện chăm sóc BN dưới sự cho phép<br /> của BS và sự hướng dẫn của điều dưỡng điều trị.<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> Qua 10 năm thực hiện phẫu thuật cắt<br /> Amiđan dưới vô cảm gây mê nội khí quản tại<br /> <br /> Chuyên Đề Điều Dưỡng Kỹ Thuật Y Học<br /> <br />