Nghiên cứu mối liên quan giữa một số yếu tố nguy cơ, đặc điểm tổn thương nhu mô não với sa sút trí tuệ sau nhồi máu não

Chia sẻ: Ni Ni | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

76
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của bài viết nhằm đánh giá mối liên quan giữa một số yếu tố nguy cơ và đặc điểm tổn thương nhu mô não của nhồi máu não (NMN) với tình trạng sa sút trí tuệ (SSTT) sau đột quỵ. Phương pháp: nghiên cứu 143 bệnh nhân (BN) đột quỵ NMN, đánh giá SSTT trong vòng 45 ngày sau khởi phát đột quỵ não (ĐQN).

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghiên cứu mối liên quan giữa một số yếu tố nguy cơ, đặc điểm tổn thương nhu mô não với sa sút trí tuệ sau nhồi máu não

T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè chuyªn ®Ò ®ét quþ-2016 NGHIÊN CỨU MỐI LIÊN QUAN GIỮA MỘT SỐ YẾU TỐ NGUY CƠ, ĐẶC ĐIỂM TỔN THƯƠNG NHU MÔ NÃO VỚI SA SÚT TRÍ TUỆ SAU NHỒI MÁU NÃO Nguyễn Văn Tuấn*; Nguyễn Minh Hiện* Đỗ Đức Thuần*; Nguyễn Đăng Hải* TÓM TẮT Mục tiêu: đánh giá mối liên quan giữa một số yếu tố nguy cơ và đặc điểm tổn thương nhu mô não của nhồi máu não (NMN) với tình trạng sa sút trí tuệ (SSTT) sau đột quỵ. Phương pháp: nghiên cứu 143 bệnh nhân (BN) đột quỵ NMN, đánh giá SSTT trong vòng 45 ngày sau khởi phát đột quỵ não (ĐQN). Chẩn đoán SSTT theo DSM-IV, phân nhóm SSTT do mạch máu khởi phát cấp tính (F01.0). Nghiên cứu tiến cứu, mô tả cắt ngang và phân tích tỷ suất chênh (OR) giữa SSTT sau NMN với một số yếu tố nguy cơ và đặc điểm tổn thương của đột quỵ NMN. Kết quả: tỷ lệ SSTT sau đột quỵ ở BN NMN là 49,7%; nếu loại nhóm BN có rối loạn ngôn ngữ, tỷ lệ SSTT là 36,7%. Một số yếu tố liên quan của SSTT: nhóm 70 - 79 tuổi; nhóm tuổi ≥ 80 so với nhóm tuổi 60 - 69, rối loạn ngôn ngữ, tiền sử tăng huyết áp; tiền sử đái tháo đường. ĐQN tái phát, đột quỵ tái phát lần 1, đột quỵ tái phát > 2 lần so với đột quỵ lần đầu, tổn thương bán cầu ưu thế, tổn thương cả hai bên bán cầu, nhồi máu đa ổ; nhồi máu các diện chức năng, nhồi máu thầm lặng, teo não, kết hợp > 2 yếu tố nguy cơ với không có yếu tố nguy cơ. Kết luận: SSTT sau đột quỵ gặp tỷ lệ cao (49,7%). SSTT sau đột quỵ NMN có liên quan với tuổi, tăng huyết áp, đái tháo đường, đột quỵ tái diễn, nhồi máu đa ổ và teo não. * Từ khóa: Nhồi máu não; Sa sút trí tuệ; Mối liên quan. Studying the Relationship between some Risk Factors and Image of Brain Tissue Damage with Dementia after Ischemic Stroke Summary Objectives: To evaluate the association between some risk factors and characteristics of brain tissue damage in cerebral infarction patients with dementia condition after ischemic stroke. Method: The study on 143 patients with cerebral infarction, assessment of dementia within 45 days after the onset of ischemic stroke. Diagnosis had dementia according to DMS-IV, subtypes of dementia due to vascular acute onset (F01.0). Prospective, cross-sectional descriptive studies and analytical odds ratio (OR) between dementia after cerebral infarction with some risk factors and characteristics of the lesion ischemic stroke. Results: Prevalence of dementia after stroke in patients with cerebral infarction was 49.7%; if the group of patients without language disorders, the rate of dementia was 36.7%. Some of the factors associated with dementia: 70 - 79 age group, age ≥ 80 years old compared to 60 - 69 age group, language disorder, history of hypertension, history of diabetes, stroke recurrence, the first recurrent stroke, * Bệnh viện Quân y 103 Người phản hồi (Corresponding): Nguyễn Văn Tuấn (bstuanvqy103@yahoo.com) Ngày nhận bài: 20/08/2016; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 21/09/2016 Ngày bài báo được đăng: 06/10/2016 69 T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè chuyªn ®Ò ®ét quþ-2016 stroke recurrence of 2 times compared with the first stroke, dominant hemisphere lesions, hurt both hemispheres, multifocal infarction, the functional area of infarction, silent infarction, brain atrophy, the combination of 2 risk factors compared with no risk factors. Conclusion: Dementia after stroke has a high proportion (49.7%). Dementia after ischemic stroke associated with age, hypertension, diabetes, recurrent stroke, multifocal infarction and cerebral atrophy. * Key words: Ischemic stroke; Dementia; Relationship. ĐẶT VẤN ĐỀ Sa sút trí tuệ là hội chứng rối loạn chức năng nhận thức mắc phải do tổn thương ở não, thường có tính chất mạn tính hoặc tiến triển, ảnh hưởng tới hoạt động hàng ngày của một chủ thể cá nhân trong môi trường của mình [2]. SSTT có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau. Ở châu Âu và Bắc Mỹ, SSTT do mạch máu là nguyên nhân thường gặp, đứng thứ 2 sau Alzheimer và đứng đầu ở các nước châu Á. SSTT do mạch máu chiếm 15 30% trong số SSTT ở châu Âu và 30 40% ở châu Á [3, 7]. SSTT do mạch máu là loại có thể điều trị và dự phòng được có hiệu quả. Vì vậy, phát hiện và quản lý tốt các yếu tố nguy cơ, cũng như phát hiện sớm và điều trị tốt BN ĐQN có vai trò rất quan trọng. Ở Việt Nam, SSTT được quan tâm muộn hơn so với thế giới, đặc biệt là SSTT căn nguyên mạch máu còn ít được nghiên cứu. Vì vậy, chúng tôi thực hiện đề tài với mục tiêu: Đánh giá mối liên quan giữa một số yếu tố nguy cơ và đặc điểm tổn thương nhu mô não với tình trạng SSTT sau đột quỵ NMN. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Đối tượng nghiên cứu. 143 BN đột quỵ NMN, tuổi > 60, điều trị tại Khoa Đột quỵ, Bệnh viện Quân y 103 từ tháng 1 - 2016 đến 7 - 2016. 70 * Tiêu chuẩn lựa chọn: - Chẩn đoán ĐQN theo lâm sàng dựa vào định nghĩa của WHO. - Chẩn đoán xác định đột quỵ NMN não bằng chụp cắt lớp vi tính (CT-scaner) hoặc cộng hưởng từ (MRI). - Chẩn đoán SSTT do mạch máu dựa vào tiêu chuẩn DSM-IV, tiêu chuẩn NINSAIREN (Rosman và CS, 1993) và đánh giá chức năng nhận thức bằng test tâm thần tối thiểu MMSE của Folstein (1975) [2]. Các BN đều tỉnh, Glasgow 15 điểm, biết chữ và hợp tác với thầy thuốc trong quá trình thăm khám và làm test MMSE. * Tiêu chuẩn loại trừ: BN không hợp tác với thầy thuốc để thực hiện trắc nghiệm. BN bị SSTT do nguyên nhân khác. Có tiền sử SSTT trước khi đột quỵ NMN. Chức năng thị giác và thính giác tổn thương nặng, ảnh hưởng tới kết quả thăm khám. BN rối loạn ngôn ngữ toàn bộ nặng chưa hồi phục tại thời điểm đánh giá. 2. Phương pháp nghiên cứu. - Tiến cứu, mô tả cắt ngang và phân tích. - Khám lâm sàng đánh giá ĐQN, các triệu chứng thần kinh khu trú, rối loạn ngôn ngữ. Khảo sát các yếu tố nguy cơ. - Đánh giá hình ảnh tổn thương nhu mô não: vị trí tổn thương, kích thước, số lượng ổ NMN và teo não. T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè chuyªn ®Ò ®ét quþ-2016 - Sau 45 ngày khám lâm sàng đánh giá về SSTT. Thực hiện test Tâm thần tối thiểu MMSE tại thời điểm 45 ngày sau khởi phát, áp dụng các tiêu chuẩn chẩn đoán SSTT (DSM-IV), SSTT mạch máu (NINS-AIREN) để chẩn đoán SSTT. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN 44 45 40 37 35 27 30 25 20 Nam 15 14 Nữ 15 6 10 5 0 60-69 70-79 ≥80 Biểu đồ 1: Tuổi và tỷ lệ nam nữ của nhóm nghiên cứu. Tuổi trung bình 71,9 ± 7,1; nhóm tuổi 60 - 69 chiếm tỷ lệ 40,6%, trong đó nam nhiều hơn nữ (p < 0,05); nhóm tuổi 70 - 79 có tỷ lệ 44,8%, tỷ lệ nam, nữ tương đương nhau (p > 0,05). Nhóm tuổi ≥ 80 có tỷ tệ thấp nhất (14,6%), tỷ lệ nữ cao hơn nam (p < 0,01). Tỷ lệ nam/nữ chung cho cả mẫu là 87/56 = 1,5/1. * Tỷ lệ SSTT chung của nhóm nghiên cứu: SSTT: 71 BN (49,7%); không SSTT: 72 BN (50,3%). Bảng 1: SSTT theo tuổi, giới, yếu tố nguy cơ và đặc điểm tổn thương. Nội dung Tuổi Giới Các yếu tố nguy cơ của NMN SSTT Tổng số BN Tỷ lệ (%) 60 - 69 21 58 36,2 70 - 79 36 64 56,3 ≥ 80 14 21 66,7 Nam 39 87 44,8 Nữ 32 56 57,1 Tăng huyết áp 52 93 55,9 Đái tháo đường 12 16 75,0 Tiền sử đột quỵ 29 37 78,3 Hút thuốc 9 15 60,0 Uống rượu 8 13 61,5 Tiền sử bệnh tim mạch 7 11 63,6 71 T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè chuyªn ®Ò ®ét quþ-2016 Rối loạn ngôn ngữ Đặc điểm tổn thương não Có 42 64 65,6 Không 29 79 36,7 Bán cầu ưu thế 54 91 59,3 Hai bán cầu 24 34 70,6 Nhồi máu đa ổ 30 43 69,8 Diện chức năng 52 91 57,1 Nhồi máu im lặng 13 18 72,2 Teo não 11 13 84,6 - Nhóm tuổi ≥ 80 có tỷ lệ SSTT cao hơn so với các nhóm tuổi khác (66,7%). Tỷ lệ SSTT ở nữ (57,1%) cao hơn nam. Nhóm BN có các yếu tố nguy cơ của NMN có tỷ lệ SSTT tương đối cao (từ 55,9 78,3%). Cao nhất ở nhóm BN có tiền sử ĐQN (78,3%). Rối loạn ngôn ngữ có tỷ lệ SSTT 65,6%, nhóm BN không có rối loạn ngôn ngữ có tỷ lệ mắc SSTT là 36,7%. có teo não kèm theo có tỷ lệ SSTT cao nhất (84,6%). Nghiên cứu của Nguyễn Văn Chương [1] trên 187 BN ≥ 60 tuổi bị NMN não thấy tỷ lệ SSTT sau đột quỵ NMN là 43,32%. Theo Lê Văn Thính và CS [4], tỷ lệ này là 55,0% (n = 40). Nghiên cứu 337 BN NMN tuổi ≥ 55, Pohjasvaara T và CS thấy tỷ lệ SSTT 3 tháng sau đột quỵ là 31,8%. Nghiên cứu của Tatemichi TK và CS cho thấy tỷ lệ SSTT ở BN đột quỵ NMN ≥ 60 tuổi là 26,3% (n = 251). Nghiên cứu 110 BN NMN tuổi ≥ 40 của Censori B và CS [6], tỷ lệ SSTT 3 tháng sau đột quỵ là 24,6%. - BN có tổn thương bán cầu ưu thế, hai bán cầu, nhồi máu đa ổ, tổn thương diện chức năng, đặc biệt có các dấu hiệu kèm theo trên CLVT sọ não như nhồi máu im lặng, teo não cũng có tỷ lệ SSTT tương đối cao (59,3 - 84,6%), nhóm BN Bảng 2: Mối liên quan giữa yếu tố nguy cơ của ĐQN và SSTT. SSTT Yếu tố nguy cơ Tuổi Tăng huyết áp Cộng (n = 143) OR 37 58 … 28 64 2,3 < 0,05 14 7 21 3,5 < 0,05 52 41 93 19 31 50 2,0 < 0,05 3,4 < 0,05 5,5 < 0,01 Có (n = 71) Không (n = 72) 60 - 69 21 70 - 79 36 ≥ 80 Có Không p Có 12 4 16 Không 59 68 127 Có 29 8 37 Không 42 64 106 Tái phát lần 1 19 7 26 4,0 < 0,01 Tái phát ≥ 2 lần 10 1 11 15,0 < 0,01 Đái tháo đường Tiền sử ĐQN 72 T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè chuyªn ®Ò ®ét quþ-2016 BN có tăng huyết áp, đái tháo đường, tiền sử ĐQN có tỷ lệ SSTT cao hơn so với nhóm BN không có yếu tố nguy cơ này với tỷ suất chênh OR > 1 và p < 0,05 hoặc p < 0,01. Tiền sử ĐQN là yếu tố nguy cơ gây SSTT cao nhất với OR = 5,5 và p < 0,01; đột quỵ tái diễn > 2 lần có OR = 15,0 với p < 0,01. Tatemichi TK và CS cho rằng tiền sử ĐQN làm tăng nguy cơ SSTT lên gấp 2,7 lần (OR = 2,7). Như vậy, ĐQN tái diễn làm tăng nguy cơ SSTT, nếu số lần tái diễn càng nhiều, nguy cơ SSTT do NMN càng cao [5], ở nghiên cứu chúng tôi, khi ĐQN tái diễn > 2 lần, nguy cơ NMN gấp 15 lần so với đột quỵ lần đầu. Bảng 3: Mối liên quan giữa số lượng các yếu tố nguy cơ của ĐQN và SSTT. Yếu tố nguy cơ Không rõ SSTT (n = 71) Không SSTT (n = 72) OR p 71,4 … … n Tỷ lệ % n Tỷ lệ % 6 28,6 15 1 yếu tố 16 33,3 32 66,7 1,25 > 0,05 ≥ 2 yếu tố 49 66,2 25 33,8 4,9 < 0,01 p < 0,001 Tỷ lệ SSTT tăng dần theo số lượng các yếu tố nguy cơ kết hợp trên 1 BN, khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,001). Sự chênh lệch giữa nhóm có 1 yếu tố nguy cơ và không rõ yếu tố nguy cơ không có ý nghĩa thống kê (p > 0,05). Nhóm có ≥ 2 yếu tố nguy cơ bị SSTT cao gấp 4,9 lần so với nhóm không rõ yếu tố nguy cơ (p < 0,01). Bảng 4: Mối liên quan giữa một số đặc điểm tổn thương não và SSTT. SSTT Có Không Cộng (n = 143) Có 42 22 64 Không 29 50 79 ≥2ổ 30 13 43 1ổ 41 59 100 Ưu thế 54 37 91 Không 17 35 52 2 bán cầu 24 10 34 1 bán cầu 47 62 109 Đặc điểm tổn thương Rối loạn ngôn ngữ Số lượng ổ tổn thương Bán cầu ưu thế Bán cầu Diện chức năng Nhồi máu thầm lặng Teo não Có 52 39 91 Không 19 33 52 Có 13 5 18 Không 58 67 125 Có 11 2 13 Không 60 70 130 OR p 3,3 < 0,01 3,3 < 0,01 3,0 < 0,05 3,1 < 0,01 2,3 < 0,05 3,0 < 0,05 6,4 < 0,01 73