Nghiên cứu đặc điểm hình ảnh cắt lớp vi tính gan 3 thì của bệnh nhân u mạch máu gan

Chia sẻ: Ni Ni | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

81
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết này nghiên cứu đặc điểm hình ảnh học cắt lớp vi tính gan 3 thì ở bệnh nhân (BN) u mạch máu gan (UMMG). Đối tượng và phương pháp: chụp cắt lớp vi tính (CLVT) gan 3 thì cho 47 BN, 57 UMMG được phát hiện và chẩn đoán xác định.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghiên cứu đặc điểm hình ảnh cắt lớp vi tính gan 3 thì của bệnh nhân u mạch máu gan

t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 9-2016 NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM HÌNH ẢNH CẮT LỚP VI TÍNH GAN 3 THÌ CỦA BỆNH NHÂN U MẠCH MÁU GAN Trần Đình Dưỡng*; Ngô Tuấn Minh*; Nguyễn Danh Thanh*; Lê Ngọc Hà** TÓM TẮT Mục tiêu: nghiên cứu đặc điểm hình ảnh học cắt lớp vi tính gan 3 thì ở bệnh nhân (BN) u mạch máu gan (UMMG). Đối tượng và phương pháp: chụp cắt lớp vi tính (CLVT) gan 3 thì cho 47 BN, 57 UMMG được phát hiện và chẩn đoán xác định. Thống kê đặc điểm 57 UMMG trên phim chụp CLVT. Kết quả và kết luận: trong tổng số BN nghiên cứu, 83,0% BN có 1 UMMG, có 3 UMMG là 4,2%. Tỷ lệ BN có UMMG chỉ nằm ở thùy phải 87,2%, nằm ở cả 2 thùy 6,4%. UMMG có đường kính > 3 cm chiếm 77,2%. Kích thước trung bình của UMMG trong nghiên cứu 5,7 ± 2,8 cm. 89,5% UMMG có hình ảnh giảm tỷ trọng, ranh giới rõ 87,7%. Phần lớn u mạch máu ngấm thuốc điển hình (86%) trên chụp CLVT gan 3 thì. 100% UMMG < 3 cm ngấm thuốc cản quang điển hình, 81,8% UMMG ≥ 3 cm ngấm thuốc cản quang điển hình. * Từ khóa: U mạch máu gan; Cắt lớp vi tính gan 3 thì; Đặc điểm hình ảnh. Study on Morphologic Features of Hepatic Dynamic Computed Tomography in Patients with Hepatic Hematoma Summary Objectives: To study morphologic feature of hepatic dynamic computed tomography (CT) in patients with hepatic hemagioma. Subjects and methods: CT was taken in 47 patients, 57 hepatic hemagioma were detected. We made statistic CT characteristics. Results and conclusions: In total of the patients studied, there were 83.0% of patients with only one hepatic hemagioma, 4.2% of patients with three hepatic hemagiomas. Hepatic hemagiomas was mainly located in right livers (87.2%), in both left and right lobe (6.4%). There were 77.2% of hepatic hemagiomas with size upper 3 cm. The average size of the hepatic hemagiomas was 5.7 ± 2.8 cm. There were 89.5% of hypodense lesions, 87.7% of clear borders. There were 86% of hepatic hemagiomas with the typical enhancement. There were 100% of hepatic hemagiomas lower 3 cm with particular enhancement, 81.8% of hepatic hemagiomas upper 3 cm with particular enhancement. * Key words: Hepatic hemagioma; Hepatic dynamic computed tomograph; Image. ĐẶT VẤN ĐỀ U mạch máu ở gan (Hepatic hemangioma) là loại khối u lành tính thường gặp nhất ở gan, chiếm 0,4 - 7,3% dân số [5]. Trên thế giới, người ta đã áp dụng nhiều biện pháp chẩn đoán hình ảnh để chẩn đoán u máu gan như siêu âm thường, siêu âm Doppler, chụp CLVT hoặc cộng hưởng từ… * Bệnh viện Quân y 103 ** Bệnh viện TWQĐ 108 Người phản hồi (Corresponding): Trần Đình Dưỡng (trandinhduong.hvqy@gmail.com) Ngày nhận bài: 06/06/2016; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 07/11/2016 Ngày bài báo được đăng: 23/11/2016 135 t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 9-2016 Tuy nhiên, do đặc điểm giải phẫu bệnh phức tạp nên hình ảnh khối u máu trên các phương pháp chẩn đoán hình ảnh cũng rất đa dạng, từ những tổn thương điển hình cho đến thể không điển hình, khó khẳng định chẩn đoán. Chính vì vậy, trên thực tế nhiều trường hợp BN bị chẩn đoán nhầm giữa ung thư gan và UMMG. Điều này cho thấy cần thận trọng khi chỉ dựa vào các phương pháp chẩn đoán hình ảnh thông thường để chẩn đoán u máu gan, vì chẩn đoán UMMG đồng nghĩa với việc BN không cần điều trị mà chỉ cần theo dõi ngoại trú. CLVT là phương tiện chẩn đoán hiện đại, khá phổ biến và rất có giá trị ở hầu hết các cơ sở y tế trong thăm dò các bệnh lý gan - mật. Phương pháp chụp CLVT gan 3 thì thường được lựa chọn để chẩn đoán u máu gan. Đặc tính huyết động của thuốc cản quang chính là chìa khóa để chẩn đoán u máu gan và phân biệt với các tổn thương dạng u khác của gan. Tuy nhiên, các đặc điểm hình ảnh CLVT của u máu gan thay đổi nhiều tùy thuộc vào kích thước, thành phần cấu trúc u và thời điểm chụp. Để hiểu rõ được đặc điểm hình ảnh học CLTV của bệnh UMMG, chúng tôi tiến hành nghiên cứu nhằm: Nghiên cứu đặc điểm hình ảnh CLVT gan 3 thì của BN UMMG. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Đối tượng nghiên cứu. 47 BN UMMG được chẩn đoán xác định bằng chọc tế bào hoặc mô bệnh học tại Bệnh viện TWQĐ 108 từ tháng 6 2004 đến 1 - 2011. Lựa chọn BN có tổn thương khối choán chỗ trong gan, được chẩn đoán xác định là UMMG trên xét nghiệm tế bào hoặc mô bệnh học. Loại trừ các trường hợp không đồng ý tham gia nghiên cứu. 2. Phương pháp nghiên cứu. Nghiên cứu mô tả cắt ngang, chọn mẫu thuận tiện trong thời gian nghiên cứu. BN được khám lâm sàng, chụp CLVT gan 3 thì bằng máy Phillips, chọc hút tế bào hoặc sinh thiết khối u và theo dõi tiến triển ít nhất 12 tháng. * Hình ảnh UMMG điển hình trên CLVT gan 3 thì: Khi chưa tiêm thuốc cản quang, UMMG là khối giảm tỷ trọng so với nhu mô gan xung quanh, ranh giới khá rõ. Sau tiêm thuốc cản quang đường tĩnh mạch, khối u bắt đầu ngấm thuốc ở vùng rìa, sau đó thuốc lan rộng hướng tâm và tạo nên hình ảnh ngấm thuốc từ ngoại vi vào trung tâm khối (ngấm thuốc điển hình). Trên CLVT có thể thấy các động mạch nuôi khối u. Trước tiêm Thì động mạch Thì tĩnh mạch muộn Hình 1: Hình ảnh CLVT gan 3 thì của UMMG. 136 t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 9-2016 * Tiêu chuẩn chọc hút tế bào và mô bệnh học chẩn đoán UMMG: Bệnh phẩm có nhiều hồng cầu, có thể xen lẫn bạch cầu và tổ chức hoại tử, không có tế bào lạ. Trên mô bệnh học, có nhiều xoang mạch máu chứa hồng cầu xen kẽ với tế bào gan lành, có thể có huyết khối, tổ chức hoại tử, xơ hoá ở trung tâm. * Xử lý số liệu: bằng phần mềm thống kê trong y học SPSS 16.0. Số liệu được trình bày dưới dạng số trung bình ± độ lệch chuẩn (X ± SD) hoặc tỷ lệ phần trăm. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN Trong số 47 BN nghiên cứu, phát hiện 57 UMMG. Tuổi trung bình của nhóm nghiên cứu 45,3 ± 8,5, nữ 25/47 BN (53,2%), nam 22/47 BN (46,8%). 1. Đặc điểm chung UMMG. Bảng 1: Số lượng và vị trí UMMG (n = 47). Vị trí UMMG/BN Thùy phải gan chiếm thể tích chủ yếu của gan nên trong nghiên cứu này, tỷ lệ BN có UMMG chỉ nằm ở thùy phải là chủ yếu (87,2%) và 6,4% BN có u mạch máu ở cả 2 thùy. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu khác ở trong và ngoài nước: Mai Hồng Bàng (2006) gặp 62/78 UMMG (79,5%) nằm ở thùy phải [1], El - Desouki (1999) nghiên cứu trên 100 BN với 130 UMMG, 91% UMMG ở thùy phải, trong đó hạ phân thùy sau chiếm 64% và 36% ở phía trước [6]. Bảng 2: Kích thước UMMG trên CLVT (n = 57). Kích thước n (%) và (X ± SD) < 3 cm 13 (22,8%) n % 1 39 83,0 ≥ 3 cm 44 (77,2%) 2 6 12,8 Trung bình (cm) 5,7 ± 2,8 3 2 4,2 Thùy phải 41 87,2 Thùy trái 3 6,4 Cả 2 thùy 3 6,4 Đặc điểm Số lượng UMMG/BN UMMG được phẫu thuật tại Bệnh viện Việt Đức, 33/39 BN (84,6%) có 1 khối u [4]. El - Desouki (1999) khảo sát trên 63 BN thấy 95% BN có 1 tổn thương [7]. Glinkova (2004) nghiên cứu trên 94 BN nữ thấy 55,6% BN có 1 khối UMMG, 22,2% có từ 2 - 3 khối và 22,2% có > 3 khối u [8]. 39/47 BN có 1 UMMG, tuy nhiên 2 BN (4,2%) có tới 3 khối UMMG. Như vậy, trên 1 BN có thể gặp một hoặc nhiều UMMG, đa số gặp 1 UMMG trên 1 BN. Kết quả của chúng tôi cũng phù hợp với nghiên cứu trong và ngoài nước: Đoàn Thanh Tùng (2006) nghiên cứu 39 BN Như vậy, UMMG khảo sát trong nghiên cứu có kích thước tương đối lớn. Do tính chất lành tính của bệnh, đa số BN đi khám không có triệu chứng lâm sàng nên UMMG được phát hiện muộn, khi kích thước đã lớn. Kích thước trung bình UMMG trong nghiên cứu của Đoàn Thanh Tùng (2006) là 7,6 ± 4,9 cm, của Đoàn Ngọc Giao là 9,1 ± 6,2 cm, do các tác giả hồi cứu trên BN UMMG đã được phẫu thuật, là những UMMG có kích thước lớn [3, 4]. 137 t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 9-2016 Theo phân loại của Hiệp hội Nghiên cứu Bệnh lý Dị dạng Mạch máu Quốc tế ISSVA, UMMG được xếp vào nhóm dị dạng tĩnh mạch có lưu lượng dòng chảy thấp. Dựa theo kích thước, một số tác giả gọi u máu khổng lồ (giant hemangioma) khi đường kính khối u > 4 cm, một số tác giả khác lại chọn ngưỡng > 10 cm, vì khi đó các khối u thường có triệu chứng. Những BN này cần được chẩn đoán xác định và có biện pháp theo dõi, điều trị ngăn ngừa các biến chứng, đặc biệt là vỡ khối u. 2. Đặc điểm hình ảnh học trên phim chụp CLVT. Bảng 3: Đặc điểm về tỷ trọng và ranh giới UMMG (n = 57). Đặc điểm CLVT Tỷ trọng Ranh giới n % Tăng 1 1,8 Giảm 51 89,5 Hỗn hợp 5 8,7 Rõ 50 87,7 Không rõ 7 12,3 Về đặc điểm giải phẫu bệnh, UMMG cấu tạo gồm các hồ máu có kích thước rất khác nhau, bên cạnh đó còn có tổn thương hoại tử, xơ hóa, canxi hóa hoặc thoái hóa làm cho cấu trúc khối u mạch máu rất đa dạng, thay đổi giữa các BN cũng như trong cùng một khối u tại những thời điểm khác nhau. Trong trường hợp điển hình, khi chưa tiêm thuốc cản quang, UMMG là khối giảm tỷ trọng so với nhu mô gan xung quanh, ranh giới khá rõ. Chúng tôi gặp 89,5% UMMG có hình ảnh giảm tỷ trọng với ranh giới rõ 87,7%, 138 phù hợp với nghiên cứu của Đoàn Thanh Tùng (2007) trên 62 BN UMMG lớn, chủ yếu UMMG có hình ảnh giảm tỷ trọng đồng nhất (77,4%) và có ranh giới rõ. * Đặc điểm ngấm thuốc cản quang trên CLVT 3 thì (n = 57): điển hình: 49 BN (86%); không điển hình: 8 BN (14%). Chúng tôi thấy phần lớn u mạch máu ngấm thuốc điển hình (86%) trên CLVT. Sau tiêm thuốc cản quang theo đường tĩnh mạch, thuốc cản quang ngấm từ ngoại vi vào trung tâm khối u và tồn tại lâu dài. 14% khối u mạch máu có hình ảnh CLVT không điển hình và nhiều khi hình ảnh chụp CLVT không cho phép phân biệt khối UMMG với các u gan khác như tăng sản khu trú dạng nốt (focal nodular hyperplasia), u tuyến. Nhìn chung, các nghiên cứu ngoài nước đều cho rằng độ chính xác của chụp CLVT sử dụng thuốc cản quang trong chẩn đoán UMMG khoảng 70 - 90%. Nhiều nghiên cứu đã chứng minh mối liên quan giữa giải phẫu và đặc điểm ngấm thuốc u mạch máu. Yamashita thấy ở khối u lớn với tính chất ngấm thuốc từ ngoại vi lan dần vào trung tâm [9]. Y văn thế giới cũng nói nhiều đến u mạch máu kích thước lớn ngấm thuốc nhanh thì động mạch. Mikulis mô tả một khối u mạch máu 4 x 6 cm, ngấm thuốc nhanh hoàn toàn trên chụp mạch ngay sau khi tiêm thuốc cản quang. Mô bệnh học là tổn thương đặc trưng của u mạch máu với các xoang mạch đồng nhất. Tác giả cho rằng do cấu trúc với xoang mạch đồng nhất về kích thước, không có mạch máu lớn trong khối hoặc các hồ máu đã dẫn đến kiểu ngấm thuốc đồng nhất và tức khắc sau khi tiêm thuốc cản quang. t¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 9-2016 Biểu đồ 1: Đặc điểm ngấm thuốc cản quang trên CLVT gan 3 thì (n = 57). 100% UMMG < 3 cm ngấm thuốc điển hình, trong số UMMG kích thước lớn (≥ 3 cm), 81,8% ngấm thuốc cản quang điển hình. Kamel cho rằng tốc độ lan rộng thuốc cản quang trong khối UMMG không liên quan đến kích thước khối u mà liên quan đến kích thước các khoang mạch máu [2, 10]. Tốc độ ngấm thuốc từ ngoại vi vào trung tâm sẽ chậm nếu các hồ máu lớn và lấp đầy nhanh nếu các khoang mạch máu nhỏ và mô kẽ rộng. Với khối u mạch máu nhỏ ở gan, tổn thương có thể nhanh chóng ngấm thuốc cản quang hoàn toàn. Đối với u mạch máu lớn, có thể không ngấm thuốc cản quang hoàn toàn hoặc chỉ lấp đầy thuốc cản quang rất muộn, khi phần lớn thuốc cản quang đã thoát quản nằm ở khoang dịch ngoại bào. Các hình ảnh không điển hình này thường gặp trên lâm sàng. KẾT LUẬN Qua nghiên cứu đặc điểm hình ảnh học trên CLVT của 57 u máu gan (47 BN), chúng tôi đưa ra kết luận: - 83,0% BN có 1 UMMG, 4,2% BN có 3 UMMG. 87,2% BN có UMMG chỉ nằm ở thùy phải, nằm ở cả 2 thùy là 6,4%. UMMG có đường kính > 3 cm chiếm 77,2%. Kích thước trung bình của UMMG trong nghiên cứu 5,7 ± 2,8 cm. - U mạch máu gan có hình ảnh giảm tỷ trọng 89,5%, ranh giới rõ 87,7%. Phần lớn UMMG ngấm thuốc cản quang điển hình (86%) trên chụp CLVT gan 3 thì. 100% UMMG < 3 cm ngấm thuốc cản quang điển hình, 81,8% UMMG ≥ 3 cm ngấm thuốc cản quang điển hình. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Mai Hồng Bàng. Giá trị của siêu âm Doppler mầu và xạ hình Tc99m gắn hồng cầu trong chẩn đoán u máu trong gan. Tạp chí Y học thực hành. 2006, 3, tr.91-93. 2. Nguyễn Quốc Dũng. Chẩn đoán hình ảnh các khối u gan. Nhà xuất bản Y học. Hà Nội. 2004. 3. Đoàn Ngọc Giao. Nghiên cứu chẩn đoán, chỉ định phẫu thuật và kết quả điều trị u máu gan Luận án Tiến sỹ Y học. Học viện Quân y. Hà Nội. 2008. 139